دانلود تحقیق اهمیت مطالعه کردن در تعلیم و تربیت

مقدمه به نام خداوندی که والاترین تعلیم خویش را برای برگزیده‌ترین مخلوق حضرت محمّد(ص) با امر بخوان آغاز نمود و به ایشان چنین وحی فرمود «اقرء بِسمِ رَبّکَ الذَّی خَلَق«[1] بخوان به نام پروردگارت که تو را آفرید خواندن را آغاز تعلیم و کاملترین دین خویش قرار داد و قرائت را نخستین پایه‌ای برای تکامل نهایی و رسیدن به آخرین مرحله تعلیم ضروری دانست و لوح قلم نگاشته بدان را چنان گرامی و مقدس دانست که سوگند مؤکد خویش را بر آن استوار نمود و فرمود «ن والقلم و ما یسطرون»[2] سوگند به قلم و آنچه بدان نویسند و چنین شد که خواندن و آنچه از قلم عالمان مؤمن و متقی و متعهد تراوش نمود نخستین گام باروری و اعتقاد و ایمان آدمی و اولین مرحله گام نهادن در وادی آگاهی و سیر به سوی کمال و آراستگی انسان است و انوار حاصل از خواندن مشعل طریق سعادت و کامیابی بشر گردیده است و درود بر حضرت محمد مصطفی (ص) که با ظهور خود چراغ فروزان دانش و آگاهی و تقوا را فرا راه بشر قرار داد و آدمیان را از تپّه ظلمانی ضلالت و گمراهی به سوی بادیه منوّر فضل و دانش رهنمون گردانید و دعوت به آگاهی و امر به آموزش و خواندن را سرلوحه کلام خویش ساخت و فرمود «اطلبو العلم من المهد الی اللحد» خواند و آموختن را از گهواره تا گور بجویید.

در دو قرن اخیر که سرعت پیشرفت بشر به واسطه پیدایش ابزار جدید ارتباط جمعی از قبیل روزنامه، مجلات، رادیو و تلویزیون و...

و دگرگونی عمیق و شیوه چاپ و نشر کتب بیشتر گردیده و آموزش به نوعی عمومیت تامی یافته است نقش کتاب و کتابخوانی اهمیت و درخشش ویژه داشته است و توجه این موضوع نظر علمای تعلیم و تربیت را به خود جلب نموده تا جایی که رشته تخصصی روشهای مطالعه عنوان یکی از شاخه‌های آموزش گردیده است و عده‌ای از علمای تربیتی به تحقیق و بررسی آن مشغول شدند و نتایج پژوهشهای اکثر ایشان به صورت مختلف چاپ و نشر شده است آنچه را که اکثر محققین بر آن معتقدند این است که در جهان متغیر عصر حاضر که هر روز در زمینه‌های علمی – سیاسی – اقتصادی – هنری دگرگونی تازه‌ای رخ می‌دهد کتاب و مطالعه دیگر کار افراد ویژه نیست بلکه هر شخصی در هر موقعیت و در هر مقام و شغلی نیازمند به مطالعه و خواندن مستمر است و باید بطور مرتب مقداری از وقت روزانه خود را به خواندن مطالب کتب و روزنامه‌ها و مجلات اختصاص دهد شک نیست که اگر دانش‌آموزان به روزنامه‌خوانی و مطالعه کتب خود گیرند و هر روز که از عمرشان می‌گذرد مقداری بر سطح آگاهیشان افزوده گردد می‌توانند به عنوان افرادی آگاه و بصیر جامعه خود را به سوی پیشرفت و ترقی سوق دهند.

کتابخوانی انسان را در تعیین سرنوشت خود و جامعه خویش شریک می‌کند حس همنوع‌دوستی و خیرخواهی را برمی‌انگیزد، قوه ابتکار و خلاقیت، روحیه آزادی‌خواهی و بزرگ‌منشی را تقویت می‌کند.

خواندن و مطالعه در نزد انسان یک توانایی اکتسابی است که هر چه فرد در آن بیشتر تمرین کند تبحّر بیشتری کسب می‌نماید تمام کسانی که با سرعت و علاقه به خواندن می‌پردازند سالها تجربه مطالعه و کتابخوانی از همان دوران کودکی داشته‌اند بنابراین هر چه انسان بیشتر مطالعه کند و با کتاب و سایر مطالب خواندنی بیشتر سر و کار داشته باشد بر فنون و روشهای درست و تسریع مطالعه تسلط بیشتری پیدا می‌کند و بهتر می‌آموزد که چگونه بر مشکلات سریع‌خوانی غلبه کند همچنین ایجاد علاقمندی و عادت به مطالعه بایستی قسمتی از برنامه مؤسسات آموزشی، کودکستانها، مدارس ابتدائی و متوسطه باشد و در هر سنی مطابق با امکانات و احتیاجات همان سن کار مداوم و مطابق با برنامه معین انجام گیرد.

