دید کلی آلودگی آب های زیرزمینی در اثر نفوذ آلودگی از سطح زمین و یا اطراف منبع آن صورت میگیرد و در این میان ، ریشههای درختان و یا گیاهانی که به منبع راه یافتهاند نیز مورد توجه است.
موارد مورد توجه در یک منبع آب زیرزمینی در یک منبع آب زیرزمینی ، عواملی چون عمق آب ، عمق ایستایی ، تغییراتی که ممکن است در اثر پمپاژ حاصل گردد، باید تعیین شود و تجزیه آب چاه و آبهای اطراف آن ، نشان خواهد داد که این منبع زیرزمینی از یک محل یا بیشتر تغذیه میشود.
علل آلودگی آبهای زیرزمینی آلودگی آبهای زیرزمینی ممکن است از آبهایی که به آن وارد میشود و یا از منابع دور دست باشد و اگر این آلودگی از منابع دور دست وارد آب شود، تعیین محل آلوده کننده بسیار مشکل است.
اگر بعد از پمپاژ ، آلودگی در آب مشاهده شود، باید مطالعهای در منابع آلودگی اطراف چاه ، مثل چاههای توالت به عمل آید.
عوامل موثر در ممانعت از آلودگی آبهای زیرزمینی به عمق چاه ، وضع طبیعی محلی که چاه در آن قرار دارد و جهت حرکت آبهای زیرزمینی مربوط است.
در هر صورت ، شعاعی که تحت اثر آن ممکن است آب زیرزمینی آلوده گردد، معمولا از حدود 20 برابر تغییرات سطح ایستابی دراثر پمپاژ چاه بیشتر نیست.
و اگر زمین اطراف چاه از سنگهای شکسته باشد، این مهم کمی زیادتر است.
به عنوان مثال اگر تغییرات ایستابی چاهی ، 0.5 متر باشد، شعاع آلودگی آن 10 متر خواهد بود.
سرعت واقعی جریان آب به چاه سرعت واقعی جریان آب از هر نقطه به چاه ، با فاصله آن از چاه تغییر میکند و این سرعت در هر نقطه برابر است با سرعت واقعی جریان آب در موقع ورود به چاه تقسیم بر مجذور فاصله.
مثلا اگر سرعت حرکت آب در موقع ورود به چاه 50 میلیمتر بر ثانیه باشد، در فاصله 10 متری، 0.5 میلیمتر و در 5 متر، 2 میلیمتر در ثانیه خواهد بود.
باید توجه داشت که این رابطه ، یک رابطه تجربی تقریبی است، وگرنه برای محاسبه سرعت واقعی بطور دقیق ، به آزمایشات محاسبات بسیار طولانی و پیچیدهای نیاز است.
تاثیر عمق چاه در تصفیه آب اقشار مختلف زمین ، خود عامل مهمی در تصفیه آبهای آلوده است، اگر عمق چاه 10 متر باشد، این ضخامت زمین نمیتواند چاه را از آلودگیهای موجود در سطح زمین مصون نگهدارد، ولی اگر این عمق به 20 تا 25 متر برسد، باید انتظار داشت که تصفیه طبیعی صورت بگیرد و آلودگیهای موجود در سطح زمین عملا قادر به نفوذ در آب چاه نشوند.
در صورت تماس فاضلاب با آبهای زیرزمینی ، مقادیر اکثر آنیونها بویژه نیترات و کلرورها در آنها بالا خواهد رفت و این امر یکی از بهترین علائم هشدار دهنده است.
بدیهی است در صورت این آلودگی علاوه بر آنیونها و کاتیونها بعضی از انواع باکتریها و ویروسهای فاضلاب نیز میتوانند وارد جریان آبهای زیرزمینی شوند.
میتوان انتظار داشت که در شرایط مطلوب ، زمین ، قادر به تصفیه طبیعی 99 درصد آلودگیها باشد.
ولی برای اینکه زمین قادر به این تصفیه طبیعی باشد، باید نحوه و چگونگی دفع فاضلاب را با دقت تمام با احتساب جوانب امر صورت گیرد.
