دانلود ‫پروژه بررسی وضعیت اقلیمی شهرستان قوچان ایستگاه سینوپتیک

موقعیت جغرافیایی شهرستان قوچان : قوچان یکی از شهرهای مرتفع شمال شرقی استان خراسان است و این شهر در مسیر شاهراه آسیایی مشهد به تهران قرار دارد .

فاصله این شهر تا مشهد در مسیر این جاده 132 کیلومتر و تا مرز ایران و ترکمنستان 58 کیلومتر است / بدین ترتیب این شهر از نظر جغرافیایی در مسیر راههای درگز و باجیگران ، نیشابور سبزوار ، شیروان و مشهد قرارگرفته است ، مسیری که در واقع همان معبر و گذرگاه اصلی کاروانیان قدیم و شاهراه ارتباطی جدید است .

شهر قوچان در دشت قوچان و در عرض جغرافیایی 36.35 الی 37.45 و طول جغرافیایی 47.50 الی 59 قرار گرفته است .

و اختلاف ظهر آن با تهران 25 دقیقه و قبله آن 51 درجه و 1 دقیقه و 7 ثانیه می‌باشد .

ارتفاع قوچان از سطح دریاهای آزاد 1217 متر می‌باشد .

بررسی جایگاه و نقش شهر در استان ، شهرستان و حوزه نفوذ : محدوده حوزه نفوذ شهر قوچان همان محدوده سیاسی شهرستان قوچان می باشد و جهت شناخت شهر می‌بایست جایگاه آن حوزه نفوذ مورد بررسی قرار داد و علاوه بر آن ویژگیهای جمعیتی ، فرهنگی ، اقتصادی و ...

حوزه نفوذ را نیز باید شناخت .

بدون تردید می‌توان گفت بخش عمده‌ای از فعالیتها و حیات شهرها به وضعیت حوزه نفوذ آنها وابسته می‌باشد و هر چه شهر از حوزه نفوذ وسیعتری بهره‌مند باشد دارای جمعیت‌ ، بازار پویا ، حیات و رونق شهری بهتری خواهند بود چرا که شهرها خود امکانات مورد نیاز روستاها و حوزه نفوذ خود را تامین می‌کنند و حوزه نفوذ شهری ، منابع مورد نیاز شهرها همچون مواد غذایی اولیه بعضی از صنایع و ...

را تامین می‌نمایند و بخصوص این امر در مورد شهرهای میانی و شهرستانها محسوستر می‌باشد .

در منطقه شمال خراسان که شهر قوچان در آن واقع شده است ، قوچان به دلیل برخورداری از یک سری فاکتورها از حمله موقعیت اداری ، سیاسی ، ارتباطی و نیز نوع خدمات موجود تقریبا شهرهای شیروان ،درگز و بخشی از نواحی اسفراین، نیشابور تحت نفوذ خود داشته است و به عنوان مرکز ثقل مسائل مختلف منطقه و مرکز آن به شمار می‌رفته است .

لیکن با تغییرات بوجود آمده در ساختار اداری و سیاسی کشور و تشکیل شهرستانهای درگز و شیروان و نیز عدم گسترش خدمات در قوچان رفته رفته از اهمیت این شهر کاسته شد بعلاوه رشد و توسعه شهر مشهد به عنوان یک مادر شهر منطقه جذب تمامی امکانات مورد نیاز و از طرفی گسترش امکانات حمل و نقل و راه‌های باعث شد تا عملاً در سالها قوچان نقش مرکزیت خود را در منطقه شمال خراسان از دست بدهد بطوریکه در حال حاضر نفوذ چند نواحی اطراف ندارد .

لیکن با توجه به برخورداری از موقعیت ارتباطی مناسب این شهر و با انتقال خدمات از استان به دیگر شهرها ، شهر قوچان در سالهای آتی می‌تواند از جایگاه مهمی در به تحت نفوذ رد آوردن مختلفی همچون درگز ، شیروان ، اسفراین و بخشی از روستاهای اطراف سبزوار، نیشابور و چناران برخوردارند که دسترسی به این امر مهم در گرو تغییرات در ساختار اداری و سیاسی استان خراسان می‌باشد .

شهرستان قوچان دارای وسعتی حدود 5234 کیلومتر مربع می‌باشد و 67/1 درصد از کل وسعت خراسان را در برمی گیرد .

این شهرستان از لحاظ تقسیمات اداری و سیاسی دارای 3 بخش به نامهای مرکزی و باجگیران و همچنین 9 دهستان به نامهای دوغایی ، سودلانه ، شیرین دره و قوچان عتیق (در بخش مرکزی) ، خبوشان ، شاه جهان ، و سنگر (در بخش فاروج) و دهستان دولتخانه (در بخش باجگیران) می‌باشد .

