مقدمه درباره بازی بعضی از پژوهندگان گفته اند نزد انسان همچون حیوان مبنای غریزی دارد .
مگ دوگال بازی آدمی را ناشی از غریزه تعدی او می داند وصفت رقابت جنگجویی را که با اکثر بازی ها قرین است شاهد مثال می آورد رأس معتقد است اشتیاق مردم امروزی به بازی عطش غریزی حاکی است چه در دنیای یکنواخت زندگی شاق وملال انگیز کنونی بازی خرد را از امور عادی حیات منصرف می کند وبه موری تازه که مطوبع طبع است معطوف می دارد .
استانلی بازی را یادآور تجارب نخستین وکهن ترین نژادهای انسانی می پندارد وبرخی دیگر بازی را گسترش فعالیت های آدمی که ذاتاً لذت بخش باشد محسوب می دارند وبر آنند که غایت بازی را در خود آن باید جست چه این گونه فعالیتها به نفسه رغبت آور وخوشایند است .کارل گروس معتقد است بازی فرد را آماده ی ایفای نقش های آینده می کند واحترام به مقررات وانضباط را به او می آموزدوبه همدستی وهمکاری با همگنان خود می دهد ولی در حقیقت هدف اصلی رهایی از انقباض درونی وفشارهای زندگی وبه خوش گرایی وخویشتن نوازی است.
بازی نیروهای اضافی را که سربار تن وجان است به مصرف کارهای دلپذیر می رساند وذن را از مشغله های گران روزانه پاکیزه می نماید واز این راه به تجدید قوا یاری می کند چون در بازی بیش از یک نفر دخالت دارد آنرا مانند بسیاری از مظاهر فرهنگی مایه ی هبستگی افراد دانسته وگفته اند بازی آدمی را با گروه وجامعه پیوند می دهد.اما نظریه ای که امروز بیشتر مورد توجه است این است که بازی نوعی کارآموزی وآماده سازی هدفدار است که به وسیله تکرار وتمرین صورت می گیرد بازی در نزد انسانها اشکال مختلف دارد وبدون شک نقش جامعه در این نوع تنوع بی تأثیر نبوده است بازی یا به صورت انفرادی صورت می پذیرد یا به صورت گروهی .
در بازی های دستجمعی می توان هدفداری را بهتر مشاهده نمود زیرا از اهداف بازی های اجتماعی این است که خود خواهی وخود کامگی شخص را تعدیل کند تا تمایلات فردی او تبدیل به تمایلات اجتماعی شود وهمچین این ونوع بازی ها فرد را برای زندگی اجتماعی ومقابله با پیش آمدهای غیر منتظره آماده می کند.
به نام خداوندجان آفرین حکیم سخن بر زبان آفرین این تحقیق با هدف شناساندن بازیهای محلی خراسان شمالی تهیه شده ودر ضمن شناساندن انواع بازیهای محلی اهداف کلی ورفتاری این بازیها ، نحوه اجرایاین بازیها ، تعیین جنسیت بازی کننده ، توانایی افراد بازی کننده از نظر هوشی ، نوع سن وبرداشت هایی که کودکان ازاین نوع بازی ها ، اثرات این بازیها از نظر جسمانی ، اجتماعی ، اخلاقی ، تربیتی ودرمانی ، رقابت های سالم بین این بازی ومقالات اجتماعی که بوجود می آورد ونقش بازی با کار وحرفه آینده ای که کودک آن بازی را انجام می دهد ، مشخص نمود درابتدا 4 نوع بازی محلی خراسان شمالی که در منطقه مانه وسملقان در میان مردم کرمانج این منطقه در زمان قدیم رایج ومرسوم بوده از نظر اهداف کلی ورفتاری آن بیان می شود ونحوه ی اجرای آن ها توضیح داده می شودوسپس دو نوع بازی از نظر بازیها را از حیث های مختلف بیان شده در مطالب ذکر شده بررسی می شود.
نام بازی : بیرِی بیرِی هدف کلی : تقویت حس شنوایی ، دقت وتمرکز حواس اهداف رفتاری : 1 کسی که گرگ می شود باید با چشم ویک دسته بسته افرادی را که در اطرافش هستند بگیرد 2 افراد با کنجکاوی ودقت از دست گرگ فرار می کنند.
