یزد مرکز استان یزد در کشور ایران است و در فاصله ۶۷۷ کیلومتری تهران قرار دارد.
یزد به شهر بادگیرها معروف است.
به شهر دوچرخهها و شهر شیرینی نیز شهرت دارد.
میدان امیرچخماق، باغ دولت آباد، زندان اسکندر (مدرسه ضیاییه)، آتشکده زرتشت، ساعت مارکار و مسجد جامع یزد از اماکن دیدنی شهر است.
پیشینه تاریخی برخی از مورخین بنای اولیّه ی شهر یزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنین نهاده است و به اعتقاد عدهای دیگر از تاریخ نویسان در دورهی ساسانیان به فرمان یزد گرد اول (421-339 م) در این محل شهری بنام «یزدانگرد» بنا گردیده است.
نام یزد از همین عنوان گرفته شده است و به معنی مقدس، فرخنده و در خور آفرین می باشد.
مورخین یونانی شهر کهن و باستانی را ایساتیس خواندهاند که احتمالا بعد از ویرانی شهر کهن «کته» پدید آمده است.
پس از ظهور اسلام و گرایش مردم ایران به دین اسلام به یزد لقب «دارالعباده» داده شد.
یزد به معنای پاک و مقدس و یزد گرد به معنای داده خدایی است.
شهر یزد نیز به معنای شهر خدا و سرزمین مقدس است.
اولین بار نام یزد در کنار اسم چینی تخمه یکی از همرزمان داریوش آورده شد.
فرهنگ، زبان و گویش مردم یزد مردم یزد به زبان فارسی رایج با پارهای ویژگیهای گویشی سخن می گویند و بسیاری از واژهها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کردهاند.
در استان یزد برخی ویژگیهای گویشی میان شهرستانهای مختلف محسوس است.
معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود هنوز به زبان نیاکانشان سخن میگویند و بویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام میدهند.
گویش یزدی بخشی از فارسی دری (فارسی خالص و اولیه ی ایرانیان) است.
از دبیرستانهای قدیمی یزد میتوان به دبیرستان مارکار، دبیرستان ایرانشهر و دبیرستان کیخسروی اشاره کرد.
محله های قدیم استان یزد بادگیر مشخصترین وجهه شهر معماری خاص کویری آن است.
بادگیرها، منارهها و گنبدها مشخصترین جنبه ظاهری معماری شهر است.
در این معماری از بادگیر برای گرفتن جریان باد و خنککردن فضای ساختمان به کار میرفته است.
بافت و ساخت معماری ویژهی منطقهی یزد از بارزترین نمونههای معماری خاص اقلیمهای گرم و خشک در جهان است.
تناسب آن با نیازها و شرایط اقلیمی- فرهنگی مردم منطقه، گذشته از زیبایی خاص این معماری، از ویژگیهای آن است.
در مرکز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسینیه، لرد، کارگاه های کوچک، جوی آب (برای دسترسی به قنات) قرار دارد که بسیاری از این امکانات هنوز پا برجا هستند.
بادگیر خانههای قدیمی در جهت قبله ساخته شدهاند.
با این جهت گیری فضاهای تابستانی و اتاقهای زمستانی به طرزی مفید پیرامون حیاط مرکزی قرار میگیرند.
حیاط مرکزی اصلی ترین فضای خانهی یزدی است.
حوض آب در وسط حیاط قرار گرفته است و باغچه ها دور تا دور آن با درختانی که نیاز کمی به آب دارند همچون اَنار، اَنگور، اَنجیر و پسته که علاوه بر سبزی خانه و تامین سایه و خنکی هوا از خشکی هوا نیز میکاهد.
از جمله نمونه های بارز معماری قرنهای گذشته محلهی فهادان یا یوزداران است که در گویش محلی جنگل یا محل یوزاران نامیده می شود.
قدمگاه منسوب به امام رضا نیز در این گذر واقع شده است.
آتشکده زرتشتیان اقلیت های دینی نظیر یهودیان بیشتر در محله یهودیها در سمت جنوب مسجد جامع ساکن هستند و کنیسهای دارند.
زرتشتیان نیز از جمله در محلّهی عیش آباد، محلّه ی نعیم آباد، کوچهی بیوک، محلّه نرسی آباد، محلّهی اَهَرستان ساکن هستند .
