روز، روز آدینه بود.
طبق سنت همه مسلمانان معتقد باید منتظر ظهور حضرت مهدی (عج) باشند.
ولی آن جمعه روز بدی بود.
آیا کسی دیده است انسانی برای خود گور بسازد و درآن بخوابد؟
من ندیده ولی شنیده ام آن هم نه یک نفر، بلکه 30 هزار نفر.
درشهر پرآوازه بم یک شبه سی هزار نفر در گورهایشان می خوابند و دیگر بیدار نمی شوند.
گویی همه از خداطلب مرگ کردند و عجیب آنها چه آسان به وعه خود یعنی “ ادعونی استجبلکم” جامعه عمل پوشانید او “ عالم الغیوب” است و می دانست با زلزله 5/4 ریشتر هم می تواند دعای اهالی بم را اجابت کند ولی زلزله ای 3/6 ریشتر فرستاد تا دیگر شکایتی بوجود نیاید.
سحرگاه بود.
خرابی بود.
صدای ناله و فریاد بود.
بله اینجا بم نه، قیامت بود!
علل زلزله ایران یکی از زلزله خیزترین مناطق جهان به شمار می آید که برای مقابله با زلزله باید از روشهای استاندارد و مقاوم برای ساختمان سازی استفاده کند.
تأثیرات یک زلزله تابع قدرت زلزله، فاصله بناها از مرکز وقوع زلزله و روش احداث بناها و ساختمانهاست.
متأسفانه دربم بناهای شهر با آجرهای خشک شده در هوا احداث شده بودند و برای مقاومت دربرابر لرزشهای شدید نامناسب و نامقاوم بودند.
“ کلاوسن هینسن” - مدیر مرکز زلزله شناسی دانشگاه کلن (آلمان)، دراین باره می گوید: “ فاجعه آمیزی یک زلزله صرفاً به قدرت آن بستگی ندارد بلکه کیفیت نامناسب ساختمانها در زیاد کردن خسارات خیلی مهمند.
همچون فاجعه بم که با وجود زلزله با قدرت 5/6 ریشتر خساراتی شدید به بار آورد.
راهکار یک معمار ایرانی مقیم کالیفرنیا درگفت و گو با هفته نامه “ ایندیپندنت ساندی” چاپ نسل می گوید: من قادرم با روش ابداعی خودم ( ابرخشتی) شهر بم را با خشت خام و سیمهای خاردار به صورت مقاوم در برابر زلزله باز سازی کنم”.
نادر خلیانی می افزاید: “ اگر یک هزار سرباز و یکصد دانشجوی معمار دراختیارم گذاشته شود بم را خواهیم ساخت”.
به نوشته هفته نامه انگلیسی، خلیانی چند سال قبل از انقلاب اسلامی فعالیت ها معماری را درایران رها کرد و برای اجرای ایده های اولیه خود برای ساخت خانه های ابرخشتی به یک منطقه کویری در 90 کیلومتری شرق لس آنجلس مهاجرت نمود و مؤسسه ای به نام“ انستیتو زمین” برپا کرد.
او موفق شد بناهایی بسازد که دربرابر فشارهای 27 هزار پوندی تحمل کند.
پیامدها پیامدها زلزله بم کمتر از این حادثه نبود.
بعد از وقوع زلزله حوادث زیاد اتفاق افتاد.
ازجمله اینکه تعدادی از غارتگران از فرصت ناامنی راهها استفاده کرده و کالاهایی که به مردم زلزله زده اختصاص داده بودند را به یغما بردند.
دیگر اینکه رسانه صدا وسیما مثل همیشه از استنتاج های مغرضانه دست برنداشت و گزارشهای جانبدارانه و جهت دار تهیه کرده بود با عنوان “ جای خالی گروههای سیاسی درکمک به زلزله بم” و مجانی دراختیار مردمی قرار گرفت که هنوز حوادث زلزله رودبار، بویین زهرا و...
را زا یاد نبرده بودند.
دراین میان و بعد از 25 سال تحریم ایران از طرف آمریکا، بار دیگر طرح گفت و گو ایران و آمریکا شروع شد اما این طرح مثل همیشه با توطئه توهم روبرو شد و ایران همچون همیشه فرصت های طلایی خود را ازدست داد و اند خم یک کوچه ماند.
از همه مهمتر طرح انتقال پایتخت نقل محافل مختلف شد.
این طرح از زمان هاشمی رفسنجانی مطرح شد و یکبار دیگر در زمان کرباسچی ادامه یافت ولی مثل بیشتر حرفهای مسؤولان ما فقط در حد یک حرف باقی ماند با زلزله بم و احتمال زیادی که کارشناسان درمورد وقوع زلزله درتهران دادند دیگر باز سخنرانی ها و تریبون ها از این دروازه وارد شده اند.
