دانلود مقاله بررسی تاثیر مشکلات خانوادگی بر گرایش به اعتیاد فرزندان

مفاهیم تعریف شده : خشونت ، خشونت خانواده ، اعتیاد ، سوء مصرف و گرایش به اعتیاد اهمیت و ضرورت تحقیق : همانطوریکه می دانیم بر اساس هرمهای سنی کشور ما با جمعیتی بسیار جوان روبرو است و درصد بیشتری از جمعیت جامعه ما را جوانان و نوجوانان تشکیل می دهند.

از طرفی اثرات تخریبی برخی نابسامانی های خانوادگی همچون خشونت والدین ممکن است سبب ساز یک سری انحرافات فردی و اجتماعی از جمله اعتیاد باشد.

در جریان آموزش و چرورش خانواده و اجتماع عوارض نامطلوبی می گذارد ، از قبیل آلف) گرایش به اعتیاد در جوانان ، ب) مانع شدن از ادامه تحصیل جوان یا نوجوان ج)تاثیرات تخریبی آن تنها منحصر به فرد نمی شود ، بلکه جامعه را به صورت یک کل در بر می گیرد.

اهداف کلی : هدف کلی من از انجام این تحقیق بررسی" تاثیر مشکلات خانوادگی از جمله خشونت بر گرایش به اعتیاد فرزندان" می باشد .

اهداف جزئی : الف) شناسائی مهمترین عوامل موثر بر گرایش به اعتیاد در جوانان و نو جوانان ب) شناسا ئی مهمترین عوامل خانوادگی موثر بر گرایش به اعتیاد در جوانان و نوجوانان ج) آگاه سازی خانواده ها بخصوص والدین از این معضل اجتماعی بزرگ فرضیه ی تحقیق : میان مشکلات خانوادگی از جمله خشونت و گرایش به اعتیاد فرزندان رابطه ی معنی داری وجود دارد!

سوالات تحقیق : چه رابطه ای بین نا بسامانی های خانوادگی و گرایش به اعتیاد نوجوانان وجود دارد؟

چه رابطه ای بین خشونت اعمال شده از سوی والدین و گرایش به اعتیاد فرزندان وجود دارد؟

چه رابطه ای بین داشتن والدین معتاد و گرایش به اعتیاد فرزندان وجود دارد؟

چه رابطه ای بین خصوصیات شخصیتی افراد و گرایش انان به اعتیاد وجود دارد؟

چه رابطه ای بین میزان اگاهی خانواده ها(والدین) و و گرایش به اعتیاد در فرزندان وجود دارد؟

مقدمه : این بحث از دیر باز در میان صاحبنظران و دست اندرکاران علوم اجتماعی و تربیتی رواج داشته است و انچه در این تحقیق اهمیت زیر بنائی می یابد بررسی بدیده ی خشونت در خرده نظام های اجتماعی از جمله خانواده و در مرحله ی بعد اثری است که بر کل اجتماع می گذارد مانند گرایش به اعتیاد در فرزندان ان خانواده که به صورت بدیده ای شوم در کل جامعه و از نسلی به نسل دیگر تداوم می یابد و رفتارهای غلط خانواده میتواند یکی از عوامل تشدید کننده ی ان باشد .

رفتار خشونت امیز خانواده می تواند موجب کاهش اعتماد به نفس در فرزندان از بین رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس در آنان .

ایجاد احساس حقارت .خود کم بینی .بی ارزشی و ....

می شود که در نتیجه ی آن فرزند به نوعی احساس سرخوردگی دچار می شود.

او در محیط خارج از خانه و خانواده به دنبال جایگزین می گردد و اغلب در محیطهای ظاهرا دوستانه اسباب اعتیاد به مواد مخدر برایش مهیا می باشد.

دکتر حسن رفیعی اعتیاد را یک مشکل بنهان.

سریع التحول و ناشی از عوامل زیستی.

روانی.

اجتماعی و معنوی می خواند و بیان میکند که متاسفانه تنها در زمینه ی عوامل زیستی شیوع اعتیاد در کشورمان تحقیقات بسیاری انجام شده است و از انجام بزوهشهای بعدی در زمینه ی عوامل روانی و به ویزه عوامل اجتماعی اغفال شده است (گزارش شیعه نیوز-ایسنا) طبق آمار و سوابق موجود .10 درصد از فرزندان دارای پدر معتاد قطعا معتاد می شوند و این در حالی است که میزان شیوع اعتیاد در بین فرزندان دارای پدر غیر معتاد تنها 2 درصد است(موسسه ی تحقیقا تی داریوش).

دکتر محمد رضا جهانی دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر بیان کرد :"پیشگیری از اعتیاد از سطوح پایین مدارس و با همیاری والدین و خانواده ها اغاز میشود و این امر همکاری دوجانبه ی خانواده ها و آموزش و پرورش را طلب میکند.