رهآورد قطاب پشمک باقلوا کیک یزدی در این میدان بنای چندطبقهای وجود دارد که بلندترین بنای آن حوالی است.
این بنا ورودی بازارچه و بخشی از حسینیهای است که در قرن ۱۳ هجری بنا شده است.
تاریخ بنای میدان و تکیهٔ امیرچخماق قرن ۹ هجری است.
باغ دولت آباد از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
باغ دولت آباد از باغهای قدیمی شهر یزد در کشور ایران است.
بنای این مجموعه به سال ۱۱۶۰ توسط محمدتقی خان بافقی که به خان بزرگ معروف بوده ساخته شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ میرزا و کریم خان زند بوده است.
این مجموعه یادگاری است از دورههای افشاریه و زندیه که شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آئین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب انبار دو دهانه و باغ ناصر است.
فضای سبز باغ درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته و همچنین گل های محمدی و سرخ نیز در باغ دیده میشوند.
در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایی قرار گرفته است و در دیگری که در بلوار دولت آباد قرار دارد ورودی نداشته و تقریباً در دست مرمت و بازسازی است.
به همین علت تردد از در اصلی انجام میگیرد.
هنگام ورود از یک هشتی نسبتاً بزرگ عبور میکنیم که محل ارائه و فروش صنایع دستی از قبیل سفال است.
فضای داخلی باغ تقریباً سبز است و تا حدودی باغ فین کاشان را در ذهن بیننده تداعی میکند.
با این تفاوت که باغ فین کاشان معمورتر جلوه میکند در حالی که باغ ناصر به رغم اینکه حتماً متولی دارد به نظر میرسد که از آبیاری خوبی برخوردار نیست و خشک دیده میشود و البته ناگفته نماند که حوض های بزرگ و پرآب آن تمیز به نظر نمیرسند و اشیای خرده ریز که در اطراف ریخته شدهاند زیبایی بافت قدیمی بنا و باغ را زیر سئوال میبرند.
در گوشه کنار باغ تخت هایی قرار گرفتهاند که محل استراحت توریست ها بوده و با توجه به وجود قسمتی به عنوان آشپزخانه میتوان انتظار امکانات رستورانی را هم داشت و از آن استفاده نمود با این امید که این امکانات به زیبایی و تمیزی محل لطمه نزند.
روشنایی باغ در شب توسط لامپ هایی که در داخل فانوس گذاشته شده و به فواصل معین در اطراف قرار گرفته اند تامین میشود که منظره زیبایی را نیز ایجاد میکند.
درهای ساختمان اصلی از چوب و به صورت کنده کاری دیده میشود و در داخل بنا اتاق های متعددی قرار دارد که در اکثر این اتاق ها حوضی قرار گرفته و درهای یکی از اتاق ها که رو به حیاط و باغ باز میشود، با شیشههای رنگارنگ با طرح های زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایی از نقاط رنگی منعکس شده را بر روی حوض مرمرین به نمایش میگذارد.
در یکی دیگر اتاق ها بادگیر معروف دولت آباد قرار دارد که با ارتفاع زمین ۳۳ متر از زمین بلندترین بادگیر از نوع خود بوده و به خوبی کولر میتواند خنکی ساختمان را تامین کند.
ساعت مارکار نام ساعتی است که در یکی از میدانهای شهر یزد به نام میدان مارکار واقع شده است.
در کنار این میدان مدرسه مارکار و پرورشگاه مارکار قرار گرفته است.
تمام این محل ها توسط یک فرد زرتشتی به نام پشوتن جی دوساباهای مارکار که خود در هند میزیسته است ساخته شده است[امروزه نیز با اینکه چندین سال از درگذشت این فرد میگذرد هزینههای جاری آن از محل موقوفات وی تامین میگردد.
شایعات در میان مردم این مسئله شایع شده است که در پی ساختمان این ساعت، مقداری طلا مخفی شده است تا در صورت تخریب ساعت به هر دلیلی با استفاده از آن ساعت را بازسازی نمایند استان یَزد از استانهای ایران است.
مرکز آن شهر یزد است.
یزد منطقهای خشک و بیابانی است.
گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در استان یزد زندگی میکنند.
