- کاهش قابلیت و توانایی سامانههای شناسایی، هدف یابی و دقت هدفگیری تسلیحات آفندی دشمن.
2- بالا بردن قابلیت بقا، استمرار عملیات و فعالیتهای حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در شرایط وقوع تهدید، بحران و جنگ.
3- تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارت و صدمات تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در برابر تهدیدات و عملیات دشمن.
4- سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن.
5- صرفه جوئی در هزینههای تسلیحاتی و نیروی انسانی.
6- فریب و تحمیل هزینه بیشتر به دشمن و تقویت بازدارندگی.
7- افزایش آستانه مقاومت مردم و نیروی خودی در برابر تهاجمات دشمن.
8-حفظ روحیه و انسجام وحدت ملی و حفظ سرمایههای ملی کشور.
9- حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور.
اهمیت پدافند غیر عامل: تجارب و شواهد ثبت شده در جنگهای اعصار گذشته تاریخ بشری و قرن حاضر، نمونه های مستدل و انکار ناپذیری است که اهمیت حیاتی پدیده دفاع غیر عامل را آشکار و ثابت مینماید، موارد مشروحه ذیل نمونههای بارزی از این اهمیت میباشند.
1- بکار گیری اقدامات پدافند غیر عامل، موجب زنده ماندن و ادامه حیات و بقای نیروی انسانی میگردد که با ارزشترین سرمایه یک سازمان و قدرت ملی کشور میباشد.
*هر کس نفسی را بدون حق قصاص و یا اینکه فساد و فتنهای در روی زمین کند، به قتل رساند، مثل آن باشد که همه مردم را کشته و هر کس نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد)، مثل آنست که همه مردم را حیات بخشیده (سوره مبارکه مائده 32) *نیروی های انسانی بزرگترین سرمایههای یک سازمان، جامعه و کشور میباشند و از دست رفتن نابهنگام یک انسان، بزرگترین زیان اجتماعی است که به یک جامعه و کشور وارد میشود.
2- دفاع غیر عامل موجب صرفه جویی کلان اقتصادی و ارزی در حفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گرانقیمت نظامی نظیر (هواپیماهای شکاری و ترابری، سامانه های موشکی و پدافند هوایی و زمین به زمین، رادارها، شناورها، توپخانه صحرایی، تانکها و نفربرها و ...
میگردد.
*خرید و تهیه تسلیحات نظامی در هر زمان و از هر جا امکان پذیر نمیباشد.
*وجود حتی یک سلاح (تیر بار، توپ، تانک، بالگرد، هواپیما، شناور، موشک و ...) گاهی میتواند سرنوشت یک نبرد را رقم زند.
*مکان یابی صحیح اولیه، مقاوم سازی و ایجاد استحکامات، استفاده مناسب از عوارض طبیعی و سایر اقدامات پدافند غیر عامل میتواند به نحوی موثر موجب صرفه جویی در بکار گیری سلاح های کمتر پدافندی، نیروی انسانی و هزینههای کلان تسلیحاتی و سازمانی گردد.
3- دفاع غیر عامل، مراکز حیاتی و حساس (اقتصادی، سیاسی، نظامی، ارتباطی، مواصلاتی، پالایشگاهها، نیروگاهها، بنادر، فرودگاهها، مجتمعهای صنعتی و ...) را در برابر حملات و بمبارانهای هوایی و حملات زمینی دشمن حفظ نموده، خسارات و صدمات را تقلیل و ادامه فعالیت و مقاومت در شرایط بحران و جنگ را ممکن میسازد.
*رعایت پارهای از اقدامات پدافند غیر عامل در بعضی از مراکز حیاتی و حساس کشور موجب مقاومت، پایداری و ادامه خدمات بهتر و آسیب پذیری کمتر آنها در برابر حملات و بمبارانهای هوایی دشمن در طول هشت سال دفاع مقدس بوده است (پالایشگاه اصفهان، سد و نیروگاه آبی دز) مصادیق بارزی از این مدعاست.
