تحقیق موزه

تعاریف موزه

همواره تعاریف و تعابیر متفاوتی برای موزه به کار گرفته شده و دیدگاههای متفاوتی در این خصوص وجود دارد. هر یک از این تعاریف براساس دیدگاهها و جهان بینی های شخصی ارائه گردیده اند . یکی از این تعاریف ، معنای لغوی موزه بوده که بیشتر جنبه ای تاریخی دارد: « واژه موزه از کلمه یونانی موزیون (mouseion) گرفته شده و در دوره کلاسیک یونان جایگاه پرستش موز هاست » موزها فرشتگان الهام بخشی هستند که هنرهای عامیانه ، موسیقی ، شعر ، نقاشی ، معماری و .... به ایشان نسبت داده شده است . این مکانها به فرشتگان الهام بخش وقف می شدند و جایگاهی برای پرستش و مطالعه بودند.

«موزه ها ، همان دختران ژوپیتر (jopiter) یا خدایان الهام بخش علم و ادبیات و هنر و موسیقی و حجاری و ... می باشند. موزه به ساده ترین شکل تعریف عبارت است از دنیای جهت گرد آوری مجموعه هایی از نموده های گوناگون به منظور تحقیق و بررسی و بهره گیری

همچنین تعاریف دیگری نیز براساس عملکرد و جایگاه موزه صورت گرفته است. از جمله می توان به تعبیر خاص « آلن دوکلاس » اشاره نمود:

« موزه به ساده ترین شکل تعریف عبارت است از بنایی جهت گرد آوری مجموعه هایی از اشیا، به منظور تحقیق ، بررسی، بهره گیری و ... بنابراین می توان گفت موزه نخست برای سهولت کار عنصری را که اصولا دارای هویت زمان و مکان بوده به زیر یک سقف گرد می آورد . دوم اینکه مشخصات و شرحی را به عنوان نخستین کام برای شناسایی اشیا فراهم می آورد، همچنین باعث پیدایش انگیزه برای سیر تفکرات بیننده فراتر از چیزهایی که به طور عادی شناخته است ، می گردد.»

تعریف دیگری نیز از سوی مدیریت موزه های فرانسه ارائه شده است : « در ماده 2 فرمان 1546-45 سیزدهم ژوئیه 1945 آمده که به هر کلسیون متشکل از آثار که دارای ارزش هنری، تاریخی یا باستان شناسی باشد و به صورت دائمی در معرض تماشای عموم قرار بگیرد از نظر فرمان حاضر، موزه اطلاق می شود.»

« یک موزه موسسه است که مجموعه ها ، اسناد را نگاهداری می کند. نمایش می دهد و با مدارک آنها را توضیح می دهد و برای منفعت عمومی مشارکت می کند.»

2-1-1- آکیوم

اما آکیوم در طی سالهای 2001-1946 جامعترین تعریف موزه را بدست آورده است :

سال 1946

کلمه موزه ها تمامی مجموعه های باز بر عموم از اشیای هنری ، تکنیکی، علمی ، تاریخی و باستان شناسی را در بر می گیرد و نیز باغ های حیوان شناسی ، باغ های گیاه شناسی را شامل می شود به استثناء کتابخانه ها مگر در آنها در فضاهای دائمی برای نمایش نگهداری شوند.

سال 2001

ماده 2: تعاریف : یک موزه موسسه دائمی بدون مقاصد مادی است که در جهت خدمت به جامعه و توسعه آن است . بر روی عموم باز می باشد و برای مقاصد مطالعاتی ، تحقیقاتی ، آموزشی ، بهره وری معنوی ، آثار و شواهد بر جای مانده از انسان و محیط آن را بدست می آورد، نگاهداری می کند . تحقیق می کند  ، با آنها ارتباط برقرار می کند و آنها را به نمایش می گذارد .

تاریخچه موزه در جهان

گردآوری مجموعه های مختلف و به عبارت دیگر مجموعه سازی را که شاید اولین انگیزه برای ایجاد موزه ها شد ، امری خواص در انسان دانسته اند که از اولین روزهای حیات انسان بر روی زمین همواره با او همراه بوده است . در ابتدا این امر به صورت ذخیره غذا، پوشاک و ... خود را نمایان ساخت ولی با گذشت زمان خود را در شیوه های اعتقادی و آیینی بروز داد و انسان آموخت چیزهایی را که برای او ارزشمند است جمع آوری و نگهداری نماید. همانطور که قبلا نیز عنوان شد در یونان باستان موزه جایگاه پرستش موزها بود. در سایر تمدن های باستانی نیز کمابیش اینگونه معابد و اماکن باتفاوت هایی که ناشی از اختلاف در عقاید و آیین هایشان بود یافت می شد.

