تیراندازی با تیر و کمان یکی از قدیمیترین ورزش هایی است که هنوز هم انجام میشود. در اینجا نمیخواهیم شما را به زمانی ببریم که انقلاب تیر اندازی انجام شده، بلکه میخواهیم از تاریخ بشر و انسان بگوییم.
شاهدان قدیمی که تیراندازی را از زمانهای بسیار دور در انجام میدادند شاید بتوان تاریخ انجام آن را به "عصر سنگی" نسبت دادند (در حدود 20000 سال قبل از میلاد مسیح). مردمان اولیه زمانی که در مصر باستان زندگی میکردند از تیر و کمانهای ابتدایی استفاده میکردند که قدمت استفاده از این ابزار به چیزی حدود 5 هزار سال پیش از شروع اولین نشانههای جنگاوری در روی کره زمین بر میگردد.
در چین قدمت تیر اندازی به زمان حکومت سلسله شانگ (در حدود سالهای1027 تا 1766) بر میگردد. در زمان جنگ ارابهای هر تیمی از سه مرد تشکیل میشد، یک راننده ارابه، یک نیزه دار، و یک تیر انداز. در زمان حکومت ژو Zhou از 256 تا 1027 قبل از میلاد، خاندان سلطنتی در مسابقات تیر اندازی شرکت میکردند که با مراسم جشن و موسیقی و ... همراه بود.
گسترش در آسیا
هنگامی که چینیها در قرن 6 میلادی ژاپنیها را با تیر اندازی آشنا کردند، این مساله تأثیر برجسته و شگرفی روی رسوم و سنن مردم آسیای شرقی گذاشت. یکی از هنرهای رزمی ژاپنیها به نام Kyujutsu (کمان و نیزه) که امروزه در این کشور با نام کیودو (Kyudo)یکی از روشهای کمان داری است، از ورود تیر اندازی در همان دوران سرچشمه گرفته است. کیدوی مدرن و پیشرفته یکی از متدهای پیشرفت و بهبود فیزیکی، ذهنی و روحی است.
در دوران یونانی-رومی، کمان و نیزه بیشتر برای شکار و کارهایی از این قبیل مورد استفاده قرار میگرفت تا جنگ و ستیز و خونریزی! تیراندازان در مواقع دیگر سال در کار گاههای کوزه گری و سفالگری دیده میشدند. البته این شاخه ورزشی به سرعت در آسیای شرقی و کشورهای مجاور آن توسعه یافت. آشوریها و پارتها جزو کسانی بودند که در توسعه این ورزش رزمی گامهای بلندی برداشتند. از آتیلا اسطوره تیر و کمان در سدههای پیشین، هنوز به نیکی یاد میشود.
اساطیر تیراندازی
در قرنهای پیشین محبوبیت تیر اندازی به قدری بود که حتی تأثیر آن را در ادبیات قومی و شعر سرایی هم میتوان دید. حتی در تصویر سازیهایی مانند رابین هود که از معروفترین و مطرحترین چهرههای این عرصه به شمار میرفت.
مراجع مختلف و متعدد در خصوص تیر اندازی حاکی از وجود داستانها و افسانههای گوناگونی در ادبیات کهن یونان است. اولیس (Ulysses) قهرمان حماسه اودیسه منسوب به هومر (Homer) شاعر نابینای یونانی در کتاب بیستم یکی از بهترین نمونههای این افسانهها است. اولیسز به واقع یکی از قهرمانان تیر اندازی در اساطیر است. پنه لوپه (زوجه اودیسوس) فکر میکرد که همسرش بعد از 20 سال غیبت پس از جنگ بزرگ تروا (Troy) هرگز باز نمیگردد. خواستگاران فراوانی او را احاطه کرده بودند، اما بالاخره اولیس از جنگ تروا بازگشت و در قالب یک چوپان به زندگی اش ادامه داد و با استفاده از تیر و کمان و مهارتش در این رشته توانست به همسرش خبر دهد که چه کسی است!! ادبیات انگلیس همچنان به اسطورههای خود در این رشته و تأثیر آن در ادبیات کهن کشور افتخار میکند. یکی دیگر از قهرمانان اسطورهای تیراندازی با کمان ، آرش کمانگیر ایرانی است. در شاهنامه فردوسی از این شخص نام برده شده است که توانست با پرتاب یک تیر، مرز میان ایران و توران را تعیین کند.
