شهرستان شیروان از شهرستان‌های استان خراسان شمالی است.با وسعت ۳۷۸۹ کیلومتر که از شمال به کشور ترکمنستان و از جنوب به شهرستان اسفراین از شرق قوچان و از غرب به بجنورد محدود می‌شود.
مرکز آن شهر شیروان است و لوجلی شهری است در شمال این شهرستان.
شیروان از شهرهای مرتفع استان خراسان شمالی است که در دره رود مرزی اترک ما بین کوه‌های کپه داغ و آلاداغ جای گرفته‌است.
شیروان دارای آب و هوای نسبتا سرد در زمستان و گرم و معتدل در تابستان می‌باشد.
این شهرستان در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۶۴ هزار نفر جمعیت داشته‌است [۱].
تقسیمات کشوری بخش مرکزی شهرستان شیروان دهستان حومه (شیروان) دهستان زوارم دهستان زیارت دهستان سیوکانلو دهستان گلیان شهر: شیروان بخش سرحد دهستان تکمران دهستان جیرستان دهستان قوشخانه شهر: لوجلی[ویرایش] [ویرایش] دانشگاه‌های شیروان دانشگاه آزاد شیروان دانشکده دولتی کشاورزی شیروان دانشکده فنی پرفسور حسابی دانشگاه پیام نور مرکز علمی کاربردی [ویرایش] آثار تاریخی چهارطاقی تیموری تپه باستانی غارهای دستکند هنامه [ویرایش] مشاهیر شیروان سعدالدین تفتازانی{شاعر و عارف} شیخ رشید‌الدین محمد ارد بزرگ (شرکا){از مشاهیر برجسته ایران دارای کتاب‌های متعدد از جمله قاره کهن و جملات حکیمانه} بابا توکل گلیانی{عارف} هیوا مسیح{شاعر پست مدرن} منوچهر لطیف{ قهرمان کشتی و قدیمی ترین کارشناس و منتقد کشتی ایران } [ویرایش] مکان‌های زیارتی و تفریحی امامزاده حمزه رضا کوهستان پارک شیرکوه ییلاق گلیان آبشار استرخی منطقه حفاظت شده گلول وسرانی زوارم سدهای بارزو و شورک کوه شاهجهان از رشته کوه آلاداغ رشته کوه کپه داغ ییلاق اوغاز غار کافر قلعه غار پوستین دوز +[ویرایش] ورزشهای پر استعداد شیروان کشتی چوخه{ مسابقات این ورزش در سال۱۳۴۲ برای اولین بار با حمایت “منوچهر لطیف” در شهر شیروان برگزار شد} کوهنوردی و صخره نوردی{رضا پیل پا عضو تیم ۵ نفره صخره نوردی ایران از شیروان} والیبال{تیم قند شیروان که در سالهای ۸۱و۸۲ در لیگ برتر والیبال کشور حضور داشته و به عنوان بهترین تیم شهرستانی انتخاب شد این تیم به خاطر مشکلات مالی منحل شد} ورزشهای رزمی کوراش{ایوب حسنی قهرمان کوراش جهان وآسیا} [ویرایش] پیشینه در ایران معمولا شهرهاو آبادی‌های قدیم را به به پهلوانان و شهریاران نسبت میدهندمثلا بجنورد را به بیژن وشیروان را به انوشیروان نسبت میدهند.نام شیروان منسوب به نقش شیری که شکل و شمایل آن در دامن شمالی شیر کوه مشاهده می‌شود.همچنین نام شیروان منسوب به شیربانانی بوده که در قرون گذشته در جنگل‌های منطقه شیروان به شکار ونگهداری شیر اشتغال داشته‌اند.شیروان روزگاری پایتخت قوم پارت بوده‌است.
دیاکونوف محقق ونویسنده روسی معتقد است اولین امپراتوری مقتدر پارتها(یوئه چرمی)به نام کوشانیان در شیروان به وجود آمده‌است.
ایزدوخاراکسی واسترابون از مورخین و جغرافیدانان یونان محل زندگی و حکومت پارت را در دره رود اترک شیروان ذکر کرده‌اند.
شیروان در زمان اشکانیان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاریخی در نقاط گوناگون ناحیه شیروان، نه تنها بر شناخت رویدادهای تاریخی شیروان در پیش از تاریخ کمک می‌نماید، بلکه آبادی و اهمیت این شهر را در آن زمان نشان می‌دهد.
شهرهای خراسان، از جمله شیروان، بین سالهای ۳۱ و ۳۲ ه.
ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد.
در زمان حکومت طاهریان، صفاریان و سامانیان، شیروان یکی‌از آبادی‌های پرجمعیت و آباد بوده‌است.
