دانلود مقاله بازیافت ضایعات الکترونیکی

مقدمه: در حال حاضر خرید یک کامپیوتر شخصی بسیار ارزان تر از ارتقاء دادن کامپیوتر قبلی است.

حال بر سر کامپیوتر قبلی چه خواهد آمد؟

ضایعات الکترونیکی که برخی از افراد آن را به جنبه سیاه دنیای جدید دیجیتالی تشبیه کرده اند مشکلات زیادی را برای محیط زیست ما به وجود آورده است.

در این مقاله سعی کرده ایم به مسائل و مشکلات ضایعات الکترونیکی بپردازیم[1].

زباله (Trash): هر آنجه به علت غیر قابل مصرف بودن دور ریخته می شود.

ضایعه (Waste): ضایعه شامل مواد جامد، مایع، و گاز غیر مطلوب پس از تکمیل یک فرایند می باشد.

ضایعات میتوانند به صورت منابع بالقوه ای در اکولوژی صنعتی نگریسته شوند.

آنچه در این مقاله مورد بحث است همان ضایعات جامدی است که مربوط به اجزاء رایانه می شود و طبق فرایندی دوباره قابل استفاده است.

ضایعات الکترونیکی (E-waste): صنعت الکترونیک از رشد بالا و سریعی برخوردار بوده است.

همراه با این رشد، محصولات منسوخ شده و قدیمی صنعت رو ز به روز افزایش پیدا می کند؛ ضایعات الکترونیکی اکنون بیشترین رشد را در دنیای صنعت امروز داراست و بیشتر کشورهای صنعتی گریبان گر این مساله هستند.

اکنون بیشتر دولت ها به فکر بازیافت این محصولات به صورت جامد هستند.

بخشی از زباله صنعتی، طیف وسیعی از وسایل الکترونیکی مثل فریزر، وسایل تهویه مطبوع، تلفن های دستی، ضبط صوت های شخصی و کلیه وسایل الکتریکی مصرفی تا رایانه را شامل می شود[2].

انواع ضایعات الکترونیکی در رایانه: 1.

تجهیزات فناوری اطلاعات 2.

تجهیزات سرگرم کننده 3.

تجهیزات ارتباط از راه دور 4.

وسایل سمعی و بصری مانند دیسک فشرده، 5.

اواع مختلف پرینتر ها و تجهیزات آنها مانند کاتریج 6.

مدارهای الکترونیکی پرینتر ها 7.

باتری ها ضایعات الکترونیکی مشکلی بحرانی است: 1.

ضایعات الکترونیکی مخاطره انگیز است.

ضایعات الکترونیکی شامل 1000 نوع ماده مختلف است که خیلی از آن ها سمی است و ممکن است آلودگی های جدیدی ایجاد کند.

2.مواد الکترونیکی به علت پیشرفت سریع در تکنولوژی کارایی مطلوب خود را از دست می دهد و بیش از سایر مواد تولیدی، ایجاد ضایعه می کند.

- در آمریکا بیش از سایر کشورها از رایانه شخصی استفاده می شود.

بیش از 50% خانواده ها دارای رایانه شخصی هستند - تا سال 2005 به ازای وارد شدن هر رایانه جدیدی به بازار، یک رایانه از رده خارج میشود - در آمریکا بیش از سایر کشورها از رایانه شخصی استفاده می شود(50 درصد) - تنها در کالیفرنیا بیش از 2 بیلیون دلار خرج بازیافت این مواد درعرض 5 سال آینده خواهد شد.

- در سال 1998 بیش از 20 میلیون رایانه در آمریکا از رده خارج شد که معادلی 5 تا 7 میلیون تن وزن داشت و 3% تا 5% در سال به آن اضافه می شود.

در سال، 5% مواد جامد بازیافتی را تشکیل می دهد[3].

ضایعات الکترونیکی در هند: هند امروز حدود ۳۸/۱ میلیون رایانه خارج از رده دارد و تولیدکنندگان آن سالانه ۱۰۵۰ تن زباله الکترونیکی به آن اضافه می کنند.

این تعداد نسبت به ۲۰ میلیون رایانه خارج از رده آمریکا اندک است، اما یک «روند رو به رشد» را نشان می دهد.

این مسأله با ورود زباله های الکترونیکی از سنگاپور و کره جنوبی پیچیده تر گردیده است.

