دانلود تحقیق ادبیات

(‌مقدمه ) تعریف ادبیات گذشته : مجموعه آثار مکتوب و بر جامانده حال : شعر و نثر داستانی و نمایشی و نوشته های ادبی و شاعرانه تعریف مکتب یا سبک ادبی : ابتکار در زبان و معانی و شیوه ی بیان تعریف ادبیات مردمی فارسی : ادبیات عرفانی که با زندگی و فرهنگ مردم پیوند دارد .

درس اول خط تصویری : کشیدن تصویر چیزها به دور از ظرافت برای انتقال مفهوم مراحل خط ...

خط تصویری ....

علامت نویسی ....

منفی نگاری ....

الفبایی اولین بار الفبا ....

فنیقی ها : سه هزار سال قبل از میلاد الفبا در ایران = چند صد سال قبل از میلاد .....

مارها ....

به تقلید از فنیقی ها ( انواع خط )‌ بخش های اوستا : یسنا – یشتها – ویسپرد – وندیداد –خرده اوستا حاوی مناجاتها و ستایشها تعریف زبان فارسی : زبان ایران پیش از اسلام مراحل زبان 1- فارسی باستان : در زمان هخامنشی – نوشتن فرمانها و نامه های شاهان شرقی شمالی 2- فارسی میانه : جنوبی غربی شمالی : پهلوانیک جنوبی : پارسی میانه 3-فارسی نو تحول فارسی از اسلام با تأثیر از زبان و دستور عربی پیوستگی دوره سامانی با دوران اسلامی : مهم ترین نوشته ها به فارسی میانه : خدای نامه تأثیر خدای نامه 1- نوشتن سیرالملوک 2- شاهنامه ها شاهنامه منثور عبدالرزاق توسی منبع شاهنامه فردوسی 3- تاریخ نویسی 4- نوشتن کتابهای اخلاقی و آموزشی ، قابوسنامه – بحر الفواید – نصیحه الملوک – اخلاق ناصری 5- ادبیات داستانی : هزار افسان منشا هزار ویک شب – خسرو شیرین – هفت پیکر تقسیم بندی دوره های تاریخ ادبیات بر اساس : شاخص های ادبی است .

شاخص های ادبی کسانی هستند که : 1-ویژگی های آثار ادبی گذشته بطور مستقل و کامل در آثار آنهاست .

2- به دلیل درک درست از مقتضیات اجتماعی و فرهنگی و ....

به خلق آثار می پردازند .

3- در روزگار خود و بعد از خود مورد احترام یا بغض یا تقلید قرار می گیرند .

علت عدم هماهنگی دوره های ادبی با تقسیمات سیاسی و اجتماعی و جغرافیایی : - سلسله های تاریخی و حوادث سیاسی فقط سیر تحول یک دوره تا دوره دیگر را کند یا تند می کند و با دوره های ادبی ارتباط مستقیم ندارند .

عصر پیش از رودکی اوضاع سیاسی و اجتماعی 1- شکست ساسانیان از اعراب در جنگ فتح الفتوح (نهاوند) به دلیل نابسامانی اقتصادی و اجتماعی 2- دو قرن کشمکش مداوم در ایران 3-جنگ ایرانیان مخالف : به آفرید – المقفع – ابومسلم خراسانی 4-علاقه ایرنیان به یادگیری زبان عربی 5-تشکیل حکومتهای و نیمه مستقل و سامانی در شرق و شمال شرق ( درس دوم ) : پیشگامی ایرانیان تأثیر اسلام بر ایرانیان به دلیل - فرهنگ نیرومند - اندیشه استوار - سیبویه فارسی : بزرگترین عالم علم نحو - اخفش : شاگرد سیبویه و خلیل بن امر = واضع علم عروض (صاحب تحسین کتاب لغت فارسی ) علل تأثیر ایرانیان در نشر علوم انسانی 1-راه یافتن ایرانیان به دستگاه حکومت به ویژه در عصر عباسی 2- آشنایی قبلی ایرانیان با مسائل دینی و برخورد مذاهب و معتقدات عامل توجه مسلمانان به دانش های روزگار شد .

3-ترجمه علوم مختلف در فرهنگ ایران به زبان عربی باعث روحیه علمی مناسب با فرهنگ اسلامی شد .

(شعوبیه) - به دلیل سیاست سخت گیرانه بنی امیه نسبت به ایرانیان ، آنها را بنده و فرودست می دانستند .

- چون اعراب زیر بار نرفتند ایرانیان مسأله برتری عجم بر عرب را مطرح کردند.

و در آثار خود به تحقیر اعراب پرداختند و همین گروه به شعوبیه معروف شدند .

