تحقیق صنایع و صنعت استان خراسان

صنعت

تاریخچه صنعت استان خراسان گویای آن است که گسترش آن در گذشته بر حمل ونقل کالا در جاده ابریشم متکی بوده و محصولات خراسان از قبیل منسوجات ، خشکبار ، صابون و سفال و ... از این جاده در داخل و خارج از کشور توزیع می شده است . با اختراع ماشین بخار و در پی آن ساخت کشتیهای بخار از اهمیت جاده ابریشم کاسته شد و محصولات استان نیز به صنایع تبدیلی (کشاورزی و دامی )از جمله کارخانه های پنبه پاک کنی و قند منحصر گردید .طی سالهای  1905 تا 1915 میلادی با مشارکت چند تبعه روسیه چهار کرخانه پنبه پاک کنی در نیشابور و جوین سبزوار تاسیس شد . نخستین کارخانه قند خراسان که ششمین کارخانه کشور بود در سال 1329 ه.ش با نام کارخانه آبکوه مورد بهره برداری قرار گرفت . دومین کارخانه قند در سال 1330 در تربت حیدریه و سپس در سال 1335 کارخانه قند چناران شروع به کار کرد . از سال 1338 با توجه به تولیدات کشاورزی استان احداث کارخانه های تولید کمپوت و سایر صنایع غذایی در خراسان آغاز شده و به سرعت گسترش یافت . امار و ارقام نشان می دهد که رشد و توسعه بخش صنعت در استان بعد از پیروزی انفلاب اسلامی و بویژه پس از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران صورت گرفته و افزایش ظرفیتهای صنعتی استان وهمچنین گسترش صنایع غذایی ، صنایع چرم ، صنایع کانیهای غیر فلزی و ... در این برهه زمانی رشد چشمگیری داشته است .

صنایع غذایی

سهم نسبی صنایع غذایی در کل صنایع کارخانه ای استان در پایان سال 1375 از نظر تعداد5/17 % و از نظر شاغلان 5/29 5 بوده است . مهمترین صنایع غذایی استان 11 کارخانه قند می باشد که سالانه 220 هزار تن قند وشکر ( 42 % کل تولید کشور ) از نظر چغندرکشت شده در استان تولید می کند که در طی سالهای اخیر با وارد کردن شکر قرمز (تصفیه نشده ) این میزان افزایش یافته است. 17 کارخانه آرد ، 38 کارخانه کمپوت ، 3 کارخانه تولید کنسانتره میوه ، 22 کارخانه کنسرو ، 37 کارخانه تولید رب گوجه فرنگی و 9 گارخانه تولید عصاره ( اسانس ) از مهمترین صنایع وابسته به محصولات کشاورزی استان است . 6 واحد تولید صنایع غذایی خوراک دام ، 11واحد تولید فراورده های مواد گوشتی ، 11 مرکز تولید مواد لبنی نیز از مهمتری کارخانجات وابسته به محصولات دام وطیور استان است . علاوه بر آن بخش عمده ای از صنایع ماشین سازی و ریخته گری استان علاوه بر موجبات رشد و توسعه کشاورزی با تولید انواع پمپ ( 13 کارخانه ) و ساخت ادوات کشاورزی ( 36 کارخانه ) با تولید انواع ماشین آلات صنایع غذایی ، صنایع بسته بندی ، ساخت سوله ، بخش عمده ای از نیازهای فنی و تجهیزاتی کارخانجات استان را تامین کرده و فناوری ان را افزایش داده است .

صنایع غذایی استان ، صنایع تخصصی و پیشرفته ای است که از امتیاز استاندارد برای صادرات بر خوردار است . 22 % کالاهای صادراتی از گمرک استان را تولیدات صنایع غذایی تشکیل می دهد و این میزان علاوه بر فر آورده های صنایع غذایی استان است که از سایر مرزهای کشور صادر می گردد .

چشم انداز توسعه صنایع غذایی

توسعه کارخانه های قند موجود در راستای سیاستهای حمایتی از کشت چغندر قند و ایجاد کارخانه های تولید روغن نباتی مایع و روغنکشی با توجه به افزایش کشت دانه های روغنی در استان ساخت کارخانه (( مشهد میوه )) اجرای طرح تولید شیر خشک و خوراک کودک ، اجرای طرحهای تولید شیر پاستوریزه و فر اورده های لبنی و ایجاد کشتارگاههای صنعتی دام و طیور از مهمترین طرحهای توسعه صنایع غذای استان است .