-جمعیت شهرستان قوچان در سال 1375 بر طبق اطلاعات مرکز آمار ایران برابر با 236875 نفر بوده که رشد سالیانه از 66/0 درصد داشته است .

بر طبق مطالعات طرح جامع مشاورات و نتایج بدست آمده از این بررسی‌ها و نیز بررسی شد شهرستان قوچان طی سالهای 1345 تا 1375 و مقایسه آنها رشد جمعیت استان این شهرستان دارای رشد پایینی در سالهایی بوده است بطوریکه رشد جمعیت استان در طی این مدت 2 برابر رشد جمعیت شهرستان بوده و این امر حاکی از مهاجر فرست شدید این شهرستان می‌باشد .

بعد خانوار در این شهرستان از 5 نفر در سال 65 به 87/4 نفر در سال 75رسیده که دلیل کنترل جمعیت و کاهش میزان موالید بوده است .

بررسی تفکیکی تغییرات جمعیت در د بخش جمعیت شهری و جمعیت روستایی در طی سالهای 1345 تا 1375 نشان‌دهنده رشد بسیار پایین‌تر جمعیت روستایی نسبت به جمعیت شهری می‌باشد که به علت مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و نیز تبدیل شدن دو نقطه روستایی باجگیران و فاروج به نقاط شهری در سالهای 44 تا 65 بوده است .

در حال حاضر حوزه نفوذ شهر قوچان شامل سه نقطه شهری قوچان ، فاروج و باجگیران و 333 آبادی مسکون در سال 75 می‌باشد .بر اساس مطالعات انجام شده از مجموع این 333 آبادی 37 روستا (1/11% از کل روستاهای شهرستان) با 31410 نفر جمعیت (4/22% از کل جمعیت حوزه نفوذ) به نامهای فتح‌آباد ، فیلاب ، فخرآباد ، شورک حاجی ، شورک توکچانلو ، زوباران ، مزرج ، آفکاریز ، هی‌هی ، چالاکی ، همت‌آباد ، پیش‌باغان ، قاسم‌آباد ، فرخان علیا و سفلی ، فرخان کهنه ، فرخان‌راه ، علی‌آباد ، کهنه‌مرود ، کلوخی ، نسیم آباد ، سراب ، گوجه ، محب سراج ، نوروزی ، محمدآباد غربی و شرقی ، یزدان‌آباد سفلی و علیا ، جنیدآباد ، شهر کهنه ، فیروز آباد ، قیطاقی ، یوسفخان ، فاروج و دیزاوند در حوزه نفوذ مستقیم شهر قرار دارند .

این روستاها در حال حاضر اکثریت نیازهای آموزشی ، بهداشتی ، انتظامی و تجاری خود را روزانه از شهر قوچان تامین می‌کنند .

سایر مراکز و روستاها شامل 2 نقطه شهری فاروج و باجگیران و 296 روستا با 108927 نفر جمعیت (6/77 درصد از کل جمعیت شهرستان قوچان) در حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر قوچان واقع شده‌اند .

-ویژگیهای اجتماعی جمعیت : گروه‌های اصلی تشکیل دهنده جمعیت شهرستان قوچان را می توان از نظر اجتماعی به سه دسته مجزا که هر یک دارای منشاء جداگانه‌ای می‌باشندبه شرح زیر تفکیک کرد: گروه اول شامل ساکنین اولیه شهرستان قوچان می‌باشد که فارسی‌زبان هستند و به کشاورزی مشغول می‌باشند.

دومین گروه طوایف ترکی را شامل می‌شود که رد زمان مغولها از آسیای مرکزی به این شهرستان کوچ کرده و در روستاهای واقع در دشت زندگی می‌کنند و کشاورز و بطور محدود دامدار می‌باشند.

کردها که در زمان صفویه به دستور شاه‌عباس به شمال خراسان منتقل شدند و عمدتاً در ارتفاعات شمال خراسان ابتدا بصورت کوچ‌نشینی به دامداری مشغول بوده‌اند و در طی زمان در دره‌ها و کوهپیایه‌ها ساکن شده‌اند و کماکان به دامداری و کشاورزی مشغول می‌باشند .

کردهای قوچان اغلب از ایل بزرگ زعفرانلو بوده و به طوایف متعددی از جمله ایزانلو ، امیرانلو و ...

تقسیم می‌شدند و دارای روابط اجتماعی مستحکمی با یکدیگر بودند که در حال حاضر به جز تعدادی محدود از آنها که کماکان به کوچ‌نشینی مشغول هستند ، ساخت اجتماعی کردها از بین رفته است و سازمان اجتماعی و سیاسی گذشته رد بین آنها مشاهده نمی‌شود ، لیکن کماکان کردها در روابط بین خود به زبان کردی (کرمانجی) صحبت می کنند .

