حسن تعلیل:
آوردن علتی ادبی و ادعایی است برای امری به گونه ای که توان اقناع مخاطب را دارد این علت سازی مبتنی بر تشبیه است وهنر آن زیبا شمردن یا زشت نمودن چیزی است.با وجود اینکه حسن تعلیل،واقعی،علمی عقلی نیست مخاطب آن را از علت اصلی دلپذیرتر می یابد وراز زیبایی آن نیز در همین نکته است. این آرایه در شعر ونثر به کار می رود
ارسال المثل (تمثیل):
کلامی است که ضرب المثلی را در بر دارد ویا خود ضرب المثل است .ارزش یک مثل در جلب توجه شنونده ویا خواننده گاه بیشتر از چندین بیت یا چندین صفحه مقاله است.مثلها،خلاصه وچکیده حکمت تجربی یک قومند وتاریخچه ای را به دنبال خود می کشند وقدرت تلقینشان خیلی بیشتر از عبارتهای عادی است.
اغراق:
ادعای جدید وجود صفتی در کسی یا چیزی است به اندازه ای که حصول آن صفت در آن کس یا چیز بدان حد ، محال یا بیش از حد معمول باشد.
اغراق از اسباب زیبایی و مخیل شدن سعر و نثر است شاعر به یاری اغراق معانی بزرگ را خرد و معانی خرد را بزرگ جلوه می دهد. زیبایی اغراق در این است که غیر ممکن طوری ادا شود که ممکن به نظر برسد.
اغراق ،ذهن خواننده را به تکاپو وا می دارد و این تلاش ذهنی سبب لذت ادبی است.
اغراق مناسب ترین اسباب برای تصویر یک دنیای حماسی است،بنابراین در شاهنامه و آثار حماسی دیگر از ان بسیار استفاده شده است.
لف ونشر:
آوردن چند واژه است از کلام که توضیح آنها در بخش دیگر آمده است.رابطه لف ونشر،«مفعول وفعل»،«فاعل وفعل»،«مشبه ومشبه به»، «مسندالیه ومسند»،«اسم ومتمم»،«اسم وصفت»است.
لف ونشر دو گونه است:اگر نشرها به ترتیب توزیع لفها باشد «مرتب»نامیده می شود واگر چنین نباشد «مشوش:به هم ریخته»است.لفونشر مرتب،هنری تر از مشوش است.موسیقی معنوی که از لف ونشر حاصل می شود،به دلیل درگیری ذهن برای یافتن ارتباط لفها ونشرهاست.
ایهام تناسب :
آوردن است با حداقل دو معنی آن مورد نظر وپذیرفتنی است ودیگر نیز با بعضی از اجزای کلام تناسب دارد .ایهام تناسب با درگیری ذهن بر سر انتخاب یک معنی سبب لذت ادبی می شود.تفاوت ایهام با ایهام تناسب در این است که در ایهام گاه هر دو معنی پذیرفتنی است اما در ایهام تناسب تنها یک معنی به کار می رودومعنی دوم با واژه یا واژه های دیگر یک مراعات نظیر می سازد.ایهام تناسب درشعر سعدی وحافظ فراوان است.
ایهام :
آوردن واژه ای است با حداقل دو معنی که یکی نزدیک به ذهن و دیگری دور از ذهن است.
مقصود شاعر معمولاً معنی دور و گاه هر دو معنی است ایهام نوعی بازی با ذهن خواننده است تا نخست به معنی دل ببندد که درست نیست بلکه دیگری درست است. در ایهام واژه یا عبارت به گونه ای است که ذهن در سر دوراهی قراردارد و نمی تواند در یک لحظه یکی از آن دو را انتخاب کند.
این انتخاب کاری آسان نیست و این حالت روانی بیشترین لذت را در خواننده ایجاد می کند زمانی می توانیم آرایه ایهام را دریابیم که به معانی مختلف واژه ها و عبارتها آگاه باشیم.
حس امیزی:
آمیختن دو یا چند حس است در کلام به گونه ای که با ایجاد موسیقی معنوی به تأثیر سخت بیافزاید و سبب زیبایی آن شود.