مقاله کلیات ناباروری

کلیات و تعریف

 ناباروری یعنی اینکه یک زن زیر 35 سال پس از گذشت یکسال از زندگی زناشویی وبدون جلو گیری از حاملگی حامله نشده باشد .( برای بیماران بالای 35 سال این زمان به شش ماه تقلیل پیدا می کند .)

این طبقه بندی ها اغلب به زیر مجموعه هائی مثل ناباروری اولیه (بیماران بدون سابقه حاملگی )وناباروری ثانویه (زوج هایی که ناباروری را پس از حاملگی های قبلی تجربه می نمایند) ، تقسیم می شود .

 یک بررسی جدید نشان می دهد که 14 % زوج های آمریکایی ( 28 میلیون نفر ) دچار ناباروری هستند .تقریبا نصف این بیماران به دنبال درمان می گردند ومهم تر اینکه 85% از آنها بااستفاده از روشهای دارودرمانی آبستن می شوند .

 ناباروری علل مختلفی دارد ودر بسیاری از بیماران, ناباروری ممکن است بیش از یک علت داشته باشد .لذا نیاز به ارزیابی کامل دارند . علل شایع ناباروری عبارتند از غیر طبیعی بودن اسپرم) 35% موارد (، نارسایی تخمک وتخمک گذاری (25% موارد)،چسبندگی های لگن ،آ ندومتریوز ، نارسایی لوله های فالوپ ومشکلات رحمی ( 25% موارد )ودر 5% تا 10% زوجین عامل بخصوصی را نمی توان بعنوان علت ناباروری تشخیص داد.

 اغلب آزمایشات مورد نیاز برای ارزیابی ناباروری را باید در زمان های معینی در طول سیکل قاعد گی انجام داد وتا آزمایشات مورد بررسی قرار نگیرند ,درمان بندرت موثر واقع می گردد . نکته مهم تر اینکه لازمه موفقیت در انجام حاملگی همکاری نزدیک بین زوجین وتیم پزشکی است . 

شرایط لازم برای باروری طبیعی چیست ؟

1- مرد باید به اندازه کافی اسپرم های طبیعی ومتحرک تولید نماید که بتوانند در مسیر های باز حرکت نموده واز آلت تناسلی فرد در زمان انزال خارج شوند .

2- اسپرم باید در واژن زن ذخیره شود تا در زمان مناسب درطی سیکل قاعد گی یعنی وقتی که اسپرم هاقادر هستند در مخاط رحم نفوذ کرده ، به درون رحم ولوله های فالوپ صعود نموده وتخمک را بارور نمایند .

 3- زن باید تخمک سالم ورسیده را تولید نموده واز تخمدان ها آزاد نماید پس از رها سازی تخمک از تخمدان ، تخمک باید از لوله های فالوپ به سمت داخل رحم حرکت نماید ، بطوری که بتواند با اسپرم مواجه شده وبارور گردد .

 4- تخمک بارور شده باید به درون رحم حرکت نموده ودر درون آندومتر آماده قرار گیرد ( در درون لایه های رحم ) تا اینکه بتواند برای رشد بیشتر ، تغذ یه نماید .

ناباروری مردان

امروزه می دانیم که ناباروری مردانه درحدود 50% زوج های نابارور وجود دارد .در نتیجه باید از مردان یک شرح حال ومعاینه فیزیکی کامل گرفته شود . وقتی که مردی بخواهد از لحاظ ناباروری درمان شود ، تجزیه وتحلیل اسپرم اساس کار در ارزیابی ناباروری مردان محسوب می شود .در صورت لزوم ارزیابی کاملتری نیز باید انجام گیرد ، شامل معاینات اورولوژی واندوکرینولوژی.

در مرکز منتصریه مردان هم مثل زنان وبصورت همزمان از لحاظ ناباروری تحت بررسی قرار می گیرند . این مرکز یک تیم کلینیکی منحصر به فرد ، از اندوکرینو لوژیست ها و ارولوژیست ها دارد که تلاش های خودرا درجهت تشخیص ودرمان اختلالات اسپرم با همد یگر وبطور چند جانبه انجام می دهند .

علاوه بر این ، هم تیم پزشکی وهم تیم آزمایشگاهی خدمات درمانی را درطول هفته ارائه می نمایند .به جز در دوهفته اول سال در تمامی ایام سال ما به طور مستمر خدمات درمانی را برای زوجین توسط تیم پزشکی ، پرستاری و پرسنل آزمایشگاه ، ارائه می نمائیم.