کشاورزی به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی بین استانهای ایران کمترین اراضی کشاورزی در یزد قرار دارد.
عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما-پسته و گندم است.
به علت کمآبی این استان بیشتر جنبه صنعتی دارد.
صنعت استان یزد استانی صنعتی است که صنعت بافندگی آن از شهرت زیادی برخوردار است.
صنعت شیرینیسازی در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی شدهاند که از مرزهای ایران فراتر رفته است.
مهمترین شیرینیجات یزدی با نامهای قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
بیشترین تولیدات واحدهای صنعتی شهر را منسوجات، کاشی و سرامیک و فرش ماشینی تشکیل میدهد.
واحدهای صنعتی استان یزد عمدتاً در شهرکهای صنعتی یزد و میبد متمرکز شدهاند.
همچنین یزد دارای معادن زیادی است که مهمترین آنها معدن سنگ آهن چادرملو و چغارت و معدن سرب و روی کوشک هستند.
معادن غنی اورانیوم نیز در اواخر دهه ۸۰ در منطقه ساغند یزد کشف شدهاست.
جمعیت استان یزد در سرشماری سال ۱۳۷۵ حدود ۷۵۱ هزار نفر ثبت شدهاست.
تاریخ و فرهنگ استان یزد از سرزمینهای تاریخی است که در میان ایالتهای قدیمی و بزرگ پارس، اصفهان، کرمان و خراسان قرار داشته است.
آبادی نشینی در این منطقه از قدمت طولانی برخوردار است.
این سرزمین از گذرگاههای مهم در ادوار تاریخی محسوب میشده است.
این ناحیه در دوره هخامنشیان از راههای معتبر موسسه های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است.
راهداری در یزد قدیم چنان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند.
با اینهمه این استان از درگیریها و جنگهای تاریخ کشور ایران تا حدودی ایمنی داشته است.
صعبالعبور بودن راهها به همراه محدودیت منابع آبی مانع عمده تسخیر این منطقه توسط بعضی از حکومتهای بزرگ و کوچک حاشیه و پیرامون این منطقه در طول تاریخ بوده است.
وجود آثاری از مهر و آناهیتا، ایساتیس و هخامنشی و زندان اسکندر و برج و بارو و کهن درهای بزرگ و عظیم و پناهگاههای متعدد و موبدان و سران ساسانی و ابنیه و یادگارهای بعد از اسلام نظیر مساجد و امامزادهها و مزارها نشانگر فرهنگ و تمدن قبل و بعد از دوره اسلامی بوده است.
اماکن دیدنی استان یزد معبد مقدس زرتشتیان، پیر هرشت آب انبار شش بادگیر- آتشکدهُ یزدان- امیر چخماق- باغ گلشن طبس- پیر سبز چک چک- خانه ی لاری ها- دخمه ی زرتشتیان- رباط ساغند- زندان اسکندر-سرو کهن ابرکوه- غار چهار طاقی- قلعه ی مروست- قلعه ی ندوشن- مسجد جامع کبیر یزد- مسجد شاه ولی- میدان و حمام خان - باغ دولت آباد.
همچنین از مناطق خوش آب وهوای استان مهریز، طزرجان و غربالبیز هستند.
نام شهرستانهای یزد یزد اردکان میبد بافق بهاباد تفت ابرکوه مهریز خاتم صدوق طبس استان یزدمرکزیزدشهرستانهاابرکوه | اردکان | بافق | تفت | خاتم | صدوق | طبس | مهریز | مِیبُد | یزدشهرهاابرکوه | احمدآباد | اردکان | اشکذر | بافق | بهاباد | تفت | چورزق | حمیدیا | خضرآباد | زارچ | شاهدیه | طبس | عشقآباد | مروست | مهردشت | مهریز | میبد | ندوشن | نیر | هرات | یزداماکن دیدنیآبانبار ششبادگیر | آتشکده یزدان | امیرچقماق | باغ گلشن طبس | پیر سبز چکچک | خانه لاریها | دخمه زرتشتیان | رباط ساغند | زندان اسکندر | سرو کهن ابرکوه | غار چهارطاقی | قلعه مروست | قلعه ندوشن | مسجد جامع کبیر یزد | مسجد شاهولی | میدان و حمام خان