*استراتژی و سیاست تمرکز زدایی کره شمالی در جهت حفظ مراکز حیاتی و حساس، راهبرد عملی و مفید و موثری با رویکرد دفاعی امنیتی فرا روی مسئولین و مبادی ذیربط کشور در طراحی، ساخت و احداث مراکز حیات و حساس کشور میباشد.
4- اقدامات دفاع غیر عامل موجب تحمیل هزینه به دشمن میگردد.
*انهدام اهداف مستحکم پراکنده و کوچک به مراتب مشکلتر و پر هزینه تر از انهدام اهداف نرم و سست و بدون حفاظ و متراکم و حجیم میباشد.
*دشمن برای هدفگیری و انهدام اهداف مستحکم و پراکنده میبایست هواپیماها، تسلیحات و زمان بیشتری را صرف کشف و انهدام آنها نماید و چنانچه خرج یک اقدام یا تهدید از دخل آن برای دشمن بیشتر باشد، تاثیر بازدارندهای در تصمیم و عمل وی خواهد گذاشت.
5- دفاع غیر عامل موجب حفظ نیروها برای ضربه زدن در زمان و مکان مناسب به دشمن و سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن و نیروی مهاجم میشود.
6- فریب یکی از اصول دفاع غیر عامل است، تهیه و ساخت ماکتهای فریبنده و کاذب، یکی از اقدامات موثر دفاعی غیر عامل است که در صورت استتار و اختفاء و پوشش اهداف حقیقی فوائد و نتایج مشروحه زیر را دارد.
*انحراف دشمن از اهداف حقیقی و مهم به سمت اهداف کاذب و کم اهمیت.
*تحمیل هزینه بیشتر به دشمن.
*بیشتر نشان دادن توان خودی.
*تضعیف روحیه و تحلیل انرژی دشمن.
*تقلیل صدمات و خسارات تجهیزات، تاسیسات و تلفات نیروی انسانی.
*غافلگیر نمودن دشمن و سلب ابتکار عمل از وی.
*حفظ توان خودی جهت ادامه فعالیت، افزایش آستانه مقاومت و استمرار عملیات و خدمات.
7- در مقام مقایسه 3 عنصر (تهاجم، دفاع عامل و دفاع غیر عامل) عنصر دفاع غیر عامل، مخارج و هزینههای کمتری دارد و از نظر اخلاقی و بشر دوستانه و سیاسی، مفهومی صلح دوستانه تر دارد.
همچنین نیل به «دفاع غیر عامل» در مقایسه با «دفاع عامل» سادهتر و سهل الوصول تر و با سیاست خود کفایی و عدم وابستگی و استقلال کشورها موافقتر است.
8- پیشگیری بهتر از درمان و تصفیه آب در سرچشمه آسانتر از تصفیه در دریاست.
*اقدامات دفاع غیر عامل، فرآیند احتیاطی و پیشگیرانهای است که الزاما میبایست در زمان صلح شروع و تا پایان وقوع بحران و تهدید ادامه یابد، لذا رویکرد مدیریتی و نحوه مقابله با آن، رویکرد پیشگیرانه به جای مدیریت آتش نشان و انفعالی میباشد.
*مکان یابی صحیح اولیه، رعایت پراکندگی و آمایش دفاعی و سرزمینی، احتراز از ساخت و احداث مجتمعهای بزرگ و حجیم، مقاوم سازی و ایجاد سازههای امن از جمله اقدامات پیشگیرانهای است که میبایست قبل از شروع ساخت و ساز مراکز حیاتی و طرح های ملی جزء جدایی ناپذیر و ضوابط الزام آور طرحهای یاد شده قرار گیرد.
9- انجام اقدامات دفاع غیر عامل در مراکز حیاتی و حساس کشور، به دلیل مشروحه ذیل موضوعی اجتناب ناپذیر است.