در مخالفت با بنی امیه :‌ 1- مختار ثقفی در سال 65 در کوفه – به خونخواهی حسین بن علی (ع) بر ضد امویان 2-ابومسلم خراسانی 129- برانداختن امویان و حکومت عباسیان فارسی نو : (دری) - کلمه دری = منسوب به در - در اصطلاح : زبان دولتی دستگاه ساسانی - دنباله پهلوی ساسانی و پهلوی اشکانی - ابندا در ایران رایج بوده - بعد از اسلام در حکومتهای مستقل و نیمه مستقل خراسان و ماوراء النهر رسمیت یافت - در امور اداری دربار و نوشتن آثار ادبی به کار می رفت -پیش از رسمی شدن خط عربی بجای پهلوی در کتابهای اسلامی اشعار و جمله ها و ضرب المثل هایی از زبان دری با خط عربی است .

خط عربی - قدیمی ترین کتاب به خط فارسی = الانبیه عن حقایق الادویه = اسدی توسی = 447 سال = در زمینه پزشکی نخستین سخن سرایان فارسی زمان پیدایش شعر در بین اقوام عالم از زمانی آغاز شد که انسان توانست شور و هیجان درونی خود را با کلام خیال انگیز و مؤثر بیان کند .

-شعر فارسی = به تقلید از عربی -رواج شعر به شیوه عروضی = نیمه اول قرن 3 - تحسین تذکره نویسان = ابوحفص سغری – عباس مروزی - اولین شعر عروضی به زبان دری = دوره طاهریان حنظله بادغیسی - طبق تاریخ سیستان : اولین شار پارسی گوی = محمد بن وصیف سیستانی - سال 251 : نقطه عطف زبان فارسی و شروع شعر فارسی -شاعران معاصر عمرولیث فیروز مشرقی – ابوسلیک گرگانی عصر رودکی : دوره تغزل و خرد آزمایی از نظر سیاسی = دوره اوج و اعتلای حکومت ساسانی در ماوراء النهر و خراسان = 100 سال طول کشید .

مرکز فرهنگی و ادبی : بخارا ویژگیهای شعر این عصر : 1- گسترش شعر دری با تمام ویژگی های زبانی و مضمونی 2- تشویق و حمایت سامانیان از شعر و شاعران و کثرت شاعران 3-طرز شاعری : سادگی لفظ و آسانی معنی 4- توجه به بیرون و واقعیات حیات فقط در زمینه تعالیم کلی اخلاقی 5- موضوع شعر : وصف و ستایش و اندرز و معانی و رباعی 6- قالب شعری : قصیده و غزل و قطعه و رباعی 7- محور فکری خود و تکیه بر دانش و فضیلت ( درس سوم ) : شهید بلخی : خردمندی اندوهگین معاصر با : امیر نصربن احمد سامانی و ابوعبدا...

جیهانی پیش از فردوسی = عنوان شاعر خرد گرفت دانش شهیر افزون – خطش نیکو – آشنایی با فلسفه و کلام ویژگی حیات علمی : مناظره و مباحثه با محمد بن زکریای رازی ویژگی شعر : لطف طبع و ذوق شاعری با چاشنی فکر و فلسفه رودکی شاعر و خرد آزمایی : نام : ابوعبدا...

تخلص : رودکی = چون محل تولدش روستای رودک سمرقند بوده است – در هشت سالگی حافظ قرآن از حمایت : نصربن احمد و بلعمی وزیر سامانی برخوردار بود .

شعر (بوی جوی مولیان ) = به مناسبت دورشدن امیر از بخارا و تنگ دلی همراهان برای بازگشت او سرود عنصری : غزل (رودکی وار) را نیکو می دانست .

ناصرخسرو به او = شاعر تیره چشم روشن بین لقب داد .

آثار : 1- صد دفتر : که فقط هزار بیت ان باقی مانده است .

2-مثنوی : کلیله و دمنه 3-منظومه سندباد نامه قالب : قصیده – غزل قطعه – رباعی سبک رودکی : خراسانی یا ترکستانی با ویژگی سادگی در عین حال متانت و استحکام و قصیده : (پیری و جوانی ) بر همین سبک ویژگی شعر او : 1- تخیل : نیرومند 2- زبان : ساده و روان 3- توصیف همراه قدرت خیال و خواننده را به طبیعت نزدیک می کند 4- القاب : پدر شعر فارسی و سلطان شاعران = چون شعر را به کمال نسبی نزدیک کرد .

5- آمیختن زهد و اندرز و شور و شادی و شک و یقین 6-بردباری در مقابل غم و اندوه روزگار درس چهار م : بوشکور بلخی : شیفته دانایی قرن : 4 رودکی بوشکور فردوسی پیری کودکی پیری جوانی تأثیر از فکر وزبان هر دو تنها اثر او = مثنوی : آخرین نامه = اندرز و حکمت کسایی : پرچمدار ادبیات شیعه تولد :‌دوازده سال بعد از مرگ رودکی = قرن 4 از نظر سیاسی : اواخر سامانی و اوایل غزنویان – ابتدا به مدح پادشاهان پرداخت اما پشیمان شد .