سلطان محمود غزنوی در بازگشت از هندوستان از مسیر راه مشهد - طرقی - شیروان، یک شبانه روز در روستاهای دهستان گلیان شیروان، اردو زده است؛ به طوری که این محل را تخت سلطان محمود نیز می‌نامند.
مغولان در ۶۱۸ ه.
ق، شهرهای خراسان، از جمله شیروان را گشودند و به کشتار و چپاول پرداختند.
شیروان در ۸۷۴ ه.
ق، به دست تیمورلنگ افتاد.
شیروان در زمان صفویه از اعتبار و اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، کردان جنگجو به این ناحیه کوچ کردند.
شاه عباس صفوی چند بار، از جمله در ۱۰۰۷ ه.
ق، به خراسان که مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنین به شیروان، مرکز حکومت ایلخانی سفر کرده‌است.
نادرشاه افشار در ۲۴ شوال ۱۱۴۸ ه.
ق، به پادشاهی رسید و رضاقلی میرزا، پسرش را فرمانروای خراسان، از جمله شیروان کرد.شیروان یکی از شهرهای مهم نادر شاه افشار به حساب آمده‌است.
در ۱۲۱۰ ه.
ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شیروان گذشت و امیر گونه خان، حاکم شیروان نسبت به وی اعلام وفاداری کرد.
در روزگار محمد شاه قاجار، شیروان یکی از نواحی مهم درگیری‌های حاکمان محلی، از جمله حاکمان شیروان و بجنورد بود.
ناصرالدین شاه قاجار، دوبار در سالهای ۱۲۸۴ و ۱۳۰۰ ه.
ق، به خراسان سفر و از شیروان نیز دیدن کرد.
نگاهی کوتاه به شهرستان شیروان شیروان‌در زمان اشکانیان در زمره قلمرو آنان‌قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاریخی در نقاط گوناگون ناحیه شیروان، نه تنها بر شناخت رویدادهای تاریخی شیروان در پیش از تاریخ کمک می نماید، بلکه آبادی و اهمیت این شهر را در آن زمان نشان می دهد.
مهم‌ترین صنایع دستی مردم شیروان را فرش‌بافی، خرسک، قالیچه، گلیم، جاجیم بافی، نمدمالی، پوستین دوزی، بافتن دست‌کش، جوراب، شال‌گردن، کلاه، پایتابه، چوخه، چوخا، کیسه حمام، خورجین و جوال تشکیل می‌دهد.
فرش بافی و قالیچه بافی و خرسک نیز در میان مردم این شهرستان رایج است.قالی های بافته شده بیش‌تر با طرح قالی مشهد و نقش‌های ترنج عرضه می‌شود.
کلاه یا عرقچین به گونه نیم‌کره است و نقش‌های مرتب و جالبی با ابریشم روی آن ایجاد می‌شود نقش‌های جودانه، علقیش، دندون موشی و گل جقه ای عرضه می‌شود.
گلیم را در شیروان پلای هم می گویند بافت آن به وسیله کارگاه‌های افقی و در روی زمین است به واسطه رونق فرش بافی گلیم بافی رونق یافته است.
در شیروان نوازندگان حرفه ای را بخشی می گویند .
این نوازندگان محلی معمولا در صدر مجلس می نشینند و به عنوان مقدمه حتما شعری از شاعر معروف ترک زبان(نوایی) می خوانند.
اماج کماج و عقیقه دو غذای معروف محلی شهرستان شیروان است نگاهی کوتاه به شهرستان شیروان شیروان‌در زمان اشکانیان در زمره قلمرو آنان‌قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاریخی در نقاط گوناگون ناحیه شیروان، نه تنها بر شناخت رویدادهای تاریخی شیروان در پیش از تاریخ کمک می نماید، بلکه آبادی و اهمیت این شهر را در آن زمان نشان می دهد.
اماج کماج و عقیقه دو غذای معروف محلی شهرستان شیروان است مکان های دیدنی و تاریخی مکان های تاریخی و دیدنی شهرستان شیروان عبارت اند از آرامگاه بی‌بی حنیفه، آرامگاه تیموری در 6 کیلومتری شیروان، آرامگاه معصوم زاده امام یحیی، امام زاده حمزه در 6 کیلومتری شمال باختری شیروان، امام زاده محمد رضا، برج و باروی تیموری، تپه ارگ در جنوب باختری شهر کنونی شیروان، تپه (قلعه) اسرار، تپه زیارت، تپه ماسوره شیروان، حسنیه حاج آخوند، شهرپیشین، غار پوستین دوز، غار کافر، قزلرقلعه زیدر، قزلرقلعه زوارم، قزلرقلعه اوغار، قزلرقلعه تفتازان، گمرک تپه و گبرخانه.