کارشناسان محیط زیست در هند هشدار داده اند که حتی به کارگیری روش های اولیه و مقدماتی برای بازیافت ضایعات الکترونیکی برای سلامت انسان و محیط زیست بسیار خطرناک است و بنابراین باید به صورت جدی از واردات زباله ها و پسماند رایانه ها به هند جلوگیری شود.

قسمت های رایانه - شامل نمایشگر (مانیتور)، چاپگر، صفحه کلید، واحد مرکزی پردازش و به حرکت آورنده فلاپی - دارای فلزات قیمتی مانند طلا، نقره و پلاتین است.

البته حاوی مواد خطرناک مانند سرب، کادمیوم و جیوه نیز می باشد و تجزیه و بازیافت این مواد برای سلامتی انسان زیان آور است.

ضایعات الکترونیکی در ایران: به گفته یکی از کارشناسان محیط زیست در سازمان محیط زیست ایران، هنوز هیچ برنامه ای در زمینه بازیافت مواد الکترونیکی بویژه مواد سمی موجود در اجزاء سخت افزار رایانه‌ها وجود ندارد.

به گفته این کارشناس اگر چه مواد سمی در رایانه‌ها وجود دارد ولی بازیافت آن ها به مراتب گران تر از دور انداختن آن هاست و در نتیجه هنوز پیش بینی های لازم در این زمینه اتخاذ نشده است.

ضایعات الکترونیکی از کجا می آیند؟

در امور کوچک و شخصی: امروزه به علت افزایش تکنولوژی، وجود نرم افزارهای کاربردی جدید،...

معمولا هر 18 ماه یکبار رایانه‌ها را ارتقاء داده و هر رایانه بیش از چهار لی پنج سال عمر مفید ندارد.

توسط مراکز بزرگتر: مثل شرکت میکروسافت که دارای 50000 کارمند در سراسر جهان است و هر سه سال یکبار، رایانه جدید برای اعضا تهیه می کند.

چه بعضی از آنها بیش یک رایانه در اختیار دارند[4].

ضایعات الکترونیکی به کجا می روند؟

1.

در سال 1997 بیش از 3/2 میلیون ضایعات الکترونیکی در آمریکا سوزانده و یا در زمین دفن شدند.

به نظر می رسد که بیشتر ضایعات الکترونیکی، خانگی یا مربوط به سازمانهای کوچک است که به جای عملیات بازیافت، آن ها را می سوزانند؛ 2.

بعضی از رایانه‌ها استفاده دوباره می شوند.

یعنی وقتی که استفاده کننده شخصی آن را از رده خارج می کند، توسط افراد دیگر مورد استفاده قرار می گیرد که البته میزان آن سه درصد است.

این ها به مدارس و یا شرکت هایی که سود چندانی ندارند فرستاده می شوند.

بعضی از مغازه ها آن را به قیمت کمتری می خرند، تعمیر می کنند و دوباره برای سوده دهی به قیمت پایین می فروشند؛ 3.

بازیافت های خانگی: بازیافت مواد خیلی بهتر از خاکستر کردن آن ها است.

در سال 1998، 11% رایانه‌ها بازیافت می شد و هر ساله 18% به آن اضافه می شود و به نظر می رسد که 12.75 میلیون رایانه (شامل مانیتور و صفحه کلید) در سال 2002 بازیافت شود.

معمولا برای بازیافت هر قطعه از رایانه 10 تا 30$ خرج می شود، چه بعضی از قطعات رایانه بسیار ارزانتر از بازیافت آن است و طبیعتا افراد میلی برای بازیافت آن پیدا نمی کنند؛ 4.

زندان ها: در بعضی از زندان های آمریکا حدود 50000 نفر مشغول به بازیافت ضایعات الکترونیکی هستند و 350 شغل جدید در زندان ها پدید آمده است.

البته مطابق با استاندارد [5]OSHA این کار درست نیست چرا که سلامت زندانیان را به مخاطره می اندازد[6].