2-1 بیان مسئله علاقه به مطالعه کتاب که ریشه در حس کنجکاوی انسان دارد امری فطری و هماهنگ با انگیزه‌های درونی افراد است و کم و بیش در تمام کودکان وجود دارد کودکان در صورتی که در خانواده‌ای با هر موقعیت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی باشند حداقل به تماشای تصویر کتاب علاقه دارند اگر چه این امر می‌تواند سرآغاز علاقه به مطالعه کتاب در بزرگسالی شود اما به مرور زمان با توجه به موقعیت خانواده این علاقه در دو جهت مختلف شکل می‌گیرد در عده‌ای نگرش مثبت به کتاب رشد کرده و علاقه آنها روز به روز بیشتر می‌شود تا آنجا که طبق برنامه منظم و دقیق مطالعه کتاب را در برنامه روزانه خود جای می‌دهند و در عده‌ای نگرش منفی ایجاد می‌گردد و آنچنان از کتاب گریزان می‌شوند که کتاب های درسی را میز برای کسب حداقل نمره قبولی مطالعه می‌کنند و با کتابهای دیگر هیچ رابطه دوستی و نزدیکی ندارند از دلایل عدم استفاده از مطالعه را می‌توان گفت در کشور ما هنوز هیچ اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است دلیل اصلی این بی‌توجهی را می‌توان در این دید که مطالعه هنوز در ایران یک موضوع جدی تلقی نشده و نیاز به مطالعه هنوز برای مردم یک نیاز واقعی به حساب نمی‌آید.

نظر به اینکه گرایش و انگیزه به مطالعه در خانواده و از دوران کودکی شکل می‌گیرد قطعاً برای یافتن علت اصلی ابتدا باید سراغ خانواده و سپس به دنبال عوامل دیگر رفت که به نوبه خود دارای اهمیت ویژه‌ای هستند به همین دلیل به عنوان یک معلم که می‌تواند در تشویق دانش‌آموزان به مطالعه مؤثر باشد تحقیقی را در زمینه تاثیر مطالعات غیر درسی در کمک به تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدائی، موضوع پژوهش قرار داده تا قدم کوچکی در راه تعالی بخشیدن فرهنگ مطالعه در میان آینده‌سازان کشور برداشته شود.

3-1 اهداف تحقیق هدفهای کلی تحقیق 1- آگاهی از تاثیر مطالعات غیر درسی در موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان.

2- آگاهی از تأثیر کتابخانه مدارس در ایجاد عادت به مطالعه در دانش‌آموزان و زمینه‌سازی برای توسعه فرهنگی.

هدفهای جزئی تحقیق 1- آگاهی از تأثیر تشویق والدین و معلمان در گرایش دانش‌آموزان به مطالعه 2- آشنایی با عواملی که در مطالعه دانش‌آموزان نقش دارد.

3- آگاهی از ضرورت تهیه کتابهای ادبیات کودکان مطابق با سن و فهم و احتیاجات فعلی آنها از سوی متخصصان.

4- مشخص کردن میزان علاقه دانش‌آموزان نسبت به موضوعات مختلف مورد مطالعه 5- تحریک قوه خلاقیت و ابتکار دانش‌آموزان و تقویت و پرورش نیروی تخیل آنان.

6- آگاه نمودن والدین دانش‌آموزان به اهمیت مطالعات غیر درسی در کسب موفقیت‌های تحصیلی.

7- آگاهی از تأثیر مطالعات غیر درسی در پیشرفت خواندن.

4-1 اهمیت موضوع تحقیق انسان از زمانی که خط را اختراع کرد تا امروز که صفحه کامپیوتر منعکس کننده افکار و امیال و جولانگاه فکر بشر است هیچگاه از کتاب و کتابخانه بی‌نیاز نبوده است در دنیای معاصر که بوسیله وسایل ارتباطی مثل دهکده‌ای کوچک و محدود شده است و چهار گوشه آن هر لحظه روشن‌تر و واضح‌تر و قابل رویت می‌شود هنوز کتاب و مطالعه جایگاه رفیع فرهنگی خود را حفظ کرده و به عنوان سرآمدترین و بهترین وسیله انتقال پیام و اطلاعات محسوب می‌شود.

درباره اهمیت مطالعه و نقشی که در سازندگی فرد و اجتماع و سرنوشت بشری دارد و اینکه مطالعه می‌تواند چه نقش عظیمی در تعلیم و تربیت ایفا کند صحبت فراوان شده است و امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که با کتاب سر و کار نداشته باشد و به این نکته مهم واقف نباشد شکی نیست که علاقمندی به مطالعه خصلتی است که باید در افراد بوجود آید و مدام تقویت شود تا زمانی که فرد خود بتواند این کار را ادامه دهد عادت به مطالعه اکتسابی است و باید از همان دوران کودکی در شخص تقویت گردد.

با توجه به اینکه یکی از وظایف آموزش و پرورش ایجاد عادت به مطالعه مستمر در دانش‌آموزان است و از طرفی نقشی که مطالعه مدام در شکل‌گیری شخصیت انسان دارد به اهمیت نقش والدین و مدرسه و جامعه در این امر مهم پی می‌‌بریم هدف آموزش و پرورش به معنای واقعی گذشته از تعلیم و تدریس، جستجو و کنکاش در روح دانش‌آموزان برای درک ذوق و استعدادهای نهفته آنان و رهبری این استعدادها به سوی کمال است.

در عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم هدف آموزش و پرورش در آموزشگاهها به پایان رساندن برنامه درسی سالانه نیست امروز دیگر نمی‌توان دانش‌آموزان را محکوم و محدود به خواندن چند کتاب درسی کرد ذهن کنجکاو و جستجوگر آنان پاسخ پرسشهای بی‌شماری را که پیشرفت حیرت‌انگیز دانش و اکتشافات بی‌شمار امروز برای او بوجود آورده است، طلب می‌کند و برآوردن این نیازها دسترسی به منابع و خدمات کتاب و کتابخانه می‌باشد.

