تحقیق مفهوم شهود در فلسفه اسلامى

Word 212 KB 34346 69
مشخص نشده مشخص نشده فلسفه - اخلاق
قیمت قدیم:۳۰,۰۰۰ تومان
قیمت: ۲۴,۸۰۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • مقدمه

    مفهوم «شهود» (1) را مى‏توان در زمینه‏هاى مختلف بررسى کرد. این مفهوم، در فلسفه جایگاهى رفیع داشته و در تقسیمات اولیه وجود، مباحث علم و عالم و معلوم، شناخت‏شناسى و هستى‏شناسى توسط فلاسفه به مورد بحث گذاشته شده است. (2) همچنین، مفهوم «شهود» در عرفان و تصوف منزلتى بس ارجمند یافته و عرفا مباحثى ارزشمند در خصوص «شهود» و «حضور» از خود بر جاى نهاده‏اند. در مباحث اخلاقى و فلسفه اخلاق هم برخى صاحب‏نظران به این واژه عطف توجه کرده و مکتب شهودگرایى در اخلاق، در اواخر قرن

    نوزدهم رونق خاصى یافته است. (3) همین‏طور متکلمان و دین‏شناسان به مناسبت‏هایى مفهوم شهود و پى‏آمدهاى حاصله از آن را مورد مداقه خود قرار داده و در اعتلاى نظر خود به شهود مطلق که مختص خداى متعال است نائل شده‏اند. (4)

    حال با توجه به گستردگى زمینه بحث و کنکاش علمى در این واژه، مناسب است تنها به بحث پیرامون یک جنبه آن اکتفا کرده و در موارد دیگر تنها به اشاره‏اى گذرا بسنده کرد. هرچند به یک معنا، بررسى دقیق و موشکافانه یک مفهوم در یک جنبه خاص مستلزم پرداختن به جنبه‏هاى دیگر است. اما به لحاظ محدودیت این مقاله، تا حد امکان از گستردگى بحث اجتناب خواهد شد. در این نوشتار، جنبه‏هاى عقلى و یا به تعبیر دقیق‏تر جنبه‏هاى فلسفى «شهود ش مورد بررسى قرار گرفته با نگاهى گذرا به سیر تاریخى این بحث و آشنایى با اندیشه‏هاى فلاسفه غربى و اسلامى، به کنکاش در این مبحث‏خواهیم پرداخت. هر چند باید اذعان داشت تتبع عمیق در این بحث از حوصله یک مقاله خارج بوده و نیازمند مبحثى گسترده و فراگیر مى‏باشد. اما این اعتراف نمى‏بایست مانع پرداختن اجتمالى به آن شود. ابتدا، قبل از پرداختن به هرگونه بحثى، به معانى لغوى و اصطلاحى «شهود» نظر مى‏افکنیم.

    واژه «شهود»

    در بسیارى موارد، واژه «شهود» با واژه «حضور» به یک معنا به کار مى‏رود و بعضا به جاى یکدیگر استعمال مى‏شوند. شهود از ریشه «شهد» مشتق شده که به معناى حضور مى‏باشد. و حضور از ریشه «حضر» در مقابل غیبت‏به کاکر مى‏رود. (5) هرگاه شهود و حضور به یک معنا گرفته شوند، معناى مقابل این دو غیبت است. اگر شى‏ء از شى‏ء دیگر غایب بود (غیبت فیزیکى یا معنوى) حضور و یا شهودى صورت نمى‏گیرد. و اگر غیبت‏برطرف شد و دو شى‏ء بدون مانع در کنار یکدیگر قرار گرفتند، در این صورت آن دو شى‏ء براى یکدیگر حضور دارند. (6) در لغت معناى دیگرى براى شهود بیان داشته‏اند که عبارتند از: وجدان، حدس، کشف، اشراق، ادراک، الهام، وجود و مانند آن. (7)