در بین این تمدن ها به دلیل شکوفایی و پیشرفت در فرهنگ و هنر، مصر و یونان از اهمیت بیشتری برخوردار بود و این معابد با شکوهتر نمایان گردیدند.

در پایان سده چهارم و آغاز سده سوم پیش ازمیلاد مسیح ، که مصر پایگاه فرهنگ و هنر یونان گردید، « بطلیموس اول » از سرداران « اسکندر مقدونی » به اعتلای فرهنگ و هنر یونان همت گماشت و توجه برجسته ترین دانشمندان یونان آسیای صغیر و پاره ای از کشورهای  دور و نزدیک به مصر جلب شد. بطلمیوس در کنار کاخ مسکونی خود در شهر اسکندریه جایی را به نام موزه مشتمل بر یک دانشگاه بزرگ، کتابخانه ، آزمایشگاه ، رصدخانه و باغ گیاهان و جانوران تاسیس کرد ولی پس از بطلمیوس این فکر دنبال نشد و از این «موزه » فقط اشاره هایی در کتابها باقی مانده است .... استفاده از آثار هنری در روم باستان به نحو دیگری بود. سرداران رومی نخبه ، غنایمی را که طی جنگ ها بدست می آوردند در شهر روم در پارک ها و حمام ها و سایر اماکن عمومی به نمایش می گذارند و عامه مردم می توانستند از آنجا دیدن کنند.

« در قرون وسطی » موزه کالبدی بود که در آنجا مجموعه هایی از اشیا کمیاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش در می آوردند . گرایش به گرد آوری آثار و اشیا نفیس و ارزشمند از دیدگاه زیبایی شناسی مبتنی بر انسان محوری که در دوران یونان و روم باستان به ظهور موزه انجامید در قرون وسطی رنگ دیگری به خود گرفت و به جهت حاکمیت مذهب در این دوران موزه بیشتر به مکان جمع آوری اشیا متبرک و مذهبی تبدیل گردید. لیکن با آغاز دوره رنساسن از انهدام کامل این گنجینه ها جلوگیری به عمل آمد و در نیتجه موزه ها نیز در تداوم سیر سابق خود تجدید هیات یافتند.

از حدود سال 1400 تا 1700 یعنی از آغاز رنسانس تا اوج «کلاسیسم »، کشف مجدد عهد باستان یونانی و روسی بروز چند پارگی در جهان مسیحیت و دنیوی شدن آموزش ، پیدایش کلی یا طبقه n « آرستیوکرات » طبقه اشراف و « بوژوا، طبقه متوسط» و همچنین اکتشافات عمده به ازدیاد گسترده مجموعه نخست در مجموعه های سلطنتی و سپس نزد متاسیان خصوصی منجر شد.

در دوره رنسانس همچنین به دلیل تحولات فکری، این اندیشه در صاحبان مجموعه پدید آمد که فقط از دیدگاه مادی به آنها توجه نداشتند بلکه بر ارزش های معنوی و هنری مجموعه هایشان نیز تاکید ورزند.

برای نمایش آثار هنری حجیم خود مانند مجسمه و تابلوهای بزرگ نقاشی اتاق هایی نور گیر با طول زیاد و عرض کم ساختند و آن را « گالری» نامیدند. از آن پی واژه موزه در دوره رنسانس درباره مجموعه های هنری متداول گشت.

گشوده شدن مجموعه های خصوصی به روی مردم (سده 17 و 18 م ) ، رنسانس و پس از انقلاب صنعتی در انگلستان و اروپای غربی (1750 -1850 میلادی ) افکار جدید و تاثیرات اساسی ای در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در غرب پدید آورد . لذا در این ایام مجموعه های خصوصی با نام موزه در اختیار عموم افراد جامعه قرار گرفت . در سال 1683 م توسط « آشممولین » نخستین موزه ملی بر مبنای یک مجموعه خصوصی در شهر آکسفورد انگلستان گشایش یافت در تاریخ 30 اوت 1792 م در فرانسه براساس تصویب نامه f.n.c موزه ها منبر عمومی و ملی یافتند .