3 فرد باید هنگام بستن چشم از گوش های خود بیشتر کمک بگیرد 4 افراد قوانین بازی را رعایت می کنند.
5 درحین بازی مواظب فردی که با چشم بسته به دنبال آنان می گردد می باشند.
6 نوبت را در انجام بازی رعایت می کنند.
نحوه اجرای بازی : یک فرد به عنوان یک آدم پیر ونابینا با چشم بسته ویک دست بسته به دنبال افراد دیگر می گردد وبا شنیدن صدای آن ها با دست بازش افراد را تعقیب کرده وهر گاه دستش به هر فردی برخورد کرد آن فرد باید همان عمل را انجام دهد.
نام بازی : تُقُرَگِیردِم هدف کلی : تقویت عضلات پا وبالا بردن نیروی استقامت افراد اهداف رفتاری : 1 افراد در گروه با هم همکاری می کنند .
2 از آخرین توان خود برای برنده شدن استفاده می کنند.
3 هر گروه در بین خود راز مخفی گاه گروه خود را پنهان نگه می دارد.
4 قوانین بازی را رعایت می کنند.
5 افرادی که به عنوان استاد انتخاب می شوند افراد گروه خود را درست هدایت می کنند.
6 گروه بازنده به دستورات گروه برنده عمل می کند.
7 به حرف های رئیس گروه عمل می کنند.
نحوه اجرای بازی : دو نفر به عنوان استاد وتعداد نفرات خود را انتخاب می کنند وروش انتخاب افراد به اینگونه است به صورت پنهانی دو نفر دو اسم مختلف در هر مرحله انتخاب می کنند وسپس به دو نفر می گفتند که کدام را انتخاب کرده اند وبه همان گروه که خودش ندانسته می رفت سپس با گل وپوچ کردن توسط سنگ یا هر شئی ریز دیگر بین دو گروه شروع کننده ی بازی مشخص می شد وسپس طرف برنده گروه خود را پنهان می کرد وسپس هر دو استاد راه می رفتند واعلام می کرد ( شروع کننده بازی ) که در فلان کوچه هستند تا افراد گروهش اگر در آن کوچه هستند جای خود را عوض کنند تا دیده نشوند وسپس اگر یکی از اعضاء جای خود را به او بدهد وشروع به فرار کند تا محل مورد نظر که از قبل به عنوان مرکز بازی انتخاب شده رار کند اگر گروه مقابل در هر نقطه او را گرفت حتی در محل مخفی گاهش باید از آن جا به گروه مقابل کولی بدهد ( یعنی فرد مقابل را برپشتش سوارکرده وبه مرکز بازی برساند) بایدهمه گروه شروع کنده بازی به مرکز بازی برسند وگرنه حتی یکی ازآنها نیزگرفته شودتمام گروه بازنده میشود این بازی درشب اجرا میشد.
نام بازی : کُم رَواندِن به عبارت فارسی کلاه دزدی هدف کلی : تقویت نیروی دفاعی وتقویت دقت وتمرکز حواس اهداف رفتاری : 1 افراد در دفاع از گروه خود تلاش می کنند 2 جهت همکاری در گروه حواس خود را جمع می کنند.
3 افراد کلاه به سر باید دقت کنند تا کلاه از سرشان برداشته نشود.
4 افراد گروه برنده باید تلاش کند تا لگد افراد بازنده به آنان برخورد نکند.
5 افراد هر گروه آخرین توان خود را در برنده نگه داشتن گروه خود بکار میبرد.
6 در هنگام بازی قوانین ایمنی را رعایت می کنند.
7 به دستورات بازی عمل می کنند .
8 نسبت به گروه خود احساس مسئولیت می کنند.