نکته ی حائز اهمیت اینجاست که طبق آمار موجود سن اعتیاد روز به روز کاهش می یابد(دکتر جهانی-ایسنا).

در آخرین آمار گرفته شده سن اعتیاد در جوانان و نو جوانان به 18 تا 19 سال رسیده که بسیار نگران کننده است.

دکتر تهمینه شکیب در گرد همایی مسئولان فنی مراکز درمان اعتیاد ضمن اشاره به پائین امدن سن اعتیاد و خطرات بس از آن در جامعه اظهار داشت :"این امر از وارد آمدن آسیب های جدی در کوچکترین خرده نظام ها همچون خانواده نشات می گیرد(خبر نگاری مهر).

به گزارش گاردین به نقل از سازمان ملل، ایران بالاترین نسبت معتادان به هروئین و تریاک را در سراسر جهان دارد و یک نفر از هر 17 نفر جمعیت آن معتاد به مواد مخدر و 20درصد از جمعیت 15 تا 60 ساله ی کشور در معرض سوء استفاده از مواد مخدر هستند(جام جم آنلاین-28اکتبر-2008).

با توجه به پائین بودن سن معتادین در کشورمان شاید بیشتر بتوان به نقش خانواده ها، به کار گیری خشونت و اعمال آن و تاثیرات سوء آن بر جوانان و نو جوانان پی برد.

این نکته را نباید نادیده بگیریم که عدم روبرویی با این مساله به منزله ی از دست دادن عزیزانمان است افزون بر این که زمینه ی انتقال آن را به نسل های آینده نیز فراهم می کند.

تعریف مفاهیم : با توجه به این که موضوع مورد بررسی "تاثیر مشکلات خانوادگی از جمله خشونت بر گرایش به اعتیاد فرزندان میباشد" لازم به نظر می رسد که مفاهیم عمده ی" خشونت " و "اعتیاد" را تعریف کرده و زوایای مختلف این مفاهیم را بررسی کنیم.

1-1خشونت برای این که بتوانیم به یک تعریف واحد از خشونت دست بیدا کنیم باید این نکته را نیز یاد آور شویم که رفتارهای متفاوتی که همه را تحت عنوان خشونت می آورند تابع انگیزشها.

نیا ت.

اهداف مشترکی نیست.

بنابر این در این زمینه برای تعریف این مفهو م باید یک سری تمایزات را در نظر گرفت.

ساده ترین تعریف برای خشونت میتواند (عملی که به آسیب رسانی عمدی دیگران منتهی گردد) باشد.

این آسیب رسانی می تواند به شیوه ها و اشکا ل مختلف از قبیل آزارهای روانی.

تحقیر.

توهین و فحا شی نیز باشد.

اما اگر بخواهیم دقیق تر بیان کنیم خشونت متضمن آسیب جسملنی نیز هست.

در تحلیل این پدیده برخی از محققان مبانی زیستی را که با عث تداوم این کنش های برخاشگرانه می شود مد نظر قرار داد ه اند.

فروید و لورنز از جمله معروفترین این نظریه بردازان هستند.

فروید خشونت را یک غریزه ی بنیادی می دانست.

انرزی غریزه ی مرگ به تدریج در درون ارگانیسم افزایش می یابد تا با لاخره تخلیه می شود.

این تخلیه یا به سوی خارج است که خشونت آشکار می باشد و یا به سوی داخل است که شکل اعمال منجر به انهدام خویش(خود تخریبی) می گیرد(آتیکن سون و دیگران.1368.

ص391).

خشونت در خانواده: خشونت در خانواده معنا و مفهوم مختلفی را در بر می گیرد.

خشونت والدین با فرزندان.

فرزندان نسبت به هم.

مرد نسبت به زن و یا بالعکس همگی جزو خشونت های خانگی هستند.

این خشونت می تواند در قالب خشونت های جسمانی.

جنسی.

روحی و عاطفی باشد.

گزارش های جهانی خشونت در خانواده معمولا زنان و کودکان را مبتلایان به عنوان قربانیان اصلی و مردان را به عنوان افراد خاطی معرفی می کنند.

خشونت های جسمانی : هر نوع ضرب و جرح و زد و خورد فیزیکی مانند سیلی.

لگد.

نیشگون.

کشیدن مو.

کشیدن شدید دست و با.

هل دادن.

ضربات شدید.

باشیدن اسید.

سوزانیدن.

برتاب اشیای مختلف.

ایجاد خراش و ....

جزو خشونت های جسمانی محسوب می شود.

خشونت های جسمانی همیشه اثری از خود بر جای می گذارند.

در این دسته از خشونت ها تجاوز جنسی نیز جزء انواع نا بیداست که بدترین آثار روحی و جسمی را در فرد آزار دیده بر جای می گذارد.