همزمان با این عمل (موزه لوور) (عکس 3 ت 1) به عنوان مکاین برای استفاده عموم در سال 1792 م افتتاح شد کرسنگ زیرین بنای موزه ها در قرن نوزدهم میلادی گردید.

در نیمه اول قرن نوزدهم مجموعه های خصوصی که در دوران قبل حمل آوری شده بودند به دلایلی از قبیل رخدادهای سیاسی و گشوده شدن مجموعه های خصوصی بر روی مردم به موزه های عمومی تبدیل شده و در طراحی و ساخت موزه ها ، الگوی ، معبد- موزه » رایج شد موزه ها عهده دار نقش عمده ای در ایجاد سبک هیا معماری شدند به عبارت دیگر طراحی موزه ها محلی برای بروز ظهور سبکهای مختلف معماری به منظور مجذوب ساختن مردم گردیدد . همچنین موزه های این دوره اساسا خصلت هنری و تاریخی و باستان شناختی داشتند و در بر انگیختن وقوف به ارزش تمدن اروپایی یا غربی به هنگام طلوع ملی گردید اروپایی و امپریالیسم متناظر آن نقش قابل ملاحظه ای ایفا کردند.

در صد سال بین 1850 و 1950 ، پدیده های پندی بروز کردند که با تاثیر بر یکدیگر به پیدایش « جهان موزه ها » منجر گردیدند. که بذر وضع کنونی را در بطن خود داشت . این پدیده ها عبارت بودند از ادامه گسترش انقلاب صنعتی در اروپا و ایالات متحده، استقرار رژیم های دموکراتیک ، تحولات بنیادی در علوم و تسریع پیشرفت فنی ، گسترش استعمار اروپا و آمریکا ، اعم از اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان ، اشاعه وسایل ارتباطی و بروز جنبه «دموکراتیک » در آموزش و فرهنگ .. این دوره هم چنین شاهد پیدایش انواع تازه ای از موزه شد : از جمله موزه های انسان شناسی و مردم شناسی ، موزه های علوم و فنون ، موزه های تاریخ شهرها ، موزه های مواضع باستان شناسی و نیز ناظر کشف نقش آموزشی موزه ها و پیدایش آگاهی حرفه ای گردید.

پس از جنگ جهانی دوم در دو دهه بین سالهای 1950 تا 1970 خسارات جبران ناپذیری که در زمان جنگ به موزه ها وارد آمده بود ، بسیاری از آنها را به منظور تجدید حیات خود بر آن داشت تا تغییرات بنیادین در ساخت و ساز و مدیریت خود به منظور سازگاری با ایده های نوین ایجاد نمایند. گسترش جهانگردی در این دهه ها موجب شد تا به موزه ها در سطوح وسیعتری نگریسته شود و به تقویت آموزشی در موزه ها پرداخته شد.

دو اجلاس که به وسیله آیکوم در سال 1961 در « میلان» و 1968 در « میکزیکو» بر پا شد نقش عمده ای را در تعیین خطوط اصلی نظام نامه ای بین المللی و مرتبط با پیشرفت های چشمگیری موزه شناسی ایفا کردند و وظایف نوینی را برای موزه ها ترسیم نمودند. در دهه های اخیر موزه ها بار شد فزاینده بین المللی و با تنوع موضوعات گوناگون از گستردگی فراوانی برخوردار شدند.

* تاریخچه موزه در ایران

پیرامون تاریخچه موزه در ایران باید اظهار داشت که جمع آوری و نگه داری اشیاء ذی قیمت در ایران با انگیزه حفظ آثار شخصی بوده و بیشتر حالت خصوصی داشته است .

اولین نمونه های آن را می توان در دوران سلسله هخامنشی و با شکل گیری حکومت مستقل ایران مشاهده نمود که صرفا جنبه خصوصی داشته و تنها مورد استفاده حکام و امرای وقت قرار گرفته است.

موزه با مفهوم نوین امروزی آن در ایران از 120 سال پیش شکل گرفت ، اولین نمونه آن را در زمان حکومت محمد علیشاه می توان مشاهده نمود در زمانی این شاه قاجار فصلی از کاخ گلستان به موزه ابزار و اشیا قیمتی و سلطنتی تبدیل شد که مورد بازدید اعیان و اشراف واقع می شد.