نحوه ی اجرای بازی : نحوه یانتخاب گروه ها توسط دو نفر که به عنوان سرگروه هستند افراد گروه به دلخواه سرگروه انتخاب می شوند واین انتخاب باید به گونه ای باشد که افراد قوی همه در یک گروه نباشند وافراد ضعیف در گروه دیگر باید افراد گروه ضعیف وقوی در هر دو گروه باشند بعد از انتخاب شدن افراد نوبت ب اجرای بازی می رسد که گروه شروع کننده بازی با گل وپوچ کردن سنگ یا هر شئی ریز دیگر توسط سرگروه های ، گروه شروع کننده بازی انتخاب می شود وافرادی که شروع کننده هستن می ایستند وافراد گروه دیگر که نسته اند وپشت به هم نیز می باشند گروهی که نشسته است باید همه کلاه بر سر داشته باشند سپس افراد در گروه ایستاده به گروه نشسته حمله برده وسعی در برداشتن کلاه انان می کنند وافراد نشسته شروع به دفاع از خود می کند وبا مشت ولگد به طرف گروه حمله کننده میزنند تا کلاه از سر آنان برداشته نشود اگر دست وپای گروه نشسته به گروه ایستاده برخورد کند گروه ایستاده بازنده خواهد شد واگر هم گروه ایستاده بتواند کلاهی را از روی سر گروه نشسته بردارد گروه ایستاده می تواند دوباره بازی را از سر بگیرد.
4 نام بازی : آشَ آشَ هدف کلی: تقویت نیروی دفاعی گروه ، تقویت عضلات پا وتقویت قدرت استقامت اهداف رفتاری : در دفاع از افرا گروه خود تلاش می کنند در گروه با یکدیگر همکاری می نماید نسبت به برنده شدن گروه خود احساس مسئولیت می کنند دردوین وفراری دادن کلاه مهارت کسب می کنند عضلات پا را تقویت کنند قوانین بازی را رعایت کنند.
در هنگام بازی تمرکز حواس داشته باشند برای رسیدن به پیروزی در گروه خود تلاش کنند برای رسیدن به پیروزی در گروه خود تلاش کنند.
نحوه اجرای بازی: نحوه انتخاب گروه توسط دو نفر به عنوان سرگروه افراد گروه انتخاب می شوند وانتخاب باید به گونه ای باشد که افراد قوی وضعیف به طور مساوی در گروه پراکنده می شوند وبا یک سنگ یا هر شئی ریز دیگر بازی شروع می شود ب مشخص شدن گروه شروع کننده یبازی گروهی که می خواهد بازی را شروع کند وگروهی که نمی تواند شروع بازی با او باشد نشسته وپشت به پشت هم وکلاه بر سر می باشند وگروه ایستاده به گروه نشسته حمله برده وسعی در برداشتن کلاه نشسته می نماید وگروه نشسته بامشت ولگد شروع به دفاع از خود می نماید در صورت برخورد دست یا پای گروه نشسته به افراد حمله کننده گروه ایستاده باید بنشیند وگروه نشسته بازی را شروع کند تنها تفاوت این بازی با بازی « کُم رَواندِن» در این است که اگر گروه ایستاده کلاه گروه نسشته را بردارد باید تا زمینی که 1000 متر دورتر از آنهاست بدوند وکلاه را به آن جا برسانند واگر سه مرتبه توانستند کلاه گروه نسشته را به مرکز بازی برسانند یعنی تا زمینی که ازقبل تعیین شده برساند افراد گروه نسشته باید تمام افراد گروه ایستاده را تا مرکز بازی سوار ی بدهند وشرط باختن در این بازی فقط زمان دفاع گروه نسشته از خودشان می باشد که اگر پا یا دست گروه نشسته بر گروه ایستاده برخوردمی کرد گروه ایستاده باید می نشست وگروه نشسته باید بازی را شروع می کرد وگرنه گروه ایستاده تا هر چند بار حق داشتند کلاه را بدزدند وبه مرکز زمین برسانند بعد از شرح نام بازی ، هدف کلی واهداف رفتاری هر بازی ونحوه ی اجرای این چهار نوع بازی به بررسی دو نوع از بازیها از ابعادیکه در ذیل ذکر می شود می پردازیم: نام بازی : کُم رَواندِن نحوه اجرا وهدف کلی واهداف رفتاری بازی قبلاً اشاره شده است نوع بازی : گروهی ـ پسرانه ـ مردانه تعداد اعضاء 10 الی 20 نفر سن : نوجوانان برداشت های نوجوانان از این نوع بازی : کودکان یانوجوانان از این نوع بازی چنین برداشت می کنند که باید تمام تلاش خود را بنمایند تا در گروه موفق شوند وهر شخصی سعی می کند که خود را قویتر وبهتر از سایر افراد نشان دهد به اصطلاح خود نمایی میپردازندومی خواهند نیروی خود را به دیگر افراد گروه خود نشان دهند وبرای رسیدن به این هدف خود تلاش زیادی می کنند.
