تحقیق آتش سوزی

تعریف سوختن: ترکیب مواد با اکسیژن را سوختن می نامند.

انواع سوختن: سوختن از نظر سرعت ترکیب اکسیژن با مواد به دو دسته تقسیم می شود.

الف: سوختن کند (بطئی)

سوختن تند (آتش)

الف: سوختن کند (بطئی): هر گاه اکسیژن با ماده ای آرام آرام ترکیب شود بوطری که تولید شعله ننماید، سوختن کند نامیده می شود مانند: زنگ زدن آهن – سوختن غذا در بدن – اکسید شدن مس و غیره، به این سوختن اکسیداسیون هم گفته می شود.

ب: سوختن تند (آتش): هرگاه اکسیژن با ماده ای سریع ترکیب شود بطوری که تولید شعله نماید، سوختن تند یا آتش نامیده می شود.

تعریف شعله: هر ماده ای که با اکسیژن ترکیب شود و تولید نور و حرارت نماید، نور حاصل را شعله گویند.

آتش برای بشر بسیار مفید بوده و کاربرد آن در اکثریت صنایع و منازل و بیمارستانها و غیره مشاهده می گردد. این نوع آتش ها که در جهت خدمت به بشر بکار می روند آتش های مفید یا قابل کنترل یا آتش های خواسته نامیده می شوند.

اگر آتش از کنترل خارج شود یا آتشی ناخواسته بوجود آید به آن آتش سوزی گویند.

آتش سوزی همیشه خسارات مالی و حتی جانی را بدنبال دارد.

عوامل بوجود آمدن آتش: آتش از سه عامل تشکیل می گردد:

الف: ماده سوختنی

ب: حرارت

ج: اکسیژن

الف: ماده سوختنی: ابتدا باید ماده ای باشد که بسوزد مثلاً چوب – پارچه – کاغذ – نفت – گاز و هر ماده ای که میل ترکیبی با اکسیژن داشته باشد* ماده سوختنی نامیده می شود.

ب: حرارت: هر ماده ای جهت سوختن باید گرم شود مثلاً قوتی کبریت روشن زیر کاغذ قرار گیرد، کاغذ را گرم می کند، وقتی گرما به حد معینی رسید، کاغذ آتش می گیرد، پس برای آتش گرفتن مواد، حرارت لازم است.

ج: اکسیژن: هر ماده ای برای سوختن به اکسیژن نیاز دارد، اگر شمع را در داخل ظرفی قرار داده و درب آن را ببندیم، بطوری که هوا وارد ظرف نشود شمع خاموش می شود، ملاحظه می گردد که آتش به اکسیژن نیاز دارد تا باقی بماند.

برای سادگی در یادگیری مطلب در آتش نشانی سه عامل تشکیل دهنده آتش را به شکل مثلث نشان می دهند که به آن مثلث آتش می گویند.

تجربه نشان داده است که در اکثر محیط ها سه عامل آتش سوزی وجود دارد مثلاً در یک اطاق، ماده قابل اشتعال وجود دارد مانند فرش،

حرارت وجود دارد مانند حرارت یک بخاری

اکسیژن هم در هوا وجود دارد

ولی آتش سوزی رخ نمی دهد، لذا باید عنوان نمود که برای آتش گرفتن یک ماده قابل اشتعال سه شرط لازم است یعنی ماده قابل اشتعال باید دارای سه شرط باشد تا آتش بگیرد.

الف: ماده قابل اشتعال باید در حال بخار باشد

ب: اکسیژن باندازه کافی وجود داشته باشد

ج: حرارت به میزان کافی باشد

الف: ماده قابل اشتعال باید در حال بخار باشد: تمامی مواد قابل اشتعال برای آتش گیری باید به بخار تبدیل شوند و طبعتاً به شکل گازی باشند. این بخار یا گاز باید به مقداری باشد که با اکسیژن محیط مخلوط قابل اشتعالی را بوجود آورد. اگر این مخلوط تشکیل نگردد عمل آتش سوزی صورت نمی گیرد، مثلاً گازوئیل به صورت مایع نمی شوزد و باید به بخار تبدیل گردد و با اکسیژن مخلوط قابل اشتعالی ایجاد نماید، حتی چوب برای سوختن باید به بخار تبدیل شود ولی در چوب عمل تبدیل به بخار توسط شکستن مولکولها صورت می گیرد.

ب: اکسیژن به اندازه کافی وجود داشته باشد: میزان اکسیژن محیط باید به اندازه ای باشد که مخلوط قابل اشتعالی را بوجود آورد که این میزان اکسیژن دارای یک حداقل و یک حداکثر می باشد. در موارد مختلف این میزان متفاوت است مثلاً در گاز شهری برای اشتعال سریع (انفجار) نیاز به 2/85 الی 8/95 اکسیژن می باشد، کمترین مقدار اکسیژنی که مواد خاص در آنها می سوزد 3% می باشد.