 به هر فرد نابارور روشهای درمانی مختلفی پیشنهاد می گردد . توانایی های مختلفی از لحاظ تعداد روش های درمانی برای درمان اختلالات مردانه وجود دارد .بااین وجود ، چنانچه روشهای ساده وابتدایی درمانی موثر واقع نشد ند یا اگر اختلالات اسپرم از لحاظ شد ت متوسط تا شد ید باشد ، به زوجین توصیه می شود یا از روش تلقیح اسپرم درداخل رحم ((IUI )) یا از تکنولوژی پیشرفته درمان نا باروری مثل روش لقاح خارج از رحمی (( IVF )) و یا تزریق اسپرم به داخل سیتوپلاسم تخمک ICSI استفاده نمایند .

((IUI )) با استفاده از اسپرم همسر به زوج هایی که عامل ناباروری مردانه باشد، پیشنهاد می گردد، البته در صورتی که نارسایی اسپرم مرد از نوع خفیف یا متوسط باشد . در برخی شرایط ،روش های پیشرفته برای بسیاری از انواع ناباروری های مردان ، اثر بخش ترند . این روش ها عبارتند از روش لقاح خارج از رحمی ( IVF ) وروش تزریق اسپرم به درون تخمک ( ICSI ) .روش تزریق اسپرم به درون سیتوپلاسم تخمک انقلابی در درمان ناباروری مردان ایجاد نموده است .

 امروزه ما همه انواع نارسایی اسپرم مثل تعداد ناکافی ، عدم تحرک اسپرم ، مشکل مورفولوژی اسپرم ، وجود آنتی بادی های ضد اسپرم ، وحتی عدم وجود اسپرم مردان در موقع انزال ( آزو اسپرمی ) را بصورت کاملا اثر بخش درمان می کنیم . در این موارد ، اسپرم را می توان از طریق جراحی سرپایی از اپیدید یم یا بیضه استخراج نموده و همراه تزریق اسپرم به داخل سیتو پلاسم تخمک درمان نمود .

ارزیابی فاکتور مردانه

 تجز یه وتحلیل اسپرم یکی از اولین مراحل ارزیابی زوج های نابارور ، تجزیه وتحلیل اسپرم می باشد . نمونه اسپرم 4 – 2 روز پس از آخرین فعالیت جنسی جمع آوری می شود . پس از جمع آوری اسپرم ، حجم، تعداد اسپرم موجود ، تعداد اسپرم متحرک ، ودرصد اسپرم طبیعی تعیین می گردند . ملا ک طبیعی بودن اسپرمو گرام در تجزیه وتحلیل آن شامل حجم 5 – 3 میلی لیتر اسپرم , تعداد بیشتر از 20 میلیون اسپرم در میلی لیتر , تحرک بیشتر از 50% وبا استفاده از ملاکهای بسیار دقیق ساختاری بیشتر از 6%اسپرم ها ساختار طبیعی داشته باشند .

ارزیابی تخمک ها وتخمک گذاری

 برای ارزیابی تخمک گذاری و " کیفیت" تخمک ها ، روشهای مختلفی وجود دارند ، که اغلب به ((ذخیره سازی تخمک )) مربوط می شود . این موضوع ثابت شده است که باافزایش سن زنان ، هم تعداد وهم کیفیت تخمک آنها روند نزولی را آغاز می نماید . به این کاهش کیفیت (( کاهش ذخیره سازی تخمک )) می گویند.

 آزمایشات روز سوم سیکل :

سنجش میزان هورمونهای LH ,FSH واسترادیول مخصوصا در روز سوم سیکل قاعد گی در پیش بینی شانس آبستنی و دوز مورد نیاز داروهای تحریک تخمک گذاری موثر می باشد و جزئیات دیگری را نیز ارائه نماید.

نمودار دمای پایه بدن ( نمودار BBT) 

بعد از تولید هر تخمک, تخمدان پروژسترون تولید می کند . یعنی هورمونی طبیعی که در صورت حاملگی از آن محافظت می کند . پروژسترون میانگین دمای بدن را افزایش می دهد واندازه گیری درجه حرارت بدن در صبح زود یکی از روشهایی است که بیماران برای کنترل تخمک گذاری می توانند مورد استفاده قرار دهند .