متأسفانه امروزه دانش‌ آموزان به مطالعات جانبی به علل گوناگون رغبت و علاقه چندانی نشان نمی‌دهند و شمار قابل توجهی از اولیاء و معلمان نیز با غفلت و عدم آشنایی از اهمیت و نقش اینگونه مطالعات، دانش‌آموزان را در این جهت تشویق و راهنمایی نمی‌کنند گاهی بر این باورند که این مطالعات باعث اتلاف وقت و موجب افت تحصیلی می‌گردد در صورتی که کتاب بهترین دوست انسان و موجب باروری اندیشه و غذای روح بشر است بنابراین کودکان و نوجوانان به کتابهایی نیاز دارند که جذاب و عمیق و شیرین بوده و با تجربه‌های آنان و نیز نیازها و علایق و تواناییهای آنها هماهنگ باشد و همچنین وسیله‌ای باشد برای کنجکاوی‌های خودانگیخته و آرمانهای بلندپروازانه آنها، خوراکی باشد برای تخیل سرشار و سیّال آنان و بر وسعت تجربه‌های آنان بیافزاید به آنها لذت خواندن و عمیق شدن را ارزانی دارد و سرانجام لذت را به علاقه و علاقه را به عادت مبدل سازد.

متأسفانه امروزه دانش‌آموزان به مطالعات جانبی به علل گوناگون رغبت و علاقه چندانی نشان نمی‌دهند و شمار قابل توجهی از اولیاء و معلمان نیز با غفلت و عدم آشنایی از اهمیت و نقش اینگونه مطالعات، دانش‌آموزان را در این جهت تشویق و راهنمایی نمی‌کنند گاهی بر این باورند که این مطالعات باعث اتلاف وقت و موجب افت تحصیلی می‌گردد در صورتی که کتاب بهترین دوست انسان و موجب باروری اندیشه و غذای روح بشر است بنابراین کودکان و نوجوانان به کتابهایی نیاز دارند که جذاب و عمیق و شیرین بوده و با تجربه‌های آنان و نیز نیازها و علایق و تواناییهای آنها هماهنگ باشد و همچنین وسیله‌ای باشد برای کنجکاوی‌های خودانگیخته و آرمانهای بلندپروازانه آنها، خوراکی باشد برای تخیل سرشار و سیّال آنان و بر وسعت تجربه‌های آنان بیافزاید به آنها لذت خواندن و عمیق شدن را ارزانی دارد و سرانجام لذت را به علاقه و علاقه را به عادت مبدل سازد.

در جوامع مترقی دنیا که اهمیت مطالعه و خواندن مطالب به علت پیشرفت علم و تکنولوژی بر مردم آشکار شده است بهبود وضع مطالعه و افزایش سرعت خواندن و درک مطالب یکی از اقدامات مهم آموزشی به حساب می‌آید در این جوامع روشهای درست مطالعه در ضمن آموزش دروس مختلف آموزشگاهها به یادگیرندگان آموزش داده می‌شود متأسفانه در کشور ما هنوز هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است بنابراین اهمیت تحقیق با توجه به موارد بالا و اهداف ، به خوبی آشکار است و نیازی به توضیح بیشتر ندارد.

5-1 فرضیه‌های تحقیق 1- بین مطالعه کتابهای غیر درسی و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی رابطه معنی‌دار وجود دارد.

2- بین کتابخانه مدارس و عادت به مطالعه در دانش‌آموزان رابطه معنی‌دار وجود دارد.

3- بین تشویق دانش‌آموزان و تمایل آنان به مطالعه کتابهای غیر درسی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

4- بین پرسشهای بعضی از دروس و ارجاع دانش‌آموزان به مطالعه غیر درسی رابطه معنی‌دار وجود ندارد.

5- بین دانش‌آموزان علاقمند به درس و ارجاع آنان به کتابخانه برای مطالعه کتابهای غیر درسی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

6-1 تعریف عملیاتی مفاهیم و متغیرها الف) مفاهیم بررسی: یک آزمایش منظم پدیدارهای برای فهمیدن یا بیان آنهاست (تحقیق) تاثیر: اثر کردن، احساس قبول کردن امری یا مطلبی که در فرد ایجاد شود.

مطالعه: بکار بردن عقل یا ذهن برای یادگیری یک مسئله و موضوع و نگریست و دقت نظر در چیزی برای فهمیدن و آگاهی یافتن از آن است.

کتب درسی: کتبی که مربوط به آموزش رسمی کشور می‌باشد.

کتابهای غیر درسی: نوشته‌هایی هستند که در رشته‌‌های گوناگون علمی، ادبی، هنری، اجتماعی و … برای دانش‌آموزان در سنین مختلف نوشته می‌شوند و با کتابهای درسی تفاوت دارند.

مطالعات غیر درسی: مطالعاتی که مربوط به کتابهایی غیر از کتب مربوط به آموزش رسمی کشور باشد.

موفقیت تحصیلی: معلومات یا مهارتهای اکتسابی خصوصی یا عمومی در موضوعهای درسید که معمولا بوسیله آزمایشها یا نشانه‌ها یا هر دو که معلمان برای دانش‌آموزان وضع می‌کنند اندازه‌گیری می‌شوند و نیز توانایی دانش‌آموز در کسب نمره در زمینه‌های مختلف درسی و توانایی ارتقاء او از یک سطح و پایه تحصیلی به سطح بالاتر است.

