فردوسی : حکیم فرزانه ابوالقاسم حسن ابن اسحق . از وی به نام خداوندگار تاریخ و فرهنگ ایرانشهر یاد میکنند . شاعر نامی ایران که ایران را پس از 200 سال از دست زبان اعراب نجات داد و دوباره زبان پارسی را که از ریشه پهلوی و دری گرفته شده است را به
کشور هدیه کرد . او در سال 329 در قریه باژ از توابع طوس پا به حیات گذاشت
و مدت 35 سال از عمر خود صرف جمع آوری تاریخ ایران به صورت نظم و شعر کرد
که منبع گردآوری او از کتاب خدای نامه شاهنشاهی ساسانیان بود . اما حاکم
وقت سلطان محمود غزنوی رنج او را ضایع کرد و او را آزرده و رنجیده خاطر
نمود . او یکی از سه اثر بزرگ و
شاهکار ادبی جهان را بوجود آورد که هم اکنون کشورهای مختلفی یادواره او را
گرامی میدارند و او در نهایت اندوه در سال 411 هجری در طوس درگذشت . که
بدلیل سروده های جنجالی او علیه اعراب و نکوهش چنیدن باره آنان - مسلمانان
بر جشدش نماز نگذاشتند و وی را در گورستان مسلمان خاک نکردند ولی او در
تاریخ جاوید ماند .
دیاکو :
دیاکو بنیانگذار ایران و نخستین پادشاه سرزمین ماست دولت ماد یکی از سه تیره
آریایی ( ماد، پارس و پارت ) فلات ایران است در سال ۱۳۳۲ پیش از تاریخ
خورشیدی بود . مردم ایران او را به پادشاهی برگزیدند. شاهنشاه دیاکو همدان
( هگمتانه ) را به پایتختی خود برگزید و در آن بر روی تپه‌ای، هفت
دژ تو در تو ساخت و هر یک را به رنگ ویژه‌ای در آورد.دیاکو ۵۳ سال بر
ایران فرمانروایی کرد او توانست اتحادی تاریخی بین تیره های مختلف نژاد
آریایی ایجاد نماید .
دیاکو ابتدا توانست 7 طایفه قوم ماد را با هم متحد کند ، وی سپس به عنوان رهبر و
قاضی آن 7 طایفه انتخاب شد که این مساله در سال 701 قبل از میلاد مسیح
اتفاق افتاد. پس از 7 سال رهبری در بین این 7 طایفه، وی از طرف مادها ،
پارسها و پارتها به عنوان پادشاه ایران انتخاب شد و تا سال 656 قبل از میلاد
مسیح حکومت کرد. ماجراهای به قدرت رسیدن دیاکو در کتاب تاریخ
هرودوت آمده است. دیاکو پسر کیاکسار (کسی که می‌تواند خوب نشانه‌گیری
کند) و کیاکسار نام پدرش دیاکو را بر فرزند گذاشته بود .
فرهاد پسر دیاکو و دومین پادشاه ایران بود و بین سالهای 665 قبل از میلاد
تا 633 قبل از میلاد حکومت کرد. مانند پدرش ، فرهاد هم جنگ بر
علیه آشوریان را آغاز کرد اما متاسفانه شکست خورد ، به دست آشور بنی پال
افتاد و به دست او کشته شد. جانشین فرهاد ، کیاکسار نام داشت او ارتش ماد
را تجدید
سازمان و نوسازی کرد و با نَبوپَلَّسَر شاه بابل متحد شد. برای استوارسازی
این اتحاد، دختر کیاکسار به نام امتیس به همسری پسر نبوپلسر یعنی
بخت‌النصر دوم درآمد. امتیس از زندگی در جلگه میان‌رودان دلگیر شد و برای
کوه‌های بلند همدان و ایران دلتنگی بسیار کرد. از این رو بُخت‌النصر دوم
به عنوان هدیه برای همسرش دستور ساختن باغ‌های معلق بابل را داد تا بلندای
دیوارهای آن برای امتیس حکم کوهساران را داشته باشد.
کیاکسار در جوانی، شکست پدرش، فرهاد را در برابر آشوری ها دیده بود و از
آن درس عبرتی آموخته بود. او فهمید که برای مقابله در برابر آشوریان، می
بایست نیروی نظامی مجهزی تشکیل دهد. زیرا سربازانی که رؤسای زمین دار جمع
آوری می کنند، هرگز از عهده ی سپاه منظم بر نمی آیند. از این رو، بر آن شد
که سپاهی رزمی، مانند آشور، بنا کند. این نیرو، مجهز به تیر و کمان و
شمشیر و سواره نظام ماهر بود.
کیاکسار با این نیروی نظامی، به سوی نینوا حرکت کرده، آن شهر را محاصره
کرد. اما پس از مدتی، به او خبر رسید که سکاها، به ایران هجوم آورده اند.
او دست از محاصره برداشت و به مقابله با آنان شتافت. کیاکسار ، در شمال
دریاچه ی ارومیه، نبردی سخت با آنان کرد و از آنان شکست خورد. سکاها، 28
سال بر سرزمین ماد تسلط یافتند و کیاکسار، در این مدت، مطیع آنان بود.
سکاها، شهر سقز را بنا کردند و آن شهر را پایتخت خود قرار
دادند.
با گذشت زمان ، کیاکسار ، تصمیم به بیرون راندن سکاها گرفت. او، فرمانده ی
سکاها و سردارانش را به یک میهمانی دعوت کرد و همه ی آنان را یکجا مسموم
کرد. سپس، لشکریان سکاها را از سرزمین ایران بیرون راند.