مشخصات جغرافیایی شهرستان شیروان با پهنه ای حدود 2279 کیلومتر مربع، در شمال استان خراسان، در مسیر راه مشهد – بجنورد قرار دارد.
این شهرستان از سوی شمال به جمهوری ترکمنستان، از باختر به شهرستان بجنورد، از خاور به شهرستان قوچان و از جنوب به شهرستان اسفراین محدود است.
این شهرستان آب و هوایی کوهستانی با زمستان های سرد – خشک و آرام دارد.
بیش ترین درجه حرارت این ناحیه از 38+ و کم ترین درجه حرارت نیز، 20- درجه سانتیگراد می باشد.
شهر شیروان در مسیر راه آسفالته اصلی مشهد – گرگان، از نظر جغرافیایی در 37 درجه و 23 دقیقه و 30 ثانیه پهنای شمالی و 57 درجه و 54 دقیقه و 30 ثانیه درازای خاوری و بلندی 1160 متر از سطح دریا قرار دارد.
شیروان از مرکزیت ویژه ای برخوردار بوده و دارای راه هایی، به شرح زیر است: 1- راه شیروان – قوچان – مشهد، به درازای 200 کیلومتر 2- راه شیروان – بجنورد، به درازای 60 کیلومتر 3- راه شیروان – درگز، به درازای 180 کیلومتر وجه تسمیه و پیشینه تاریخی در مورد نام‌گذاری شهر شیروان، داوری هایی وجود دارد.
برخی آن را به شیربانانی منسوب می دانند ه در سده های گذشته در جنگل های ناحیه شیروان به شکار و نگاهداری شیر اشتغال داشته اند.
از سوی دیگر عده ای شیروان را به نقش شیری وابسته می دانند، که شکل آن، در دامنه شمالی کوه «اغزقاپوقلی» دیده می شود.
کوه های قراول، چنگه و اغزقاپوقلی در نزدیکی و جنوب شهر شیروان قرار دارند و روی هم رفته به شیرکوه سرشناس هستند.
سنگ تشکیل دهنده شکل شیر، با دیگر سنگ های کوه اغزقاپوقلی از نظر جنس، گونه و رنگ تفاوت دارد و هر بیننده ای، این وجه تمایز شکل شیر را می بیند.
با توجه به آثار تاریخی و گورهای زرتشتی ای که در این ناحیه وجود دارد، کهن بودن شهر تأیید گشته و این وجه تسیه درست تر به نظر می رسد.شیروان‌در زمان اشکانیان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاریخی در نقاط گوناگون ناحیه شیروان، نه تنها بر شناخت رویدادهای تاریخی شیروان در پیش از تاریخ کمک می نماید، بلکه آبادی و اهمیت این شهر را در آن زمان نشان می دهد.
شهرهای خراسان، از جمله شیروان، بین سال های 31 و 32 هـ .
در زمان حکومت طاهریان، صفاریان و سامانیان، شیروان یکی‌از آبادی‌های پرجمعیت و آباد بوده است.
سلطان محمود غزنوی در بازگشت از هندوستان از مسیر راه مشهد - طرقی - شیروان، یک شبانه روز در روستاهای دهستان گلیان شیروان، اردو زده است؛ به طوری که این محل را تخت سلطان محمود نیز می نامند.
مغولان در 618 هـ .
شیروان در 874 هـ .
ق، به دست تیمورلنگ افتاد.شیروان در زمان صفویه از اعتبار و اهمیت ویژه ای برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، کردان جنگجو به این ناحیه کوچ کردند.
شاه عباس صفوی چند بار، از جمله در 1007 هـ .
ق، به خراسان که مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنین به شیروان، مرکز حکومت ایلخانی سفر کرده است.
نادرشاه افشار در 24 شوال 1148 هـ .
ق، به پادشاهی رسید و رضاقلی میرزا، پسرش را فرمانروای خراسان، از جمله شیروان کرد.در 1210 هـ .
در روزگار محمد شاه قاجار، شیروان یکی از نواحی مهم درگیری های حاکمان محلی، از جمله حاکمان شیروان و بجنورد بود.
ناصرالدین شاه قاجار، دوبار در سال های 1284 و 1300 هـ .
ق، به خراسان سفر و از شیروان نیز دیدن کرد فهرست مندرجات [نهفتن] ۱ تقسیمات کشوری ۲ جستارهای وابسته ۳ دانشگاه‌های شیروان ۴ آثار تاریخی ۵ مشاهیر شیروان ۶ مکان‌های زیارتی و تفریحی ۷ ورزشهای پر استعداد شیروان ۸ پیشینه ۹ منابع