دانش‌آموز: شخصی که یک مطالعه جدی و رسمی را آغاز کرده و در این تحقیق منظور کودکان واجب‌التعلیم که دوره‌های مربوط به آموزش رسمی کشور را می‌گذرانند است.

ب) متغیرها 1- متغیر مستقل یا تأثیرگذار: مطالعه کتابهای غیر درسی 2- متغیر وابسته یا تاثیرپذیر: موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان الف) ادبیات تحقیق 1-2 مقدمه گسترش علم و دانش و پیدایش رشته‌های علمی جدید در هر مقعطی از زمان مه پشت سر گذاشته می‌شود موجب توسعه اندیشه انسان و نشر دست‌آوردها و اندیشه‌های او در پهنه جهان است و کتاب در این میان کماکان نقش ویژه‌ای دارد.

کتاب چه در زمینه شعر و قصه و چه مضامین آموزشی – علمی می‌تواند نقش مؤثری در رشد و تربیت صحیح کودکان بازی کند.

محمود حکیمی نویسنده کتاب نوجوانان درباره کتاب این چنین می‌نویسد کتاب خوب می‌تواند در کودک و نوجوان شوق و پرس‌جو و کنجکاوی فراهم کند و او را به جهان انسان بودن یعنی دنیای دانستن و آزاد زیستن رهبری کند، انسان آگاه و آزاد، ستم‌پذیر و بنده آدمیان نیست هر چه می‌شوند و می‌خواند کورکورانه نمی‌پذیرد، مغزش را به کار می‌گیرد، پیش از آنکه سخنی را بپذیرد اندیشه می‌کند، کتاب ابزار انتقال فرهنگ و تمدن و دانش بشری است همچنین عامل محرک انسانها می‌باشد.

کتاب سازنده و توسعه دهنده فرهنگ نخبگان است ادیانی که تا امروز دوام آورده‌اند صاحب کتاب بوده‌اند و جامعه‌ای که به کتاب اهمیت و اعتبار می‌دهد و در نشر و توسعه و توزیع آن سرمایه‌گذاری می‌کند جامعه‌ای که به پژوهش و تحقیق بها می دهد، آن جامعه فرهنگی پویا سازنده دارد کتاب یکی از پایه‌های چهارگانه آموزش پرورش است سه پایه دیگر آموزگار، برنامه و روش می‌باشد، بدون داشتن کتاب، آموزش و پرورش ناقص است و کتاب با معلم همکاری بسیار صمیمانه‌ای می‌نماید او را در آموزش مطالب یاری می‌دهد، لازمه لذت بردن از هر کاری مهارت داشتن در آن کار است مطالعه کتاب نیز بدین نحو می باشد اگر شخصی به امر مطالعه عادت و مهارت کافی نداشته باشد به هر بهانه‌ای از انجام آن خودداری خواهد کرد.

علاقه و استعداد تنها عوامل مؤثر در این امر نیستند بلکه فرصتهای زمانی هم اهمیت بسیار دارد، زیرا عادت در طول یک دوره شکل می‌گیرند و ممکن است که روزها، ماهها و یا سالها طول بکشد.

2-2- تاریخچه شروع کتاب‌نویسی برای کودکان در ایران دقیقاً نمی‌توان بیان داشت ایرانیان از چه زمانی نوشتن کتاب و یا بررسی در مورد کتابخوانی یا قصه‌خوانی برای کودکان را بصورت مدون شروع کرده‌اند ولی این امر مسلم و غیر قابل انکار است که در زمانهای قدیم کتاب و جزواتی مخصوص کودکان و به زبان آنها بصورت پراکنده نوشته شده ولی در آنها زبان کودک، محتویات ذهنی، سن و سال، محیط، احساسات، عواطف و میزان فهم آنها رعایت نشده است.

از آثار قابل اهمیتی که کم و بیش همه آن را می‌شناسند داستان موش و گربه بصورت شعر از «عبید زاکانی» است ولی دقیقاً نمی‌توان اظهار کرد که این اثر فقط برای کودکان نوشته شده و مستندی بر این باشد که کودکان ایرانی از زمان «عبید زاکانی» کتاب مخصوص به خود داشته‌اند ولی می‌توان اظهار داشت که کتاب مدون و ساده‌ای نوشته شده که می‌تواند مورد استفاده کودکان هم قرار بگیرد.

تا پیش از پیدایش شهرهای بزرگ و صنعت چاپ، تاریخ تمدن بشری حکایت از وجود کتابخانه‌های گوناگونی دارد که سابقه آنها به اختراع خط و کلام مکتوب باز می‌گردد.

این کتابخانه‌ها بیشتر وظیفه نگهداری و حفظ آثار مکتوب را به عهده داشتند و فقط لایه نازکی از اقشار جامعه آن روزگار می‌توانستند از گنجینه‌های پر ارزش آنها بهره گیرند در ایران قبل از اسلام بر اساس کاوشهای باستان شناسی حداقل 6 کتابخانه بزرگ وجود داشته است و در دوران تمدن اسلامی نیز با اهمیتی که اسلام برای کتاب و کتابخوانی قائل شده است، اسناد تاریخی خبر از صدها کتابخانه کوچک و بزرگ در سراسر ممالک اسلامی و از جمله ایران دارد صنعت چاپ کتاب را در اختیار همگان نهاد و ورود اولین ماشین‌های چاپ به ایران نیز به تعداد کتابخوانان و کتابخانه‌ها افزوده شد.