ج: حرارت به میزان کافی باشد: مواد قابل اشتعال برای آتش گیری نیاز به حرارت دارند و حرارت باید به اندازه ای باشد که ماده را به نقطه اشتعال برساند.

نقطه اشتعال: کمترین درجه حرارتی را که یک ماده باید دریافت کند تا آنقدر بخار قابل اشتعال متصاعد نماید که با دریافت شعله یک احتراق موقتی و کوتاه بوجود آورد و عمل احتراق ادامه نیابد. اگر بخواهیم عمل احتراق ادامه یابد باید ماده قابل اشتعال را به نقطه آتش برسانیم.

نقطه آتش: کمترین درجه حرارتی را که یک ماده باید دریافت کند تا با رسیدن منبع آتش زنه مشتعل و با دور کردن منبع آتش زنه فوق قادر به اشتعال باشد، نقطه آتش نامند، بطوری که ملاحظه می شود اختلاف بین نقطه آتش و نقطه اشتعال در این است که درجه حرارت مورد لزوم در نقطه اشتعال فقط برای یک احتراق موقتی می باشد و در صورتیکه در نقطه آتش درجه حرارت باید آنقدر بالا باشد که بتواند احتراق ادامه یابد درنتیجه حرارت نقطه آتش کمی بالاتر از نقطه اشتعال است. ملاحظه می شد که جهت انجام احتراق در دو حالت بالا حتماً منبع آتش زنه نیاز می باشد. ولی گایه حریقها بدون منبع آتش زنه صورت می گیرد بدین صورت که حرارت ماده قابل اشتعال را درجه خودسوزی می رساند.

درجه حرارت خودسوزی: کمترین درجه حرارتی را که یک ماده قابل اشتعال بدون احتیاج به منبع آتش زنه ؛خود به خود؛ مشتعل شود درجه حرارت خودسوزی گویند.

** اطفاء یا خاموش کردن آتش **

مثلث آتش را درنظر بگیرید جهت خاموش کردن آتش کافی است که یک ضلع مثلث را قطع نماییم: برای این عمل هر ضلع مثلث به روشی خاص قطع می گردد و درنتیجه سه روش جهت خاموش کردن آتش بکار می رود.

1- روش سرد کردن

2- روش خفه کردن

3- روش جداسازی

1- روش سرد کردن: همانطور که از نامش پیداست با قطع ضلع حرارت انجام پذیر است، برای انجام این عمل بهترین ماده، آب می باشد که اکنون در تمام آتش نشانی ها مرسوم می باشد. بعنوان مثال آتش سوزی چوب را می توان بیان کرد. وقتی چوب دچار آتش سوزی می گردد، اگر روی آن آب ریخته شود خاموش می شود.

2- روش خفه کردن:  این عمل با قطع ضلع اکسیژن امکان پذیر است یعنی اگر ضلع اکسیژن در مثلث آتش قطع گردد حریق خاموش می شود. این عمل در آتش نشانی با پودر خاموش کننده آتش نشانی صورت می گیرد و اگر آتش سوزی بزرگ باشد با کف آتش نشانی آن را خفه می کنند. در آتش سوزیهائی که وسایل و ادوات آتش نشانی وجود ندارد می توان از وسایل ساده نیز استفاده کرد مثلاً یک پتوی خیس می تواند یک شبکه نفت را خاموش کند و یا یک درب تابه می تواند روغن مشتعل در تابه را خامش کند، حتی خاک و ماسه می تواند، مایع نفتی که روی زمین جاری است و آتش گرفته را خاموش نماید.

3- روش جداسازی: هرگاه بتوانیم در آتش سوزیها از رسیدن ماده سوختنی به شعله جلوگیری بعمل آوریم، آتش خاموش می شود مانند بستن شیر گاز که از رسیدن گاز به شعله جلوگیرر و درنتیجه آتش خاموش می شود که به این عمل جداسازی گویند.

جداسازی یک روش خاموش کردن آتش است که در بسیاری از موارد ابزار چندانی نیاز ندارد. مثلاً وقتی کالائی دچار آتش سوزی می گردد اجناس اطراف آن را دور می نمائیم تا از سرایت آتش به اجناس دیگر جلوگیری بعمل آید و یا وقتی در جنگل درختی دچار آتش سوزی می گردد جهت جلوگیری از سرایت آتش به درخت های دیگر، درخت های اطراف محل آتش سوزی را قطع می کنند و شعله در وسط باقی می ماند و چون ماده سوختنی در دسترس ندارد خود به خود خاموش می گردد.