چکیده مطالب:
ازغند از دهستان های بخش مه ولات به مرکزیت شادمهر می باشد.
این روستا در فاصله 55 کیلومتری از تربت حیدریه و حدود 35 کلیومتری کاشمر و مه ولات می باشد.
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری مسکن ونفوس سال 1385، تعداد 1313 نفر بوده که از این تعداد 687 نفر زن و 626 نفر مرد هستند ودر مجموع دارای 402 خانوار جمعیت می باشد.
ازغنداز نظرجغرافیایی در شمال شرق کشور واقع شده و از نظر آب و هوا در محدوده گرم و خشک قرار گرفته است.
از آنجایی که این منطقه در مسیر راه های ارتباطی شمال و جنوب و شرق و غرب استان واقع شده است، یکی از مهم ترین مناطق کشاورزی استان می باشد.
از عمده محصولات کشاورزی ازغند می توان به زعفران، گردو، انار،کشته و... اشاره کرد.
در ازغند حدود 30حلقه چاه، وجود دارد که آب را به سطح زمین منتقل می کند.
مساحت زمین هایی که برای کشت کلیه محصولات آبی منطقه مناسب است حدود 10000 هکتار است .
در این منطقه، فرسایش بادی دیده می شود.
پوشش گیاهی این منطقه شامل پوشش گیاهی طبیعی و مصنوعی است که پوشش گیاهی غالب منطقه، در دشت ها عمدتاً شور دانه، طاق، خار شتر، اسپند و در ارتفاعات گون و درمنه است.
قدمت تاریخی روستای ازغند، به 2000 سال قبل، باز می گردد و از آثار تاریخی آن می توان به مسجد جامع ازغند وگورهای زرتشتیان اشاره کرد.
صنایع دستی این روستا نیز شامل قالی بافی، فرت بافی، تهیه صابون، کفاشی و آهنگری می باشد.
واژگان کلیدی:
ازغند- مه ولات- منطقه- ویژگی ها- روستا.
مقدمه
در طول تاریخ، روستا و روستا نشینی جلوه بارزی از مدنیت و حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر کشوری بوده و با وجود فراز و نشیب های فراوان، به خصوص در یک قرن گذشته همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است.
روستا به عنوان کانون حیات و فعالیت از دیر باز در تاریخ هر کشوری، واحد جمعیتی پایه تلقی شده و به همین دلیل در هر سرزمینی بنا به جایگاه و نقشی که ایفا می کند، همواره مورد توجه سیاست گذاران، مدیران و برنامه ریزان بوده است.
روستا به عنوان واحد پایه تولید و سامانه اجتماعی هر ملت بر سایر اجزای جامعه، اثر گذاشته و از آنها نیز متأثر شده است.
ارتباط متقابل میان شهر و روستا و تأثیر تعیین کننده روستا بر بخش کشاورزی و سایر بخشها را نمی توان در فرایند مدیریت و برنامه ریزی نادیده گرفت.
درباره نام ازغند و حتی شکل نوشتاری آن روایت های گوناگونی مطرح است. بعضی شکل تغییر یافته آذوغه بند را و بعضی ازقند یا ازغند به ضم الف، که « از » به معنی خوش و خرم و « غند» از ریشه پهلوی «کن» و « کنت » به معنی شهر، نتیجه می گیرند که ازغند به معنی شهر سبز است.
در این تحقیق سعی شده تا به شناخت و آگاهی کافی از وضع موجود روستا از نقطه نظرهای ذیل بپردازیم.
ویژگیهای طبیعی:
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات کشوری؛
ویژگیهای زمین شناسی منطقه؛
ویژگیهای اقلیمی منطقه؛
ویژگیهای منابع آب و خاک؛
پوشش گیاهی.
ویژگیهای انسانی:
جمعیت؛
مسائل تاریخی؛
ویژگیهای فرهنگی.
ویژگیهای اقتصادی:
بخش کشاورزی و دامداری؛
بخش صنعت.
در دوران کنونی ابزار و روشهای دستیابی به منابع، گرچه بسیار گسترده و آسان شده است ولی همین گستردگی، پیش بردن تحقیقات فردی را به چالش کشیده است، به گونه ای که از پیش پا افتاده ترین تا پیچیده ترین تحقیقات توسط گروه یا گروه ها انجام می شود و در حقیقت دوران تحقیقات فردی به پایان رسیده است.
تحقیقی که اکنون پیش روی دارید، اگر چه دارای نقاط ضعف بسیاری است، اما امروز که شاهد نسخ تدریجی زندگی از سنتی به صنعتی هستیم، تحقیق درباره روستا از اهمیت ویژه ای برخوردار است، امید است مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.
فصل اول
ویژگیهای طبیعی
روستای ازغند
1) موقیعیت جغرافیایی:
1-1) موقع ریاضی:
روستای ازغند در طول جغرافیایی 58 درجه و 48 دقیقه و عرض جغرافیایی 354 درجه و 16 دقیقه و ارتفاع 1280 متر، از سطح دریا واقع شده است.