همه می دانیم تهران مساوی ایران است و اگر درتهران زلزله بیاید تمام کشور نابود می شود.
آیا فکر کرده ایم که اگر درتهران زلزله بیاید چه اتفاقی خواهد افتاد؟
وقتی از شهردار تهران می پرسیم که برای مقابله با زلزله تهران چه اندیشیده است می گوید:” فقط دعا کنیم درتهران زلزله نیاید’.
بزرگان ما هم درسخنرانی به خود می بالند که “ انشاءا...
ما از امتحانات الهی سربلند بیرون بیایم”.
با اینکه در عصر ارتباطات زندگی می کنیم ولی همچون انسانهای اولیه زلزله را به عللی همچون خشم خدا، امتحان الهی، قهر طبیعت و...
نسبت می دهیم.
آیا وقت آن نرسیده است که دیگر پرستی و مرده پرستی را کنار بگذاریم و به خودمان بیاییم که برای این مردمی که خواسته و ناخواسته ایرانی زاده شده چه کرده ایم؟
زلزله چیست؟
لرزش ناگهانی پوستههای جامد زمین ، زلزله یا زمین لرزه نامیده میشود.
دلیل اصلی وقوع زلزله را میتوان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگها و طبقات درونی زمین بیان نمود.
این فشار به حدی است که در سنگ گسستگی بوجود میآید و دو قطعه سنگ در امتداد سطح شکستگی نسبت به یکدیگر حرکت میکنند.
به سطح شکستگی که توأم با جابجایی است، گسل گفته میشود.
وقتی که سنگ شکسته میشود، مقدار انرژی که در زمان طولانی در برابر شکستگی حالتهای مختلفی را برای آزادسازی انرژی نهفته شده بوجود میآورد.
بطوری که در ابتدا فشار و نیروهای درونی ممکن است باعث ایجاد یکسری لرزههای خفیف و کوچک در سنگها شود که پیش لرزه نامیده میشود.
بعد از اینکه فشار درونی بر مقاومت سنگها غلبه کرد انرژی نهفته آزاد میگردد و زمین لرزه اصلی رخ میدهد، البته نباید از اثر لرزش های کوچکی که بعد از زمین لرزه اصلی نیز اتفاق میافتد و به نام پس لرزه معروف هستند، چشم پوشی کرد.
لرزه ، پیش لرزه ، لرزه اصلی و پس لرزه مجموعا یک زمین لرزه را نشان میدهند.
باید توجه داشت که تمام زلزلهها با پیش لرزهها همراه نیست و همچنین پیش لرزه را نمیتوان مقدمه وقوع یک زلزله بزرگ دانست، زیرا در بسیاری از موارد یک زلزله مخرب خود یک پیش لرزه فوق العاده مخربی بوده است که در تعقیب آن اتفاق افتاده است.
همچنین در بسیاری از زمین لرزهها زلزله اصلی بدون هیچ لرزه قبلی و یکباره اتفاق میافتند، زلزلههایی هم در اثر عوامل دیگر مثل ریزشها (مثلا ریزش سقف بخارهای آهکی و زمین لغزشها) و یا در بعضی موارد فعالیتهای آتشفشانی نیز بوجود میآید که مقدار و شدت آنها کمتر است.
چرا زلزله بوجود میآید؟
به درستی مشخص نیست که چرا زلزله بوجود میآید، اما همانطور که قبلا اشاره شد تجمع انرژی در درون زمین از یک طرف و افزایش نیروی زیاد در درون زمین و عدم تحکمل طبقات زمین برای نگهداری این انرژی از طرف دیگر موجب شکسته شدن زمین در بعضی نقاط آن شده و انرژی از محل آن آزاد می شود.
این شکستگی که اکثرا با جابجایی زمین اتفاق میافتد باعث خطرات و ایجاد لرزش زمین میشود که به آن زلزله گفته میشود.
اما این انرژی از کجا می آید؟
برخی معتقدند که زمین از ورقههایی تشکیل شده است که این ورقهها با صفحاتی که در کنار هم قرار دارند به یکدیگر فشار وارد کرده و باعث میشوند که ورقههایی که دارای وزن کمتری هستند به داخل زمین فرو روند (این پدیده در اصطلاح علمی فرو رانش صفحات گفته میشود).
همچنین ممکن است که ورقهها در کنار یکدیگر به هم فشرده شوند.
در اثر فرو رانش و پایین رفتن صفحه به درون زمین و به دلیل افزایش فشار و دمای طبقات درونی ، ورقه شروع به گرم شدن و ذوب شدن میکند و مواد مذاب حاصله سبک شده و مجددا به سمت بالا حرکت کرده و فشاری را به طبقات مجاور وارد میکند.