    در علوم مختلف عقلى، براى این واژه اصطلاحات متفاوتى وجود دارد. در اصطلاح فلسفى، در بحث معرفت‏شناسى، شهود غالبا به معناى حضور مى‏آید. در تقسیم‏بندى علم، علم شهودى که همان علم حضورى است در مقابل علم حصولى قرار مى‏گیرد. در این‏گونه علم، معلوم در محضر عالم است و عالم به معلوم شهود دارد. در این صورت مى‏توان گفت عالم و معلوم نسبت‏به یکدیگر حضور یا شهود دارند و اتحاد عالم با معلوم صورت مى‏گیرد. (8)

    در اصطلاح عرفانى، واژه شهود معنایى غیر از حضور به خود گرفته است. هر چند در مرحله‏اى که عارف هب شهود حق نایل مى‏شود، حتما حضور هم صدق خواهد کرد. حضور عرفانى در مقابل غیبت است. شهود عرفانى به معناى کشف و مکاشفه است و در این صورت معنایى مرادف با رؤیت پیدا مى‏کند. (9)

    در اصطلاح اخلاقى، شهود بر یک احساس درونى اطلاق مى‏شود. احساسى که برخاتسه از درون است و هیچ‏گونه تجربه بیرونى در آن دخالت ندارد. این احساس مى‏تواند بین خیر و شر، حسن و قبح تمیز دهد. در این صورت شهود به یک نوع قضاوت درونى بازگشت مى‏کند که معناى مرادف با وجدان دارد. (10)

    در اصطلاح کلامى، شهود دو معناى صاعد و نازل به خود گرفته است. در معناى اولیه، شهود به معناى شهادت در مقابل غیبت است. عالم شهادت که در اصطلاح دینى آمده، همان عالم حسوسات است که مشهود انسان قرار مى‏گیرد. در مقابل آن عالم غیب است که از حوسا ظاهرى انسان غایب مى‏باشد. معناى ثانوى شهود که معناى صاعد و متعالیه‏اى است، تنها در مورد خداى متعال اطلاق مى‏گردد. به این معنا، تنها خداى متعال شاهد بر همه موجودات بوده و بر همه چیز و همه جا شهود مطلق دارد. (11)

    پس از آشنایى کوتاه با معانى و اصطلاحات عقلى مفهوم شهود، ابتدا نظرى اجمالى به اصطلاح عرفانى اخلاقى و کلامى خواهیم انداخت و آن‏گاه اصطلاح فلسفى شهود را بسط بیش‏ترى خواهیم داد.

    شهود عرفانى

    مفهوم شهود در عرفان و تصوف از مفاهیم اصلى به حساب مى‏آید. شهود و یا مشاهده بر موردى اطلاق مى‏شود که رؤیتى صورت گیرد. محل این رؤیت قلب بوده و چنین رؤیتى تنها به دلیل توحید یعنى بالحق محقق مى‏شود. با این خصوصیات است که شهود عرفانى حاصل یم شود. زمانى که مشاهده صورت گرفت، شاهد در مشهود فانى شده و خودى نمى‏بیند، در این صورت شهود حق بالحق است. این‏گونه شهود به تجلى ذات حق تعلق خواهد گرفت. (12)

    شهود واقعى نزد عرفاء، رؤیه حق به حق است. (13) و شهود ذاتى یا مشاهده ذاتیه، شهود حق تعالى است که حاصل آن یک نوع معرفت‏یقینى خواهد بود که به «عین الیقین‏» موسوم مى‏گردد. (14)

    حضور در اصطلاح عرفانى در مقابل غیبت‏به کار مى‏رود. هر گاه قلب عارف از خلق غایب و به حق حاضر باشد، در این صورت حضور صورت مى‏گیرد. (15) و گاه حضور در مقابل غفلت‏به کار مى‏رود، که در این صورت به معناى تنبه خاص است. اگر براى عارف تنبهى سبت‏به حق صورت گرفت که نتیجه این تنبه غیبت از ماسواى حق باشد، در این صورت حضور نزد حق محقق شده است، (16) و به دنبال این حضور و تنبه، عارف مى‏تواند شهودى نسبت‏به حق داشته باشد (اگر اسباب مشاهده را از قبل فراهم ساخته باشد) . در این معنا، حضور مقدمه‏اى براى شهود است. آنچه در قلب حاضر است و ذکر و یاد انسان را به خود مشغول داشته است همان مشهود انسان بوده و عارف شاهد آن است. اگر آنچه که در قلب غلبه حضورد ارد علم باشد، در این صورت عارف شاهد علم است. و اگر امر غالب وجد باشد، عارف شاهد وجد است، و اگر غالب بر قلب او حق باشد (17) در این صورت عارف به شهود واقعى دست‏یافته و شاهد حق شده است. پس این‏گونه حضور مى‏تواند شرط شهود باشد، همچنین مى‏تواند شرط سماع هم باشد. تا حضورى صورت نگیرد. سمعى در کار نخواهد بود. (18)

  • فهرست:

    ندارد
     

    منبع:

    قرآن کریم .