خطرات موجود در ضایعات الکترونیکی: با وجود اینکه ضایعات الکترونیکی حاوی موادی سمی هستند، افراد کمی با این موضوع آشنا هستند؛ موادی مانند: سرب و کادمیویم که در ساخت صفحه مدارات، اکسید سرب و کادمیوم در monitor cathode ray tubes)CRTs)، جیوه در صفحات مانیتور های صفحه تخت ، کادمیوم در باتری های رایانه ، پلاستیک های که در کیس های رایانه استفاده می شود، کابل های معمولی و کابل های حاوی پلی وینیل کلوراید که در هنگام سوختن (جهت آزاد سازی مس از درون سیم ها) اکسیدهای سمی آزاد می سازند.

به علت وجود این گونه خطرات، بازیافت مواد الکترونیکی علاوه‌بر پیگردهای قانونی، دارای مشکلات محیط زیستی خواهد بود.

به همین علت با سوزاندن و یا دفن کردن ضایعات رایانه‌ای مشکلات اساسی از طریق ایجاد آلودگی های محیط زیستی به وجود خواهد آمد.

دفن ضایعات باعث می شود مواد سمی به درون آب های جاری و زیرزمینی آزاد شوند؛ همچنین سوزاندن این مواد باعث ورود مواد سمی و اکسیدها به درون هوا می شود.

به همین علت بازیافت رایانه ها خطرات جدی از جنبه های محیط زیستی و شغلی، در برخواهند داشت.

به خصوص زمانی که صنعت بازیافت به علت سود دهی کم آن، مقررات مرتبط با مسائل ایمنی کارکنان را رعایت نمی کنند.

جدول 1: مواد استفاده شده در رایانه‌های رومیزی وکارآیی رویه های جاری بازیافت سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا(US Environmental Protection Agency ( در زمینه بازیافت ضایعات الکترونیکی در آمریکا فعالیت های زیادی را انجام داده و نقش مهمی را در این زمینه ایفا کرده است.

بین سالهای 1997تا 2004 بیشتر از 315 میلیون رایانه در آمریکا غیر قابل استفاده شده اند که حدود : 2/1 بیلیون آن از سرب 2 میلیون پوند آن از کادیوم 400000پوند آن از جیوه و 4 بیلیون پوند آن از پلاستیک است.

فهرست اجزاء الکترونیکی سمی در رایانه • تخته مدار رایانه که دارای فلزات سنگین مثل سرب و کادیوم است • باطریهای رایانه که داری کادیوم است • لامپ پرتو کاتودی به همراه اکسید سرب و باریوم • کابل های مسی با پوشش «پی.وی.سی.» و قطعات پلاستیکی رایانه که در زمان سوخته شدن برای بازیافت فلزات ارزشمند دی اکسید های بسیار سمی را از خود آزاد می کنند اخیرا تحقیقاتی در آمریکا صورت گرفته که نشان داده که تا سال 2004 بیشتر از 315 میلیون رایانه غیرقابل استفاده خواهند شد.

تا سال 1997 متوسط استفاده مفید از یک رایانه 4 الی 6 سال بود و این تا سال 2005 به 2 سال کاهش پیدا می کند[7].

صادرات- بهترین راه فرار: یکی از علت های اساسی که ایالات متحده آمریکا با مسائل مرتبط با ضایعات الکترونیکی مواجه نمی شود، راه فراری است که آنها و برخی دیگر از کشور ها از آن استفاده می کنند: صدور ضایعات به کشورهای در حال توسعه آسیایی.

بیشترین ضایعات الکترونیکی توسط کشورهای توسعه یافته در جهان تولید می شود .

صدور ضایعات به کشورهای توسعه نیافته به طور تاریخی بهترین راه فرار کشورهای صنعتی از مشکلات مرتبط با آن بوده است.

در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 عموم مردم در اکثر کشورها تظاهراتی را بر علیه این مسئله بر پا کردند تا بدین ترتیب قوانین بین المللی همانند Basel Convention تصویب شدند.

ولی در حال حاضر مشکل جدید تری در خصوص تجارت با ضایعات تحت عنوان بازیافت به وجود آمده است.

زیرا در حال حاضر مواد الکترونیکی جهت انجام بازیافت به کشورهای آسیایی فرستاده می شوند.

به همین علت در سال 1994 Basel Convention منع صدور هر نوع از ضایعات خطرناک را از کشورهای غنی به کشورهای در حال توسعه تحت هر عنوانی- مانند بازیافت- ممنوع ساخته است.