در سال 1327 عباس میرزا ولیعهد و حاکم تبریز صنعت چاپ را در ایران راه اندازی کرد عباس میرزا به یاری ایرانیانی که صنعت چاپ را فرا گرفته بودند، مرکز چاپی به نام «باسمه خانه» در تبریز تأسیس و دو کتاب «فتح‌نامه» و «مآثر سلطانیه» را به چاپ رساند اولین چاپخانه تهران در سال 1329 هجری تأسیس و کار خور را با چاپ کتاب «محرق ‌القلوب» آغاز کرد با تاسیس چاپخانه در ایران امکان مطالعه کتاب برای باسوادان جامعه فراهم شد از آن زمان به بعد بر تعداد باسوادان جامعه نیز افزوده شد و نیاز به مطالعه کتاب در دم افزایش یافت و به تدریج بر تعداد کتابخانه نیز افزوده شد اما تا زمان تاسیس «کتابخانه ملی» اوایل حکومت رضاشاه گزارش از وجود و فعالیت کتابخانه‌های عمومی به مفهوم جدید آن در دست نیست، کتابخانه مجلس که همزمان با مجلس اول تاسیس شده بود تا حدودی وظیفه یک کتابخانه عمومی را انجام می‌داد کتابخانه سلطنتی در سال 1304 تأسیس شد و علاوه بر کتابخانه ملی، مجلس و سلطنتی از کتابخانه‌های مهم آن روزگار می‌توان به کتابخانه ملک، کتابخانه حاج سید نصرالله تقوی، کتابخانه نصرت‌الدوله، کتابخانه میرزا محمدعلی و تربیت اشاره کرد.

اولین کتابخانه عمومی در ایران رد سال 1305 به همت شهرداری تهران «بلدیه آن روزگار» تأسیس شد در این سال «کریم بوذر جمهری» کفیل بلدیه تهران با تاسیس بلدیه و استقرار آن در ساختمان توپخانه و اصطبل محمدشاهی، دو اتاق به کتابخانه بلدیه تهران اختصاص داد و این کتابخانه در واقع اولیه کتابخانه عمومی است که در ایران تأسیس شد.

در ایران ما نمی‌توانیم پیشینه کتاب کودک را از جنبش مشروطیت و آغاز قرن 20 عقب‌تر ببریم و آغازگر ادبیات کودک در ایران را باید جبار باغچه‌‌بان به شمار آورد او نخستین کسی که کتابها و نمایشنامه‌هایی برای کودکان نوشت و با دنیای کودک همخوانی داشت یحیی دولت‌‌آبادی و عباس یمینی شریف سنت او را ادامه دادند و صمد بهرنگی رنگ و تحرک تازه‌ای به آن داد تأسیس شورای کتاب کودک در سال 1340 و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال 1344 امکانی فراهم آوردند که کتاب کودک با سرعت بیشتر و کیفیت بهتر رشد کند و به این ترتیب نویسندگان و شعرای زیادی به آفرینش اثر برای کودکان روی آوردند.

در دهه‌های اخیر پژوهشگران و علاقمندان و مربیان ایرانی در این زمینه شروع به تحقیق کرده‌اند و اقدامات قابل توجهی نیز در مورد ادبیات کودکان و ایجاد کتابخانه انجام داده‌اند.

3-2 اشاره به مسئله کتاب و کتابخانه در دیگر کشورهای جهان - امریکا در سال 1732 مبادرت به افتتاح نخستین کتابخانه عمومی توسط شرکت «بنیامین فرانکلین» نمود کتابخانه‌های عمومی همیشه باید با مدارس همکاری نموده و طرز استفاده از کتاب را به دانش‌‌آموزان می‌آموختند و تقریبا هر سال بین 1200 تا 1400 کتاب برای کودکان چاپ می‌شد.

- در انگلستان در سال 1862 نخستین کتابخانه برای کودکان تأسیس گردید.

- در فرانسه اولین شخصی که دستور تأسیس کتابخانه را برای کودکان صادر کرد ناپلئون بود و در سال 1924 تعداد کتابخانه‌های مدارس در فرانسه بیش از 5000 بوده است.

- آلمانیها از آغاز قرن بیستم، به تأسیس کتابخانه برای کودکان پرداختند.

- در روسیه، شوروی سابق نیز اهمیت به کتاب و کتابخانه برای کودکان را در برنامه خود گنجانده بود به طور مثال در سال 1938 در اوکراین و قفقاز 94 کتابخانه مستقل برای کودکان تأسیس شده بود و 486 کتابخانه وابسته به کتابخانه‌های عمومی برای اطفال تأسیس شده بود.

- در ژاپن در سال 1960 بوسیله «هاتوجوموکو» در ناحیه «کاگاشیمای» ژاپن طرح و اقدامی آغاز گردید که اکنون در سراسر ژاپن گسترش یافته است، طرحی است که در آن کودکان هر روز به مدت 20 دقیقه از روی کتابی با صدای بلند برای والدینشان «معمولا مادر» می‌خوانند.