چون از این جهت، آسودگی خاطر فراهم شد، کیاکسار برای بار دوم، تصمیم به
نابودی آشوریان گرفت. او و نبوپلسر توانستند با همیاری، امپراتوری آشور را
درهم‌شکسته و پایتخت آن یعنی شهر نینوا را در ۶۱۲ پ.م فتح کنند. ساراگوس،
چون در برابر ایرانیان و آشوریان، تاب مقاومت نیاورد، خود و خانواده اش را
در آتش، سوزاند. سپس، شهر نینوا، با خاک یکسان شد و دنیا از جنایات دولت
ستمگر آشور، رهایی یافت.
پس از این پیروزی ، ایرانیها میان رودان ( بین النهرین) ، ارمنستان و
بخشهایی از آسیای صغیر و بخش شرقی رود قزل ایرماق را نیز ضمیمه امپراطوری
خود کردند. در این شرایط رود قزل ایرماق به عنوان مرز بین امپراطوری
قدرتمند ایران و سرزمین لیدیه شد. جنگ معروف بین ایرانی ها و لیدی ها که با
نام جنگ قزل ایرماق معروف است ، در 28 ماه می 585 قبل از میلاد مسیح ، به
دلیل کسوف ناگهانی پایان یافت.
کیاکسار پس از این که جنگ با پیروزی پسرش ، آستیاگ به پایان رسید از دنیا
رفت. آستیاگ مرزهای ایران را تا اروپا گسترش داد او پدربزرگ مادری کوروش
بزرگ بود.
عمر خیام : فیلسوف - منجم - ریاضیدان و اندیشمند ایران زمین . که نه تنها ایران را
دگرگون نمود بلکه تاثیری ژرف در جهان از خود برجای گذاشت . هم اکنون تندیس
این بزرگ مرد در دانشگاه فلورنس ایتالیا نصب است و فلسفه و خصوصیات او
تدریس میشود . او در زمان جلال الدین ملکشاه سلجوقی زیست کرد و از قوانین
اعراب بیابانگرد که سایه در کشورمتمدن ما گسترانیده بود به تنگ آمده بود و
رباعیات بسیاری در شکایت از آنان به روشنی گفت
ابوریحان محود بن احمد بیرونی : (
440-363 هجری)(1048-973 م) ایرانی نژاد زاده خوارزم، ریاضیدان،زمین شناس،
جغرافی دان،جهانگرد، فیلسوف،و نظریه پرداز در علوم طبیعی ودانشمند علوم
تجربی . یکی از برجسته ترین دانشمندان ایران که به هویت
ملی کشورش بسیار پایبند بود . کتاب آثارالباقیه بیرونی یکی از برجسته ترین
اسناد تاریخی ایران باستان است
ابوبکر زکریای رازی : ( مرگ در 924- 923 م / 312 - 311 ه ) فیزیک دان ، شیمی دان و پزشک و مهندس و فیلسوف - کاشف الکل . پزشک
نامدار و دانشمند ایرانی که در شهر ری در نزدیک تهران به دنیا آمد.در
جوانی سفری به بغداد داشت که در آنجا علم کیمیا را آموخت و به واسطه آسیبی
که به چشمانش وارد شد به فرا گرفتن علم طب پرداخت و در این علم آنچنان
پیشرفت کرد که اداره بیمارستان بغداد را به او سپردند همچنین زمانی که به
ری بازگشت از طرف منصور بن اسحق حاکم ری سرپرست بیمارستان ری شد.از
مهمترین آثار او در طب کتاب(الحاوی)است که یکی از کتاب های اصلی درز زمینه
طب به شمار می رفته این کتاب را رازی در ابتدا بصورت پراکنده گردآوردی
کرده بود که پس از مرگ وی به دستور ابن عمید کتاب را از یادداشتها استنساخ
نمودند.از آثار طبی دیگرش میتوان به کتاب (الطب الملوکی)و کتاب(طب
منصوری)نام برد.کتاب طب منصوری به نام منصوربن اسحق تالیف شده است.یکی
دیگر از آثار او کتاب(من لا یحضره الطبیب)است که شامل دستورهای ساده در
زمینه طب میباشد.زساله های طبی دیگری که در زمینه بعضی از امراض نوشته و
معروفترین آنها عبارتند از:کتاب الجدری و الحصبه می باشد که کتاب الحصبه
یکی از بهترین رساله های طبی در زمان قدیم بوده که اروپائیان همواره آن را
تحسین می کرده اند.راز ی در علم کیمیا تبحری به سزا داشته است از کارهای
مهم او کشف جوهرگوگرد و الکل می باشد.وی کتاب الاکسیر را در زمینه کیمیا
نوشته است.رازی اولین کسی است که تمام اشیاء عالم را به سه گروه و جامدات
و نباتات و حیوانات طبقه
بندی کرده است.رازی در الاهیات و ماوراء طبیعه آثاری از خود بر جا گذاشته
است.رازی در زمینه طب فقط به جنبه علمی آن اکتفا نمی کرد بلکه به عمل و
آزمایش نیز دست می زد وی در سالهای آخر عمر به دلیل کار زیاد به بیماری
چشم مبتلا شد. برای معالجه نزد چشم پزشک رفت اما چشم پزشک برای درمان او
پول زیادی طلب کرد و خطاب به رازی گفت:من پیش از تو کیمیا را یافته ام و
آن همان پزشک است.وی در سال ۳۱۳(ه.ق)در حلی که بعلت کار مداوم بینایی خود
را از داده بود در شهر ری وفات یافت.