انواع آلوده کنندههای آبهای زیرزمینی و نحوه از بین بردن آنها متاسفانه ، ورود آلوده کنندههای فاضلاب ، باعث فعالیتهای غیر هوازی خواهد شد، ولی اگر آلودگی در حین نفوذ رقیق شده باشد، مشکلات ناشی از آنها کمتر خواهد بود.
تخلیه فاضلابهای صنعتی در زمین نیز با ورود فلزات سنگین که اغلب خاصیت سمی دارند، آلودگیهای شدید شیمیایی و احیانا" میکروبی در آبهای زیرزمینی تولید مینماید و چهبسا اتفاق میافتد که دیگر از این آبهای زیرزمینی نتوانیم در مصارف عمومی استفاده کنیم و باید برای مصرف مجدد ، متحمل هزینههای گزافی گردیم.
برای جلوگیری از فعالیت باکتریهای بیهوازی در تخلیه مواد جامد دفعی در گودال ، میتوانیم از محلول 20 میلیگرم در لیتر ، کرومات و یا ترکیبات نیتراتی استفاده کنیم، البته مقدار معرف آنها با در نظر گرفتن جوانب امر باید تعیین شود.
نفت یکی از آلوده کنندههای آبهای زیرزمینی است.
این ماده ممکن است حتی آب زیرزمینی را برای همیشه غیر قابل استفاده نماید و در امر پمپاژ هم بعلت حل پوششهای قیری ، مشکلات جدی ایجاد میکند.
آلوده کنندههایی که در ضمن فعالیتهای کشاورزی ممکن است وارد آبهای زیرزمینی گردند (نظیر حشره کشها) ، گاها فاجعههای بزرگی به بار میآورند.
مثلا ممکن است ضمن کلرینه کردن آبهای زیرزمینی با ایجاد ترکیبات جدید کلردار مواد جدید که مسومیت آنها به مراتب از خود حشره کشها زیادتر است، ایجاد نمایند (نظیر کلرور فنیل).
جمع بندی نکات مهم باکتریها و ویروسها در حین نفوذ آب و یا حرکت آن ، به آبهای زیرزمینی میپیوندند، ولی این عوامل هیچگاه در خلاف جهت جریان آبها حرکت نخواهد نمود.
حرکت عوامل مندرج در فوق ، در حین پمپاژ آبهای زیرزمینی تشدید میشود.
وضع باکتریها و ویروسها بعد از پیوستن به آبهای زیرزمینی مشابه وضع آنها در آبهای سطحی است.
مقدار باکتریها و ویروسهایی که قبل از رسیدن به منابع آب زیرزمینی قابل حذف هستند، متناسب با عوامل مختلف از همه مهمتر فاصله آنها از منبع و قابلیت نفوذپذیری زمین است.
بهترین نوع زمین مواد برای حذف باکتریها ، زمین با دانه بندی یکنواخت از ماسههای ریز با درصدی رس میباشد.
حداکثر مسافتی که باکتریها و ویروسها در حالت عمودی میتوانند حرکت نمایند تقریبا 10 فوت است.
غالب مواد شیمیایی نظیر نفت ، حشره کشها ، و دترجنتها میتوانند همراه آب به زمین نفوذ و به آبهای زیرزمینی داخل گردند املاح محلول در آب علوم طبیعت > شیمی > شیمی کاربردی (صنعتی) > شیمی آب دید کلی بطور طبیعی ، املاح متعددی در آب وجود دارند، ولی علاوه بر این املاح ، بعضی مواد شیمیایی در خلال فرآیند تصفیه به آب علاوه میگردند، از اینرو است که در پایان تصفیه و یا بطور کلی قبل از مصرف آبها، باید از نظر کیفی کنترل شوند.
در مورد بعضی از این املاح توضیحاتی داده میشود.