    1 . آداب الصلاه ، امام خمینى، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ هفتم، 1378 ش .

    2 . اثولوجیا، فلوطین، قم، انتشارات بیدار، 1413 ق .

    3 . اسرار الشریعه و الطریقه و انوار الحقیقه، سیدحیدر آملى، تصحیح محمد خواجوى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1362 ش .

    4 . الاشارات والتنبیهات، حسین عبدالله بن سینا، دفتر نشر کتاب، 1403 ق .

    5 . الانسان الکامل، عزیزالدین نسفى، تصحیح ماژیران موله، انتشارات کتابخانه طهورى، چاپ سوم .

    6 . تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، امام خمینى، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوم .

    7 . تفسیر سوره حمد، امام خمینى، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوم، 1378 ش .

    8 . تمهیدات، ابوالمعالى عین‏القضاه ، تصحیح عفیف عسیران، تهران، کتابخانه منوچهرى .

    9 . جامع الاسرار و منبع الانوار، سیدحیدر آملى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، 1368 ش .

    10 . رسائل ابن عربى، محیى‏الدین ابن عربى، بیروت، دار احیاء التراث العربى .

    11 . رسائل مجذوبیه، محمدجعفر کبودر آهنگى، تصحیح حامد ناجى اصفهانى، تهران، حقیقت .

    12 . الرساله القشیریه، ابوالقاسم عبدالکریم قشیرى، تحقیق على عبدالحمید ابوالخیر، بیروت، دارالخیر، 1995 م .

    13 . روشنایى‏نامه (آثار ناصرخسرو، سفرنامه به انضمام روشنایى‏نامه و سعادت‏نامه)، ناصرخسرو قبادیانى، برلین، 1341 ش .

    14 . شرح حدیث جنود عقل و جهل، امام خمینى، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1377 ش .

    15 . شرح دعاى سحر، امام خمینى، ترجمه سیداحمد فهرى، نهضت زنان مسلمان .

    16 . شرح فصوص الحکم، داود قیصرى، قم، انتشارات بیدار، 1370 ش .

    17 . شرح منازل السائرین، عبدالرزاق کاشانى، قم، انتشارات بیدار .

    18 . صوفیسم و تائوئیسم، توشیهیکو ایزوتسو، ترجمه محمدجواد گوهرى، تهران، روزنه، 1378 ش .

    19 . الطواسین، حسین بن حلاج، دارالکتب الدین، 1987 م .

    20 . عبهر العاشقین، روزبهان بقلى شیرازى، به اهتمام هانرى کربن و محمد معین، تهران و پاریس، 1369 ش .

    21 . الفتوحات المکیه، محیى‏الدین ابن عربى، بیروت، داراحیاء التراث العربى .

    22 . الفکوک، صدرالدین قونوى، ضمیمه شرح منازل السائرین .

    23 . الکافى، محمد بن یعقوب کلینى، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367 ش .

    24 . کشف المحجوب، ابوالحسن هجویرى، تصحیح و . ژوکوفسکى، تهران، کتابخانه طهورى، 1399 ق .

    25 . اللمع فى التصوف، ابونصر سراج طوسى، تحقیق عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقى مسرور، مصر، دارالکتب الحدیث، 1960 م .