فایده این طرح ساده این است که والدین و کودکان در احساس یکدیگر شریک بوده و هر دو از طریق خواندن کتاب اطلاعات یکسانی بدست می‌آورند که این امر در تشویق به مطالعه بسیار موثر است.

طرح مشابه دیگر این است که مادران را تشویق کنند تا با صدای بلند برای کودکانشان بخوانند حتی اگر کودک درک اندکی از مطالب داشته باشد این کار بسیار مفید خواهد بود، اثر روانی این نوع مطالعه آن است که در کودکان نسبت به مطالعه کتاب ایجاد ذوق و علاقه می‌نماید چیزی که ایجاد آن در سنین بالاتر بسیار دشوار خواهد بود.

کشورهای دیگر نیز کم و بیش در این زمینه قدمهای موثری برداشته‌اند اما آنچه که مسلم است امروزه مسئله کتاب و کتابخوانی امری جدی است که جای خود را در طرح‌ریزی برنامه دولت‌ها بطور مستقیم و یا غیر مستقیم باز کرده است و یکی از مسائلی است که می‌توان با اشاعه آن اوقات فراغت و خالی کودکان و نوجوانان را پر کرد.

4-2 ادبیات کودکان و اهداف آن ادبیات وسیله انتقال تمدن و فرهنگ از نسلی به نسل دیگر است و محیط زندگی را برای انسان تعبیر و تفسیر می‌کند ادبیات کودکان به مجموعه کتابها و نوشته‌هایی اطلاق می‌شود که توسط نویسندگان، کارشناسان و متخصصین برای مطالعه آزاد کودکان تهیه می‌شوند و در تمام آنها ذوق و سطح رشد کودکان رعایت می‌گردد این تعریف چنانکه می‌بینیم همه مطالبی را شامل می‌شود اعم از متون ادبی، علمی و هنری که برای کودکان یا نوجوانان در حد استعداد و فهم آنها گردآوری و تدوین شده‌اند و جنبه درسی ندارند ادبیات کودکان تمام مسائل مربوط به زندگی را در برمی‌گیرد و کودکان و نوجوانان را در همه شئون زندگی کمک می‌کند قدرت تخیل آنها را گسترش می‌دهد تجربه‌های متعدد و متنوعی در اختیارشان می گذارد و قدرت خلاق آنها را برمی‌انگیزد و پرورش می‌دهد تاریخ ادبیات کودکان را از قرن هیجدهم میلادی نمی‌توان به عقب برد نخستین بار در قرن هیجدهم بود که عالم کودکی به رسمیت شناخته شد و به مختصات ذهن کودک توجه شد تا این زمان کودکان را در واقع مقیاس کوچکتری از بزرگسالان به شمار می‌آوردند.

مصطفی رحماندوست در این زمینه می‌نویسد «ادبیات کودکان و نوجوانان حاصل تلاش هنرمندانه‌ای است که در قالب کلام عرضه شود و با زبان و شیوه‌ای مناسب و درخور فهم کودک یا نوجوان او را به سوی «رشد» هدایت کند».

با این تعریف باید گفت: همه نوشته‌هایی را که بزرگترها برای کودکان نوشته‌اند نمی‌توان «ادبیات کودکان و نوجوانان» نامید زیرا هدف از نوشتن برای کودکان تأثیرگذاری بر روی آنهاست اگر نوشته‌ای هنرمندانه نباشد تأثیر نمی‌گذارد.

اگر نوشته‌ای با زبان کودکان و نوجوانان تهیه نشده باشد نمی توان جزئی از ادبیات کودکان و نوجوانان باشد پس باید گفت که نوشته‌های ویژه کودکان و نوجوانان باید «هدف» یا «پیام» داشته باشد.

علی‌اکبر شعاری‌نژاد در کتاب ادبیات کودکان هدفهای ادبیات کودکان را چنین خلاصه می‌کند.

1- ذوق و علاقه مطالعه آزاد را در کودکان برانگیزد.

2- محدودیت و کمبودهای کتابهای درسی را از لحاظ مطلب تأمین کند.

3- کودکان را با مسائل گوناگون زندگی آشنا کند.

4- اوقات فراغت دانش‌آموزان را سودبخش کند.

5- استعدادهای ذهنی مختلف دانش‌آموزان را آشکار کند و گسترش دهد.

6- کودکان را با جهان وسیع معرفت و فرهنگهای مختلف انسان آشنا کند.

7- دانش‌آموزان را در موفقیت تحصیلی کمک کند.

8- معلمان را در امر آموزش و پرورش یاری دهد.

زیرا کمی فرصت و محدودیت اوقات رسمی مدرسه به معلم امکان نمی‌دهد که فعالیتهای تربیتی خود را در حد مطلوب انجام دهد آنچنانکه متناسب نیازها و رغبتهای همه دانش‌آموزان باشد از طرفی دیگر معلم از تنظیم برنامه‌های درسی و تهیه و تدوین کتابهای درسی بی‌اطلاع و دور است بنابراین ناگزیر است از راههای دیگر کمبودهایی را که در آنها احساس می‌کند جبران کند.

مطالعه کتابهای آزاد یا ادبیات کودکان، بهترین وسیله برای جبران همه آن نقصهاست بعلاوه از این راه دانش‌آموزان در خارج از کلاس و مدرسه نیز تحت تربیت قرار می‌گیرند و این اصل مهم «تربیت باید مداوم باشد» واقعیت پیدا می‌کند.