برداشتهای شخصی معلم از این نوع بازی : معلم از این بازی چنین برداشت می کند که استعدادهایی که در نوجوانان تا کنون نهفته بوده شکوفا می شود ومعلم افراد ضعیف وقوی را می شناسد وبه تفاوت های فردی آنان پی می برد واز هر فرد به اندازه ی توان و او انتظار دارد می تواند مشکلات روحی دانش آموزان خود را در این بازی بیشتر بشناسد.
رابطه ی روان شناسی با این بازی : رابطه ای که روان شناسی با این بازی دارد این است که نوجوانان از طریق این بازی از نظر روانی تخلیه می شوند و می توانندحالات هیجانی خود را در قالب بازی تخلیه کنند وابراز وجود نیز یکی از اهداف عمده این بازی است ویکی از ابعاد مهم روانی انسان است برآورد می شود واعتماد به نفس نوجوان نیز تقویت می شود که می تواند در زندگی آینده وتصمیم گیریهای او موثر واقع شود ونوجوانی که تا کنون احساس می کرد که در زمینه های هنری ، درسی ، فرهنگی از سایر همکلاسی هایش عقب تر است شاید در زمینه دفاعی وورزشی از آنا بالاتر باشد .
تاثیرات این بازی : الف ) جسمانی : تقویت عضلات پا ودست وتمرکز حواس آنان در جهت تلاش برای نگه داشتن کلاه برروی سر وبرداشتن کلاه از سر گروه نشسته وتقویت مهارت ، دقت وتوجه وسرعت عمل .
ب ) اجتماعی : در این بازی نوجوان بعضی از رفتارهای اجتماعی را می آموزد از قبیل همکاری ومشارکت گروهی در بازی ، احترام وارزش گذاری در گروه ونسبت به فراد گروه احساس مسئولیت نسبت به افرادگروه ، شرکت در برد وباخت گروه وخارج نشدن از گروه هنگام باختن وتلاش برای رسیدن به موفقیت از تاثیرات مهم اجتماعی این بازی می باشد .
ج) اخلاقی : راستگویی وصداقت در صورت بازنده شدن ، رعایت ادب واحترام گذاشتن به افراد گروه ، داشتن صبر وتحمل در صورت بازنده شدن واجرای قوانین بازی وزیر پا نگذاشتن این قوانین سعه صدر از تاثیرات اخلاقی ان بازی است .
د: تربیتی :به لحاظ تربیتی به کودک احترام را می آموزد ، سکوت و خونسردی را در مقابل باختن می آموزد و همچنین راستگویی را یکی از مهترین ویژگی تربیتی در هر فرد می باشد را می آموزد .
هـ :درمانی :از لحاظ درمانی کودکانی که اعتماد به نفس کمتری دارند و در کارهای روزمره کمتر پیش قدم میشوند و از خراب کاری در امور روزمره می ترسند درمان میشوند و ابراز وجود یکی از نیازهای اساسی دوران نوجوانی یا کودکی است برآورده میشود و با بیان خود فرد می تواند از لحاظ روحی درمان شود .
رقابت های سالم بین این بازی و تعاملات اجتماعی که به وجود می آورد : وجان دررقابتی سالم با هم سن و سالان خود به پیروزی می رسد و یا اینکه می بازد و هیچ گونه برتری یابی نسبت به افراد گروه خود ندارد زیرا همگی دریک گروه بازی میکنند و بـاید هر کس برای موفقیت گروه خود تلاش نمـاید حسـادت در گروه از بین می رود و همکاری گروهی جای خود را به رقابت رقابت سالم می دهد و از طریق همین رقابت سالم است که فرد می تواندتعاملات اجتماعی شدن را بیاموزد و با همکاری مشارکت در گروه، رعایت نوبت در بازی و حس مسئولیت در گروه می تواند در جامعه نیز مفید واقع شود و با گروه خود در تعامل باشد چرا که اگر فردی ناسازگار باشد نمی تواند به بازی خود ادامه دهد و از بازی طرد خواهد شد .