مذهب : شیعه دوازده امامی رودکی کسایی ناصرخسرو پیرو پیشرو کسایی رودکی را استاد شاعران جهان نامیده صاحب نخستین قصیده و مرثیه پیشگام قوامی رازی = قرن 6 محتشم کاشانی = قرن 10 نخستین سوگنامه مذهبی فارسی : کسایی : در موضوع کربلا لقب او =نقاش چیره دست طبیعت به دلیل وصف های جاندار و روشن از طبیعت عصر فردوسی : ذدوره حماسه ملی و خرد آرمانی طول دوره : نیمه قرن 4 تا نیمه قرن 5 از نظر تاریخی : اوج حاکمیت سامانیان عصر اندیشه استقلال ملی ایران - تأکید امرای ساسانی به تألیف با زبان فارسی دری و گردآوری تاریخ و روایات -تشویق شاعران و نویسندگان در ماوراءالنهر و خراسان - تحسین اثر مستقل نثر فارسی = شاهنامه منثور ابو منصور عبدالرزاق توسی ویژگی کلی شعر در این عصر :‌ سنت های پایه گذاری شده در این عصر : 1- استحکام قالب و معنی 1- سنت داستان پردازی 2- تنوع اوزان و قالب 2- منظومه سرایی اخلاقی 3- گوناگونی مضامین 3- نظم حماسه های ملی 4- فراوانی شاعران خصوصیات بارز شعر این دوره محور فکری شعر این دوره 1- نزدیکی به طبیعت 1- عشق به حقیقت 2- آمیختگی با موسیقی 2- برتری خیر بر شر 3- داشتن رنگ ملی 3- بهروزی قوم ایرانی 4- مایه های حکمی و اخلاقی و فقدان مایه های عرفان تکیه اصلی اعتبار بخشیدن به زبان فارسی مراکز فرهنگی : غزنه – توس درس پنجم : نثر فارسی در عصر فردوسی : 1- شاهنامه ابومنصوری = تحسین کتاب نثر فارسی بطور مستقل به دستور ابومنصور عبدالرزاق توسی = با موضوع ک تاریخ گذشته ایران اصل کتاب از بین رفته : فقط مقدمه آن : پانزده صفحه به دست ما رسیده است .

قبل از این شاهنامه = شاهنامه ابوالمؤید بلخی : که کلاً از بین رفته 2-ترجمه تفسیر طبری : تفسیر قرآن – اصل آن = عربی = در قرن 3 محمد بن جریر طبری به فارسی به دستور منصور بن نوح سامانی به وسیله عده ای از علمای ماوراء النهر - نثر = ساده – لغات تازی کم – نقطه آغاز نثر دینی فارسی 3- تاریخ بلعمی : قرن 3 از ابوعلی بلعمی وزیر منصور سامانی = ترجمه به فارسی - اصل آن : تاریخ مفصل از محمد بن جریر طبری به عربی 3- تاریخ بلعمی : قرن 3 از ابوعلی بلعمی وزیر منصور سامانی = ترجمه به فارسی - اصل آن : تاریخ مفصل از محمد بن جریر طبری به عربی بلعمی در ترجمه کتاب مطالبی به ان افزوده و مطالبی را حذف کرد و این اثر تبدیل به اثر جدیدی شد .

- از متون تاریخی مهم عصر سامانی 4- الابنیه عن حقایق الادویه : آغاز نثر علمی از ابومنصور موفق هروی موضوع : خواص گیاهان و داروها در عصر منصور بن نوح سامانی 5- هدایه المعلمین فی الطب : از ابوبکر اخوینی بخارایی با موضوع : درمان بیماری ها - ویژگی آن: برای بسیاری از اصطلاحات علمی واژه های مناسب فارسی به کار رفته .

6- حدود العالم من امشرق الی المغرب : مؤلف مشخص نیست – تحسین کتاب جغرافی به زبان فارسی نثر : ساده و روان – موضوع : جغرافیای عمومی به ویژه سرزمین های اسلامی ویژگی : در بردارنده اطلاعات دقیق و کم نظیر درس 6 : دقیقی : احیای حماسه ملی نام : ابومنصور به شیوه : رودکی بعد از مسعودی مروزی : اولین کسی که به نظم داستانهای ملی ایران پرداخت – پیشوای فردوسی در نظم داستان ملی - مدح امرای چغانی و سامانی – کیش : زردتشتی – نظم شاهنامه منثور = به فرمان نوح بن منصور سامانی – آثار : قصیده – غزل – قطعه - در مدح و غزل : روشی استوار – در ضمن قصیده : پندگویی و راهنمایی آدمیان و دعوت ممدوح به دلیری و سخاوت - بیان زیبایی های طبیعت - مهم ترین اثر او : گشتاسب نامه : در استواری .