بازیابان در قالب تاجران ضایعه: مصرف کنندگان ممکن است تعجب کنند وقتی دریابند اکثر شرکت هایی که خود را تحت عنوان «بازیابان رایانه و ضایعات الکترونیکی» می نامند بیشتر به تجارت ضایعات می پردازند تا به کار حقیقی بازیابی ضایعات الکترونیکی!

آنان این کار را به طور مستقیم و یا غیر مستقیم انجام می دهند[8].

چگونه ضایعات الکترونیکی را کاهش دهیم؟

برخی از راه حل ها : 1.

ممنوع اعلام کردن صادرات ضایعات الکترونیکی: همانند آن چه در کشورهای عضو اتحادیه اروپایی اجرا می شود، ایالات متحده آمریکا نیز باید صادرات ضایعات الکترونیکی را که حاوی مواد مضر هستند ممنوع اعلام کند.

2.

خارج کردن سموم: جلوگیری از آلودگی تنها به معنای بازیافت ضایعات نمی باشد، بلکه باید از ابتدا موادی تولید شوند که حاوی مقداری کم از ضایعه باشند و در آنها از مواد خطرناک استفاده نشده باشد.

3.

تمرین احتیاط- جلوگیری از ورود مواد سمی: یعنی حتی اگر احتمال آن می رود که استفاده از ماده ای باعث ایجاد خطر شود، جداًَ از استفاده از آن جلوگیری شود.

4.

مسئولیت پذیر کردن تولید کننده:در این مرحله تولید کننده باید مسوولیت هزینه های آنچه تولید کرده است را بر عهده گیرد.

به این ترتیب آنان مجبور خواهند بود موادی که دارای خطر کمتری هستندتولید کنند.

5.

مجبور کردن تولید کنندگان به پس گرفتن مواد : به این ترتیب آنان مجبور هستند موادی را که تولید کرده اند در پایان عمر مفیدشان پس بگیرند.

6.

طراحی به نحوی که قابلیت استفاده طولانی مدت، ارتقا، و بازسازی و استفاده مجدد داشته باشند: از آنجاییکه سود بیشتری را تولید کنندگان از طریق تولید منابع جدید و مجبور کردن مشتریان به خرید آنان بدست می آورند به این ترتیب از تولید ضایعات جلوگیری خواهد شد.

7.

طراحی برای بازیافت: هنگامی که وسیله ای تولید شد باید اطمینان حاصل شود که در هنگام بازیافت دوباره آنان مواد خام اولیه موادمضری را ایجاد نکنند[9].

‌- تجربه ای از کشور سوییس در این زمینه: در اواسط سال 1998 بود که در سوئیس برای آشغالهای الکترونیکی اقداماتی شروع شد.

در سوئیس دو سازمان S.EN.S (مؤسسه سوئیسی بازیافت زباله ها) و SWICO (انجمن صنایع فناوری ارتباطات و اطلاعات سوئیس) نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند .

آنها جوازهایی برای متخصصین بازیافت زباله ها صادر می کنند و با بازرسی های منظم، ماشین آلات را کنترل می کنند.

تا اواخر سال 2001 چهار جواز توسط SWICO و ده جواز توسطS.EN.S به متخصصین بازیافت زباله ها واگذار شد و هشت جواز توسط هر دو سازمان به متخصصین بازیافت پرداخت شد.

این دو انجمن 427 شعبه در سراسر سوئیس دارند[10] پیشنهادات: آنچه بیش از پیش نیاز است: 1.

ایجاد دفاتر و اتحادیه هایی محلی که به امر رسیدگی به بازیافت ضایعات الکترونیکی بپردازند.

این دفاتر می توانند به شناسایی محلهایی که نیاز به این ضایعات دارند بپردازند.

برای مثال در ایالات متحده شاهدتعداد زیاد این گونه از دفاتر هستیم مانند: Neveda Division of Environmet Protection و یاSilicon Valley Toxics Coalition.

برنامه ریزی برای بازیافت مواد می توانند از وظایف نمایندگان و شرکت های تولید کننده باشد ( مانند آنچه شرکت [11]IBM و یا [12]Dell انجام داده اند).

در حال جاضر شاهد آن هستیم که سیستم عامل لینوکس به نحوی برنامه ریزی شده است که بتواند به عنوان ابزاری برای حمایت از محیط زیست استفاده شود.

