اسرائیل و ترکیه به دلایل راهبردی با هم همکاری می کنند و عنوان مناسب رابطه آنها» رابطه راهبردی «است نه» ائتلاف «. هیچکدام از دو طرف ملزم نیست در صورتی که یکی از آنها مورد حمله قرار گرفت، وارد جنگ شود.
ترکیه و اسرائیل از سالهای دهه ۱۹۵۰ با هم روابط غیررسمی داشتند اما این رابطه در سالهای دهه ۱۹۹۰ بعد علنی و جدیدی پیدا کرد که فرماندهان نظامی آنها یک رشته تمرین ها و موافقت نامه های نظامی را شروع کردند. تا سال ،۲۰۰۰ این رابطه گسترش یافت و شامل تمرینهای نظامی و آموزش مشترک، تولید مشترک سامانه های موشکی، ارتقای هواپیمای آمریکایی .
برقراری روابط نزدیک با اسرائیل اقدام جسورانه ای برای ترکیه بود. این اقدام آنکارا که مدتها از مواضع اعراب در مورد فرایند صلح حمایت می کرد، رنگ و بوی تغییر جانبداری عمده در فرایند صلح عرب _ اسرائیل داشت. اما اینگونه نبود. موافقتنامه ۱۹۹۳ اسلو به خصوص به رسمیت شناخته شدن اسرائیل توسط سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف)، این امکان را به آنکارا داد که بدون انتقاد از جانب ساف، رابطه با اسرائیل را پیگیری کند. سیاست علنی ترکها در قبال فرایند صلح همچنان مبتنی برطرفداری از فلسطینیان است. ترکیه در سال ۱۹۸۸ «کشور فلسطینی را به رسمیت شناخت اما هیچ نقش قابل توجهی در معادله اسرائیل _ فلسطینیان ندارد. در این حال، نزول رابطه آنکارا با جهان عرب و ایران گسترش مناسبات آن را با اسرائیل تسهیل کرد.
اسرائیل و ترکیه به دلایل راهبردی با هم همکاری می کنند و عنوان مناسب رابطه آنها» رابطه راهبردی «است نه» ائتلاف «. هیچکدام از دو طرف ملزم نیست در صورتی که یکی از آنها مورد حمله قرار گرفت، وارد جنگ شود و تصور شرایطی که هر کدام از این دو دست به چنین کاری بزنند، دشوار است. این راهبرد بر پایه دو نیاز مشترک استوار است: مهمترین آن بعد نظامی _ امنیتی و دومی اقتصادی است. از میان حدود بیست و چهار موافقت نامه که ترکیه و اسرائیل از سال ۱۹۹۳ با هم امضا کرده اند، قراردادهای اصلی در برگیرنده همکاری و آموزش نظامی، همکاری دفاعی _ صنعتی و یک قرارداد تجارت آزاد بوده است که همه در سال ۱۹۹۶ منعقد شدند. هر دو طرف از آنها منتفع شده اند:
اسرائیل برای آموزش خلبانهای خود در مأموریتهای دوربرد به قلمرو هوایی ترکیه دسترسی پیدا می کند، توانایی خود را برای جمع آوری اطلاعات از سوریه، عراق و ایران افزایش می دهد، بازار فروش اسلحه خود را گسترش می دهد، از انزوای منطقه ای خود می کاهد و خود را به عنوان شریکی برای کشورهای مسلمان نشین اتحاد شوروی سابق مطرح می کند. اسرائیل جنگنده های اف۴ و اف۵ ترکیه را ارتقا داده و مطبوعات اسرائیل از تدوین قراردادهای نظامی دیگر خبر داده اند.
ترکیه دانش نظامی خود را از طریق آموزش مشترک و همکاری نزدیک با ارتش اسرائیل تقویت می کند، توانایی جمع آوری اطلاعات خود را از همسایگان مخاصم و بالقوه دشمن افزایش می دهد و مهمتر اینکه به منابع تسلیحاتی پیشرفته دست می یابد که طرفداران یونانی ها، ارمنی ها، کردها و حقوق بشر نمی توانند جلوی آن را بگیرند. آنکارا به همین دلیل نمی تواند به کشوهای اروپای غربی و آمریکا به عنوان منبع تسلیحاتی مطمئن نگاه کند. به علاوه ترکها فکرمی کنند روابط نزدیک با اسرائیل در طول زمان جایگاه آنان را نزد کنگره آمریکا بهبود خواهد بخشید.