کمال فنی به شاهنامه نمی رسد .

فردوسی : خداوند حماسه و خرد نام : ابوالقاسم - تولد : 329 یا 330 : قرن 4 – همزمانی کودکی فردوسی با پیری رودکی از نجیب زادگان و دهقانان توس و دل بسته به سنت و فرهنگ ایرانی در روایات تاریخی – در 58 سالگی 2 ثلث کتاب را نوشت .

علت تقدیم شاهنامه به محمود غزنوی و اهداف از این کار : 1- با استفاده از نام محمود و نسخه برداری کتاب را از حوادث حفظ کند .

2-بهره مندی از پاداش و تشویق سلطان برای رفاه زندگی علل قبول نشدن شاهنامه از طرف محمود غزنوی 1- شاهنامه ایرانی بود و محمود غزنوی ترک 2-فردوسی شیعه مذهب و محمود غزنوی سنی متعصب 3-فردوسی وزیر غزنوی یعنی ابوالعباس اسفراین را مدح و کتاب را به تشویق او به محمود عرضه کرد اما در آن زمان اسفراینی برکنار شده بود .

4- در شاهنامه چنانچه محمود توقع داشت از او ستایش نشده بود .

5- حسادت حاسدان سال شروع نظم شاهنامه : 370 مدت نظم : 25 تا 30 سال معرفی شاهنامه : 1- مجموعه تاریخ و فرهنگ قوم ایرانی 2- زبان فخیم و آراسته فردوسی در این اثر 3-جان و شور و اشتیاق این اثر را زنده و پویا کرده 4- شاهنامه عبارت است از همه تاریخ و فرهنگ ایران علل توفیق شاهنامه 1- محتویات(عبرتو حکمت و آزادگی) 2- ایمان پاک و اخلاص و صمیمیت محتویات شاهنامه 1- وقایع و رویدادها 2-اندیشه ها و معانی اجتماعی و فرهنگی .....

3- ستایش پروردگار و پیامبران و خرد 4- پنجاه پادشاهی از کیومرث(اولین پادشاه) تا یزدگرد سوم (آخرین پادشاه ساسانی) وقایع شاهنامه 1- دره نخستین و اساطیری : آغاز تمدن بشری 2- دوره پهلوانی (حماسی) : پیدا شدن سام وزال و رستم در عصر کیکاوس و کیخسرو – طولانی تر ین بخش شاهنامه به دلیل جنگ ایران و توران و پهلوانان 3- دوره تاریخی :‌روی کار آمدن بهمن و حوادث اسکندر عمده ترین بخش آن اردشیر ،‌بهرام گور و خسرو و انوشیروان شاهکار هنری فردوسی ملاحظات نغز در پایان داستانها و جنگها شایستگی های ادبی شاهنامه 1- زیبایهای ادبی و زبان و بیان 2-انواع شعر : قصیده ، غزل و قطعه و ....

