با صدور فرمان تاریخی حضرت امام خمینی «ره» در پنجم آذر ماه سال ۱۳۵۸ مبنی بر تشکیل بسیج مستضعفین، پایگاه های مقاومت در مساجد، حسینیه ها، ادارات ، کارخانجات و مدارس بصورت خود جوش و مردمی شکل گرفت. با واگذاری مسئولیت بسیج به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اسلامی، پایگاه های مقاومت بسیج در مدارس نیز همچون دیگر اقشار بسیج برای جذب، آموزش و اعزام دانش آموزان واجد شرایط به جبهه های جنگ حق علیه باطل فعال شدند که در این میان نقش معلمان و فرهنگیان بسیجی ستودنی است.
در دوران هشت سال دفاع مقدس ( ۳۱/۶/۵۹ تا ۳۱/۶/۶۷) بیش از ۵۵۰ هزار نفر از دانش آموزان به دفعات مکرر به جبهه ها اعزام شدند که بیش از ۳۶۰۰۰ نفر شهید و مفقود الاثر، ۲۸۵۳ نفر جانباز و ۲۴۳۳ نفر آزاده تقدیم دفاع از انقلاب اسلامی و کشور عزیزمان ایران کردند.
حضور حماسی دانش آموزان در سالهای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نه تنها موجب گرمی و موفقیت جبهه ها شد بلکه شور و نشاط ویژه ای در داخل مدارس ایجاد کرد تا سایر دانش آموزان نیز با مراجعه به مسئولان مدارس، خواستار راه اندازی بسیج دانش آموزی در مدارس خود شوند و بدین ترتیب هسته های اولیه تشکیلات بسیج دانش آموزی در مدارس تشکیل و در مدت کوتاهی تبدیل به گسترده ترین تشکل دانش آموزی کشور گردید.
با توجه به توسعه سریع و ضرورت قانونمند شدن این تشکل دانش آموزی، در سال ۱۳۷۱ توافقنامه ای بین وزارت آموزش و پرورش و نیروی مقاومت بسیج تنظیم گردید که بموجب آن چگونگی هماهنگی و گسترش بسیج دانش آموزی در مدارس کشور تعیین شد. از آنجا که این توافقنامه فقط بین بسیج و وزات آموزش و پرورش بود برای تقویت و توسعه بسیج دانش آموزی ضرورت داشت تا سایر دستگاه ها نیز مشارکت داشته باشند فلذا با همکاری این دو دستگاه در سال۱۳۷۵ پیشنهادی به مجلس شواری اسلامی ارائه شد که مجلس محترم ضمن بررسی و اصلاح، آنرا در تاریخ ۹/۲/۷۵ به تصویب رساند و از آن به بعد قانون تشکیل و توسعه بسیج دانش آموزی جایگزین توافقات قبلی گردید که متن آن به شرح زیر است:
قانون تشکیل و توسعه بسیج دانش آموزی
ماده واحده: به منظور جذب، آموزش و سازماندهی دانش آموزان مدارس کشور در ارتش بیست میلیونی و ایجاد روحیه همیاری، مسوولیت پذیری و آمادگی دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامی و بسط فرهنگ و تفکر بسیجی،واحدهای پویندگان و پیشگامان بسیج دانش آموزی به ترتیب در مدارس راهنمایی و متوسطه پسرانه و دخترانه کشور توسط نیروی مقاومت بسیج سپاه با هماهنگی و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش تشکیل می گردد.
تبصره ۱: در مدارس ابتدایی بر حسب شرایط و آمادگی دانش آموزان واحدهای امیدان بسیج دانش آموزی با سازماندهی و علائم مناسب با شرایط سنی آنها تشکیل می گردد.
تبصره۲: کلیه برنامه های امیدان ، پویندگان و پیشگامان بسیج دانش آموزی با حفظ درجات مصوب بسیج و تعیین سطوح سه گانه در هر درجه، مناسب با مقطع تحصیلی و در عضویت های عادی و فعال و ویژه انجام می شود.
تبصره ۳: شورای هماهنگی و پشتیبانی بسیج دانش آموزی به منظور هماهنگی لازم و پشتیبانی موثر از تشکیل، توسعه و تقویت فعالیت های بسیج دانش آموزی و آموزش آمادگی دفاعی مدارس با ترکیب اعضای ذیل تشکیل می شود:
- وزیر آموزش و پرورش به عنوان رئیس شورا
- فرماندهی نیروی مقاومت بسیج سپاه
- نمایندگی ولی فقیه در نیروی مقاومت بسیج سپاه
- معاون پرورشی وزیر آموزش و پرورش
- مسؤول بسیج دانش آموزی نیروی مقاومت بسیج سپاه به عنوان دبیر شورا
- یکی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش
- مدیر کل امور شاهد و ایثارگران وزارت آموزش و پرورش
تبصره ۴: به منظور پیگیری مصوبات شورای هماهنگی و پشتیبانی بسیج دانش آموزی و نظارت بر عملکرد ستادهای استان ها و کمیته های تخصصی، ستاد اجرایی بسیج دانش آموزی با ترکیب دو نماینده از سوی وزیر و معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش و دو نماینده از سوی فرماندهی و نمایندگی ولی فقیه در نیروی مقاومت بسیج سپاه تشکیل می شود.