این روستا در فاصله تقریبی 55 کیلومتری از شهرستان تربت حیدریه و حدود 35 کیلومتری از شهرستان کاشمر و 35 کیلومتری شهرستان مه ولات می باشد.
1-2) موقع نسبی:
ازغند از شمال با روستاهای حصار، نامق، رودمعجن و از جنوب به جاده کاشمر- تربت حیدریه و روستای گلستان و از شرق به روستاهای علی آباد، سلطان آباد و روستای خالی از سکنه حاجی آباد و از غرب با روستاهای فرشه و نای همسایه و مرز مشترک دارد.
روستای ازغند در شهرستان تربت حیدریه از توابع بخش شادمهر شهرستان مه ولات در استان خراسان رضوی قرار دارد.
1-3) توپوگرافی:
به طور کلی از جنوب تربت حیدریه به طرف مه ولات از ارتفاعات کاسته شده و تنها در بخش شرقی به سمت رشتخوار بر تراکم ارتفاعات افزوده می گردد .ارتفاعات منطقه را می توان به دو رشته تقسیم کرد : اول ارتفاعات شمالی مه ولات که شامل کوه های شصت دره و کال سالار ، کوه سماق با 2218 متر ، کوه تیغ سیاه با 2250 متر ، کوه تیغ سبز با 2287 متر می شوند و بلند ترین نقاط منطقه را دارا می باشد. دوم پایکوه ها و ارتفاعات کوههای کم ارتفاع مر کزی و شرقی مه ولات است . کوه حاجی میری ( شکسته حاجی میر ) با 1281 متر ، شکسته کوهیک با 1307 متر در بخشهای شرقی و مرکزی مه ولات از این جمله اند.
2) ویژگیهای زمین شناسی:
از نظر چینه نگاری می توان مهم ترین سازند ها و لیتولوژی آنها را به صورت زیر بر اساس نقشه های زمین شناسی 250000 : 1 و 100000 : 1 سازمان زمین شناسی کشور به شرح ذیل طبقه بندی کرد:
الف : سازند های دوره دو نین فوقانی؛
ب: ماسه سنگ های میوسن تحتانی؛
ج: رسوبات میوسن فوقانی؛
د: سازندهای پلیوسن؛
ه: سازند های کواتر نری منطقه دشت مه ولات دارای گسل ها و شکستگی های تکتونیکی زیادی است که تحت تاثیر فعالیت های لرزه خیزی گسل درونه که خود یکی از گسل های مهم خاورمیانه می باشد قرار دارند.
به طور کلی در دشت مه ولات چند گسل وجود دارد:
گسل سنگل آباد ، گسل بشرویه ،گسل امیر آباد ، گسل فیض آباد ، بند لوچک و گسل مهنه.
این گسل ها با جهات شمالی – جنوبی و یا شرقی – غربی عموماً در غرب ، شرق و جنوب منطقه مورد مطالعه واقع گردیده و فعالیت های آنها به دلیل مربوط بودن به چین خوردگی آلپی هنوز ادامه دارد. از این نظراین گسلها بر حرکات زلزله خیزی منطقه مؤثرند.
1-2) ژئو مورفولوژی:
واحدهای ژئومورفولوژی منطقه به قرار زیرند:
واحد دشت:
این واحد ژئو مورفولوژی که بیشترین مساحت سر زمین مه ولات را در بر می گیرد شامل مناطق نسبتا هموار، با سطح توپوگرافی ملایمی است . دشت های منطقه مورد مطالعه از نظر نوع رسوبات آنها متفاوت بوده که می توان آنها را به دشت های رسی ، ماسه بادی و دشتهای مرکب از رس و ماسه بادی تفکیک نمود.
1-2-1)دشت ازغند:
دشت ازغند در بخش شمالی شهرستان واقع شده است .این دشت به سبب نزدیکی به کوهستانهای شمالی از وسعت کمی نسبت به دشت فیض آباد برخوردار است . اراضی این دشت بوسیله قنات، روانابهای سطحی، چاههای عمیق و نیمه عمیق با عمق کم آبیاری می شود.
با توجه به قرار گرفتن در ارتفاع بالا نوع محصولات کشاورزی و باغی خاص منطقه را دارا می باشد. مثل محصولات سر درختی آلبالو، زردآلو، گردو و ... و محصولات زراعی مثل گندم و جو نیز کشت می شود. اما گاهی سرمازدگی بهاره بخش عمده محصولات سردرختی را از بین می برد و درآمد کشاورزان کاهش می یابد .