مدح و توصیف 3- علاقه به داستانهای ملی 4-بحر متقارب و قالب مثنوی 5-مجموعه ادبیات : شصت هزار بیت 6- تعداد ابیات سست = 500 بیت 7- لغت عربی = 800 بیت 8- آمیختن مفاهیم اسلامی – قرآنی – اخلاقی با قهرمانی و پهلوانی 9-چیره دستی در توصیف صحنه های رزم با تشبیه 10 توصیف طبیعت اسدی :(ادامه سنت خراسان در آذربایجان ) قرن 4 و 5 – تولد او همزمان با پایان نظم شاهنامه مهاجرت از خراسان به آذربایجان به دلیل وضع نابسامان خراسان در دوره انتقال قدرت از غزنویان به سلجوقیان 1- منثور لغت فرس : اولین لغت نامه فارسی = قدیم ترین کتاب لغت = 1200 لغت 2- منظوم 1- مناظرات : 4 یا 5 قصیده هر کدام در موضوع خاص شعری که در آن دو طرف سخن امتیازات خود را برمی شمرند و سعی می کنند خود را ترجیح می دهند 2-گرشاسب نامه = داستان منظوم کامل حماسی=9 هزار بیت موضوع : سرگذشت گرشاسب پهلوان سیستانی و دنیای بزرگ رستم تفاوت گرشاسب نامه و شاهنامه آمیختگی گرشاسب نامه با پاره ای افسانه های خرافی به شگفتی دریاها و جزایر هندوستان شعر اسدی 1- عبرت و موعظه 2- طرح اندیشه های اخلاقی 3- چاشنی اندرز و حکمت 4- شعر و استوار و لطیف و اصیل و کهن 5- حس دینی و علاقه به مبانی اسلام عصر عنصری - قدرت یافتن غزنویان و انتقال پایتخت ادبی از بخارا به غزنه - رقابت محمود غزنوی با سامانیان در شاعر پروری -امیر الشعرا یا ملک الشعرا :شاعری است با شعر برتر و مهارت تمام تر در دربار -وظیفه ملک الشعرا :‌رابطه بین شاعران و پادشاه که در صورت تأیید او شاعر شعر خود را در حضور شاه می خواند -مشهورترین ملک الشعرای دربار غزنه = عنصری بلخی - جایگزینی ستایشگری و تاریخ بجای حماسه زبان شعر 1- استواری و استحکام 2- افزایش لغات عربی 3- توجه شاعران به پسند و سلیقه ممدوحان بجای تجربه و اندیشه خود 4- تنوع معانی و مضامین از عصر سامانیان کم تر و زبان و بیان شعر پخته تر و متکامل تر درس هفتم : فرخی : روستا زاده ای کامروا - پسر جولوغ سیستانی از غلامان (امیر خلف بانو) : آخرین امیر صفاری -قصیده با کاروان حله بر خواجه عیداسعد وزیر چغانی خواند اما باور نکرد - قصیده در وصف داغگاه مورد توجه امیر قرار گرفت و چهل کره اسب به او پاداش داد - در خدمت سلطان محمود و مسعود غزنوی - زندگی مادی او مرفه – خوشگذران – کام جو – ستایشگری فکر و شعر فرخی - دیوان شعر – چند هزار بیت – مجموعه قصیده – ترکیب بند و غزل – قطعه و رباعی - قصاید او = در دربار غزنوی – مدح سلاطین امرا و وزرا -در قصاید : ابتدا جلوه های طبیعت را وصف کرده بعد به مدح ممدوح پرداخته - قطعات اخلاقی و آموزنده عنصری : ستایشگری که تاریخ را بجای حماسه می نشاند قرن : 4 – در بلخ زاده شد – پدرش بازرگان و خودش هم بعد از مرگ پدر ابتدا بازرگان اما بعد از دزدیده شدن اموال به شعر و تحصیل پرداخت .

توسط: امیر سفر برادر محمود غزنوی به دربار معرفی شد .

علل تقرب او در نزد محمود که ملک الشعرا شد پیشه و شغل او معرف او (امیر سفر )‌ آشنایی به علم وادب ویژگیهای شعر او 1- قسمت عمده شعر او : در ستایش محمود و مسعود غزنوی و ذکر اوصاف و فتوحات آنها 2- بزرگترین قصیده سرای فارسی = به دلیل توانایی او در فنون شاعری و به کار گیری الفاظ و معانی بلند 3- امتیاز عنصری نسبت به شاعران پیش = علاوه بر فنون شعر – بهره مندی از ارزش های زمان – به کارگیری اصطلاحات حکمت و فلسفه و منطق 4- قصاید او : پربار و استوار – الهام از منطق و برهان – بیشتر وصف و قصایدی بی مقدمه 5- قطعات : حکمت امیز 6- قصیده – غزل و رباعی 7- مثنوی وامق و عذرا داستان یونانی پانصد بیت آن باقی مانده 8- مثنویهای شادبهر و عین احیات – سرخ بت و خنگ بت- نشانه رواج داستان سرایی در قرن 5 منوچهری :( شاعر شادمانی و طبیعت ) نام : احمد بن قوص همراه کاروانی در جوانی به خدمت منوچهر بن قابوس زیاری : حاکم گرگان و طبرستان علت تخلص منوچهری قصیده لغزشمع برای جلب حمایت عنصری و ستایش او شیوه شاعری = رنگارنگی تشبیهات در وصف طبیعت و گل و گیاه و ...

در واقع تصویر خاطرات او در گرگان و طبرستان علل دشواری شعر او 1- عربی دانی 2- دانش های زمان نحو و طب و نجوم و موسیقی 3- به کار بردن اصطلاحات خاص آن علوم بنیان گذار : قالب مسمط = قالبی با چند بند و هر بند 4 تا 8 مصرع هم وزن و مقفا که آخرین مصرع در هر بند با مصرع های آخر بندهای دیگر هم قافیه اند .

موضوع : وصف خمریه – ستایش – همراه تشبیهات زیبا و خیال انگیز معزی = ( ادامه سنت ستایشگری) - مجحمد بن عبدالملک معزی نیشابوری = از شاعران ستایشگر - آخرین افراد خوش اقبال به شیوه شاعران دربار غزنه - از نیشابور - پدرش = عبدالملک برهانی در دربار الب ارسلان سلجوقی = مقام امیر الشعرا - بعد از پدر به خدمت سلطان درآمد – لقب (معزی) را از لقب سلطان معزالدین گرفت .