زیرا این سیستم نیازی به سخت افزارهای پیچیده ای ندارد و می توان به وسیله آن استفاده بهینه تری از کامپیوترهای قدیمی کرد[13].

استفاده مجدد و اهدا مواد الکترونیکی به مراکزی که به آنها نیاز دارند 4.

بازیابی مواد الکترونیکی.

خرید وسایلی که ضرری برای محیط زیست ندارند و دارای علامت های مخصوص نشان دهنده این مطلب باشند[14] 6.

آنچه برای کشورهای درحال توسعه مهم می باشد، تدوین قوانینی در ارتباط با بازیافت مواد الکترونیکی است.

قوانینی که توسط آژانس حمایت از محیط زیست در آمریکا تدوین شده اند می تواند الگویی مناسب در این امر باشد یادداشتها: [1].

http://www.wired.com/news/technology/0,1282,57151,00,html [2] .

Exporting Harm: The high-Tech Trashing of : the high- tech trashing of Asia.2002 [Available from] http://www.apirecycle.com/ [3] .

exporting harm…: p.

5 [4] .Exporting harm…: p.

6 [5] Occupational Safety and Health Administration [6] .

Exporting harm…: p.

6-8 [7] .

Just say no to E-Waste: background document on Hazards at waste computer.1999 [Available form] http:// www.svtc.cng/cleancc/pubs/sayno.htm [8] .

11 [9] .

40-42 [10] E_ waste in Switzerland 2001.

[Available from] http://www.umwelt-schweiz.ch/:imponia/md/content/abfall/16.pdf [11] www.ibm.com/ibm/environmental/products/prp.shtml [12] http://delfinancialservisces.com/solutions [13] http://tuxmobile.org/eco-linux [14] Electronics: A New Opportunity for Waste Prevention, Reuse,And Recycling.

[Available form] http://www.epa.gov/epaoswer/osw/elec_fs.pdf کتابشناسی: 1.

Electronics: A New for Waste Prevention, Reuse,And Recycling.

[Available form] http://www.epa.gov/epaoswer/osw/elec_fs.pdf 2.

Exporting Harm: The high-Tech Trashing of : the high- tech trashing of Asia.2002.

[Available from] http://www.apirecycle.com/ 3.

E_ waste in Switzerland 2001.

[Available from] http://www.umwelt-schweiz.ch/:imponia/md/content/abfall/16.pdf 4.

Just say no to E-Waste: background document on Hazards at waste computer.1999.

[Available form] http:// www.svtc.cng/cleancc/pubs/sayno.htm 5.

http://www.delfinancialservisces.com/solutions 6.

http://www.en.wikipedia.org/wiki/e-waste 7.

http://www.hamshahri.org/hamnews/1382/820331/news/mohit.htm 8.

http://www.ibm.com/ibm/environmental/products/prp.shtml 9.

http://www.tuxmobile.org/eco-lin 10.

http://www.wired.com/news/technology/0,1282,57151,00,html میزان کارآیی بازیافتوزن ماده در رایانهمیزان (درصد ار کل وزن)نام20%13/822/9907پلاستیک5%3/86/2988سرب80%5/814/1723آلومینیوم0%1/0>0/0016ژرمنیوم0%1/0>0/0013گالیوم80%12.320/4712آهن70%0/61/0078قلع90%4/26/9287مس0%1/0>0./0315باریوم80%0/510/8503نیکل60%1/322/2046روی0%1/0>0/0157تنتالوم60%1/0>0/0016ایندیوم0%1/0>0/0002وندیوم0%00تربیوم0%1/0>0/0157بریلیوم99%1/0>0/0016طلا0%1/0>0/0002ایروپیوم0%1/0>0/0157تیتانیوم80%1/0>0/0016راتینیوم85%1/0>0/0157کوبالت95%1/0>0/0003پالادیوم0%1/0>0/0315منگنز98%1/0>0/0189نقره0%1/0>0/0094انتیمون0%1/0>0/0063بیسموت0%1/0>0/0063کروم0%1/0>0/0094کادیوم0%1/0>0/0002نیوبیوم70%0/000960/0016سیلینیوم0%1/0>0/0002یتتریوم50%0رادیوم95%0پلاتنیوم0%1/0>0/0022جیوه0%1/0>0/0013آرسنیک0%1524/8803سیلیکا