پیشگفتار:
در این پژوهش که برای درس سمینار افکار سیاسی غرب از نیمه دوم قرن 19 در مقطع کارشناسی ارشد علوم سیاسی تهیه دیده شده است. نظریه دمکراسی جهان وطنی دیوید هلد و قابلیتهای اجرائی آن در ایران مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. دیوید هلد استاد دانشگاه اقتصادی-سیاسی لندن و همچنین کالج حقوق-علوم سیاسیت لندن و از همکاران آنتنی گیدنز –جامعه شناس برجسته انگلیسی-است.
هلد را بیشتر به عنوان تئوریسین مباحث جهانی شدن (خاصه نظریه دمکراسی جهان وطنی)می شناسند . دو اثر برجسته هلد مدل های دموکراسی – و جهانی شدن و مخالفان آن (با همکاری آنتونی مک گرو)مرکز ثقل فکری او هستند. از آثار دیگر او می توان به ،چشم انداز اصلی دولت مدرن (1983) ،قدرت و مشروعیت در بریتانیای معاصر(1984)،لیبرالیسم ،مارکسیسم جهت گیری آینده خط مشی عمومی (1986)،مبانی دمکراسی (زیر چاپ) ،انباشت مشروعیت و دولت (1983) ، سوسیالیسم و محدودیت های عمل دولت، نظریه های دولت(1984) ، آموزه سیاست شناسی(1984)،اشکال جدید دموکراسی(1986)
مقدمه ای بر نظریه انتقادی:
هورکهایمرتاهابرماس(1980)اشاره کرد. ناگفته نماند بعضی از آثار فوق مشترکاً تالیف شده است.در پایان لازم می دانم مراتب سپاس و قدردانی خود را از استاد محترم و فرزانه دکتر محمد توحید فام به خاطر راهنمایی های بی دریغ و خردمندانه اش اعلام دارم.
مقدمه:
پیشینه هو خواهی فراگیر از دمکراسی ،به مثابه شکلی از سازماندهی زندگی سیاسی،به کمتر از یکسال می رسد.«دمکراسی» واژه ای اصلا یونانی است که در قرن شانزدهم از طریق واژه فانسوی «دمکراتی» Democratie وارد زبان انگلیسی شد. دمکراسی از اژه دموکراسیا مشتق شده که به معنی نوعی از حکومت است که در آن مردم حکومت می کنند.«حکومت بوسیله مردم»شاید مفهومی عاری از ابهام به نظر آید،اما ظواهر همیشه گمره کننده اند و تاریخ اندیشه دموکراسی پیچیده و حاکی از دریافت های متضاد است. عرصه های عدم توافق بسیار گسترده است. و در واقع هر یک از اجزاء عبارت فوق ،دشواری های مربوط به تعریف را به همراه دارد.
واژه های «حکومت» ،«حکومت به وسیله» و« مردم» به چه معناست؟اگر از ابهامات مجود در واژه «مردم» آغاز کنیم . چه کسانی را باید «مردم» قلمداد کرد؟چه نوع مشارکتی برای آنها در نظر گرفته شده است؟شرایط مفروض برای هدایت به مشارکت کدامند؟آیا مردم باید قبل از آن که دمکرات شند سواد بیاموزند؟آیا برای حفظ دمکراسی حد معینی از ثرت اجتماعی ضرورت دارد؟واژه حکومت مسائل بسیاری از این قبیل را بر می انگیزد :حوزه حکومت را تا چه اندازه گسترده یا محدود می توان در نظر گرفت ؟عرصه مناسب برای فعالیت دمکراتیک را چگونه می توان تعیین کرد؟ با توجه به این مسائل در ارتباط با دمکراسی و دریافتهای متضاد از آن از آغاز تا کنون ،همچنان عرصه های دمکراسی خواهی و یا تظاهر به آن رو به تذاید است. و در زمان ما مسئله ای دمکراسی و دمکراسی خواهی از شکلهای پیشین و قالبهای گذشته اش فراتر رفته است.و با توجه به نزدیکتر شدن ملل جهان به یکدیگر و از هم پاشیده شده شدن مرزهای جغرافیایی در حوزه های فرهنگی ،اقتصادی ،اجتماعی و بخصوص اطلاعاتی،و مسئله جهانی شدن در حوزه های مذکور و به طرف یکدست شدن و رفتن ملل جهان در بعضی عرصه های جهانی .مانند نوع حکومت،اقتصاد،فرهنگ و ...-به دلیل پیچیدگی نیازها، وابستگی متقابل به هم و تاثیر پذیری از حوادث اتفاق افتاده در فرای مرزهای ملی مسئله ای دمکراسی و حکومت دمکراسی در شکل جدیدی تحت عنوان «دمکراسی جهانی» مطرح شده است.