- علت توجه ملکشاه به او رباعی معزی در خصوص دیدن هلال ماه برای سلطان - بعد از ملکشاه به خدمت سنجر سلجوقی شیوه شاعری معزی : - شاعری مقلد و فاقد ابتکار - قصاید او به شیوه منوچهری است -تأ ثیر فرخی و عنصری در شعر او - کار اصلی او = قصیده سرایی با مضمون مدح و وصف - زبان غزل : ساده عصر ناصر خسرو = دوران 1- شعر مکتبی 2- شکوفایی فرهنگ اسلامی 3- شکوفایی فرهنگ اسلامی تغییر و تحولات فکری در عصر ناصرخسرو :‌ 1- تجربه های تازه از برخورد عقاید و آرای کلامی 2- فرقه های عقل گرا پنهانی با سلاح اندیشه و دانش به فعالیت علیه مخالفان پرداختند 3- تشکیل حکومتهای شیعه آل بویه و زیاریان و دیلمیان در شمال ایران 4- تشکیل حکومت فاطمیان (هفت امامی) در مصر و شام و گسترش حکومت سیاسی آن به مرکز ایران و خراسان 5- خروج و گسترش زبان فارسی از خراسان به داخل فلات ایران و آذربایجان 6- پیدایش عرفان اسلامی همراه تعالیم قرآنی (تصوف)‌ با شیوه وصول به حقیقت - خواجه نظام الملک بدست اسماعلیان کشته شد .

عرفان = در نیمه قرن پنجم (عصر ناصرخسرو‌)‌پدید آمد .

- تعریف عرفان = رسیدن به حق بر اساس ریاضت و پاکدامنی و دوری از مادیات و پرهیز از دنیا داری - عرفان اسلامی :منشأ قرآنی - تمایلات عارفانه : ابتدا در بین النهرین در سده های نخستین اسلامی = ایرانیان عرفان را در خراسان پرورش دادند بعد به نواحی دیگر حتی خلافت بغداد - بیشتر عرفان علمی بوده و به نثر اصول عارفانه از طریق درس و بحث و کتاب اعتقاد نداشتند .

عارفان دوره های قبل : با یزید بسطامی – حسین بن منصور حلاج نخستین عارف این دوره: ناصرخسرو بعد : ابو سعید ابواخیر - محمد بن منور : اسرار التوحید - بابا طاهر عریان در مان طغرل سلجوقی - مجموعه سخنان کوتاه به عربی نشانگر عقاید اوست - مقداری دو بیتی یا ترانه : ‌به لهجه محلی لری لطافت بیان و اعتقاد خاص وی درس هشتم : ناصرخسرو قبادیانی = شعر مکتبی محل تولد : قبادیان بلخ – کودکی او = اوج حکومت غزنویان = محمد و مسعود غزنوی – در هفت سالگی او = قحطی خراسان – 87 سال سن داشت در جوانی : دارای دانش و کمالات – حافظ قرآن – دبیری دوران زندگی ناصرخسرو - از کودکی تا 40 سالگی = مدح سلاطین و کامجویی و خوشگذرانی - از 40 سالگی به بعد = انقلاب درونی : به دلیل آشنایی با عقاید حکمای ملل مختلف پیرو = فاطمیان مصر از طرف آنها = لقب حجت خراسان گرفت آثار = دیوان – سفرنامه – خوان اخوان – زاد المسافرین – جامع الحکمتین موارد خط کشی جز آثار کلامی فکرو شعر 1- تحسین کسی که شعر را در خدمت فکر اخلاقی و اجتماعی گرفت 2- مدح و وصف خیلی کم 3- هماهنگی سبک و اندیشه 4- بی آرایش بدون کلام 5- آشنایی با دانش زمان عصر بیهقی : بلاغت طبیعی فارسی 1- خاستگاه نثر فارسی = خراسان و ماوراءالنهر بعد ایران – طبرستان – آذربایجان 2- نثر فارسی = آمیختگی با زبان فارسی و عربی + لهجه ها و گویش های محلی تغییر و تحول در نثر یعنی دور شدن از سادگی اولیه و آمیختگی با واژه ها و تعبیرات عربی 3- ورود آرایش های نظمی وتوصیفات ادبی در کتابها 4- آغاز نثر صوفیانه در این دوره 5- استفاده از امکانات شعر در نثر مثل : آهنگ و قافیه پردازی (مسجع) بکارگیری اشعار بای تزیین کلام نزدیک شدن نثر به شعر در س 9 : نثر علمی دانشنامه علایی التفهیم 1- دانشنامه علایی یا حکمت علایی : از ابوعلی سینا به خواهش : علاءالدوله کاکویه - اهمیت آن 1- دوره کامل فلسفه و طبیعیات و منطق 2- دارای اصطلاحات خاص فلسفی و منطقی 2- التفهیم : از ابوریحان بیرونی به خواهش ریحانه دختر حسین خوارزمی اولین و مهم تریم اثر در علم نجوم و هندسه و حساب نثر اخلاقی و تعلیمی 1- قابوسنامه : عنصرالمعالی – از خاندان زیاری شمال ایران – در 63 سالگی نوشت 44 باب – حکایت و تمثیل اخلاقی موضوع : آموزش راه و رسم زندگی به فرزندش گیلانشاه 2- سیاستنامه : خواجه نظام الملک – به دستور ملکشاه نوشته شد ابتدا 29 باب = بعد 50 باب – در اواخر عمر فردوسی در نوغان توس نام دیگر = سیر الملوک = موضوع = راه و رسم پادشاهی و آیین مملکت داری – از متون مهم و تاریخی قرن پنجم نثر ساده و محکم ادبی دروان زندگی اهل علم و فضل = 30 سال سیاستمدار : در دربار الب ارسلان و ملکشاه تاریخ سیستانی نثر تاریخی تاریخ بیهقی سفرنامه ناصرخسرو 1- تاریخ سیستان (از متون مهم تاریخی و ادبی) = مؤلف مشخص نیست =شامل دو بخش : بخش اول : تاریخ سرزمین سیستان : از اول تا 445 – به شیوه ی بلعمی – ساده و روان – موضوع : جزئیات سرزمین سیستان بخش دوم : از حوادث 445 تا 725 2- تاریخ بیهقی : از ابوالفضل بیهقی (دبیر رسایل سلاطین نمونه) موضوع مسائل قومی و ملی و جانبدار ترکان و حکومت آن تمام حوادث غزنویان از حکومت سبکتکین تا ابراهیم 30 جلد نام دیگر :‌ تاریخ مسعودی = چون بخشی از این کتاب که باقی مانده مربوط به روزگار حکومت سلطان مسعود و غلبه آل سلجوق است .

