هدف از مقاله حاضر ، ارائه اطلاعاتی در زمینه تولید ، مصرف ، واردات و صادرات نخ پنبه ای و میزان سرمایه گذاری در ماشین آلات الیاف کوتاه در کشور ترکیه می باشد. همچنین موقعیت جهانی ترکیه در بخش نخ پنبه ای و مقایسه با کشورهای بزرگ دیگر مورد بررسی قرارگرفته است و در نهایت موقعیت موجود ارزیابی و پیشنهادات برای آینده ارائه شده است.
صنعت نخ پنبه ای در ترکیه
صنعت نساجی و پوشاک در ترکیه که نقش مهمی در اقتصاد از نظر نیروی کار، سود سرمایه و فرصتهای صادراتی دارد، فعال ، پویا و دارای پتانسیل رشد بالایی می باشد.این صنعت 16% سهم تولیدات صنعتی ، 19% سهم نیروی کار در کارخانجات صنعتی و 32% سهم کل صادرات ترکیه را به خود اختصاص داده است. توسعه صنعت نساجی و پوشاک این کشور مدیون فاکتورهایی از قبیل کیفیت مواد خام تولید شده، قیمت
مناسب ،نیروی کار ارزان و هزینه پایین هر واحد می باشد.
در کشور ترکیه ، فعالیت های صنعتی در زمینه ریسندگی و بافندگی از ابتدای دهه 1930 و با اعمال سیاستهای کنترلی دولت آغاز شد . بعد از سرمایه گذاری دولت در بخش تولید محصولات پنبه ای از طریق بانک سومر ، تقاضا برای الیاف پنبه افزایش یافت و کشاورزان درصدد کاشت الیاف پنبه در مجتمعهای کشاورزی بر آمدند. بنابر این بانک سومر تبدیل به بنگاه مهمی شد که نیروی تازه ای به کشاورزی پنبه و توسعه به صنعت نساجی بخشید.
سرمایه گذاری دولت در تولید محصولات پنبه ای در ابتدای دهه 1930 آغازو با
سرمایه گذاری بخش خصوصی بعد از سال 1950ادامه یافت.با شروع فعالیت بخش خصوصی در صنعت ریسندگی در ابتدای دهه1970 تقاضا برای الیاف پنبه افزایش یافت،بطوریکه صادرات پنبه خام کاهش و صادرات نخ پنبه ای افزایش یافت.[1]
در فاصله بین سالهای 1970 تا 1990 سرمایه گذاری در صنعت ریسندگی به صنعت ریسندگی رینگ معطوف شد. بعد از سال 1990 صنعت تولید نخهای اپن اند که
سرمایه گذاری پایین تر و قابلیت تولید بالایی را داشت ، آغاز گردید . خصوصا" ساخت این دستگاهها موجب تسریع توسعه در بخش نخ پنبه ای بوده است.
بعد از سال 1995 صنعت ریسندگی به سبب افزایش تعداد کارخانجات و ظرفیت موجود توسعه یافت.صنعت نساجی و پوشاک مبتنی بر صادرات کشور ترکیه ، با پذیرش قرارداد
Custom Union Agreement رشد پیدا کرد. در نتیجه افزایش در ظرفیت تولید و تعداد ماشین آلات پیشرفت چشمگیری در بخش نساجی و پوشاک صورت پذیرفت. [2]
موفقیت جدید موجب افزایش نیاز به الیاف پنبه و در نتیجه افزایش تولید این الیاف گردید.
امروزه ترکیه سالانه حدود 350000 تن الیاف پنبه جهت تامین تقاضای الیاف کوتاه و نیز پایین بودن قیمت الیاف پنبه و مبادلات خارجی ،وارد می کند.ترکیه دومین کشور
وارد کننده پنبه می باشد،بنابر این نقش مهمی در تعیین قیمت پنبه در جهان دارد.نخ پنبه ای ترکیه 5/0 % سهم صادرات کل و 2% سهم صادرات نساجی و پوشاک را در جهان به خود اختصاص داده است . امروزه ترکیه مقام هفتم بزرگترین تولیدکننده پنبه با 4% سهم جهانی و مقام پنجم تولید کننده نخ پنبه ای با 5% سهم جهانی را دارد.