انگیزه ابتدایی آنکارا برای ایجاد روابط نزدیک با اسرائیل تقویت بازدارندگی آن در برابر سوریه بود که با اسرائیل و ترکیه هم مرز و مدتها از جنبش جدایی طلب کرد ضد ترک شامل حزب خلق کرد (PKK) و سایر گروههای تروریستی ضد ترک حمایت کرده است. ترکیه توانست در اکتبر ۱۹۹۸ که دمشق زیر فشار تهدید حمله عبدالله اوجالان رهبر این حزب را اخراج کرد تا حد زیادی به این هدف دست یافت. تصور غالب بر این است که اسد رئیس جمهوری سوریه از آن بیم داشت که جنگ با ترکیه، اسرائیل را نیز وارد مناقشه کند و از این رو تصمیم گرفت تسلیم اوجالان مسیر عاقلانه تری است. در مورد بعد اقتصادی، حجم تجارت دو جانبه در سالهای دهه ۱۹۹۰ گسترش یافت، به خصوص با موافقتنامه تجارت آزاد دو جانبه ،۱۹۹۷ حجم تجارت که در سال ،۱۹۸۹ ۹۰ ملیون دلار بود، در سال ۱۹۹۹ به ۹۰۰ میلیون دلار افزایش یافت، یعنی ده برابر افزایش. در سال ،۱۹۹۹ اسرائیل به صورت بزرگترین بازار صادراتی ترکیه در خاورمیانه درآمد. همچنین اسرائیل امکان خرید آب را از ترکیه بررسی می کند.
ترکیه و اسرائیل عقاید متفاوتی درباره برخی موضوعهای مهم مربوط به امنیت منطقه دارند. ترکیه از عراق یکپارچه و دولت مرکز مقتدر حمایت می کند و حتی حاضر بود صدام حسین چتر حکومت مرکزی خود را بر منطقه شمال بگستراند که عمدتا شامل استانهای کردنشین است. اسرائیل عراق ضعیف، تجزیه شده و حتی ورشکسته را ترجیح می دهد که همه اینها نزد ترکیه مطرود است. آنکارا از ظهور یک کشور کرد بیمناک است که اسرائیل در گذشته مشوق آن بود. اسرائیل به ایران به دیده تهدید وجودی می نگرد. ترکیه به رغم اختلافات ایدئولوژیک و روابط اغلب پرتنش با تهران، چنین دیدگاهی ندارد.
جنبه های نظامی و اقتصادی همکاری ترکیه _ اسرائیل احتمالا همچنان قوی خواهد ماند. در واقع موانع چندانی وجود ندارد. بیشتر انتقاد از جانب کشورهایی مطرح شده که با ترکیه هم مرز هستند و بیش از سایرین به طور مستقیم تهدید را احساس می کنند، یعنی ایران، سوریه و قبلا عراق شدت مخالفتهای منطقه ای و در میان کشورهای مسلمان مانند اقدام ایران در جریان نشست سازمان کنفرانس اسلامی در سال ۱۹۹۷ در تهران، اغلب کمتر از آن است که نمایانده می شود پیش بینی در این مورد که مناسبات ترکیه _ اسرائیل منطقه را تجزیه می کند و باعث شکل گیری ضد ائتلافهای تهدیدکننده ای مثلا بین یونان، ارمنستان، ایران یا سوریه می شود، محقق نشده است.