تاریخچه تیر و کمان:
تیروکمان در قدیم الایام وسیله شکار حیوانات ویک ابزار دفاعی برای انسان بوده است. به طور کلی و دقیق نمی توان گفت که مردمان کدام قوم و در کدام سرزمین آن را اختراع کرده اند. اما بدون شک تاریخ استفاده از این وسیله به پنج هزار سال قبل از میلاد میرسد.کمان گیران همواره در ادبیات، هنر، اساطیر، گویشها، داستانهای حماسی و انسان شناسی گذشته مطرح بوده اندو در تمدنهای بزرگ باستانی همچون ایران، مصر، چین، یونان و روم از آنها یاد شده است."هومر" داستانسرای نامی یونان (حدود قرن نهم پیش از میلاد) در کتاب خود اینگونه عنوان کرده است:" در فتح شهر َ تراوا َ سربازان یونانی از تیروکمان استفاده میکردند."
در تاریخ باستان، ایرانیان و مصریان دارای بهترین تیراندازان جهان بوده اند و در ارتش این دو امپراتور، از تیروکمان استفاده میشد.
تیراندازی با کمان بین ایرانیان از جایگاه خاصی برخوردار بوده است و در اعیاد و جشنهای گوناگون، پیر و جوان با کمال مهارت خود را به نوعی به عرصه ظهور می نشاندند.
در کتاب حماسه ملی شاهنامه فردوسی اشعاری وجود دارد که حاکی از نقش تیراندازی در بین ایرانیان قدیم و جنگهای آنان بوده است و بارها از حاکمان، دلیران و رزم آورانی نام می برد که در هنگام بزم و شکار، برای سرگرمی خود و مشاهده قدرت و مهارت شاهزادگان و دیگر نام آوران ،مسابقاتی را تشکیل داده و برندگان را مفتخر به دریافت جوایز خواص می کردند.
در داستان حماسی رزمی آرش کمانگیر، چنین می خوانیم:
منم آرش، کمانداری کمانگیرم
مرا تیر است، آتش بر
مرا باد است، فرمانبر
تیراندازی با کمان یکی از ورزشهای ایرانیان قدیم بوده که به گفته"گزنوفون" به اطفال کوچک تا شانزده سالگی تعلیم داده میشد. شرح جنگ رستم و اشکبوس در شاهنامه این ادعا را ثابت می کند.
به گفته هردوت مورخ یونانی، ایرانیان دارای سه صفت ممتاز جوانمردی بوده اند:
راست می گفتند، راست بر است می نشستند و راست تیر می انداختند.
ودر جای دیگر اینگونه عنوان می کند:
" ایرانیان در تربیت فرزندان خود از سن پنج سالگی تا بیست سالگی کمانگیری و سوارکاری را می آموختند."
مصریان باستان با اتصال چوب و شاخه های محکم درختان، کمانهای محکم و با استقامتی می ساختند.
با توجه به نشانه های بر جا مانده تخمین زده می شود که وزن کمانهایی که که ارتفاع آنها از یک مرد کمی کوتاهتر بوده 1/68 تا 8/90 کیلوگرم بوده است. تصور می شود که شکارچیان از پیکانهایی به طول 5/2 فوت(2/76 سانتیمتر) و با سر پیکان برنزی استفاده میکردند.
اولین کمان که قدیمی ترین کمانه به عنوان ابزار جنگی محسوب می شودبا قدمت 3500 تا 4000 سال قبل از میلاد مسیح در ناحیه نیل کشور مصر باستان پیدا شد.قابل تذکر است که یهودیان قدیم کمانهای خود را از چوب و شاخ بوفالوی آبی می ساختند.
قرآن کریم کتاب آسمانی دین مبین اسلام، تیراندازی را به نوعی ممتاز مطرح می فرماید"و ما رمیت و لکن الله رمی" از لحاظ تشویق مردم به این درزش شرط بندی را که در دین اسلام حرام می باشد برای این ورزش مجاز شمرده است.
قوم پارت ایرانی که از خراسان بر خاستند کمانگیران بسیار قدرتمندی بودند و در ساختن تیر و کمان مهارت بسیاری داشتند.
اقوام آسیای مرکزی هم به نوبه خود کمانگیرانی چابک بودند و می توانستند در حال تاخت و تاز بر پشت اسب و با مهارت و دقت تیر بیاندازند. به طور کلی در جنگهای دوره باستان، تا زمانیکه دو لشکر به هم نمی رسیدند، کماندارها نقش اصلی را بر عهده داشتند. آخرین جنگ بزرگی که در آن از تیرو کمان بیشتر استفاده شده است، در سال 1860 میلادی در جنگ ((تاکو)) بود که سربازان ارتش چین مسلح به تیروکمان بودند.
اولین نوک پیکانهای سنگی در آفریقا و حدود 2500 سال پیش از میلاد کشف شد. تیرهای نوک آتشی، تیرهای سر چخماخی و تیرهای پری، احتمالا بین 2500 1800 سال پیش از میلادبوجود آمده بود.