تبصره ۵: وزارتخانه های دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و آموزش و پرورش مکلفند اعتبار مورد نیاز اجرای این قانون را در سال ۱۳۷۵ از محل های ردیف تقویت بنیه دفاعی (۵۰۳۰۴۱) نیروهای مسلح و سرانه بسیج دانش آموزی تأمین و برای سال های بعد در حدود امکانات عمل نمایند.
تبصره۶: کلیه موسسات دولتی و نهادها، ضمن همکاری و حمایت از فعالیتهای بسیج دانش آموزی تلاش نمایند در موارد لزوم برای مشارکت داوطلبانه دانش آموزان بطور سازمان یافته در برنامه های مربوطه از طریق بسیج دانش آموزی اقدام نمایند.
تبصره۷: هشتم آبان ماه، سالروز شهادت اسوه دانش آموزان انقلاب اسلامی، دانش آموز بسیجی شهید محمد حسین فهمیده به عنوان روز بسیج دانش آموزی تعیین می شود.
آیین نامه اجرایی این قانون به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های آموزش و پرورش و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و ستاد کل نیروی مسلح تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و هفت تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ نهم اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و هفتاد و پنج مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲/۲/۱۳۷۵ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
اهداف بسیج دانش آموزی:
در قانون مصوب سال ۱۳۷۵، موارد زیر بعنوان هدف های بسیج دانش آموزی تصریح شده است
۱- جذب دانش آموزان و سازماندهی آنان در قالب واحدهای بسیج دانش آموزی مدارس.
۲- آموزش آمادگی دفاعی دانش آموزان.
۳- ایجاد روحیه همیاری، مسئولیت پذیری و آمادگی دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامی در دانش آموزان.
۴- گسترش فرهنگ و تفکر بسیجی در بین آحاد دانش آموزان کشور.
۵- زمینه سازی برای مشارکت داوطلبانه دانش آموزان بطور سازمان یافته در عرصه های سازندگی، عمرانی، دفاعی، امدادی و...
مأموریت سازمان بسیج دانش آموزی
مأموریت سازمان بسیج دانش آموزی بعنوان ستاد مرکزی امور مربوط به بسیج در مدارس کشور، در نیروی مقاومت بسیج بشرح زیر تعیین شده است:
« برنامه ریزی، نظارت و هدایت امور جذب و سازماندهی ، آموزش های نظامی و آمادگی دفاعی، تربیت بدنی، فرهنگی – پرورشی، تقویت بنیه علمی، فعالیت های گروهی و بکارگیری اعضای بسیج دانش آموزی»
این سازمان در راستای انجام مأموریت فوق وظایف ذیل را بعهده دارد:
وظایف سازمان بسیج دانش آموزی
۱- آشنا نمودن دانش آموزان کشور با بسیج و ترویج فرهنگ و تفکر بسیج در بین آنان.
۲- جذب وسازماندهی دانش آموزان بسیجی.
۳- ارائه آموزش های نظامی، سازمانی و تخصصی اعضای بسیج دانش آموزی
۴- ایجاد و تقویت روحیه همیاری، مسئولیت پذیری و دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامی در دانش آموزان.
۵- بکارگیری اعضای بسیج دانش آموزی در رزمایشها، اردوهای رزمی- فرهنگی و عرصه های دفاعی و امنیتی، سازندگی، امدادی، فرهنگی، حوادث غیر مترقبه و بلایای طبیعی
۶- تقویت سطح فرهنگی دانش آموزان بسیجی و ترویج روحیه انقلابی در آنان
۷- تقویت بنیه علمی، بهبود وضعیت تحصیلی و تشویق دانش آموزان ممتاز بسیجی در عرصه های علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی
۸- الگو سازی برای نوجوانان و دانش آموزان کشور.
۹- ایجاد و تقویت ارتباط اعضای بسیج دانش آموزی با پایگاههای مقاومت محلی و دانشجویی.
۱۰- گرامیداشت حماسه دفاع مقدس، شهدای دفاع مقدس و بخصوص شهدای دانش آموز کشور.
عناوین واحدهای سازمانی بسیج دانش آموزی:
۱- امیدان بسیج دانش آموزی: عنوان سازمانی تشکیلات بسیج دانش آموزی در مدارس ابتدائی، ( دبستان) پسرانه و دخترانه کشور است. این تشکیلات بر حسب شرایط و آمادگی دانش آموزان و با سازماندهی و علائم متناسب با شرایط سنی آنها تشکیل می شود.
۲- پویندگان بسیج دانش آموزی: عنوان سازمانی تشکیلات بسیج دانش آموزی در مدارس راهنمایی پسرانه و دخترانه کشور است.
۳- پیشگامان بسیج دانش آموزی: عنوان سازمانی تشکیلاتی بسیج دانش آموزی در مدارس متوسطه و پیش دانشگاهی دخترانه و پسرانه کشور است.