ادبیات کودکان و نوجوانان امروزه در کشورهای جهان بسیار مورد توجه واقع شده است و به عنوان بخشی از نظام تربیتی جایگاه رفیعی پیدا کرده است بطوری که در سراسر جهان، کنفرانسهای جهانی، منطقه‌ای و ملی بسیاری در این مورد برگزار می‌گردد، مقالات و کتابهای گوناگون درباره آن چاپ و منتشر می‌شود و از آثار و منافع توسعه و گسترش کتابهای مفید و مخصوص کودکان و نوجوانان بحثهای بسیاری به میان می‌آید.

5-2 اهمیت مطالعه اهمیت مطالعه و کتابخوانی در سنین پایین مورد تاثیر قرار گرفته است ژاپنی‌ها معتقدند که مطالعه از دامان مادر آغاز می‌شود بسیاری از منابع موثق بر این باورند که بهترین راه ایجاد نسل مطالعه‌گر این است که کودکان طوری تربیت شوند که افرادی مطالعه‌گر بار آیند مراکز و کتابخانه‌ها می‌توانند در فعالیتهای مربوط به پیشرفت مطالعه در افراد مفید باشند معلم می‌تواند مطالعه را به عنوان وسیله‌ای برای افزایش آگاهی و مهارت در دروس گوناگون به کودک معرفی کند تا او به مطالعه تشویق شود امروزه یکی از ملاک‌های مهم سنجش پیشرفت و تکامل و تمدن یک جامعه میزان و مقدار مطالعه افراد آن جامعه در یک واحد زمان است متأسفانه در کشور ما برخلاف عصر پیشرفت فرهنگ و علم درصد افراد کتابخوان بسیار کم است به رغم فرهنگ دیرینه و پایداری که از جامعه‌مان سراغ داریم این روزها به دلیل خوب جا نیفتادن فرهنگ کتابخوانی در بین مردم، نتیجه‌ای را پیش روی داریم که یکی از معضلات مهم به حساب آمده، بطوری که کتاب یکی از ضروری‌ترین نیازهای جامعه نادیده گرفته شده است جایگاهی که اکنون کتابخانه در برنامه‌های آموزشی و پرورشی نظامهای پیشرفته جهان دارد با آنچه در مدارس ما وجود دارد مطابقت ندارد زیرا در نظامهای پیشرفته کتابخانه و کتابخوانی جزء برنامه‌های آموزشی و الزامی می‌باشد و روشهای درست مطالعه در ضمن آموزش دروس مختلف آموزشگاهها به یادگیرندگان آموخته می‌شود ولی در کشور ما هنوز هیچ اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است.

از این‌رو سرمایه‌گذاری و برنامه‌‌ریزی در آموزش و پرورش علی‌الخصوص در مقطع ابتدائی از مهمترین وظایف دست‌اندرکاران و مسئولان جامعه است و باید از اولویت ویژه‌ای برخوردار باشد.

1-5-2 اهداف مطالعه: مطالعه باید پویشی هدف‌دار و کوششی جهت دار باشد.

خواندن مبدأ و مقصد می‌خواهد بنابراین هدف از مطالعه باید «کمال پویایی» و مقصد آن باید «تعالی‌خواهی» باشد بسیاری از افراد هستند بی‌آنکه هدف اصلی مطالعه را بفهمند از روی عادت و بطور ناخودآگاه به مطالعه کتاب و یا سایر منابع مطالعه می‌پردازند.

عده‌ای برای اظهار فضل و علم و خودنمایی و معروفیت و مشخص شدن در جامعه و عده‌ای دیگر از برای ارضاء خویشتن و رهایی از حس خودکم‌بینی و احساس حقارت و … به مطالعه می‌پردازند.

انسان واقعی هیچگاه هدفهای پستی را انتخاب نمی‌کند و احساس شرم می‌کند از تصور چنین حالاتی در خویشتن.

بلکه هدف نهایی و منظور اصلی از مطالعه و تحقیق باید کشف حقیقت و دستیابی به واقعیت مسائل و موضوعات باشد.

بنابراین اهداف کلی مطالعه را می‌توان بدین صورت دسته‌بندی کرد: - آموختن دانستنیها و افزودن به آن و دستیابی به حقایق و معارف.

- تقویت افکار و نقد اندیشه‌ها و تفکرات دیگران.

- عمل به یافته‌ها و معلومات سودمند و رشد‌آور.

- انتقال دانستنیها و معارف به معرفت‌جویان و طالبان علم.

- رضای خداوند و خدمت به خلق خدا.

پیامبر اکرم می ‍فرماید: هر کس دانش‌آموزی را برای چهار چیز بخواهد در دوزخ وارد می‌شود بر دانشمندان مباهات ورزد، با سفیهان در ستیز آید، توجه مردمان را به خود جلب نماید و از امیران صله گیرد.

مطالعه دارای هدفهای جزئی هم می‌باشد: مانند مطالعه برای آزمون، تفریح، سرگرمی، رفع نیازهای شغلی، برطرف کردن کسالت و خستگی شرکت در انجمنها و سمینارها و کنفرانسها و … ولی در هر حال هدف مطالعه باید سیر به سوی کمال نهایی باشد.

عوامل مؤثر در مطالعه: برخی از عوامل مؤثر در مطالعه و یادگیری عبارتند از: - درک ضرورت و احساس نیاز به مطالعه و موضوع آن.