روش:
این پژوهش درصدد است با استفاده از رهیافت نهاد گرائی نظریه دیوید هلد در ارتباط با دمکراسی جهانی ،که نامبرده آن را در قالب دمکراسی جهان وطنی مطرح کرده است،را مورد تحقیق و بررسی قرار دهد.
روش مورد استفاده در این پژوهش،همچنان که اشاره شد،رهیافت نهادگرائی می باشد بر اساس این رهیافت مطالعه ای نهاد های سیاسی ،اصل مهم می باشد.
حامیان این رهیافت ،قواعد و رویه های قانونی را بعنوان متغیر اساسی مستقل ، و کارکرد و سرنوشت دمکراسیها را بعنوان وابسته در نظر می گیرند.1.
به طور کلی رهیافت نهادی موضوع مطالعه ای است که قواعد ،رویه ها و سازمان های رسمی حکومت را در بر می گیرد.رهیافت نهاد گرائی به رهیافتهای متعدد جدید تقسیم شده است،که عبارتند از سه نوع تحلیل نهادی یعنی مطالعات قانون اساسی ،اداره عمومی،و نهادگرایی عبارتند از سه نوع تحلیل نهادی یعنی مطالعات قانون اساسی ،اداره عمومی و نهاد گرایی جدید.
در این پژوهشاز روش «نهاد گرایئ جدید»استفاده می شود. نهادگرایی جدید بر نقش مستقلانه برای نهادی سیاسی تاکید می ورزد.2 در نهاد گرائی جدید فرض بر این است که هر نهادی قواعد و رویه های قانونی خاصی را منعکس می کند که این قوانین رفتارها و ارزشهای خاصی را الزاماًٌ تجویز می کنند.
شیوه جمع آوری اطلاعات و منابع کتابخانه ای و مقاله ای می باشد.
سئوال اصلی در این پژوهش که جهت اصلی پژوهش را مشخص می کند:
قابلیتهای اجرائی نظریه ی دمکراسی جهان وطنی دیوید هلد در ایران چه می باشد؟
در پاسخ به این سئوال،فرضیه اصلی ما این است که:
با توجه به اینکه نظریه دمکراسی جهان وطنی دیوید هلد حوزه های و عرصه های مختلفی از سطوح ملی،فدا ملی و جهانی را در بر می گیرد و در هر کدام از این سطوح راهکارها و پیشنهاد هایئ را در راستای نظریه خود ارائه داده است در سطح ملی در ایران می توان از افزایش حقوق عمومی و مدنی بر اساس نظریه هلد بهره های لازم را برد و آنها را به مرحله عمل و اجرا در آورد.
عوامل تاثیر گذار بر تفکر دیوید هلد:
الف:راست جدید:متفکران راست جدید از جمله متفکرانی هستند که بر آرای هلد تاثیر قابل توجهی گذاشته اند. فردریک هایک و روبرت نوزیک دو تن از صاحب نظرانی هستند که از بنیانگذاران اندیشه راست جدید بوده اند.از نظر آنها دولت معاصر یک لویاتان بزرگ است که بنیاد های آزادی را تهدید می کند و از این رو باید به تندی به «عقب باز گردد».3
راست گرایی جدید (یا آن طور که گاهی اوقات نولیبرالیسم یا نو محافظه کاری نامیده می شود)به طور کلی بر این دیدگاه استوار است که زندگی سیاسی مانند زندگی اقتصادی ،مسئله ای است که به آزادی یا ابتکار فردی مربوط می شود یا باید این طور باشد.
بر این اساس تحقق جامعه بازار آزاد ،همراه با دولت قدف اصلی آنها را تشکیل می دهند . برنامه سیاسی راست جدید عبارت است از:تسعه بازار به عرصه هر چه گسترده تری از زندگی: ایجاد دولتی بر کنار از مداخله بیش از حد»،هم در اقتصاد و هم در تامین فرصت ها:کاستن از قدرت بعضی گروه ها (مثلا اتحادیه کارگری)در پافشاری برای تحقق آماج ها و اهدافشان .4
بر اساس دیدگاه روبرت نوزیک ،افراد و گروهها زمانی می توانند به سمت مقاصدی که انتخاب کرده اند پیشروی کنند که اندیشه نا کجا آباد نماینده یکسو مفهوم واحد از بهترین برنامه های اجتماعی و سیاسی کنار گذاشته شود. از نظر او جامعه و کشوری اتو پیا محسوب می شودکه در آن آزمایش نا کجا آبادی میسر و ممکن باشد نه آنکه خود تنها اندیشه نا کجا آبادی و یا به اصطلاح شهر خورشیدی قلمداد گردد.5
این مفهوم که اگر قانون به درستی وضع شود ،حکومت ها را وادار به تضمین «زندگی،آزادی و دارائی» می کند در کانون کار فرد ریک هایک قرار دارد6.