مس (Cu) مس ، در آبهای طبیعی بندرت دیده میشود و وجود ترکیب سولفاتی آن برای ماهیان بسیار مضر است، بطوری که 0,12 میلیگرم در لیتر آن در آب برای ماهی قزل آلا کشنده است و انواع دیگر ماهیها به این ماده ، حساس هستند و مقاومترین ماهیها در محیطی با 1.2 میلیگرم سولفات مس خواهد مرد.
در پسآبها ، غالبا بعلت عبور آن از مبدلهای حرارتی مس و یا معرف سولفات مس در استخرهای شنا برای جلوگیری از رشد الگها ، میتوان به مقدار قابل توجهی مس برخورد نمود.
مقادیر زیاد مس در آب ، علاوه بر ایجاد طعمهای نامطلوب و نامطبوع ، باعث پیدایش لکههای سیاه ، روی موزائیک ، کاشی و لباسهای سفید در حین شستشو خواهد بود.
مقدار 1.0 ppm از مس در آبهای شهری مجاز تعیین شده است.
(بدن انسان روزانه به 1 - 2 میلی گرم مس نیاز دارد).
روی (Zn) وجود انسان همانند مس به روی نیاز دارد (حدود 100 میلیگرم در روز) و این فلز ، همانند مس از طریق ادرار و مدفوع قابل رفع است و در بدن انباشته نمیشود و از اینرو از نظر سلامتی ، حتی 40 ppm مجاز میتواند باشد، ولی مقادیر بیش از 5 ppm آن در اثر تولید هیدرات و هیدروکربنات روی ، طعم نامطبوعی در آن ایجاد میکند و آبهای قلیایی ، حتی رنگشان هم شیری میشود.
سرب (Pb) سرب برخلاف مس و روی در بدن انسان انباشته میشود و متابولیسم بدن نیز چندان نیاز قابل توجهی به این ، فلز ندارد.
مسمومیت با سرب ، به همراه کم خونی ، بیاشتهایی و دردهای عضلانی است.
این عوارض گویا زاییده جایگزین شدن سرب بجای کلسیم در ترکیب استخوانهاست که مرکز خون سازی میباشند.
علاوه بر این ، سرب ، عملکرد آنزیمهای سازنده هموگلوبین را مختل مینماید.
سرب که به آسانی از طریق پوست ، مخاط ، تنفس و تغذیه جذب میشود، به علل مختلف در محیط زیست پراکنده است.
از مهمترین این علل وجود سرب در سوخت اتومبیلهاست.
در ضمن وجود بعضی آلیاژهای سربی که بعنوان لولههای انتقال آب مورد استفاده قرار میگیرند.
مقدار مجاز سرب در آبهای شهری ، کمتر از 0.5 ppm است.
آرسنیک (As) آرسنیک مانند سرب در بدن انباشته میشود و میزان ناچیزی از آن دفع میشود.
این فلز ، مسموم کننده است و حتی میتواند از طریق شستشوی زمینهای زراعتی ، علوفه حیوانات را نیز آلوده نموده و موجب مسمومیت چهار پایان گردد.
تاثیر سرطانزایی آرسنیک (پوست) تایید شده است.
مقدار مجاز آن در آب ، 0.05 ppm است.
آهن (Fe) آهن یکی از فراوانترین عناصر موجود در طبیعت است و علاوه بر این ، ترکیبات آهن به مقدار زیادی در تصفیه آبها مورد استفاده است.
در ضمن بعلت استفاده فراوان از لولههای آهنی انتقال و توزیع آب و با در نظر گرفتن این که خوردگی آهن در آب بسرعت صورت میگیرد، میتوان انتظار داشت که در آبهای شهری نیز آهن وجود داشته باشد.
آهن همانند مس و روی در بدن انسان انباشته نمیشود و بدن انسان در تشکیل هموگلوبین خون به این عنصر نیازمند است، بخصوص در موارد کم خونی و اواخر دوران بارداری زنان از طرف پزشکان تجویز میشود.
با در نظر گرفتن کلیه جوانب امر ، تا مقدار 0.3 ppm آهن در آبهای شهری مجاز است.