نقش بازی با کار و حرفه ی ا که می تواند به عهده بگیرد : در حرفه ای که در آینده میخواهد داشته باشد این بازی می تواند تاثیر داشته ، چرا که با افزایش اعتماد به نفس می تواند در تصمیم گیری های شغلی خود موفق شود و با اعتماد به نفس داشتن می تواند فردی مفید برای جامعه خود باشد و با تقویت زمینه های جسمانی ، اجتماعی ، اخلاقی و تربیتی شهروندی موفق باشد چرا که این بازی با تاثیراتی که بر هر یک از زمینه ها دارد باعث تقویت فرد از لحاظ مهارتی ، نگرشی ،اجتماعی وتربیتی می شود که می تواند او را در زندگی آینده که نیازمند احساس مسئولیت راستگوئی ، همکاری و مشارکت ، اطاعت وپیروی از قانون ، سعه صدر، احترام گذاشتن به دیگران می باشد یاری می نماید .
2 ـ نام بازی : تُقُرَگِیردِم ( قایم باشک مرسوم امروزی بین کودکان ) اهداف کلی ورفتاری این بازی در قسمت های قبل ذکر شده است .
نوع بازی : گروهی پسرانه ، مردانه تعداد اعضاء بازی : 10 الی 20 نفر توانایی از نظر هوشی : کودکان یا نوجوانان باهوش یا متوسط می توانند در این نوع بازی شرکت کنند .
جنسیت : پسرانه نوع سن : 10 سال به بالا یا نوجوان می توانند در این بازی شرکت کنند چون باید گروه بازنده ، گروه برنده را کولی یا سواری بدهد بنابراین در این بازی توان جسمانی افراد را نیز باید در نظر گرفت .
برداشتهای نوجوانان از این نوع بازی : روحیه رازداری را در نوجوانان تقویت می کند ونیروی نظامی را در او پرورش می دهد واو را برای آمادگی دفاعی در آینده آماده می سازد وچنین برداشت می کن که نباید اسرار گروه خود را در میان دیگران فاش سازد وراههای رسیدن به موفقیت را که تلاش ، پشت کار واراده است می تواند در این بازی تجربه نماید.
برداشت شخصی معلم از این نوع بازی : در این بازی معلم به تفاوتهای فردی که درافراد وجود دارد پی می برد وبه هدفی که در این بازی مورد نظر است که شامل اهداف رفتاری می باشد توجه می کند و تحقق این اهداف اطمینان حاصل می کند وبه روابط اجتماعی سالم بین کودکان توجه می کند واز روابط نادرست جلوگیری می کند به بعضی استعدادهای درونی شاگردان از جمله رهبری گروه میزان تعامل آنان با همسالان میزان دقت وتوجه آنان به قوانین بازی ، میزان رازداری آنان پی می برد ، از مشکلات عاطفی بعضی از کودکان آگاه می شود ؛ اگر معلم آگاهی باشد اجازه می دهد که کودکان آزادانه از حق خود دفاع کنند از تفرقه افکنی دربین گروهها جلوگیری می کند رابطه اتحاد ودوستی در بین آنان برقرار می شود وبازنده شدن در گروه را سرزنش نمی کند چرا که شرط برد وباخت دراین بازی مد نظر نمی باشد شاگردان را از اهداف بازی تا حد درک وفهم آنان آگاه می کند وبرداشت مهمی که معلم می تواند از این بازی داشته باشد رابطه ی عاطفی بین شاگردان پی می برد .
رابطه روانشناسی بااین بازی : کودک یا نوجوانان در این بازی می تواند تخیلات ، پرخاشگریها واحساسات درونی خود را به نحوی تخلیه کند وبه یک نوع آرامش درونی وفکری دست یابد وآنان می توانند از طریق این بازی ها به خواسته هایی که در خانواده به آنها اهمیت داده نشده به نحوی برسند وآنان در این بازی ها کمبودهای عاطفی خود را در این قالب جبران می کندوبا هدایت گروه به نوعی مدیریت را یاد می گیرند وتعامل اجتماعی در آنان تقویت می شود.