1-2-2)دشت فیض آباد:
دشت فیض آباد در بخش مرکز و جنوب شهرستان واقع شده است. این دشت بدلیل آب و هوای گرم وخشک مستعد کاشت محصولات گرمسیری و با توجه به اینکه نوع آب از نظر کیفی تغییر میکند و میزان شوری آن بالا است ،کشت درختان شورپسند مثل پسته رایج است .در بخش شمالی دشت فیض آباد به دلیل سبکی آب و نوع خاک کشت انار رایج می باشد .این دشت بخش بزرگی از میزان محصولات تولید ی کشاورزی و محصولات دامی را بر عهده دارد ولی بعلت برداشت بی رویه از منابع آب زیر زمینی ، جزو دشتهای بحرانی استان خراسان رضوی محسوب می شود .
1-3) نمکزارها و ریگزارها:
واحد ژئو مورفولوژیک ریگزارها و نمک زارها در جنوب منطقه دارای تبخیر بالا و املاح نمکی در خاک است که باعث شده سطح دشت نمک بسته و در آنها دق نمکی به وجود آید.
ویژگیهای اقلیمی:
بطور کلی سه عامل مهم و اساسی در اقلیم کشور دخیل هستند. این عوامل عبارتند از :
3-1) عوامل درونی :
شامل ارتفاع ،عرض جغرافیایی ،دوری و نزدیکی به دریا و پوشش گیاهی زمین که عملکردی محلی دارد .
3-2) عوامل سیاره ای :
شامل پرفشار جنب حاره ای، رود باد جنب حاره ای باد های غربی فرود بلند مدیترانه ای و سیستم های سینوپتیک برون حاره شامل سیکلونهای مدیترانه ای و امواج کوتاه و بادهای غربی ، جبهه قطبی رودباد.عوامل درونی با زمان چندان تغییر نمی کند و حالت متعارف اقلیمی یک محل می باشند .
این عوامل در مقایسه با عوامل همسایه و سیاره ای در شکل دهی به اقلیم منطقه حکم زیر ساخت را دارد . به بیان دیگر استخوان بندی اقلیم منطقه را ارتفاع، عرض جغرافیایی، دوری و نزدیکی به دریا و پوشش گیاهی زمین می سازند.
تغییرات روزانه، ماهانه، و سالانه هوا که به منزله انحراف از میانگین از این زیر ساخت تلقی می شود ناشی از پسروی و پیشروی و پیدایش و ناپدید شدن عوامل همسایه و سیاره ای است. نقش ارتفاع و عرض جغرافیایی در آرایش نواحی اقلیمی منطقه بسیار مهم می باشد، به طوری که تغییرات آب و هوایی شمال و جنوب شهرستان عمدتاً از پیکربندی ناهمواریها پیروی می کند .نقش ناهمواریها در آرایش مکانی دمایی منطقه بسیار آشکار است و در همه جا با افزایش ارتفاع از دمای هوا کاسته می شود که عمدتاً جهت آن شمالی – جنوبی می باشد.
اثر ناهمواریها بر بارش در سطح منطقه کاملا مشهود است و دارای همبستگی مستقیم و معنا داری می باشد، به طوری که نواحی شمالی منطقه دارای ارتفاع بیشتر، از بارش بیشتری نسبت به نواحی پست جنوبی برخوردار است.
از عرض جغرافیایی به عنوان عامل مهم در زاویه تابش و میزان انرژی در یافت شده می توان یاد کرد و از طول جغرافیایی به عنوان موقعیت نسبی، نسبت به توده های هوایی که از غرب وارد کشور می شود، یاد کرد.
3-3) تحلیل عناصر اقلیمی منطقه:
بدلیل تغییرات در شرایط توپوگرافی، تغییرات مکانی عنصر دما در منطقه بسیار چشمگیر می باشد. نقش ناهمواریها در آرایش مکانی دمایی منطقه بسیار آشکار می باشد.
این مسئله را می توان گاهاً در نوع ریزشهای جوی نیز مشاهده کرد بطوری که نواحی مرتفع شمالی منطقه دارای ریزش برف بیشتری نسبت به نواحی جنوبی می باشد. این اختلاف شدید دمایی در شکل دهی نواحی با اقلیم متفاوت مؤثر است .همانند دما بارندگی از الگوی آرایشی توپوگرافی تبعیت می کند و با آن رابطه ای مستقیم دارد به گونه ای که نواحی شمالی منطقه با متوسط 250 ملی متر بارندگی حدود دو ونیم برابر بارندگی بیشتر از نواحی جنوبی با 100 میلی متر دریافت می کند. چنین توزیع مکانی نامناسبی، ذکر میانگین بارشی را برای کل منطقه با مشکل مواجه می کند.
علاوه بر آن توزیع زمانی بارندگی در منطقه بسیار ناهمگون می باشد، به طوری که قسمت عمده از بارندگی و به عبارتی 57 درصد از بارندگی سالیانه در فصل زمستان ریزش میکند و در فصل بهار هم که 20 درصد از بارندگی سالیانه را به خود اختصاص داده است. سهم فروردین بسیار چشمگیرتر است.