وجود بیش از حد آهن ، در صنایع کاغذ سازی ، یخسازی ، لباسشویی بعلت ایجاد لکههای قهوهای رنگ (اکسید آهن) مشکلاتی را بوجود میآورد.
منگنز (Mn) منگنز با وجود این که همانند آهن از بدن دفع میگردد، ولی مقدار بیش از حد آن که غالبا در اثر مصرف مداوم وارد بدن میشود، باعث اختلال در بعضی ارگانهای مغز میگردد و حتی ممکن است منجر به مرگ شود.
املاح منگنز نظیر آهن ایجاد لکههای سیاه و قهوهای بر روی کاشی ، پارچه ، کاغذ و غیره مینماید.
زیادی منگنز علاوه بر آنکه طعم نامطلوبی ایجاد میکند، موجب ایجاد بلورهای رسوبی در جدار لولههای انتقال میگردد.
بدن انسان روزانه به 10 میلیگرم منگنز نیازدارد که از طریق تغذیه تامین میگردد و از اینروست که منگنز تا مقدار 0.05 ppm در داخل آب شهری مجاز اعلام شده است.
کادمیم (Cd) کادمیم از زمره عناصری است که در بدن انباشته میشود و مقدار کمی از آن دفع میشود.
املاح محلول این فلز ، باعث سوزش جدار معده و روده میگردد.
این فلز بر روی حیواناتی نظیر خرگوش اثرات نامطلوبی نظیر کاهش هموگلوبین خون و پوسیدگی دندان داشته است.
مقدار مجاز آن 0.01 ppm است.
کادمیم از زمره عناصری است که در بدن انباشته میشود و مقدار کمی از آن دفع میشود.
سلنیوم (Se) این عنصر که از نظر پرورش چهار پایان اهمیت دارد و تغذیه گیاهان حاوی این عنصر ، موجب ذخیره آن در کبد و کلیه میگردد.
آزمایشاتی که بر روی خرگوش انجام یافته ، نشان دهنده آن است که ترکیبات آلی آن بویژه موجب سرطان کبد است.
این عنصر بطور کلی برروی موجوداتی که در محیطهایی با غلظت زیاد سلنیوم زندگی میکنند، دیده شده است و تحقیقات بیشتری در این زمینه ادامه دارد.
خوشبختانه مقدار سلنیوم در آبها چندان قابل ملاحظه نیست.
ولی در بعضی خاکها و گیاهان به مقدار قابل توجهی از آن برخورد شده است.
مقدار مجاز این عنصر در آبهای شهری حدود 0.01 ppm تعیین شده است.
آلومینیوم (Al) این فلز به صورت سولفاتش در تصفیه آب مورد استفاده است و همچنین بعلت مصرف ظروف آلومینیومی و همین طور بعلت تماس انسان با خاک به مقدار زیادی وارد بدن میشود.
خوشبختانه این فلز ، مسمومیتزا نیست.
کروم (Cr) کروم در صنایع مصرف زیادی دارد و خوشبختانه مسمومیتزا نیست.
جیوه (Hg) این عنصر خطرناک ، بشدت مسموم کننده است.
متاسفانه با صنعتی شدن جوامع ، مقدار این عنصر رو به افزایش است.
بطور کلی وجود این عنصر در آبهای شهری حتی در مقادیر فوق العاده ناچیز نیز ممنوع است.
براساس آمار منتشره بتنهایی در سال 1974 حدود 10 میلیون کیلوگرم جیوه از طرق گوناگون به محیط زیست وارد شده است.
کلسیم و منیزیم (Ca و Mg) این دو فلز از مهمترین عناصر مورد نیاز بدن هستند و ترکیبات آنها نیز ، نقش پراهمیتی در صنایع دارند.
املاح این دو فلز موجب سختی آب هستند.
سیانور (-CN) سیانور ، آنیونی است که بندرت در آبهای سطحی و زیرزمینی دیده میشود.
ولی متاسفانه در صنعت مخصوصا در صنایع آبکاری ، مصرف زیاد آن باعث ورود آن در محیط زیست از طریق پسآبهای صنعتی میگردد.
این آنیون به شدت مسموم کننده است.