وضعیت سیستمهای تولیدی
در آغاز سال 2005 ترکیه دارای 8/2 میلیون تن ظرفیت ریسندگی بود که از این مقدار
70% مربوط به ظرفیت تولید الیاف کوتاه می باشد. در این کشور 620 کارخانه تولید نخ وجود داشت که 60% آنها دارای سیستم ریسندگی پنبه ای بودند. بر اساس آمار واطلاعات
سال 2001 سهم کارخانجات تولید کننده نخ از الیاف کوتاه، بلند و فیلامنت در بخش تولید نخ به شرح زیر می باشد:
62% کارخانجات ریسندگی الیاف کوتاه
23% کارخانجات ریسندگی الیاف بلند
8% کارخانجات تولیدی الیاف فیلامنت
در این میان 14 کارخانه دارای ماشین آلات ریسندگی الیاف کوتاه و بلند و 2 کارخانه دارای ماشین های ریسندگی نخ فیلامنت و الیاف بلند می باشند. بیش از سه کارخانه تولید کننده نخ فانتزی ، شنیل و gipe نیز در این کشور وجود دارد. [5]
همانگونه که در شکلها مشاهده می شود تعداد سیستمهای ریسندگی الیاف کوتاه و ظرفیت آنها در ترکیه بیش از سایر کشورها می باشد و این چنین است که ترکیه بزرگترین
تولید کننده پنبه در جهان به شمار می آید .سهم سیستمهای تولیدی نخ بر مبنای ظرفیت های کلی آنها به شرح زیر می باشد. [3,4]
69% سیستم ریسندگی الیاف کوتاه
18% سیستم ریسندگی نخ فیلامنت
13% سیستم ریسندگی الیاف بلند
در صنعت الیاف کوتاه ترکیه ، عموما" سیستم ریسندگی رینگ و اپن اند به کار برده
می شود. 58% ظرفیت ریسندگی الیاف کوتاه مربوط به سیستم رینگ و 42% آن مربوط به سیستم اپن اند می باشد.
وضعیت تولید و مصرف
در سال 1980 ، بیش از 180000 تن نخ پنبه ای با متوسط 63% ظرفیت تولید ،
تولید می گردید در حالیکه مصرف آن حدود 1000 تن بود. با توسعه صنعت نساجی و
پوشاک ، تولید و صادرات سالیانه نیز افزایش یافت. در نتیجه این تغییرات ، در
سال 2003 ،3/10 میلیون تن نخ پنبه ای تولید و 6/1 میلیون تن مصرف گردید.(شکل 1)در همین راستا در سال 2004 نیز بیش از 1 میلیون تن نخ پنبه ای در این کشور تولید شد. اخیرا" کاهش زیادی در نسبت بین تولید و مصرف نخ پنبه ای دیده می شود (تولید/مصرف). بطوریکه این نسبت از 93% در سال 1985 به 80%در سال 2003 کاهش یافته است. امروزه میزان نخ پنبه ای تولید شده برای صنعت نساجی و پوشاک ترکیه کافی نمی باشد.
نخ پنبه ای در ترکیه عمدتا" در منطقه آناتالیای جنوبی(43%) ،منطقه مارمارا(20%) و آناتالیای مرکزی (15%) و (22%) باقیمانده آن در مناطق دیگر (آراجین ،مدیترانه و....) تولید می گردد. [7]
در جنوب شرقی آناتالیا به دلیل سرمایه گذاری بالا در ریسندگی ، 308000 تن نخ اپن اند (58% از کل تولیدات نخ اپن اند ترکیه )و 240000 تن نخ رینگ (33% از کل تولیدات نخ رینگ ترکیه) تولید می شود