علاوه بر خشونت های جسمی و فیزیکی که معمولا اثری از خود بر جای می گذارند و در بسیاری از موارد قابل تشخیص هستند نوعی خشونت وجود دارد که در ظاهر خشونت به نظر نمی رسد اما در عمل اثار زیانباری بر جای گذاشته و تحمل آن بسیار بیش با افتاده و عادی محسوب می شود.

اما به شکلی فزاینده خطرناک و نگران کننده است.

1-1-ناکامی و خشونت رابطه ی بین ناکامی و خشونت از طریق آزمایشی معروف که توسط راجر باکر تا مارادمبو و لورت لوین روشن میشود این است که "این روانشناسان کودکان خردسال را با نشان دادن اتاقی بر از اسباب بازی و اجازه بازی ندادن به آنها کودکان را ناکام کردند".

کودکان در بشت حائلی سیمی ایستادند و امیدوار و حتی متوقع بودند که با آن اسباب بازیها بازی کنند اما به آنها دسترسی نداشتند.

بس از انتظاری طولانی و دردناک سرانجام اجازه یافتند که با اسباب بازیها بازی کنند.

در این آزمایش در همان حین گروه دیگری از کودکان اجازه یافته بودند که مستقیما و بدون آن که ناکام شوند با اسباب بازیها بازی کنند.

این گروه دوم کودکان با شادی و سرور به بازی برداختند.

در صورتی که گروه ناکام هنگامی که سر انجام به اسباب بازیها دسترسی بیدا کردند انها را به طرف دیوار برت کرده و لگدمال کردند و از این قبیل.

بدین ساند ناکامی می تواند موجب برخاشگری گردد" (الیوت ارونسون1379.ص69).

رابطه ی بین ناکامی و خشونت از طریق آزمایشی معروف که توسط راجر باکر تا مارادمبو و لورت لوین روشن میشود این است که "این روانشناسان کودکان خردسال را با نشان دادن اتاقی بر از اسباب بازی و اجازه بازی ندادن به آنها کودکان را ناکام کردند".

فرضیه ی ناکامی و خشونت چنین فرض می کند که ممانعت از تلاشهای یک فرد برای رسیدن به هدفهایش یک سائق برخاشگرانه در او ایجاد می کند که به نوبه ی خود انگیزه ی رفتاری می گردد که هدفش آسیب رسانیدن به شخص یا شیء موجد ناکامی است.

حتی بیان و برون ریختن این احساسات این سائق را کاهش می دهد.

2-1-1-خشونت به عنوان یک باسخ یاد گرفته شده: نظریه ی یادگیری مفهوم برخاشگری را به عنوان یک سائق یا غریزه که در اثر ناکامی بدید می آید و در ابعاد گسترده تر تبدیل به خشونت می شود رد میکند و عقیده دارد که خشونت با باسخهای یاد گرفته ی دیگر تفاوتی ندارد.

خشونت می تواند از راه تماشا و یا تقلید کردن رفتارهای خشن و برخاشگرانه به دیگران آموخته شود و اگر این جریان تشویق هم شود احتمال بروز آن بیشتر و بیشتر می شود.شخصی که برای رسیدن به هدفی ناکام مانده دچار حالات هیجانی و احساسات ناگواری می شود.

باسخی که فرد به این موقعیت استرس زا می دهد بر حسب یادگیری در موقعیت های استرس زای دیگر متفاوت است.

فرد ناکام مانده ممکن است از دیگران کمک بخواهد یا رفتازی خشونت امیز از خود بروز دهد یا خود را کنار بکشد و یا تلاش بیشتری برای برداشتن مانع از سر راهش بکند و یا این که به مواد مخدر یا الکل روی بیاورد.

باسخ این فرد همان باسخی خواهد بود که در گذشته به بهترین وجه نیازش را برآورده و ناکامیش را رفع کرده است.

2-1- تعریف اعتیاد : اعتیاد( ADDICTION ) یک بیماری اجتماعی است که عوارض جسمانی و روانی دارد و تا زمانی که به علل گرایش بیمار توجه نشود درمان جسمی و روانی فقط برای مدتی نتیجه بخش خواهد بود و فرد معتاد دوباره گرفتار مواد اعتیاد آور می گردد.

اعتیاد به مواد مخدر یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی.

اقتصادی و بهداشتی است که عوارض ناشی از آن تهدیدی جدی برای جامعه ی بشری محسوب شده و موجب رکود اجتماعی در زمینه های مختلف می گردد .

همچنین ویرانگری های حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزشها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی شده و بدین ترتیب سلامت جامعه را به طور جدی به مخاطره می اندازد.

اعتیاد به عنوان یک آسیب اجتماعی هیچ گاه بطور کامل ریشه کن نخواهد شد.

اما با تدبیر اندیشه و تلاشی مخلصانه حد اقل میتوان آن را به کنترل درآورد.

اعتیاد یک بیماری زیست شناختی.

روانشناختی و اجتماعی است.