- داشتن انگیزه، علاقه، حوصله و پشتکار در کار مطالعاتی.

- پاسخ‌خواهی مجهولات درونی و بیرونی خویشتن.

- آشنایی با انواع و مراحل شیوه مطالعه.

- رفع موانع و آفات مطالعاتی و نیز یادداشت‌برداری و تلخیص مطالب.

- یادسپاری، یادآوری و بکارگیری معلومات (مثلاً تدریس یا بازگو کردن آن).

- توکل و توسل و طهارت باطنی و معنوی.

- بالا بردن معلومات و سطح آگاهی.

تصمیم و کوشش برای بکارگیری روش صحیح مطالعه و اندیشیدن در هنگام مطالعه.

2-5-2 انگیزه‌های مطالعه: اهداف و انگیزه‌های مطالعه در فرهنگهای مختلف متفاوت است مهمترین انگیزه های مطالعه عبارتند از: عادت، وظیفه، گذراندن اوقات فراغت، آگاهی از مسائل جاری، ارضاء میل شخصی، نیاز روزمره زندگی.

افزایش میزان علایق و سرگرمی‌ها، ارضاء نیازهای اجتماعی و شخصی، رشد عمومی از جمله ارتقاء سطح فرهنگی، ارضاء نیازهای مبرم روحی و معنوی و فکری می‌باشد.

3-5-2 روشهای مطالعه: مطالعه کردن به هفت روش انجام می‌گیرد.

1- خواندن اجمالی هدف از خواندن اجمالی دست یافتن به نکات و مطالب مهم کتاب، کشف ساختمان مواد و مطالب در یک زمان کوتاه و با سرعت زیاد است.

فواید خواندن اجمالی عبارتند از: الف)تخمین زدن اهمیت مطالب و طرح‌ریزی یک روش مناسب مطالعه ب) تخمین زدن مقدار مطالب و دشواری آنها برای یک بودجه‌بندی واقعی از زمان.

پ) کسب یک نظر کلی از مطالب پیش از خواندن جزئیات، برای افزایش میزان درک مطالب و نگهداری آنها در حافظه ت) افزایش میزان دقت و تمرکز حواس از طریق افزایش میزان علاقه به مطلب روش: روش خواندن اجمالی مبتنی است بر یک نمونه‌گیری سریع از نکات اساسی و صرف‌نظر کردن از جزئیات در این روش مطالعه در جستجوی نکات کلیدی درباره مواد و ساختمان مطالب و نظر و سبک مؤلف است همچنین برای افزایش میزان علاقه خود نسبت به مطالب به طرح سؤالاتی در مورد مطالب خواندنی بپردازید.

2- سریع خواندن هدف از سریع خواندن یک کتاب کسب یک آشنایی کلی با مطالب کتاب از طریق مرور کتاب با یک سرعت فوق‌العاده زیاد است.

فواید سریع خواندن عبارتند از: الف) کامل کردن روش خواندن اجمالی و افزودن به ارزش آن ب) مرور کردن مطالبی که قبلاً خوانده‌اید پ) جایگزین کردن این روش با روش مطالعه دقیق و کامل، هنگامی که درک کمتری از مطالب مورد نیاز است و وقت کمی موجود است.

ت) افزودن بر وسعت دامنه مطالب خواندنی روش: روش سریع خواندن مستلزم یک حرکت منظم و همراه با ریتم چشم بر روی صفحات است در حالی که روش خواندن اجمالی مبتنی است بر یک روش انتخابی و نمونه‌گیری از مطالب و عبارات اساسی و کلید است روش سریع خواندن امکان مرور کردن مطالب را به طرزی بسیار سریع میسر می‌سازد نتیجه کار یک آگاهی خیلی وسیع ولی نه خیلی دقیق از محتوای کتاب یا مطالب خواندنی است.

3- عبارت خواندن هدف عبارت خوانی افزایش سرعت مطالعه است از طریق خواندن عبارات و جملات به عوض خواندن کلمات.

فواید عبارت خوانی به قرار زیرند: الف) افزایش سرعت مطالعه از طریق کاهش زمان مطالعه ب) افزایش درک مطلب از طریق شناسایی اندیشه‌ها و مفاهیم و رابطه بین آنها پ) افزایش تمرکز حواس و لذت حاصل از مطالعه از طریق هماهنگ کردن سرعت خواندن با سرعت فکر کردن روش: روش عبارت خوانی دارای دو سطح است یکی سطح مکانیکی، دیگر سطح ادراکی، سطح مکانیکی مربوط است به عادت دادن چشم برای حرکت سریع از طریق توجه کردن به گروه کلمات، در عوض توقف چشم بر روی یک یک کلمات همچنین مستلزم استفاده از میدان وسیعتر دید خواننده است، آنطور که وی با نگاه کردن به سطور متوجه مجموعه‌های بزرگتر و بیشتری از کلمات و عبارت که حاوی معانی بیشتری هستند بشود.

هر چه خواننده بر سطح مکانیکی روش عبارت خوانی بیشتر تسلط یابد، در سطح ادراکی میزان فراگیری مطالب برای وی بیشتر می‌شود خواننده به تدریج یاد می گیرد تا معانی و مفاهیم مطالب خواندنی را از ترکیب کلمات، یعنی عبارات، کسب کند و انرژی خود را از راه حرکت کُند چشم از کلمه‌ای به کلمه دیگر به هدر ندهد.