صنایع نساجی ، چرم و پوشاک

سهم نسبی صنایع نساجی ، چرم و پوشاک در کل صنایع کارخانه ای استان تعداد 9% و از نظر اشتغال 8/14% بوده است . مهمترین صنایع این رشته شامل 12 کارخانه فرش ماشینی ، 14 کارخانه تولید چرم ، 27 کارخانه تولید پوشاک ، 19 کارخانه ریسدگی نخ اکریلیک ، 5 کارخانه تولید پتو و 3 کارخانه تولید پارچه های فاستونی است . نظر به اهمیت صنایع چرم و پوس در استان ، شهرک صنعتی تخصصی به نام (( چرم شهر )) به مساحت 100 هکتار در مشهد ایجاد شده است که تا کنون تعداد 62 واحد صنعتی تولید چرم و پوست در این شهرک مستقر شده اند و در اینده کلیه واحدهای تولید چرم و پوست مشهد جمع اوری و به این شهرک منتقل خواهد شد . ظرفیت تولیدی چرم استان خراسان بیش از 20 میلیون پا در سال می باشد .

سهم صادرات نساجی ، چرم و پوشاک از کل صادرات انجام شده استان ، 32 % است که 16 % آن را فرش ماشینی و موکت و 12% را البسه و نخ تشکیل می دهد . آمار صدور چرم از گمرک استان در سال 1375 حدود 9 میلیون دلار ( 4% کل صادرات استان ) بوده است .

آینده صنایع نساجی و چرم و پوشاک

توسعه کارخانجات ریسندگی و بافندگی پارچه های ، پنبه ای والیاف مصنوعی ، احداث دو طرح پنبه پاک کنی ، پنبه هیدروفیل - با توجه به شرایط مناسب جنوب استان - همچنین ایجاد واحدهای تبدیلی فرآوری پوست وچرم وتولید لباسهای چرمی در شهرک صنعتی (( چرم شهر )) به منظور ایجاد اشتغال و ارتقای ارزش افزوده بیشتر و صادرات لباس و پوشاک با توجه به بازارهای مطمئنی که ایجاد شده است از موارد مهم توسعه صنایع نساجی و چرم و پوشاک استان است .

صنایع شیمیایی و سلولزی

سهم نسبی صنایع شیمیایی و سلولزی در کل صنایع کارخانه ای استان از نظر تعداد واحد صنعتی 4/16 5 و از نظر افراد شاغل 9% است . فعالیت های متنوع این رشته صنعتی به صورت مصرفی و واسطه ای در توسعه و رشد بسیاری از صنایع استان نقش بسزایی داشته و با توجه به توان ومزیتهای نسبی استان گسترش و توسعه ظرزفیتهای تولیدی آن براحتی میسر است . تولید موادی همچون : اسید سولفوریک ، سود و کلر برای واحدهای تولید کننده محصولات شوینده و پاک کننده قطعات لاستیکی و پلاستیکی ، رنگهای صنعتی و ساختمان و رزین ، لوله های پی ، وی ، سی و پلی اتیلن ، ظروف ملامین ، مقوا و روکش چوب و تخته چند لا از جمله فعالیتهای این رشته صنعتی است . در حال حاضر 487 کارخانه با 6300 نفر شاغل و حدود 11 % ارزش افزوده ، تولیدات صنعتی این بخش استان را در اختیار دارند . بهره وری نیروی کار این رشته صنعتی در حدود 2 برابر بهره وری متوسط نیروی کار استان است و بزرگترین واحد تولیدی این بخش از صنایع ، پتروشیمی بجنورد است که بیش از هزار نفر در آن فعالیت دارند . 39 کارخانه تولید قطعات صنعتی پلاستیکی با ظرفیت 9 هزار تن در سال و 13 واحد تولید ظروف ملامین ، 19 کارخانه مقوا و کارتن سازی ، 11 واحد تولید رنگهای صنعتی و ساختمانی با تولید بیش از 27 هزار تن در سال از دیگر واحدهای صنعتی این رشته به شمار می آیند . صادرات محصولات شیمیایی و سلو لزی از گمرک استان بیش از 5/2% کل صادرات استان گزار ش شده است .

توسعه تولیدات مناسب متکی به فر آورده های پتروشیمی بجنورد و برنامه ریزی برای توسعه فرآورده های شیمیایی متکی به تولیدات گاز سرخس به عنوان مواد اولیه بسیاری از صنایع استان و کشور ، تکمیل کارخانه های خمیر مایه و لاستیک بیرجند (کویر تایر )، دارویی نصر ( تولید کننده داروهای انسانی ) ، ایجاد کارخانه های لوله واتصالات ( پی ، وی ، سی و اتیلن ) تولید کننده دستکش جراحی و کارخانه تولید فایبر گلاس با قطر زیاد از موارد مهم گسترش صنایع شیمیایی و سلولزی استان است .