عوامل متعددی در سبب شناسی مصرف مواد مخدر وجود دارند که در تعامل با یکدیگر منجر به شیوع مصرف و سبس اعتیاد می شوند.

عوامل موثر بر فرد.

محیط فرد و عوامل اجتماعی عوامل در هم بافته ای هستند که بر یکدیگر تاثیر میگذارند.

بیشنهاد کرد.

وابستگی عبارت است از تغییراتی که به دنبال مصرف مواد در فرد ایجاد میشود.

اعتیاد جوانان و نوجوانان : اعتیاد یک وابستگی یا تعلق غیر طبیعی به برخی از مواد مخدر یا داروهاست که معمولا نوجوانان در این قلمرو سنی در معرض خطر اعتیاد هستند.

بعضی از نوجوانان در محیط دوستان ممکن است سیگار بکشند و این موجب عادت به سیگار کشیدن در آنها میشود و بس از آن در صورتیکه موقعیت های دیگری در جمع دوستان وجود داشته باشد از مواد دیگری هم استقاده میکنند.

معمولا والدین تصور می کنند که اعتیاد فقط برای دیگران بیش می آید.

در صورتیکه اعتیاد یک معضل اجتماعی است و والدین باید به محیط دوستان و فرزندان خود توجه داشته باشند.

اعتیاد در جوانان و نوجوانن یکسان نیست و بستگی به عوامل مهمی مانند طبقه ی اجتماعی- فرهنگی نوجوانان.

خانواده.

مدرسه و محیط زندگی دارد.

1-2-1-مهمترین علل و عوامل موثر بر گرایش به اعتیاد جوانان و نوجوانان نوجوانان : خانواده: نخستین جایی که کودک در آن قرار میگیرد خانواده است.

خانواده های از هم گسیخته و نابسامان.

خانواده هایی که یکی از والدین معتاد هستند.

ممکن است تاثیر بسیاری بر اعتیاد داشته باشند.

محل زندگی و محله در یک قسمتی از شهر باشد که افراد معتاد زیاد هستند.

مدرسه.

رفت و آمد با دوستان و همسالان معتاد.

خلق و خوی شخص و در دسترس بودن مواد میتوانند عوامل مهمی به شمار آیند.

طبقه ی فرهنگی و اجتماعی : یعنی این که فرد از چه سطح اجتماع و فرهنگ است.

در چه قسمتی از شهر روستا منطقه یا کشور قرار دارد؟

تجربه ها حاکی از این هستند که بیشتر در مناطقی که دچار فقر فرهنگی هستند به دلیل نداشتن امکانات تفریحی و سرگرمی اوقات فراغت نوجوانان بیهوده تلف میشود و ممکن است اعتیاد را به عنوان یک سرگرمی برگزینند .

عوامل روانی : اکثر جوانان و نوجوانی که مبتلا به سوء مصرف مواد مخدر هستند دجار یک سری اختلالات روانی نیز میباشند.

عواملی همچون کم توجهی به آنان اختلال سلوکی مثل دزدی فرار از خانه یا دروغگویی مورد بی رحمی قرار گرفتن و یا دیگر رفتارهای خشونت آمیز والدین اختلالات جنسی و بیشقدمی در منازعات رفتارهای فردی و روانی هستند که تاثیر بسزائی در گرایش به اعتیاد جوان یا نوجوان دارند.

آمار د سوابق نشان میدهد که بیشتر افراد درونگرا تمایل به استفاده از مواد مخدر دارند.

افراد بزهکار تمایل بیشتری به اعتیاد دارند زیرا همسالانشان اکثرا معتاد هستند.جوانان و نوجوانانی که نتوانسته اند از خودعمومی خانواده فاصله گرفته و خوداختصاصی را به دست بیاورند قصد دارند با مواد مخدر به بزرگترها بفهمانند که میتوانند کارهایی را انجام بدهند و برای خود شخصیتی کاذب میسازند.

آن ها برای نمایش بزرگ شدن خود و ورود به دنیای بزرگسالان ممکن است از سیگار و یا مواد الکلی استفاده کنند.

تا شاید از این طریق کمبودهای رفتاری و شخصیتی خود را با مواد بر میکنند.

ار جمله ی این عوامل خانوادگی میتوان (نا امیدی در ایجاد ارتباط با بزرگترها والدین مشکل با خانواده به دلیل نبود توفیق در انجام تکالیف درسی و کمبود محبت) نام برد.

2-2-1-مراحل ابتلا به اعتیاد (علائم ) همنشینی با افراد مشکوک کم شدن اشتها تغییر در ساعات خواب تغییر در حالات و خلق و خوی تغییر در رنگ چهره کاهش وزن بی توجهی نسبت به بهداشت و همچنین بی توجهی نسبت به وضع ظاهر چرت زدن برحرفی گهگاهی و تمایل به گوشه گیری.