مجموعه اطلاعات جزئی و تاریخی وقایعی که خودش مشارکت داشته وقایعی که از افراد مطمئن نقل شد - بیهقی هم مورخ امین هم نویسنده ای توانا است .

این عوامل کتاب را به صورت داستانی گیرا و دلچسب کرده است : قدرت نویسندگی توانایی در زبان فارسی امانتداری در جزئیات پیوند وقایع وظیفه شناسی انعکاس بلاغت طبیعی زبان فارسی زبان آوری ایمان به کار تاریخ بیهقی شبیه به شاهنامه 3- سفرنامه ناصرخسرو : از نظر زبان و دقت در جزئیات شبیه تاریخ بیهقی - نخستین کتاب در نوع خود - برای او بیان مطالب مهم است نه هنرنمایی - تصویر شهرها و مناطق و مردم برای خواننده - سبک نویسندگی : ساده و روان - نویسنده شعر را وسیله ای برای بیان مقصود می داند که خود شعر ارزش هنری ندارد درس 10 : نثر دینی تفسیر : 1- تفسیر کمبریج ، مؤلف = نامشخص = شامل تفسیر سوره مریم تا پایان قرآن فقط بخش سوم آن باقی مانده – اهمیت = 1- فواید دینی وتفسیری 2- زبان و ادب فارسی = لغات و واژه های فارسی - نیمه اول قرن 5 2- تفسیر سور آبادی = ابوبکر عقیق نیشابوری : مؤلف الب ارسلان نیمه دوم پنجم = بیان : ساده و شیوا – از متون مهم قرن پنجم کشف المحجوب نثر عارفانه آثار خواجه عبدا...

انصاری 1- کشف المحجوب = ابولحسن جلابی هجویری = قدیمی ترین کتاب نثر فارسی در تصوف – موضوع : طریقت و اصول تصوف و بیان کیفیت عشق به پروردگار قبل از این کتاب تصوف : (شرح تصوف) از اسماعیل بن محمد مستملی نجاری – نثر کتاب : آراسته و زیبا - مقدمه شاعرانه و موزون به خواهش ابوسعید هجویری = در پاسخ به پرسش های عرفانی 2- خواجه عیدا...

انصاری = نیای او : ابوایوب انصاری – قرن 4 – در هرات متولد شد .

- زبان گویا و طبعی توانا ویژگی - آشنا به عربی و فارسی و حفظ علوم ادبی و دینی و اشعار عربی - علاقه به احادیث پیامبر استادش در تصوف = شیخ ابوالحسن خرقانی – قالب = رباعی و ترانه آثار : 1- ترجمه و املای کتاب = طبقات الصوفیه از ابوعبدالرحمان سلمی نیشابوری به عربی – خواجه ترجمه را املا می کرد و مریدان می نوشتند .