دمای بدن بیماران باتوجه به سیکل ماهانه هرروز صبح قبل از برخاستن از رختخواب اندازه گیری وثبت می گردد. الگوی تخمک گذاری آ ن است که که دمای بدن قبل از تخمک گذاری ( عمو ما روزهای 14– 1 قاعدگی ) زیر 36 درجه سانتیگراد در نوسان بوده ، وپس از تخمک گذاری ( یعنی در روز 15 یا بعداز آن درجه حرارت بدن فرد به میزان 1 - 5 /0 درجه افزایش پیدا می کند ، این نوسان در بالا تر از36 درجه سانتی گراد تا قاعدگی بعدی ادامه میابد که این افزایش دمای بدن حاکی از تخمک گذاری است.

 نمودار بالابودن درجه حرارت بدن در نیمه دوم سیکل قاعدگی ثابت می کند تخمک گذار ی اتفاق افتاده است.سیکل بدون تخمک گذاری نمی تواند به صورت پیوسته دمای بدن را در نیمه دوم سیکل قاعد گی افزایش یافته نشان دهد .

 اندازه گیری" LH " ادرار

روش دیگر کنترل تخمک گذاری روش استفاده از کیت پیش بینی کننده قاعدگی است، که مقدار هورمون تبد یل کننده فولیکول به جسم زرد( LH)را قبل از تخمک گذاری در ادرار اندازه گیری می کند. این آزمایش به مد ت 4 یا 5 روز در میان سیکل قاعدگی از حدود روز 11 سیکل انجام می شود و زمان افزایش" LH " قبل از تخمک گذاری محسوب می شود. زمانی که غلظت هورمون" LH "در ادرار افزایش پیدا می کند، در رنگ آزمایش تغییر ایجاد می گردد .این پیش بینی قبل از تخمک گذاری انجام می گیرد و از لحاظ زمان انتقال اسپرم و مقاربت از اهمیت بسزایی برخوردار است .

افزایش پرولاکتین

افزایش غیر طبیعی میزان هورمون پرولاکتین می تواند موجب کاهش تخمک گذاری شود. این افزایش اغلب توسط تومور خوش خیم واقع در قاعده غده هیپو فیز انجام می گیرد .

 علایم هیپرپرو لاکتینمی از طریق افزایش تولید شیر پستان مادر در شیر دهی نیز مشخص می شود .

برای رفع این مشکل مصرف داروی بروموکریپتین موفقیت آمیز بوده ودر بعضی موارد نادر غده باید برداشته شود .

 بررسی موکو س دهانه رحم :

در حوالی تخمک گذاری موکوس از دهانه رحم ترشح می شود . این موکوس دهانه رحم به دلیل اینکه زمینه را برای انتقال اسپرم از واژن به درون رحم فراهم می نماید بسیار اهمیت دارد .

بررسی ترشحات دهانه رحم غالبا با استفاده از یک اسپکولوم در حدود زمان تخمک گذاری انجام می گیرد وکمیت وکیفیت ترشحات دهانه رحم مورد ارزیابی قرار می گیرند .

آزمایش پس از مقاربت :

آزمایش پس از مقاربت کاملا شبیه بررسی ترشحات دهانه رحم می باشد، به این ترتیب که این آزمایش 12-4 ساعت پس از انجام مقاربت در حدود زمان تخمک گذاری صورت می پذ یرد. این بررسی نه تنها اطلاعاتی را در مورد کیفیت و کمیت مخاط موجود ارائه می نماید، بلکه ارزیابی کاملی از میزان غلظت اسپرم پس از ترکیب با مخاط دهانه رحم فراهم می آ ورد.

هیستروسالپینگوگرام :

هیستروسالیپنگو گرام ( HSG ) روشی برای ارزیابی شکل داخلی دهانه رحم، حفره رحم و لوله های فالوپ محسوب می شود. این آزمایش یک آزمایش کاملا مهم است برای اینکه مشخص شود که آیا رحم شکل طبیعی دارد و آیا لوله های فالوپ باز و طبیعی هستند یا خیر .

 این آزمایش با تزریق مقدار کمی مایع حاجب به داخل رحم انجام می شود که این مایع در رادیوگرافی نمایان می شود . زمانی که این مایع به داخل رحم تزریق گردید، رادیو گرافی ها انجام می گیرند تا جریان مایعی که نشان دهنده شکل رحم ولوله های فالوپ است، قابل مشاهده گردد. این آزمایش نیاز به 5-3 دقیقه زمان داشته و با انجام آن اطلاعات اولیه بدست می آیند.

این بررسی غالبا در اوایل سیکل قاعدگی یعنی پس از پایان خونریزی و قبل از تخمک گذاری انجام می گیرد. بهترین زمان یک یا دو روز بعد از پاک شدن می باشد.