به طور کلی اعتیاد دارای چهار مرحله است : مرحله ی ورود به قلمرو اعتیاد یا دوره گیری ویزگیهای این دوره عبارتند از : همنشینی با افراد معتاد اعتیاد ممکن است با سیگار شروع شود و دوستان مواد مخدر را بصورت رایگان در اختیار فرد قرار میدهند و او به دلیل بی تجربگی ممکن است یکی دوبار استفاده کند.

در مرحله ی دوم اگر فرد یک یا چند مرتبه از مواد استفاده کرده باشد این بار خودش جهت تهیه ی مواد اقدام میکند و تغییراتی در رفتار وی دیده میشود.

خصوصا رفتار با خانواده او گاهی دچار شکست تحصیلی میشود و انگیزه برای انجام تکالیف درسی را از دست میدهد و تنها به نیاز جسمی به مواد باسخ میدهد.

در مرحله ی سوم به مصرف روزانه ی مواد عادت میکند.در رفتارهایش تغییرات بسیاری دیده میشود کارها و عادات روزمره ی قبلیش را ترک میکند حتی مکن است ترک تحصیل کند خلق و خویش کاملا تغییر میکند و علائم وابستگی بتدریج در او نمایان می گردند.

در مرحله ی چهارم فرد به یک معتاد کامل می شود که علائم اعتیاد از قبیل خلق و خوی متغیر در او واضح و آشکار است.

تمامی انگیزه ها و اهداف زندگیش را کنار میگذارد و دست به یکسری ناسازگاریها میزند(علی رضا-در دوشنبه1385) 3-1- نقش حوامل خانوادگی موثر در گرایش به اعتیاد جوانان تحقیقات نشان میدهد افرادی که به انواع مواد مخدر اعتیاد بیدا کرده اند اغلب اولین تجربه شان را بصورت تفریحی و در دوران نوجوانی کسب کرده بودند و بتدریج اعتیاد آنان از حالت تفریح خارج شده و با تکرار و زیاد شدن میزان مصرف معتاد شده اند.

از آنجایی که مصرف مواد مخدر همیشه رو به افزایش است نوجوان نیز ابتدا با مقداری کم شروع میکند و هنگامیکه با گذشت زمان مقدار کم اولیه ی نیاز او را تامین نمیکند مجبور میشود یا مقدار مصرف را افزایش دهد و یا فاصله ی زمانی مصرف زا کوتاهتر کند که در نتیجه منجر به وابستگی شدید او به مواد مخدر میشود.

گروهی دیگر از جوانان و نوجوانان که شروع به مصرف مواد مخدر میکنند اظهار میدارند که برای فرار از مشکلات و مسائل زندگی روزمره و داشتن احساسی بهتر از احساس فعلی شان دست به این کار زده اند.

آمارها نشان میدهند که نوجوانانی که والدینشان دچار مشکلات و مسائل اخلاقی-رفتاری هستند بیشتر در معرض خطر اعتیاد و مصرف مواد مخدر هستند.

آنها مرتبا دچار شکست تحصیلی اجتماعی میشوند و بسیار بریشان و مضطرب افسرده و منزوی هستند.

مشکلات رفتاری – خانوادگی منجر به عدم امنیت و فشار روانی بر جسم و روح آنها میشود و آنان را از محیط امن خانواده دور میسازد.

استاد مچحمد علی فطرت نقش خانواده را در این زمینه بعنوان مهمترین بایگاه شخصیتی فرد میداند.

او معتقد است مشکلات و مسائل و اختلافات خانوادگی از جمله خشونت بر فرزندان زمینه را برای ایجاد فاصله میان افراد و ابتلا به اعتیاد هموار میسازد.

وی میافزاید که اگر والدین محتاط باشند و نیازهای عاطفی اطفال را مرفوع بسازند در این زمینه مشکل ایجاد نخواهد شد.

برخی از والدین نمیدانند که خانواده بعنوان بزرگترین تکیه گاه عاطفی همچنان که میتواند بهترین زمینه را برای بیشگیری از ابتلا به اعتیاد برقرار نماید خلا عاطفی نیز زمینه ساز انحرافات اجتماعی و ابتلا به اعتیاد خواهد بود.

دکتر تیمور شاه مصمم گفت :"زمانی که روابط عاطفی سالم در خانواده بنیان گذاری نشود برخوردهای خشن با نبود فضای صمیمی در جامعه مشکلاتی را خلق خواهد کرد و فرد به دنبال حل معضل به خارج از خانواده بناه خواهد برد." در چنین شرایطی که افراد به دنبال خلاء عاطفی به محیط خارج از خانه و خانواده بناه میبرند در خارج از محیط خانواده نیز این خلاء عاطفی به هیچ صورت بر نخواهد گشت مگر اینکه استفاده جویان با تظاهر و اظهار محبت بیشترین گام را در جهت متلاشی ساختن ساختار شخصیتی او بر خواهد داشت.