2- رسایل = موضوع : اقول و سخنان و مناجات و عمیق ترین و لطیف ترین معانی عرفانی با بیانی شاعرانه نثر خواجه 1- اهنگین و آراسته به شعر و ایه و حدیث 2- تناسب در نثر (سجع) – برای نخستین بار در نثر خواجه عصر انوری : فرجام رونق ستایشگری (مضمون شعر =مدح و وصف) - سقوط سلجوقیان و به حکومت رسیدن فرمانروایان محلی - بیگانگی سلجوقیان با فرهنگ و زبان فارسی -از رونق افتادن ستایش در زمان سلجوقیان مگر از روی عادت - بدزبانی و هجاگویی – رویگردانی از دنیا بجای فلسفه و جهان بینی - قصیده و غزل (قطعه و رباعی – مسمط و ترکیب بند ) - زبان شعر : پخته نسبت به قبل نرم تر و رام تر - افزایش لغات عربی و ترکیب شعر دشوارتر تعریف سبک عراقی : گسترش زبان فارسی از ماوراء النهر و خراسان به مناطق شمال و شمال شرق و شمال غرب ویژگی سبک عراقی : 1- ورود لغات از لهجه های محلی 2- نفوذ عمیق فرهنگ اسلامی 3- رواج عرفان اسلامی و اصطلاحات صوفیه 4- بدبینی شاعران نسبت به اوضاع زمان 5- لغات عربی و اصطلاحات علمی علت دشواری شعر شد 6- گسترش حوزه زبان فارسی در نقاط مختلف ایران و شبه قاره هند درس : 11 انوری : پیامبر ستایشگران پیامبران شعر فارسی : انوری – فردوسی – سوری نام: اوحدالدین علی – نام پدر : وحید الدینمحمد – محل تولد : قریه بدنه بین توس و سرخس – تخلص در ابتدا : خاوری – در خدمت سلطان سنجر ویژگی های شعر : 1-بیشترین شهرا انوری = قصاید (ستایش شاهان – وصف طبیعت – هجودشمنان) 2- مدایح : اغراق : نمونه های بارز مبالغات دور از منطق و مضامین غرور انگیز 3-غزلیات : در دیوان – در جوانی به غزل گویی و عاشق پیشگی پرداخت 4-بخش عمد اشعارش = قطعات پیشگام ابن یمین با مضمون = مدح و خواهشگری بدزبانی و هجا مسعود سعد ( شعر حبسیه ) محل تولد : لاهور : اصالت او همدان – پدرش از عمال دولتی غزنوی - مسعود به خدمت سیف الدوله محمود که از طرف پدر حاکم هندوستان بود - پس از مدتی سیف الدوله از طرف پدرش سلطان ابراهیم زندانی شد و مسعود و ندیمان او هم زندانی شدند .

- 7 سال در قلعه های سوودهک - 3 سال در قلعه های نای - علت زندانی شدن = تهمت حاسدان یعنی راشدی = شاعر سلطان ابراهیم - نامورترین شاعر عصر دوم غزنوی - شهرت مسعود= حبسیه =موثر جالب و گیرا – ثبت نظم ستم دیدگان - وصف – مدح – غزل – هجو -معاصر با = امیر معزی – سنایی – عثمان مختاری – ابوالفرج نوری درس 12 جمال الدین عبدالرزاق (مکتب دار شعر اصفهان) - برجسته ترین شاعر قرن 6 در اصفهان -به شیوه سنایی - مضامین : وعظ و حکمت – پند – اخلاق - مهم ترین اثر او = ترکیب بند (نعت و ستایش پیامبر) از نظر زبان و بافت شعری استوار و سنجیده .

در معناو مضمون حاوی ذوق و عاطفه خاصی است .

کمال الدین اصفهانی : آفرینشگر معانی تازه لقب : خلاق المعانی به دلیل خلق معانی تازه - مدح بزرگان اصفهان ویژه آن صاعد - در زمان حمله مغول بدست مغولان کشته شد عصر ابوالمعالی = دوره کمال فنی و نثر فارسی : از قرن 6 تا 8 علل تحول زبان فارسی در قرن ششم زبان های محلی متفاوت امکانات فرهنگی متنوع عوامل دور شدن زبان فارسی مجاورت با فرهنگ ها و زبانهای محلی استیلای زبان عربی ویژگیهای زبان فارسی و نثر توجه به لفظ و صورت نه معنا تنوع دامنه نوشته ها و موضوعات کتب و رسایل و همه موضوعات علمی تنها اثری که در این عصر معناو لفظ هر دو توجه شده ،کلیله و دمنه و گلستان درس 13 نثرهای عارفانه: ( نامه های عین القضات – آثار سهروردی – اسرارالتوحید )