محمدحسین ادیب روزنامه دنیای اقتصاد آینده روابط ایران و آمریکا به صورت
ضعیف اما قابل تشخیص چهارتحول در قاره آسیا در حال تکوین است:
الف-1-پیمان «اپک» بین آمریکا و همه کشورهای شرق آسیا اعم از روسیه ، چین، کره
جنوبی، ژاپن، ویتنام، فیلیپین و ... به امضاء رسیده است. بر اساس پیمان اپک
صادرات و واردات کالا بین آمریکا و شرق آسیا از سال 2005 میلادی تنها با 5
درصد حقوق گمرکی انجام خواهد شد. آشکارا پیمان اپک ادغام اقتصاد شرق آسیا
در اقتصاد آمریکاست . 2- اتحادیه اروپا در پیمان اپک حضور ندارد. به عبارت
دیگر «اپک» ادغام اقتصاد شرق آسیا در اقتصاد آمریکا بدون حضور اتحادیه
اروپاست!؟
ب - 1- سرانجام «پیمان سارک» هفته گذشته به پیشرفتهای قابل
ملاحظهای دست یافت. بر اساس پیمان «سارک» که بین کشورهای شبه قاره هند به
امضاء رسیده است (هند، پاکستان، نپال، بنگلادش و ...) از سال 2005 میلادی
تا 2010 به تدریجی صادرات و ورادات کالا بین کشورهای عضو «سارک» با 5 درصد
حقوق گمرکی آزاد اعلام خواهد شد. 2- آشکارا پیمان «سارک» طرح یکپارچه کردن
اقتصاد شبه قاره هند است . با این پیمان اقتصاد شبه قاره هند با 1500
میلیون جمعیت در هم ادغام میشود و این امر علیرغم اختلافات سنتی – سیاسی
بین هند و پاکستان تحقق مییابد . ج- 1- پیمانهای منطقه آزاد تجاری بین
کشورهای مختلف خاورمیانه با یکدیگر به سرعت در حال امضاست با ادامه این
روند طی 5 سال آینده احتمالاً به استثنای چند کشور همه کشورهای خاورمیانه
با یکدیگر پیمان منطقه آزاد تجاری امضاء میکنند. 2- امضاء پیمانهای منطقه
آزاد تجاری بین کشورهای مختلف خاورمیانه به معنای این است که اقتصاد
کشورهای خاور میانه در یکدیگر ادغام میشود. 3- اگر بخواهیم در آینده غرق
شویم، خاور میانه یکپارچه اقتصادی که در چارچوب پیمانهای منطقه آزاد تجاری
اقتصاد آنها در یکدیگر ادغام شده است، تصویر این منطقه را در سال 2010
میلادی نشان میدهد. 4- شواهده و قرائن نشان میدهد از سال 2005 تا 2010
میلادی گامهای بسیار مؤثری در ایجاد خاور میانه یکپارچه اقتصادی برداشته
خواهد شد . د- 1- اتحادیه اروپا با همه کشورهای خاور میانه به استثنای
ایران و سوریه پیمان منطقه آزاد تجاری امضاء کرده است. به عبارت دیگر
اقتصاد خاور میانه در حال ادغام در اقتصاد اتحادیه اروپاست. 2- در حالی
پروسه ادغام اقتصاد خاورمیانه دراقتصاد اتحادیه اروپا در حال نهایی شدن است
که آمریکا در آن حضوری ندارد. به عبارت دیگر آنچه در حال رخ دادن است پروسه
ادغام اقتصاد خاورمیانه در اقتصاد اتحادیه اروپا بدون حضور آمریکاست. 3- در
خاور میانه درست عکس فرایندی دارد شکل میگیرد که در شرق آسیا جای است. در
شرق آسیا با پیمان «اپک» اقتصاد این مناطق در حال ادغام در اقتصاد آمریکاست
بدون حضور اتحادیه اروپا و در جنوب آسیا (منهای ضلع شرقی آن) یعنی در شبه
قاره هند و خاورمیانه پروسه ادغام این مناطق در اقتصاد اتحادیه اروپا در
حال تکوین است البته بدون حضور آمریکا. 4- آیا بر بنیاد اطلاعات فوق
میتوان ادعا کرد که WTO در حال تقسیم به دو بلوک بندی تازه است؟ 5- صادرات
و واردات بین آمریکا و اتحادیه اروپا با 4 درصد حقوق گمرکی انجام میشود
لذا در عمل اقتصاد اتحادیه اروپا و اقتصاد آمریکا در یکدیگر ادغام شده است
و در باب اختلاف بین اتحادیه اروپا و آمریکا نباید دچار اغراق و افراط شد .