ترکیب این نیروها در درون زمین باعث ایجاد یک حالت عدم تعادل انرژی میشود، این وضعیت تا زمانی که طبقات فوقانی و سطحی زمین تحمل مقاومت در برابر آن را داشته باشند حفظ میگردد.
اما زمانی که سنگها دیگر تحمل این فشارها را نداشته باشند، انرژی به یکباره آزاد میگردد و زلزله بوجود میآید.
البته این بدان مفهوم نیست که تمامی زلزلهها بدین طریق ایجاد میشوند، بلکه میتوان گفت بخش اصلی زمین لرزه ها ، با این فرضیه قابل توجیه است.
البته این بدان مفهوم نیست که تمامی زلزلهها بدین طریق ایجاد میشوند، بلکه میتوان گفت بخش اصلی زمین لرزهها ، با این فرضیه قابل توجیه است.
رابطه گسل با زلزله رابطه گسل - زلزله دو طرفه میباشد.
یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز زلزله میگردد.
این زلزله به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدیدی گردیده و نتیجتا تعداد شکستگیها زیادتر شده و به این ترتیب قابلیت لزره خیزی منطقه افزایش مییابد.
نحوه آزاد شدن انرژی زلزله ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزههایی داشته باشد، که این دو قبل و بعد از زلزله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی زلزله بستگی دارد.
بطوری که انرژی زلزله بصورتهای زیر آزاد میگردند: پیش لرزه گاهی اوقات از بروز زلزله اصلی ، یکسری زلزلههایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع میپیوندند که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی ، افزایش مییابد.
لرزش اصلی همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد میگردد و چنانچه دادههای مربوط به یک زلزله بزرگ غیر دستگاهی باشد مهلرزه نامیده میشود.
پس لرزه زلزلههای خفیفتری که غالبا پس از لرزش اصلی ، از حوالی کانون زلزله اصلی منشأ میگیرند، را پس لرزه میگویند.
پس لرزهها میتوانند حتی تا سالها پس از وقوع زلزلههای اصلی نیز به طول انجامد.
دسته لرزه مجموعهای از تعداد زیادی زلزله که در یک منطقه محدود در مقطع زمانی در حد هفته تا چند ماه به وقوع میپیوندد.
دسته لرزهها غالبا در نواحی آتشفشانی دیده میشوند.
ریز لرزه زلزلههای ضعیفی هستند که بزرگی آنها 3 ریشتر و یا کمتر از 3 بوده و غالبا افزایش ناگهانی و نامنظم آنها نشانه قریب الوقوع بودن مهلرزه یا زلزله اصلی میباشند.
زلزله همچون بسیاری از پدیده های طبیعی تا کنون موجب مرگ میلیونها نفر و بی خانمانی میلیارد ها انسان در طول تاریخ حیات بشری بوده اگر باد و طوفان و سیل و آتش سوزی جنگل ها می توانیم یکسری علایم هشدار دهنده حداقل به مدت زمان کوتاهی قبل از وقوع آن دریافت کنیم متاسفانه هنوز با توجه به پیشرفت علم و دانش دلایل قطعی برای زمان دقیق وقوع زلزله نداریم علم توانسته علل زلزله را معلوم سازد و مناطق زلزله خیز جهان را چه در خشکی و چه در سطح دریا هها بر اساس داده ها و شناخت مسایل جوی و زمین شناسی مشخص کند.پس با این وجود ما با یک خطر حادثه غیر قابل پیش بینی روبرو هستم که زمان دقیق آن را نمی دانیم تا بتوانیم خود را از خطر ان برهانیم.
ایران بعنوان کشوری زلزله خیز روی کمربند بزرگ زلزله خیز جهان موسوم به آلپا قرار دارد و هر از گاهی زمین لرزه های بزرگی به زمین لرزه در شهر باستانی ری در ۲۰۰ سال پیش بپردازیم زلزله رخ داده در همین نیم قرن پیش تاکنون نمونه های بسیار بزرگی از میزان تلفات و دفعات زلزله در کشور مان است از آ نجا که استان فارس و بخصوص منطقه لارستان نیز در مسیر لرزه خیزی قرار دارد اهمیت بررسی زلزله و چگونگی کم کردن آثار مخرب آن اولویت دو چندان برای مردم این منطقه پیدا می کند.
از قیرو کارزین و خنج و اوز گرفته تا لار و دیگر شهر و روستا های منطقه با این پدیده شوم ویرانگر آشنا هستیند زلزله بزرگ لار در ۵ اردیبهشت سال ۱۳۳۹ که باعث ویرانی بیش از۸۰ در صد شهر قدیمی لار شد تلفات جانی و مالی عظیمی به بار آورد از یاد کسی نخواهد رفت.
