خلاصه
روشهای سنتی به روشهایی گفته می شود که اکثر مدارس دنیا، در طول تاریخ آموزش و پرورش از آن استفاده کرده اند و امروزه نیز یکی از متداولترین روشهای حاکم بر مدارس هستند. مهمترین این روشها، روش حفظ و تکرار، سخنرانی، پرسش و پاسخ، روش نمایشی، ایفای نقش،گردش علمی، بحث گروهی و روش آزمایشی است.
روش حفظ و تکرار از قدیمیترین روشهای آموزشی است. محور فعالیت در این روش، حفظ و تکرار مطالب آموزشی است. در این روش، انضباط بسیار سخت و آمرانه است و به علاقه، استعداد و تفاوتهای فردی شاگردان توجه نمی شود.
روش سخنرانی نیز سابقه ای طولانی دارد. اساس این روش ارائه اطلاعات شفاهی از طرف معلم و یادگیری آن از طریق گوش کردن و یادداشت برداشتن از طرف شاگرد است. در این روش، معمولاً معلم فعال و شاگرد پذیرنده و غیر فعال است. مراحل اجرایی این روش عبارت است از آمادگی برای سخنرانی، مقدمه، ارائه محتوا و جمعبندی و نتیجه گیری. در هر یک از این مراحل، مسائلی را باید مورد توجه قرارداد؛ مثلاً در مرحله آمادگی، سخنران باید از نظر تجهیزات و از لحاظ علمی و عاطفی کاملاً آماده باشد. در مقدمه سخنرانی، ایجاد رابطه بین معلم و شاگرد، جلب توجه شاگردان، ایجاد انگیزش، استفاده از پیش سازماندهنده و گرفتن پیش آزمون بسیار مهم است؛ زیرا زمینه لازم را برای شنیدن محتوای سخنرانی فراهم می کند. در مرحله ارائه متن و محتوای سخنرانی، سخنران باید به جامع بودن محتوا و سازماندهی منطقی آن، رابطه جزء باکل، همبستگی تسلسلی مطالب، ایجاد رابطه بین هدف و محتوا و جلب توجه مستمر شاگردان در طول سخنرانی یا به کارگیری محرکهای مختلف – فعالیتهای جسمی و استفاده از طنز و پرسش و پاسخ – توجه داشته باشد. در جمعبندی سخنرانی،معلم حتی الامکان باید سعی کند از وجود شاگردان استفاده کند.
در روش پرسش و پاسخ که عده ای آن را روش سقراطی نیز گفته اند، معلم می کوشد با طرح سؤال ، شاگردان را به تفکر و تلاش ذهنی وادار کند. این روش برای کلاسهای پرجمعیت کارآیی چندانی ندارد.
در روش نمایشی، شاگردان از طریق دیدن، مهارت خاصی را یاد می گیرند. این روش زمانی به کار می رود که تجهیزات و امکانات آموزشی بسیار محدود یا منحصر به فرد باشد. روش نمایشی در چهار مرحله آمادگی، توضیح، نمایش، و آزمایش و سنجش اجرا می شود. البته گاهی مراحل توضیح و نمایش در هم ادغام می شوند.
روش ایفای نقش نیز یکی دیگر از روشهای سنتی است که برای تجسم عینی بعضی از موضوعات درسی به کار می رود. از ویژگیهای بارز این روش ارتباط عاطفی بین ایفاگران نقش و بینندگان (شاگردان) است که در یادگیری، بویژه یادگیری در سطوح مختلف حیطه عاطفی، بسیار مؤثر است.
روش گردش علمی نیز از روشهایی است که امروزه کاربرد زیادی دارد. روش گردش علمی با توجه به مدت زمان اجرای آن به گردش علمی بسیار کوتاه مدت، گردش علمی چند ساعتی،گردش علمی روزانه و گردش علمی هفتگی و ماهانه تقسیم می شود. این روش از نظر اجرا شامل سه مرحله است:
فعالیتهای قبل از گردش علمی؛
فعالیتهای ضمن گردش علمی؛
3- فعالیتهای بعد از گردش علمی
هنگام اجرای این روش،توجه به نکات مهمی همچون اخذ موافقت از اداره آموزش و پرورش و والدین شاگردان، رعایت نکات ایمنی و انطباق محل بازدیدبا هدفهای آموزشی از اهمیت خاصی برخوردار است. روش گردش علمی روشی است که آموزش را از درون کلاس به بیرون کلاس سوق می دهد و زمینه ارتباط مدرسه با جامعه را فراهم می کند.