* ماهیت این روابط محدودیتهایی دارد و زمینه هایی وجود دارد که انتظارات از طرف مقابل باید در حد معین باشد. هیچکدام از این دو در مورد مسائلی که آنها را از روند غالب جهانی جدا خواهد کرد، از دیگری دفاع نخواهد کرد. اسرائیل از سیاستهای ترکیه در مورد کردها حمایت نخواهد کرد و ترکیه از سیاست اسرائیل در ساخت شهرکها یا دیگر جنبه های جنجالی سیاست های اسرائیل در قبال فلسطینیان دفاع نخواهد کرد. دو طرف کلا از یکدیگر در این موارد انتقاد نمی کنند یا اگر بکنند، به شکلی آرام است. در سالهای اخیر علاقه تشکلهای یهودی آمریکا به ترکیه افزایش یافته است و هیأتهای یهودی اسرائیل دیدار رسمی از ترکیه داشته و اغلب با مقامات ارشد مذاکره کرده اند. با این حال در اینکه این امر به زودی به حمایت بیشتر از ترکیه بیانجامد، تردید وجود دارد، به خصوص از نظر فروش اسلحه. در طول زمان، اگر مناسبات ترکیه با اسرائیل دوام داشته باشد، احتمالا تداعی معانی مثبتی را نزد اعضای طرفدار اسرائیل کنگره و مقامات قوه مجریه آمریکا بر جا خواهد گذاشت. به دلایل راهبردی، روابط با اسرائیل را ابتدائا ارتش ترکیه آغاز کرد، نه رهبری غیرنظامی و این کار در پاسخ به احساسات مردمی نبود. با توجه به وجود احساسات اسلام گرایانه در ترکیه، احتمالا اقلیت قابل توجهی از جمعیت ترکیه همواره منتقد روابط ترکیه و اسرائیل خواهند ماند. نقش اسرائیل در عملیات نجات پس از زمین لرزه سال ۱۹۹۹ در ترکیه باعث شد تا قدری نسبت به این رابطه پشتیبانی ایجاد شود. احساسات قابل توجه ضد عرب در دستگاههای ترکیه به حفظ مناسبات با اسرائیل کمک می کند.
ترکیه علاقه مند است بین اسرائیل و فلسطینیان قرارداد صلح امضا شود. چنین قراردادی مشروعیت روابط با اسرائیل را نزد اقشار قابل توجهی از مردم که از فلسطینیان حمایت می کنند، تقویت خواهد کرد. با این حال، ترکیه در مورد مسیر صلح بین اسرائیل و سوریه نگرانی هایی دارد. بازدارندگی در قبال سوریه، محور اصلی روابط ترکیه و اسرائیل بود. آنکارا نسبت به رفع عامل اسرائیل در مقام بازدارنده اقدامات سوریه علیه ترکیه نگران است. صلح بین اسرائیل و سوریه وضعیت موجود را که در آن سوریه ضعیف و منزوی و آنکارا از امنیت نسبی برخوردار است، بر هم خواهد زد. با وجودی که کاهش حمایت سوریها از تروریسم ضد ترکیه از زمان اخراج اوجالان، باعث دلگرمی ترکها شده است، هنوز آنان نسبت به سوریه دچار بی اعتمادی عمیقی هستند که بعید است به زودی از بین برود. ترکیه به علاوه از این نگران است که اسرائیل با حمایت آمریکا این پیشنهاد را مطرح کند که سوریه از دست دادن آب جولان را با آب رود فرات جبران کند. آنکارا این نگرانی را نیز دارد که سوریه صرفا به دلیل قطع رابطه با تروریستهای ضد اسرائیل و بدون اقدام مشابه در مورد سایر تروریستهای ضد ترکیه، از فهرست کشورهای تروریست پرور وزارت خارجه آمریکا کنار گذاشته شود. از دیگر نگرانی های ترکیه این است که اسرائیل به سوریه اجازه دهد نیروهایش را به مرزهای شمالی آن انتقال دهد، روابط نزدیکی با سوریه برقرار کند (همان طور که پس از امضای قرارداد صلح مصر و اردن با اسرائیل با این کشورها رابطه نزدیک برقرار کرد) و اسرائیل روابط خود را با ترکیه به روابط با ترکیه ترجیح دهد.
روابط ترکیه با اسرائیل در سال ۲۰۰۰ استوار و چند وجهی بود. گمان می رود تلاشهای صلح سوریه با اسرائیل و ترکیه، تأثیری منفی در آن نگذارد. برای برخی ناظران، روابط ترکیه و اسرائیل نبض ساز عادی سازی روابط مسلمانان با اسرائیل است، در واقع در چارچوب طرح جامع صلح خاورمیانه است، کاملا محتمل است که روابط اسرائیل و ترکیه هسته نوع جدیدی از روابط منطقه ای مبتنی بر موافقتنامه های تجاری، امنیتی و در مورد آب تشکیل دهد. :