تاثیرات بازی : الف ) از نظر جسمانی : در این بازی که شباهت زیادی به بازی قایم باشک داردونیاز به فرار کردن از دست گروه مقابل می باشد عضلات پا تقویت می شوند ونیروی استقامت آنان افزایش می یابد چرا که باید در صورت بازنده شدن گروه مقابل را پشت گرفته و تا محل بازی برساند.
از نظر اجتماعی : کودک یا نوجوان در این بازی با نحوه برقراری روابط اجتماعی کودکان یگر آشنا می شود وبه قوانین بازی احترام می گذارد ، از این راه کودک جامعه پذیر می شود چرا که باید از قوانین بازی سرپیچی نکند وبا احترام گذاشتن به این قوانین می تواند قوانین جامعه را نیز پذیرا شود که در آینده از حالت خود بینی بیرون آمده واجتماع را نیز قبول داشته باشد وبا داشتن رابطه ی اجتماعی سالم در جامعه زندگی کند .
از نظر اخلاقی : صداقت وراستگویی را در این بازی باید داشته باشد تا بتواند به ادامه ی بازی بپردازد ودر صورت تقلب در بازی از بازی طرد می شود کودک از این طریق احترام ومحبت به دیگران را نیز می آموزد که در صورت بازنده شدن پذیرای انتقاد نیز می شود ویاد می گیرد که برای بازی کردن با دیگران بایدافراد گروه را قبول داشته وروحیه ی انتقاد پذیری داشته باشد .
از نظر تربیتی : کودک یا نوجوان در این بازی آداب برخورد با دیگران ، آداب اجتماعی ، آداب صحبت کردن وبیان احساسات خود را می آموزد وکودک با احترام گذاشتن به گروه رفتار ورابطه برقرار کردن با افراد دیگران می آموزد.
از نظر درمانی : در این بازی تمایلات واحساسات درونی کودک درمانی می شود واگر درمانگر بخواهد از طریق بازی پی به مشکلات عاطفی کودکان ببردمی تواند با اتخاذ تدابیری آنا را درمان کرده وبرای آنان مفید و واقع شود وبا پی بردن به پرخاشگری های کودکان در این بازی ، عدم رعایت قوانین در بازی ، سرباز زدن از مقررات هنگام بازنده شدن ، در رفتن از زیر بار مسئولیت مشکلاتی هستند که می توانند در آینده گریبان گیر خیلی از کودکان ، شوند وآنان را در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل نمایند به درمان آنان بپردازد.
رقابت های سالم بین این بازی وتعاملات اجتماعی که بوجود می آورد در این بازی یک نوع رقابت سالم مدنظر است چرا که بر دو باخت در این بازی موجب تعلق گرفتن هیچ گونه درجه یا امتیازی نمی باشد وفقط تلاش کودکان است که آنان را به موفقیت می رساند وبه آنان نیرو می بخشد وتعاملات اجتماعی که بوجود می آورد این است که چون بازی به صورت گروهی اجرا می شود بنابراین روابط بین افراد گروه بر قرار می شود ور صورت عدم رعایت رواط درست یا افراد دیگر از بازی گروهی طرد می شوند وباید به بازی ادامه ندهند بنابراین تسلیم قوانین اجتماع شده وکبر وخود پسندی را از خود دور می کند ویک نوع زندگی اجتماعی را می آموزند.
نقش بازی با کار و شغل وحرفه آینده ای که کودک آن بازی را انجام می دهد : این بازی می تواند با حرفه آینده ای کودک در آینده انتخاب می کند نقش ایفا نماید چراکه هدایت گروه یکی از کارهای مهم در این گروه است ومدیریت را به کودکان می آموزد تقویت دقت وتوجه نیز باعث می شود که کودکان مشاغلی را که د رآینده دارتد سرسری نگیرند وبا دیگران رابطه ای سالم داشتن در این بازی نهادینه می شود وهر شغلی نیازمند روابط اجتماعی سالم می باشد.