*وجود شکاف فن آوری در سامانه ها و تسلیحات پدافند هوایی عامل به علت پیشرفت سریع سامانههای آفندی و پدافندی و عدم امکان تهیه سامانههای مدرن پدافند هوایی بعلت هزینههای کلان و بی انتها بودن این روند.
*آسیب پذیری سامانههای پدافند هوایی در برابر جنگ الکترونیک پیشرفته دشمن.
*غافلگیر شدن سامانههای پدافند هوایی در برابر هواپیماهای تهاجمی و موشکهای کروز و بالستیک بعلت پرواز در ارتفاع پائین و استفاده از نقاط کور راداری، پرتاب موشک از ماوراء برد جنگ افزارهای پدافند هوایی.
*برتری هوائی دشمن.
*عدم امکان پوشش کامل پدافندی مراکز حیاتی و حساس و مهم و مراکز جمعیتی کشور به علت وسعت سرزمینی و روند آمار افزایشی ساخت و احداث مراکز حیاتی و حساس جدید.
*برابر آمار سرشماری سال 1378، تعداد شهرهای کشور 600 و تعداد روستاها 6500 بوده است، پدافند هوائی مراکز حیاتی و حساس موجود کشور در شهرها صرفا با توپ ضد هوائی 23 میلیمتری، نیازمند 240000 قبضه توپ، یک میلیون و دویست هزار نفر نیروی انسانی (خدمه)، 30000 آتشبار و 750 گردان پدافند هوایی خواهد بود که امکان تامین، تشکیل، سازماندهی و پشتیبانی آن دور از دسترس میباشد.
*محاسبه نمونه یاد شده صرفا یک نوع از تسلیحات پدافند هوایی را مد نظر قرار داده و سایر رینگهای تسلیحات توپخانهای راداری و موشکی پدافندی را منظور ننموده است.
*سخن و توصیه ما به عزیزانی که بعضا با نگاهی سطحی، غیر عمیق و غیر جامعه و یک وجهی، اجرای اقدامات پدافند غیر عامل از قبیل (مکان یابی صحیح اولیه، رعایت پراکندگی، استحکامات و سازههای امن و ...
در ساخت و احداث مراکز حیاتی حجیم و بزرگ و ...) را غیر اقتصادی و هزینه بر میدانند، اینست که در محاسبات و تحلیلهای تک بعدی، به هزینههای مشروحه ذیل نیز نیم نگاهی نموده و پس از مقایسهای عددی و واقع بینانه با یک داوری مجدد و نگاهی از بالا به پائین و کشور شمول و فراملی، هزینه بری اقدامات پدافند غیر عامل را با سایر هزینههائی که در اثر بیتوجهی به اقدامات پدافند غیر عامل متصور و متحمل خواهد بود مقایسه نمایند.
الف- هزینه تهیه و خرید، تامین و پشتیبانی تسلیحات پدافند عامل در صورت عدم رعایت اقدامات پدافند غیر عامل مضاعف میگردد.
ب- هزینه توقف تولیدات و چرخه اقتصادی و عدم النفع ناشی از بمبارانهای مراکز حیاتی و حساس آسیب پذیر.
ج- هزینههای کلان بازسازی مجدد تاسیسات و تجهیزات مراکز حیاتی و حساس منهدم شده.
د- هزینه تلفات نیروی انسانی متخصص در مراکز حیاتی و حساس که بالاترین سرمایه های ملی کشور محسوب میگردند.
ه- هزینه تعویق خود کفایی و وابستگی مجدد.
و- هزینه توقف خدمات رسانی به مردم و تخریب روحیه و حساس فداکاری و مقاومت و وفاداری مردم، کاهش آستانه مقاومت ملی کشور و بهم زدن نظام اجتماعی و وحدت ملی.
ز- هزینه تهدید امنیت ملی و استقلال کشور.