انسیه رسولی معتقد است اگر سطح آگاهی خانواده ها بالا باشد هیچگاه والدین اجازه روی آوردن به مواد مخدر را به اطفالشان نمیدهند و نسبت به سرنوشت اطفال و نوجوانان خویش بی تفاوت نخواهند بود.

فراهم آوردن وسایل تفریحی و آموزشی مناسب توسط والدین به جای اعمال خشونت به اطفال و نوجوانان معصوم میتواند زمینه های رشد فکری و ذهنی اطفال را ایجاد کند و شاید مانعی هم باشد از روی آوردن او به اعتیاد.

در این زمینه همچنین باید به خشونت های فامیلی اشاره نمود.

مسلما خشونت های خانوادگی و مشاجرات بی در بی ایجاد دلسردی در میان اعضای خانواده کرده و اطفال را از کانون خانواده بیزار میسازد و این عقده که کسی وی را درک نمیکند شخص را همواره آزار خواهد داد و به دنبال مامن آسایش و شاید تسکین دهنده به اعتیاد میگراید.

نوجوانی که همواره مورد بی حرمتی و آزار پدر یا مادرش قرار میگیرد و یا در مشاجرات و دعواهای خانوادگی از چشیدن طعم یک زندگی آرام محروم میشود ،انگیزه ی قویتری برای گرایش به سوی اعتیاد پیدا خواهد کرد.

با بررسی عوامل خانوادگی در بروز اعتیاد به این نکته برمیخوریم که فرد با چه ویژگیهای شخصیتی بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارد.

تحقیقات در کشورهایی که با بیشترین آمار اعتیاد مواجه هستند نشان داده است که افراد حساس و زودرنج بیشتر در معرض اعتیاد قرار گرفته و بیشترین زمینه را برای ابتلا به اعتیاد دارا میباشند.حساسیت نیز یکی از عوامل گرایش به اعتیاد در افراد میباشد و خشونت در افرادیکه از حساسیت رفتاری بالایی برخوردارند بیشترین تاثیرات را میگذارد.

فردیکه خشونت بر او اعمال شده گاه به افسردگی روانی دچار میشود و سعی میکند برای بیرون رفت از مشکل به مواد مخدر بناه ببرد تا از این طریق به نوعی از آن سرخوردگی روحی خلاص شده و در یک دنیای بی خیالی سیر کند.

افرادیکه سرخوردگی هایشان را میخواهند با استفاده از مواد مخدر جبران کنند در ابتدا احساس شادمانی و راحتی میکنند و به این طریق از آن حس افسردگی خارج میشوند ولی به تدریج و با مبتلا شدن به اعتیاد دیگر این احساس رها شدن از احساس سرخوردگی گذشته نیستبلکه احساس انزجار از مواد و تلاش برای فراموش کردن آن است که او را دوباره وادار به استفاده از این مواد میکند(استاد محمد علی فطرت).

بر طبق آمار موجود بالاترین رقم سنی معتادان در ایران را افراد 21 تا 27 ساله تشکیل میدهند.

این موضوع اهمیت و ضرورت توجه والدین را به این نکته یادآور میشود که رفتار نامطلوب آنان تا چه اندازه میتواند اثرات زیانباری برای فرزندشان داشته باشد.

زیرا اکثر جوانان و نو جوانان با گذر از دوران بلوغ و نوجوانی دچار تغییرات جسمی-روانی گوناگون میشوندکه تاثیرات بسیاری بر رفتارها و عکس العمل های هیجانی آنان نسبت به اطرافیان که خانواده نزدیکترین افراد هستند میگذارد.

در واکنش به این قبیل مسائل هیجانی ، احساس نارضایتی ، عصبانیت ، بی حوصلگی ، مخالفت ، مبارزه جویی ، عدم همکاری ، بی اعتنایی و عیب جویی از جمله بد خلقی هاییست که زندگی نوجوانان را دشوار از پیش می کند .

در این دوران آنها بیشترین اثر پذیری را از رفتار خشونت آمیز بزرگترها در خانواده دریافت می کنند و در مواردی این ویژگیهای رفتاری به حدی شدید می شود که آنان را به راحتی مستعد آلوده شدن به انواع آسیب های اجتماعی و کجرویها می کند.

آنان وقتی خشونت را در می یابند کمتر به ارزش ها و معیار های اخلاقی والدینشان بها می دهند و بیشتر در صدد یافتن استقلال و ثبات خویش اند.

بر طبق آمار و سوابق موجود ، 40درصد کودکانی که دچار مشکلاتی در رفاه و بهزیستی خود و قربانی خشونت و سوء رفتار بوده اند ،دارای والدین و مراقبینی هستند که وابستگی به مواد مخدر و الکل داشته اند.