انسان و ماهیها با مصرف مقادیر بسیار کمی از آن به هلاکت میرسند بطوری که در محیطی با غلظت سیانور 1 ppm ماهی قزل آلا را در مدت 20 دقیقه به هلاکت میرساند.
از اینرو وجود این ترکیب در آبهای آشامیدنی ، غیرمجاز تلقی میشود.
کلرورها و سولفاتها این دو آنیون به مقدار بسیار زیادی در آبهای سطحی و زیر زمینی دیده میشوند و مقدار مجاز آنها در آبهای شهری در حدود 250 ppm است.
ترکیبات بسیار غلیظ آنها به صورتهای سدیم ، پتاسیم و منیزیم در آبهای آشامیدنی ایجاد طعم کرده و در مصرف کننده ایجاد ناراحتیهایی به صورتهای مختلف میکند.
آبهایی که مقدار کلرور آنها بیش از حد است، شور و آبهایی که مقدار سولفات سدیم و سولفات منیزیم آنها زیاد است، گس و تلخ مزه میباشند.
چای یا قهوه تهیه شده با آبهای کلرور و سولفاتدار ، بد طعم و بد رنگ هستند.
ید معمولا در آبهای طبیعی به مقدار کمی ، ید وجود دارد.
ولی در آبهای شور طبیعی مقدار آن نسبتا زیاد است.
ید در صنایع بعنوان ضد عفونی کننده قوی مصرف میشود و از یکی از موارد مصرف مهم آن ، ضد عفونی آب استخرهاست.
ید محلول در آب علاوه بر اینکه بصورت I2 وجود دارد، بصورت HOI (اسید هیپویدیک)، یون -OI (هیپویدیت) و یون -I3 نیز یافت میشود.
ید یکی از عناصر مورد نیاز غده تیروئید در ساختن تیروکسین است.
مرض گواتر نشانه کمبود آن است.
گرچه مصرف ید از طریق آب آشامیدنی مفید است، ولی گاها ایجاد حساسیت میکند.
لذا در سالهای اخیر ، ید را همراه با مصرف نمک طعام تجویز میکنند.
از مواد غذایی یددار میتوان کلم ، ماهی و هویج را نام برد.
زیادی ید در بدن موجب بیماری به نام یدیسیم است که علائم اولیه آن ، جاری شدن آب دهان ، بینی و چشم است.
فلوئور آنیون فلوئور بعلت نقش مهم آن در سلامتی دندانها اهمیت ویژهای دارد.
آمونیاک ، نیتریت و نیترات آنها مواد ازتدار بطرق مختلف نظیر تماس منابع آب با فاضلاب و یا تخلیه آبهای شستشوی زمینهای کشاورزی در رودخانه و از همه مهمتر اکسیداسیون مواد آلی ازتدار نظیر پروتئینها موجد ازت هستند.
آمونیاک حاصله هم پس از مدتی به نیتریت اکسیده میشود و نیتریت هم به نیترات تبدیل میشود.
آمونیاک در درجه اول و نیتریت در درجه دوم ، موید آلودگی جدی آب است.
وجود نیترات و نیتریت در آبهای شهری برحسب میلی گرم در لیتر ازت ، نباید بیش از 10 باشد.
آلودگی آب (Water Pollution) دید کلی آلودگی آب مشکل بزرگی است.
به طوری که نتایج پژوهش پیرامون آن از صدها بلکه هزاران مقاله ، مجله و کتاب تجاوز میکند.
بنظر شما چه کسانی مشکل آلودگی آب را بوجود میآورند؟
چه کسانی بهای تمیز کردن آب را خواهند پرداخت؟
تاریخچه در نوامبر سال 1986 بر اثر ریزش موادی شامل جیوه و انواع مواد آلی سمی مانند آفت کشها در رودخانه راین ، تمام آبزیان از شهر بال سوئس تا ساحل هلند کشته شدند.
در سالهای اخیر با غرق شدن تانکرهای بزرگ نفتی اقیانوس پیما یا به گل نشستن آنها آسیبهایی به حیات دریایی وارد آمد.