10- نظریههای راهبردی و دکترین های دفاعی دال بر اهمیت و لزوم توجه به دفاع غیر عامل میباشد.
*سون تزو میگوید، کسی که اولین ضربه را میزند برنده نیست، بلکه کسی که آخرین ضربه را تحمل میکند برنده است و شکست ناپذیری مربوط به دفاع می باشد.
*ایجاد پراکندگی در مراکز حیاتی و حساس یکی از اصول مهم دفاع غیر عامل جهت تقلیل خسارات آنها در اثر تهاجمات هوائی و زمینی دشمن میباشد، سروانتس گفتهای شنیدنی در این خصوص دارد (این به عهده انسان عاقل است که امروز به فکر فردا باشد و تمام تخم مرغهای خود را در یک سبد به مخاطره نیندازد).
*کلاز ویتس استراتژیست مشهور میگوید حمله شکل بسیار ضعیف جنگ و دفاع شکل بسیار قوی آن است.
11- طبیعت مدرسه علم است، مطالعه طبیعت که براساس نظام احسن خداوند حکیم میباشد، پیامهای مفید، روشن و حکیمانهای برای الگو برداری در جهت حفظ حیات و ادامه بقاء انسانها دارد.
از 6 سامانه دفاعی جانواران، پنج سامانه آن، سامانه های دفاعی غیر عامل میباشند.
1- استتار و پنهان سازی (پلنگ، زرافه، آفتاب پرست، خرس قطبی، سوسمار، ماهی مرکب، ماهی مسطح).
2- حیله و فریب (گونههائی از پروانهها که طعمی خوشمزه دارند برای فریب دشمنان خود را به رنگ پروانه بد مزه در میآورند، چشمهای کاذب و ترسناک بر روی گونههایی از پروانهها، خود را مرده جلوه دادن حیوان مادر برای فریب دشمن از شکار بچههای خود و ...) 3- مقاوم سازی (پوشش حفاظتی لاک پشت، صدف، حلزون و ...) 4- مکان یابی (درست کردن آشیانه در وسط شیارها، مرتفع ترین نقطه درختان و زیر زمین) 5- حرکت و جابجایی (حرکت و جابجا نمودن دائمی نوزاد توسط گربه سانان و گونه های دیگر به محض احساس تهدید و خطر).
6- جنگ و مبارزه (نبرد تن به تن با وسائل دفاعی نظیر چنگ و دندان و نیش.) (دفاع عامل) *جاندارانی که به مدد و حکمت لایزال الهی دارای ابزارهای دفاع غیر عامل از قبیل (استتار، اختفا، پوشش حفاظی، حیله و فریب، اعلام خبر، آشیان یابی مناسب و ...) میباشند در برابر حملات، خطرات و تهدیدات محیطی ایمنی بیشتری دارند.
*مطالعات ساختار طبیعی و مهندسی فیزیولوژیک بدن انسان و جانداران مؤید اهمیت دفاع غیر عامل میباشد، برای مثال قرار گرفتن اعضاء حساس و با اهمیت بدن نظیر (مغز، چشم ، قلب، گوش، ریه و ...) در بهترین وضعیت و جالبترین حفاظ، موجب حفاظت مناسب و ادامه بقاء و حیات میگردد.
به تعبیری، اعضاء حیاتی و حساس میبایست در بهترین مکان و مطلوب ترین پوشش حفاظی قرار گرفته و حفاظت شوند و این تدبیر را خداوند حکیم و فاطر در خلقت موجودات مقرر فرموده است.
منابع و ماخذ: الف - فارسی: 1- دفاع غیر عامل، موحدی نیا - جعفر، ستاد تدوین متون درسی دافوس، بهار 83 2- استراتژی بزرگ (اصول و رویهها)، جان ام.
کالینز، ترجمه کوروش بایندر، تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه - 1373 ب- انگلیسی: 1- aStudy of Clauswitz Concept of The Military Center Of Gravity.
Col Jhon.Warden