همچنین 79/6 درصد متخصصان بهزیستی کودکان گزارش می کنند که اعتیاد والدین حد اقل با نیمی از موارد کودک آزاری در ارتباط و 39 درصد آنها معتقدند که اعتیاد والدین خود در 57 درصد موارد عامل بدرفتاری با کودکان و نوجوانان بوده است.

والدینی که خود نیز سوء مصرف مواد مخدر و یا الکل دارند ، بیشترین آزارهای عاطفی و بی توجهی را به کودکان خود اعمال داشته اند.

بر اساس نتایج این بررسی ها این دسته از کودکان بیش از جمعیت عمومی کودکان در معرض گرایش به مواد اعتیاد آور هستند و همچنین در معرض کلیه ی جراحت ها و مسمومیت ها قرار دارند.

چرا که والدین مواد مخدر و الکل مصرف می کنند کمتر میتوانند روی رفتارها و تکانه های خود کنترل و رفتارهای بازدارنده کمتری داشته باشند(خبرنگار اجتماعی-خبرگزاری دانشجویان ایران).

شایان ذکر است والدینی که مواد مخدر یا الکل مصرف کرده و کودک آزاری می کنند ، اغلب در کودکی از راهنمایی صحیح و کانون گرم خانواده محروم بوده اند ، اغلب در انزوا زندگی می کرده اند و شمار زیادی از این والدین به افسردگی ، اضطراب و عزت نفس ناچیز دچار بوده و در جوی از فشار روانی و تعارضات خانوادگی زندگی می کرده اند.

محققان در پژوهشی پیرامون موارد کودک آزاری و بی توجهی در یافته اند که این کودکان دارای نقایصی در کنش وری هوشی و تحصیلی هستند و اختلالاتی از قبیل افسردگی، اضطراب، انزوای اجتماعی، پرخاشگری و مشکلات سلوک نشان می دهند.

همچنین کودکان دارای والدین معتاد بیش از سایرین در معرض ابتلا به الکلیسم و سوء مصرف مواد هستند.

این کودکان آسیب پذیرترین کودکان در مقابل ابتلا به اعتیاد مواد مخدر و الکل بوده اند(گزارش ایسنا).

از بسیاری از مطالعات چنین بر می آید که بر مبنای کودک آزاری در دوران کودکی می توان انواع متفاوت رفتار صدمه زدن به خود و از جمله اعتیاد را پیش بینی کرد.

در این زمینه کارشناسان معتقدند که پیشگیری از اعمال خشونت علیه کودکان و اطفال معصوم در خانواده های دارای سوء مصرف مواد و یا الکل به طور مسلم باید از حمایتهای اجتماعی افرادی مانند سایر مراقبان، اقوام نزدیک و معلمان مدارس برخوردار شوند.

بر همین اساس آموزش کلیه ی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کم سن و سال ایجاد زمینه ی دسترسی مستقیم به خدمات حمایتی برای کودکان دارای والدین سوء مصرف کننده مواد مخدر یا الکل بیش از این که کودک مورد بدرفتاری و خشونت قرار بگیرد، آموزش شیوه های پیشگیرانه و حمایتی، ایجاد گروههای خود یار و خدمات حمایتی برای والدین تحت فشار روانی و قربانیان آزار و بدرفتاری و ...

از جمله راهکارهای خدمات حمایتی به کودکان مورد آزار و اذیت والدین می باشد.

4-1-عوارض خانوادگی اعتیاد اعتیاد یکی از شایعترین علل طلاق است.

مصرف مواد مخدر موجب افزایش خشونت در والدین می شود.

مشکلات روانی کودکان و نوجوانان کاملا به سوء مصرف مواد در والدینشان وابسته است.

مشکلات اقتصادی نیز در خانواده ی معتادان بالاست.

معتادان عمدتا هزینه ی مصرف مواد مخدر خود را از خانواده تامین می کرده اند.

- خصوصیات شخصی نوجوانان و جوانان با گرایش به اعتیاد : 1-اعتماد به نفس پائین : برخی از جوانان علیرغم داشتن استعداد و توانمندی نگرش منفی نسبت به خود داشته خود را بی ارزش می کنند و در اکثر موارد احساس شکست و ناکامی به جای حل مشکل دارند و خود را سرزنش می نمایند.

2- عدم ابراز وجود : برخی از جوانان و نوجوانان قادر به اظهار نظر و ابراز توانمندی های خود نمی باشند ، آن ها در برخورد با محیط بصورت غیر فعال رفتار می کنند و قادر به بیان افکار ، نظرات و پیشنهادات خود نمی باشند.

3- عدم توانایی نه گفتن در مقابل فشار همسالان و دوستان : گاهی نوجوانان توانایی نه گفتن در مقابل پیشنهادات غیر منطقی دیگران را ندارند و گمان می کنند اگر به آنها نه بگویند ، نشانه ضعفشان است و در جمع آنان پذیرفته نخواهند شد.

آن ها دائما به دنبال احساس مورد تائید واقع شدن از سوی دیگران می باشند.