در سال 1983 بر اثر 11000 واقعه آلوده کننده در حدود 120 میلیون لیتر مواد آلوده کننده در آبهای ایالات متحده تخلیه شده است.
تعریف آلودگی آب در سال 1969 برای آلودگی آب تعریفی ارائه داد: آلودگی آب عبارت است از افزایش مقدرا هر معرف اعم از شیمیایی ، فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژهاش شود.
عوامل آلوده کننده آب آب یکی از مهمترین و بنیادیترین عامل حیات موجودات زنده است از این نظر جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه میباشد عوامل آلوده کننده آب بسیار گوناگوناند و میتوانند هم منابع آبهای زیرزمینی و هم آبهای سطحی را آلوده کنند.
عوامل آلوده کننده آبهای زیرزمینی : کانیهای موجود در معادن سطحی که در اثر تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدل میشود.
مثلا آب جاری سطحی ( حاصل از باران و …) هنگام عبور از معادن زغال سنگ ، دیسولفید آهن « II» ( پیریت ) همراه با زغال سنگ را در خود حل کرده و سپس در اثر واکنش ، هوا آنرا به اسید سولفوریک تبدیل میکند.
اسید حاصل ضمن عبور از لایههای مختلف مخازن زیرزمینی ، موجب آلوده شده آن میشود.
جمع شدن فاضلابهای شهری بویژه اگر در یک حوزه آهکی و یا شنی وارد شوند از آن که در معرض باکتریها قرار گیرند و تجزیه شوند، مستقیما و براحتی به مخازن زیرزمینی نفوذ پیدا کرده و موجب آلوده شدن آنها میشود.
ضایعات رادیواکتیوی : یکی از عوامل آلوده کننده مهم منابع آبی زیرزمینی است که امروزه یکی از راههای رفع آنها که در حقیقت مشکل بزرگی برای صاحبان تکنولوژی هستهای نیز به شمار میرود دفن آنها در زیر زمین است علاوه بر دفن ضایعات رادیواکتیو در زیر زمین ، همه انفجار های هستهای زیر زمینی نیز موجب آلوده شدن آبهای زیر زمینی میشود.
عوامل آلوده کننده آبهای سطحی: آلوده کنندههای صنعتی: بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیانهای جدی میرسانند.
این ضایعات برای خنثی شدن مقدار زیادی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان میشود و تهدید به مرگ میکنند.
از طرف دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجب مسمومیت آبزیان میشوند مانند فلزات سنگین ، جیوه ، سرب ، مس و غیره.
وارد شدن ترکیبات فسفردار و نیتروژندار در آب موجب رشد جلبکهائی میشود که ضمن ایجاد بو و مزه غیر طبیعی آب ، اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث کاهش میزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزیان میشود.
فاضلاب خانگی : کلیه پاک کنندهها که وارد آبهای سطحی میشوند ترکیباتی را در آبها وارد میکنند که اگر خنثی نشوند و یا توسط میکرو اورگانیسمها تجزیه و تخریب نشوند بصورت سمی مهلک زیان بسیاری برای آبزیان ببار میآورند.
حشره کشها ، سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی: که از ضروریات توسعه کشاورزی است نا خواسته موجب آلودگی آبهای سطحی میشوند.
مانند ددت DDT را نام برد.
چشم انداز الودگی آب ذخایر آبهای ما در آینده چگونه خواهد بود؟
آب آلوده شده برای %75 مردم جهان در کشورهای رو به توسعه مسئله بسیار جدیتری است.
%80 بیماریهای جهان ناشی از آبهای آلوده شده است.
در مقابل درصد بالای بیماری چه کنترلهایی انجام شده است؟
آیا تلاشی که برای بهبود کیفیت آب انجام شده کافی میباشد؟
آینده ذخایر آبها با این روند پیشرفت و تکنولوژی روز چگونه خواهد بود؟
املاح محلول در آب علوم طبیعت > شیمی > شیمی کاربردی (صنعتی) > شیمی آب