مفهوم «شهود» (1) را مى‏توان در زمينه‏هاى مختلف بررسى کرد. اين مفهوم، در فلسفه جايگاهى رفيع داشته و در تقسيمات اوليه وجود، مباحث علم و عالم و معلوم، شناخت‏شناسى و هستى‏شناسى توسط فلاسفه به مورد بحث گذاشته شده است. (2) همچنين، مفهوم «شهود» در عرفان و

مباني فلسفه عرفان ايراني مباني فلسفه عرفاني ايراني – اسلامي بر چهار بخش مهم به شرح زير تقسيم بندي شده است:‌ وحدت وجود کشف و شهود دانش معنوي مراحل تربيت معنوي وحدت وجود بدين معني است که حقيقت را واحد و احديت را اصل و منشا تمام مراتب وجود ميدانستند

علم النفس از دیدگاه صدرالمتالهین آنچه براى اهل نظر از فلاسفه اسلامى ثابت‏شده، این است که غیر از اعضاء و جوارح و ابدان مادى، امر دیگرى در باطن انسانها است که منشا احساسات و ادراکات و تعقلات و حرکات و سکنات و فعل و انفعالات ارادى و غیرآنها مى‏باشد و آن همان نفس ناطقه و جان و روان آدمى است. و این امر نیز مسلم است که منشا ادراکات و تعقلات و احساسات و آثار و خواص دیگر در تمام موجودات ...

تأثير هنر و معماري اسلامي بر هنر و معماري اروپا و امريکا نويسنده: حسن بلخاري منبع: کتاب حکمت هنر، زيبايي (مجموعه مقالات)، چاپ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامي جهاني شدن را با سه رويکرد مورد توجه و تأمل قرار داده‌اند. گر

ملاصدرا معرفی شخصیت: محمد بن ابراهیم قوامی شیرازی ملقب به صدر المتالهین یا ملاصدرا در ظهر روز نهم جمادی الاولی سال 980 قمری دیده به جهان گشود.پدر او خواجه ابراهیم قوامی مردی پرهیزگار دیندار و دوستدار و حامی دانش و معرفت بود.در زمان حیات ملاصدرا, شیراز دارای حکومت مستقلی بود و حکمرانی آن به برادر شاه واگذار گردید که ،‌ پدر ملاصدرا بعنوان معاون او و دومین شخصیت مهم آن منطقه به ...

معرفی شخصیت: محمد بن ابراهیم قوامی شیرازی ملقب به صدر المتالهین یا ملاصدرا در ظهر روز نهم جمادی الاولی سال 980 قمری دیده به جهان گشود.پدر او خواجه ابراهیم قوامی مردی پرهیزگار دیندار و دوستدار و حامی دانش و معرفت بود.در زمان حیات ملاصدرا, شیراز دارای حکومت مستقلی بود و حکمرانی آن به برادر شاه واگذار گردید که ،‌ پدر ملاصدرا بعنوان معاون او و دومین شخصیت مهم آن منطقه به شمار می ...

frames. P30World Forums > آموزش > موضوعات علمي > ادبيات و علوم انساني > ادب و ادبيات PDA View Full Version : ادب و ادبيات soleares 10-15-2006, 03:33 PM ادبيات چيست؟ زبان و ادبيات جلوه گاه انديشه ، آرمان ،

يکى از علومى که در دامن فرهنگ اسلامى زاده شد و رشد يافت و تکامل پيدا کرد، علم عرفان است. درباره عرفان از دو جنبه مى‏توان بحث و تحقيق کرد:يکى از جنبه اجتماعى و ديگر از جنبه فرهنگى. عرفا با ساير طبقات فرهنگى اسلامى از قبيل مفسرين، محدثين، فقها، متکل

تعداد شهود در دعاوي شهادت بيان واقعه اي که شاهد آن را ديده يا شنيده است و از همين روي شاهد بايد آنچه را ديده يا شنيده در محضر قاضي بيان کند و از بيان آنچه استنباط يا احساس کرده بپرهيزد، زيرا آنچه از شاهد مي خواهند مسموع يا مرئي اوست، نه عقيده ا

به نام خداوند جان و خرد مقدمه :‌ شک ،‌ گمان و يقين ؛ از جمله مسائل مربوط به حوزه معرفتند که بشر پيوسته در زندگي با آن روبه روست . شکل حاصل اشتراک ميان معلومات و مجهولات است . گمان به قول مولانا همچون شيشه زرد و

ثبت سفارش
تعداد
عنوان محصول