نگاه اجمالی
ورقه ورقه شدن به نحو مطلوبی در بسیاری از توده‌های گرانیتی ، به ویژه در کوارتز ، مونزونیت و گرانیت و به مقدار کمتر در گراننودیوریت ، ماسه سنگهای توده‌ای و سنگهای دیگر که فاقد درزه‌های دیگری هستند، گسترش می‌یابد.
ساخت ورقه‌ای چیست؟
ساخت ورقه‌ای آشکارار یک پدیده سطحی یا نزدیک به سطح است، به دلیل این که درزه‌ها بطور نزدیک بهم و به موازات توپوگرافی قرار می‌گیرند. ورقه ورقه شدن بطور گسترده در معادن گرانیت مطالعه شده است. ضخامت ورقه‌ها کمتر از یک متر در نزدیکی سطح زمین و بین 5 تا 10 متر در اعماق 30 تا 40 متری است. خم شدگی ورقه‌های مشاهده شده در سطح زمین به سمت خارج است. این خم شدگی ممکن است بطور ناگهانی در معادن رخ داده و سبب ریزش سنگها شود.
دلایل ورقه ورقه شدن
فرضیه‌های مختلفی برای پدیده ورقه ورقه شدن مطرح است :
ورقه ورقه شدن گرانیت به موازات مرز بالایی پیکره آذرین نفوذی ، به عنوان ترکهای کششی در طی سرد شدن سنگ بعد از تبلور تشکیل می‌گردد. شواهد صحرایی این فرضیه را رد می‌کند، زیرا ورقه ورقه شدن با مرزهای آذرین ارتباطی ندارد.
ورقه ورقه شدن یک پدیده کششی است که در نتیجه کاهش فشار در طی فرسایش ایجاد می‌گردد. چون در نتیجه فرسایش ، کاهش تدریجی در سطح پوسته و در طی آن کاهش در فشار وارد بر توده سنگ بوجود می‌آید و به سبب کاهش فشار ، سنگ در تمام جهات منبسط می‌شود. در جهت قائم چون فشار وارده کمتر است پدیده انبساط بهتر صورت می‌گیرد.
نظریه دوم درباره ورقه ورقه شدن مقبول‌تر است.
زمین ساخت ورقه ای
جابه جایی قاره ها
در سال 1912 میلادی یک دانشمند آلمانی به نام «وگنر» با شواهدی که بدست آورده بود، اظهار داشت که حدود 200 میلیون سال پیش تمام خشکی ها به هم متصل بوده و خشکی یک تکه ای را ساخته اند. این خشکی عظیم رفته رفته به دو خشکی بزرگ تقسیم شد و پس از میلیون ها سال هر یک از دو خشکی قطعه قطعه شده و قاره های امروزی را بوجود آوردند.
پس از مرگ وگنر، تعداد کمی از زمین شناسان نظریه ی وی را تحسین برانگیز خواندند و برای اثبات آن بدنبال شواهد بهتری بودند. در فاصله سال های 1950 تا 1968 پیشرفت شایان فناوری، امکان مطالعه زمین شناسان را بر روی قسمت های ناشناخته ی زمین، خصوصاً کف اقیانوسها فراهم آورد. در سال 1968 با توجه به مجموعه اطلاعات و شواهد بدست آمده ، نظریه وگنر مبدل به یک نظریه ی جامعتری با عنوان زمین ساخت ورقه ای شد. بر اساس این نظریه، سنگ کره ی زمین یک تکه نیست. بلکه از تعدادی ورقه های کوچک و بزرگ تشکیل شده است. برخی از این ورقه ها در زیر اقیانوس ها واقعند. برخی در زیر قاره ها و پاره ای هم ، قسمت هایی از هر دو را در بر می گیرند. همه ی ورقه ها که تا عمق حدود 20 تا 150 کیلومتری ادامه دارند، می توانندآزادانه و مستقل از هم حرکت کنند. دانشمندان عقیده دارند که دما و فشار در زیر سنگ کره به اندازه ای است که سنگ ها حالتی شکل پذیرو خمیر مانند دارند. دما در همه ی قسمتهای این بخش خمیری یکسان نیست. قسمت های زیرین دمای بیشتر و قسمت هایی رویی دمای کمتری دارد. این اختلاف دما سبب می شود که قسمت های زیرین چگالی کمتری نسبت به قسمتهای رویی داشته باشد. اختلاف چگالی در قسمت های خمیری گوشته سبب برقراری جریان جابه جایی (همرفتی) بسیار کندی می شود( حدود چند سانتی متر در سال) یعنی مواد سازنده نرم کره به آرامی بالا می آیند، سپس به طرفین ... و انجام به سمت پایین کشیده می شوند. وقتی در نرم کره چنین جریانی بوجود می آید. ورقه های سنگ کره بر روی آن می خزند و همراه آن جابه جا می شوند.
در این حالت ورقه های سنگ کره د رمحلی که جریان رو به بالا باشد از هم دور می شوند و سپس به زیر ورقه ی مقابل فرو می روند.
پدیده های حاصل از حرکت ورقه ها:
ورقه ها به سه شکل مختلف می توانند نسبت به هم جابه جا شوند
1 – ورقه های دور شونده :
بیشتر محل هایی که ورقه ها از هم دور می شوند، در اقیانوس ها قرار دارند . در این مناطق ،مواد مذاب از شکاف موجود در بین دو ورقه خارج شده و درهمان سخت می شوند و پوسته جدیدی را بوجود می آورند. از این رو، هر ساله چند سانتی متر بر وسعت اقیانوس ها افزوده می شود، خروج مواد مذاب در این مناطق سبب بوجود آمدن رشته کوههایی در میان اقیانوس ها می شود. این رشته کوهها زنجیره ی پیوسته ای را می سازند به طول آن در مجموع بیش از 60000 کیلومتر است. رشته کوههای میان اقیانوسی، محل وقوع تعدادی از زمین لرزه ها و آتش فشان هاست