ادغام اقتصاد خاورمیانه در اقتصاد اتحادیه اروپا نظر به حقوق گمرکی 4 درصدی
اتحادیه اروپا و آمریکا در عمل به منزله ادغام اقتصاد خاورمیانه در اقتصاد
آمریکاست . 6- بر بنیاد بند شش آیا تقسیم بندی WTO به دو بلوک حتی اگر
متصور باشد بیشتر ناظر به تقسیم بازار است تا رقابت واقعی برای حذف طرف
مقابل ؟ جایگاه ایران 1- دور جدید مذاکرات بین ایران و اتحادیه اروپا در
اسفند ماه برای عقد پیمان منطقه آزاد تجاری آغاز خواهد شد. 2- در صورت
موفقیت این مذاکرات ، ایران به پروسه ادغام اقتصاد جنوب آسیا (منهای ضلع
شرقی آن) در اقتصاد اتحادیه اروپا خواهد پیوست . 3- آیا ادغام اقتصاد شبه
قاره هند و خاورمیانه در اقتصاد اتحادیه اروپا کلانتر و دراز مدتتر و
مهمتر از آن است که اختلافات سنتی بین ایران و اتحادیه اروپا بتواند این
مذاکرات را تحت الشعاع قرار دهد؟ به عبارت دیگر آیا اهمیت یکپارچه سازی
اقتصاد خاور میانه و اتحادیه اروپا مهم تر از آنست که اتحادیه اروپا برای
نهایی کردن این مذاکرات به اختلافات سنتی خود به ایران بهای چندانی بدهد؟
کاهش سطح تحریمها 1- برآمده از نکات فوق میتوان گفت پروسه ادغام اقتصاد
شبه قاره هند و خاورمیانه در اقتصاد اتحادیه اروپا در حال نهایی شدن است .
امضاء پیمان منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا به منزله شلیک
تیر پایان برای این فرایند است . 2- در وضع موجود دو پیشنهاد روی میز ایران
قرار دارد : الف - هیأت عراقی در مسافرت به ایران پیشنهاد امضاء پیمان
منطقه آزاد تجاری به ایران را ارائه داد. ب - هیأت دولت پاکستان نیز یک ماه
قبل، تصویب کرد که امضاء پیمان منطقه آزاد تجاری بین ایران و پاکستان
بوسیله دولت این کشور پیگیری و سریعاً به نتیجه برسد. 3- در صورت امضاء
پیمان منطقه آزاد تجاری بین ایران و پاکستان، اقتصاد ایران با یک واسطه به
پیمان «سارک» ملحق میشود. به عبارت دیگر اقتصاد ایران در اقتصاد شبه قاره
هند ادغام میشود. 4- در صورت امضاء پیمان منطقه آزاد تجاری بین ایران و
عراق نیز با یک واسطه ایران به پروسه «خاور میانه عربی یکپارچه از منظر
اقتصاد» ملحق میشود. 5- برای اینکه 2 منطقه یکپارچه اقتصادی شبه قاره هند
و خاورمیانه عربی با یکدیگر وصل شوند امضاء پیمان منطقه آزاد تجاری بین
ایران با پاکستان و عراق الزامی است . 6- درست در چنین زمانی آمریکا با
زلزله بم، سطح تحریمهای تجاری علیه ایران را بطور موقت کاهش داد. آیا کاهش
تحریمها را در چنین موقعیتی باید چگونه ارزیابی کرد. 7- آیا کاهش تحریمها
درست درآستانه ادغام اقتصاد خاورمیانه در اتحادیه اروپا، گواه اشراف آمریکا
به این نکته نیست که از داستان عقب مانده است و در پروسه یکپارچه سازی از
کاروان جا مانده است؟ 8- با توجه به مجموعه اطلاعات فوق، ادامه تحریمها
دیگر به سود آمریکا نیست و این کشور را در منطقه در موقعیت انفعالی قرار
میدهد .