روش بحث گروهی یکی از روشهای مؤثر آموزشی است؛ زیرا محور کار در این روش فعالیت شاگرد است. این روش برای کلاسهای کم جمعیت قابل اجراست. در این روش مطالب علمی مستقیماً به وسیله معلم در اختیار شاگردان قرار نمی گیرد. معرفی منابع توسط معلم صورت می گیرد، اما شاگردان خود به مطالعه و جمع آوری اطلاعات می پردازند. در این روش، علاقه و تسلط شاگرد بر محتوا بسیار مهم است. و علاوه بر کسب اطلاعات علمی، تفکر شاگرد پرورش می یابد، توانایی اظهار نظر در جمع در او ایجاد می شود واو انتقاد پذیر و انتقادگر بار می آید. علاوه بر این ، توانایی مدیریت، قدرت بیان، استدلال، تحلیل و تصمیم گیری تقویت می شود. روش بحث گرهی همانند سایر روشها دارای مراحل آمادگی و بنرامه ریزی و اجراست. در مرحله آمادگی و برنامه ریزی،عواملی همچون انتخاب موضوع، فراهم کردن زمینه های مشترک، نحوه آرایش شبکه های ارتباطی، ارتباط افراد و تعیین نقشها باید مورد توجه قرار گیرد. معلم باید در مرحله اجرا به نکاتی همچون وظایف شاگردان در بحث توجه داشته باشد. روش بحث گروهی اگر بدقت طراحی واجرا نشود، موجب بدآموزی خواهد شد.
آخرین روشی که در این فصل تحلیل شده است، روش آزمایشگاهی یا آزمایشی است. این روش بر اصول یادگیری اکتشافی استوار است و بدین علت،عده ای آن را جزء الگوی حل مسأله دانسته اند. در این روش، شاگردان از طریق آزمایش به کسب تجربه مستقیم می پردازند. روش ازمایشی برای دروسی مانند علوم تجربی، روش بسیار مناسبی است. در این روش،هدایت معلم بسیار حایز اهمیت است. قبل از شروع آزمایش توسط شاگردان، معلم باید نحوه آزمایش، نکات ایمنی و چگونگی تنظیم گزارش را به شاگردان بیاموزد.در مواقعی که ابزار و مواد آزمایش خطرناک یا نادر است، بهتر است معلم، خود آزمایش را انجام دهد.
روش های تدریس
خلاصه
انفرادی کردن آموزش یکی از پدیده های مهم سالهای اخیر نظامهای آموزشی است. آموزش انفرادی، الزاماً به معنای آموزش یک شاگرد توسط یک معلم یا برنامه خاص نیست، بلکه به معنای آموزش براساس تواناییهای شاگرد است. اف.اس.کلر با انتشار مقاله ای به آموزش انفرادی حیاتی تازه بخشید و بدعت خاصی را در دانشکده ها و دانشگاهها بنیاد نهاد. اساس کار کلر بر مفاهیم زیر استوار بود:
پیشرفت براساس توان فردی؛
یادگیری تا حد تسلط؛
تدریس خصوصی؛
راهنمایی؛
5- به کارگیری روشهای مکمل همراه با آموزش سنتی
آموزش انفرادی ممکن است با توجه به شرایط و امکانات، به صورتهای مختلفی سازماندهی و اجرا شود. از مهمترین روشهای آموزش انفرادی می توان یادگیری تا حد تسلط، تدریس خصوصی،آموزش برنامه ای ، آموزش به وسیله رایانه، آموزش انفرادی تجویز شده و آموزش انفرادی هدایت شده را نام برد.