4- تزلزل در تصمیم گیری : تجزیه و تحلیل نادرست موضوعات ، عدم برقراری ارتباطی صحیح بین آنها و ترس از عواقب احتمالی می تواند منجر به تزلزل در تصمیم گیری شود .

5- گوشه گیری و انزوا طلبی : در برخی موارد مشاهده شده که نوجوانان از اطرافیان خود دور شده و ارتباط بین فردی و اجتماعی بسیار کمی دارند و ممکن است به مرور منزوی شوند.

6- نگرش مثبت به مواد اعتیاد آور : گاهی جوانان و نوجوانان تصور می کنند که مصرف مواد میتواند آن ها را در جمع مطرح سازد و به این ترتیب احساس بزرگی نمایند که این تصور اشتباه ممکن است زمینه گرایش به مصرف مواد اعتیاد آور باشد.

7- عدم تحمل ناکامی و شکست : زندگی گاهی همراه با شکست و ناکامی است .

برخی از ما احساس می کنیم که نباید با ناکامی مواجه شویم، همینطور نوجوانان ، دوست دارند زندگی همیشه بر وفق مرادشان باشد ، آن ها نمی توانند به خودشان بقبولانند که همیشه نباید بدون مشکل باشند ، با لین طرز تفکر مسلما قدرت تحمل شکست را ندارند و به محض زوبرو شدن با ناکامی از هم می پاشند.

8- تکانشگری : برخی از جوانان و نوجوانان بنا به خصوصیات شخصیتی که دارند بدون تفکر و تجزیه و تحلیل مسائل به صورت ناگهانی و بر اساس احساسات و هیجانات اقدام به عمل می کنند.

9- عدم پای بندی مذهبی : نقش اعتقادات دینی در پیشگیری از آسیب ها و انحرافات اجتماعی انکار ناپذیر است و عدم پای بندی به این اصول می تواند یکی از ویژگی های مشترک جوانانی باشد که گرایش به سمت مصرف مواد اعتیاد آور باشد.

1-2- اختلالات روانپزشکی در جوانان و نوجوانان متمایل به مصرف مواد مخدر 1- افسردگی : از زندگی و همراهی کردن با دیگران لذت نمی برند و حوصله ی انجام کار هایشان را ندارند .

برای رهایی از این حالات به جای مراجعه به متخصصان اعصاب و روان برای درمان ، مصرف مواد مخدر را به غلط به عنوان راهکار انتخاب می کنند.

2- اضطراب : بیش از حد دلواپس ، گوش به زنگ حوادث و نگران آینده اند ، حتی ممکن است علائم جسمی در آن ها ظاهر شود ، مثل تپش قلب ، تعریق کف دستها و..

-2-2- اختلالات خانوادگی در نوجوانان با گرایش به مصرف مواد اعتیاد آور : 1- خا نواده پر تنش : تفاوت سلیقه بین والدین اغلب باعث درگیری و مجادله می شود و در نهایت فشار روانی فراوانی به فرزندان وارد می کند ، در این حالت ممکن است فرزندان برای رهایی از اضطراب و تنش به محیط خارج از خانواده پناه ببرند و احتمال آسیب دیدنشان افزایش می یابد.

2- خانواده تک سرپرست یا بی سرپرست : اکثر تحقیقات حاکی از آن است که آسیب های آجتماعی از جمله گرایش به مصرف مواد مخدر در خانواده های تک سرپرست و بی سر پرست بیشتر از خانواده های معمولی می باشد.

زیرا در این خانواده ها نظارت سالم و سازنده نیز کمتر وجود دارد.

3- خانواده بد سرپرست : والدین الگوی فرزندان می باشند.

در اکثر تحقیقات مشخص شده که فرزندان بسیاری از رفتارهای خوب یا بد خویش را از پدران و مادران خود آموخته اند ، بی تردید معتاد بودن یکی از والدین که علاوه بر آن موجبات اعمال خشونتش را نیز فراهم می آورد ، این تصور را در فرزندان به وجود می آورد که اعتیاد یک عمل عاذی بوده و جزئی از روند بزرگسالی محسوب می شود و گرایش به مصرف مواد مخدر را تسهیل می کند.

4- خانواده های دارای مشکل ارتباطی : در مواردی که روابط عاطفی بین اعضای خانواده سرد، خشک و خشن باشد ، فرزندان کوچکتر احساس تنهائی نموده و برای جبران کمبود محبتشان به دوستان و یا همکلاسی هایشان پناه می برند .

5- خانواده های دارای مشکلات تربیتی : روش تربیتی و طرز برخورد والدین با فرزند عامل موثری در تکامل و تکوین شخصیت فرزندان است.

روش های بسیا ر سختگیرانه ، تحکم آمیز و یا خشونت آمیز آسیب زا بوده و زمینه ساز انحرافات اجتماعی از جمله اعتیاد می باشد.