نقشه راه اقتصادی
زیر ذره بین
مقام های کاخ سفید با مطرح کردن نقشه راه اقتصادی که در ماه های گذشته دو گام از آن را با امضای قرارداد تجارت آزاد با اردن و مراکش برداشته اند، چند هدف را پیگیری می کنند. انجام اصلاحات اقتصادی در کشورهای خاورمیانه با ایجاد، تقویت و رشد طبقه متوسط در این کشورها، افزایش سطح رفاه عمومی و استانداردهای زندگی از جمله این هدف هاست
محمدصادق جنان صفت
جرج بوش، رئیس جمهوری آمریکا در ماه های گذشته چند سخنرانی مهم انجام داده است. با کنار هم قرار دادن این سخنرانی ها می توان چشم اندازی از هدف های میان مدت نومحافظه کاران برای مناطق حیاتی منافع آمریکا را دید. در یکی از این سخنرانی ها که در دانشگاه کارولینای جنوبی برگزار شد، جرج بوش از طرح جدید این کشور مبنی بر ایجاد منطقه آزاد تجاری بین خاورمیانه و آمریکا خبر داد. وی در این سخنرانی در حد کلیات مسائلی را مطرح و مأموریت انتشار جزئیات آن را به کالین پاول وزیر امور خارجه خود داد.
مقام های مسئول و بازرگانان آمریکایی در جریان اجلاس جهانی اقتصاد در اردن جزئیاتی از طرح آمریکا برای ایجاد منطقه آزاد تجاری آمریکا و خاورمیانه را بازگو کردند. نشریه معتبر اکونومیست در یکی از شماره های خود گزارش جذابی از این طرح ارائه کرد و نوشت: «کالین پاول در نشستی برای مخاطبان عرب دورنمایی را توصیف کرد که در آن، خاورمیانه در یک دوره ۱۰ ساله به منطقه آزاد تجاری خاورمیانه (MEFTA) و آمریکا تبدیل می شود. در کنسرتی که ملک عبدالله پادشاه اردن کنار دریا ترتیب داد و بیل کلینتون هم در آن حضور داشت، پل برمر حاکم آمریکایی عراق به صدها بازرگان عرب نوید داد که فرصت های تجاری مناسبی برای آنها فراهم خواهد کرد.
اکونومیست در ادامه تفسیر خود نوشت: «مقام های آمریکایی تأکید می کنند برنامه هایشان برای تبدیل کردن عراق به موتوری برای اصلاحات در منطقه همچنان پیگیری می شود... در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد، رابرت زولیک نماینده تجاری آمریکا موافقت ملک عبدالله و وزیران ۱۰ کشور عرب دیگر را با طرح MEFTA به دست آورد. در این طرح ها نوعی ترجیح سیاسی هم وجود دارد: حاکمانی که به روی اسرائیل لبخند بزنند در موقعیت بهتری قرار می گیرند. اینها ۳ کشور مراکش در غرب، اردن در مرکز و بحرین در شرق هستند. پس از این ۳ کشور می توان تونس، عربستان و مصر را نام برد که دشمنی کمتری با آمریکا دارند. لیبی، سودان و سوریه اما در مرتبه بعدی قرار دارند و کسی درباره آنها چیزی نگفته است. انتشار طرح منطقه آزاد تجاری آمریکا در روزهای ۲۳ و ۲۴ خرداد ماه موجب واکنش اروپایی ها شد. پاسکال لامی پس از شنیدن جزئیات این طرح گفت: «اکنون که چنین شده است اروپایی ها باید در سیاست خارجی و مسائل اقتصادی متحد شوند... اگر می خواهیم زنده بمانیم و اگر نمی خواهیم به عنوان وزنه تعادل روابط آمریکا با جهان عمل کنیم، باید متحد شویم. این اتحادیه به ویژه برای مواجهه با مشکلاتی که در خاورمیانه پیش روی اروپا قرار گرفته است، بیش از هر چیز ضرورت دارد»
سیاست در کنار اقتصاد
کارشناسان اکونومیست در توجیه هدف های آمریکا برای اقتصاد خاورمیانه که از آن به نام «نقشه راه اقتصادی» نام برده اند تأکید دارند: «هم پیوندی اصلاحات سیاسی و اقتصادی از ویژگی های عمده دوران پس از ۱۱ سپتامبر است. در واشنگتن بسیاری این حقیقت را دریافته اند که خشونت در منطقه خاورمیانه از سرخوردگی مردم از سرکوب سیاسی حاکمان ناشی شده تا شرایط اقتصادی، اما نمی توان واقعیت های فقدان آزادی اقتصادی را نادیده گرفت». مقام های کاخ سفید به ویژه وزارت امور خارجه و وزارت بازرگانی این کشور، رئیس جمهوری را تشویق می کنند در معادلات سیاسی و امنیتی که متغیرهای اصلی حاکم بر سیاست ها و تحرکات دیپلماتیک را تشکیل می دهند، ملاحظات اقتصادی را نیز به عنوان متغیرهای اساسی در نظر بگیرند.
اگرچه مقام های وزارت دفاع و مشاوران امنیتی کاخ سفید، عنصر اقتصاد را همچنان تابعی از متغیرهای سیاسی و امنیتی می دانند، اما شرایط گونه ای است که رئیس جمهوری نمی تواند همه آنچه که از سوی وزارت خارجه و بازرگانی گفته می شود را نادیده بگیرد. گرایش های اخیر جرج بوش در این باره قابل ملاحظه است. وی به زودی باید در مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۰۴ حضور پیدا کند و گفته می شود موفقیت وی منوط به پی ریزی بنیادهای ثبات و امنیت در خاورمیانه به ویژه از نظر اقتصادی است.
مقام های کاخ سفید با مطرح کردن نقشه راه اقتصادی که در ماه های گذشته دو گام از آن را با امضای قرارداد تجارت آزاد با اردن و مراکش برداشته اند، چند هدف را پیگیری می کنند.
انجام اصلاحات اقتصادی در کشورهای خاورمیانه با ایجاد، تقویت و رشد طبقه متوسط در این کشورها، افزایش سطح رفاه عمومی و استانداردهای زندگی از جمله این هدف هاست.
تحلیلگران آمریکایی به این نتیجه رسیده اند که گروه های فقیر جامعه ها استعداد خوبی برای جذب در گروه های تروریستی دارند. وعده هایی که این گروه ها می دهند وشعار های آنها نیز عموماً بر محور رفع تبعیض طبقاتی می چرخد برای دور کردن فقرا از محیط های جهانی، نیرومندی زیادی دارد. آمارهای منتشر شده از سوی بانک جهانی نشان می دهد در ۱۰ سال آینده جمعیت بیکار در خاورمیانه به ۴۷ میلیون نفر خواهد رسید. اصلاحات اقتصادی در خاورمیانه و بهبود وضعیت اقتصادی آنها زمینه رشد افکار ضدغربی و ضدآمریکایی را از بین می برد.