زلزله اخیر ۸ خرداد ۱۳۸۳ برابر ۲۸ می ۲۰۰۴ در استانهای -تهران- مازندران و قزوین که مرکز آن در روستای بلده در ۷۰ کیلو متری تهران گزارش شد نشان داد که زلزله ای با قدرت 5/5 ریشتر نقاط وسیعی از کشور را در بر گرفته و آثار مخرب خود را تا کیلو متر ها دور تر از مرکز زلزله به جا گذاشته است .سالهاست که عده ای فکر می کنند که زلزله جائی خواهد آمد که قبلا آمده است و این فکر را در مردم پرورانده که دیگر جاها از آسیب آن به دور نخواهد ماند این مسله به به دو دلیل غلط است 1-شناسائی تاریخی ما در مسله زلزله بصورت عمومی کم است چرا که تاریخ حیات در کره زمین به یکی دو قرن اخیر خلاصه نمی شود و آنچه عموما مردم میدانند بیش از این دویست سال بیش نیست 2- وضعیت ژئوفیزکی زمین و لایه های و گسل ها و تا ثیرات آنها بر یکدیگر امری نیست که به سادگی بر همگان روشن باشد - مثال بزنم از چند هفته قبل از زلزله اخیر تهران نزدیک به یک ماه پیش به دلیل جابجائی و حرکت و گسل ها در غرب تهران در منطقه فرح زاد لرزشهای دیده شد که نهایتا منجر به تخلیه تعداد زیادی از مناطق مسکونی در آن منطقه شد این آغاز یا حداقل می توانست هشداری باشد برای مردم ولی چنین اتفاقی ممکن است برای ما هم بیفتد .
برای آنکه نشان دهیم که ما چه راحت از کنار مصیبت های بزرگ زندگی مان می گذریم نگاهی به آمار زلزله در شهر ها ی مختلف کشور از سال ۱۳۳۹ تا کنون می اندازیم تا یاد آور شویم که این همه کشته و خرابی و بی خانمانی هنوز هم نتواسته ما را هشیار کند که چگونه مخرب زلزله را در کشور به حداقل ترین ها برسانیم.
زلزله در ایران به روایت آمارو ارقام در ۵۰ سال گذشته -زلزله در ۵ اردیبهشت ۱۳۳۹ در شهر لار باعث کشته و مجروح شدن هزاران انسان و خرابی بیش از ۸۰ در صد شهر قدیمی لار شد - زلزله در مهر ۱۳۴۱ در روستای غرب تهران که باعث کشته شدن ۱۱ هزار نفر و ویرانی ۲۰۰ روستا گردید - زلزله در استان خراسان شهریور ۱۳۴۷ ویرانی و کشته شدن ۱۰ هزار نفر - اردیبهشت ۱۳۵۱ در قیروکارزین از شهر های جنوبی استان فارس بین خنج و فیروز آباد که روستا های آن با خاک یکسان شد و پنج هزار و چهل و چهار نفر در آن زمین لزره جان باختند و هم اکنون از شهر قدیمی جز تلی از خاک چیزی باقی نمانده -زلزله در طبس در سال ۱۳۵۷ که باعث کشته ویرانی بیش از ۷۰ در صد شهر گردید و موجب کشته شدن ۲۵ هزار نفر و دهها هزار مجروح و بی خانمان گردید -زلزله در شهر رود بار در شمال ایران در ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ که یکی از فجیع ترین زلزله ها در ایران بود باعث کشته شدن ۴۰ هزار تن و مجروج و بی خانمانی هزاران نفر گردید.
- زلزله در اردبیل که منجر به خرابی و ویرانی تعدادی از روستا ها و کشته شدن ۱۱۰۰ نفر در ۱۰ اسفند ۱۳۵۷ گردید - دی ماه ۱۳۸۲ زمین لرزه ای به بزرگی 3/6 ریشتر در بم یکی از فجایع بزرگ انسانی را به نمایش جهانیان گداشت بیش از 40 هزار کشته و دهها هزار زخمی و بی خانمانی حاصل این زمین لرزه ست و بالاخره ۸ خرداد ۱۳۸۳ در استا نهای مازندارن تهران و قزوین جدا از این زلزله ها در مقیاس کمتر و تلفات کمتر بوده است که به دلیل حجم آن از نوشتن خوداری شده آیا این همه کشته و زخمی و ویرانی خانه و کاشانه و آوارگی صدها هزار انسان آن هم در عرض ۴۰ سال نباید به فکر کم کردن آثار مخرب زلزله