در حال حاضر تقریباً افتراق قومی در شهر قوچان از بین رفته و گروه‌های قومی با یکدیگر امتزاج یافته‌اند و زبان مشترک آنها فارسی می‌باشد و مشکلی در روابط بین آنها مشاهده نمی شود .

علیرغم اینکه بخش عمده‌ای از جمعیت شهرستان قوچان ساکن شده‌اند .

هنوز عده‌ای بصورت کوچ نشینی در این شهرستان زندگی می‌کنند .

فصل دوم : زمین‌ شناسی شهرستان ناهمواریها و توپوگرافی شهرستان قوچان : بیشتر منطقه قوچان کوهستانی است و قسمت هموار آن جلگه قوچان – فاروج را در برمی‌گیرد و چون قسمتهای اولیه رود اترک را که اکنون از شمال شهر می‌گذرد ، شیرین می‌گفته‌اند .

بدین جهت مسیر ادامه رود اترک را دره شیرین نام نهاده‌اند وسعت دره در قوچان به طرف جنوب ادامه می یابد و تا ده فیلاب و فتح‌آباد بیشتر می‌گردد و سپس دره کم عمق ایجاد می‌کند که اولی جاده قدیم قوچان شیروان را در میگیرد و دومی تا فاروج‌آباد ادامه می‌یابد .

در شمال دره‌های مفرنقا و چوبی و سیاه دشت و به گنبد و مایوان و استاد را بوجود می‌آورد .

شهرستان قوچان توسط ارتفاعات هزار مسجد در شمال و ارتفاعات بینالود در جنوب احاطه شده و مراکز انسانی عمدتاً در حد فاصل این دو رشته کوه و دره‌های موجود در آنها استقرار یافته‌اند .

تقسیم کلی گلسها : گسلها : در مورد گسلهایی که در این شهرستان موجود است ، می توان عمدتاً به دو دسته گسل اشاره نمود یکی گسلهایی که در اثر حرکات قائم پی سنگ ایجاد شده در خشکزایی و رسوب‌گذاری این شهر نقش داشته‌اند که آنها را گسلهای پی نامند دسته دوم گسلهایی هستند که بصورت روراندگی در فازهای کوهزایی و همزمان با چین‌خوردگیها پدید آمده‌اند که تحت عنوان روراندگیها یاد می‌شود .

- گسله‌های پی را می‌توان از نظر جنبش و پی‌آمدهای آن در دو گروه قرارداد – گروه‌هایی که همزمان را رسوبگذاری فعال توده‌اند که با ایجاد ساختمانهای هورست .گرابن در تغییر رخساره واحدهای سنگی و نمودهای رسوبی نقش داشته‌اند .

-گروه دیگر که طی چین‌خوردگیهای شدید آلپ‌ پایانی در اثر حرکات پی سنگ فعالیت داشته که فعالیت تداودی از آنها هنوز ادامه دارد .

گسله‌های پی فعال همزمان با رسوبگذاری در محدوده‌های مورد بررسی رخنمون نداشته و پراکندگی آنها عمدتاً مربوط به بخش غربی کله‌داغ است .

لیکن گسله‌های فعال در طی کوهزایی در این شهرستان فعال بوده و بصورت گسله‌های امتداد لغز پراکندگی دارند .

مهمترین گسله‌های موجود در محدوده شهرستان به شرح زیر است : زون گسله قوچان ، رباط این زن در ناحیه‌ای به عرض 40 کیلومتر باروند se-ne در شمال غرب قوچان قرار دارد که طول آن 100 کیلومتر می‌باشد و فعالترین گسله آن از نزدیک قوچان می‌گذرد .

اثر این گسله بر آبرفتهای حوضه و ایجاد زمین‌لغزه‌های جوان در پیرامون آن بر قداوم فعالیت و حرکات آن‌ها دلالت دارد .

میزان جابجایی و حرکات گسله‌های این زون را می‌توان به روشنی از حرکات محور ناودیس یدک دوتنحانه مشاهده کرد .

جابجایی امتداد محور چین‌خوردگیها بین فعالیت این گسله‌ها پس از فاز اصلی کوهزایی آلپ است .

و از این رو آغاز حرکت آنها را آخر میوسن و اوایل پلیوسن دانسته‌اند .

امتداد این گسل از محل روستای تبارک‌آباد می‌گذرد .

گسل یدک : گسل سراسری یدک که مشال و جنوب حوضه را به هم متصل کرده و با عبور از غرب روستای یدک ارتفاعات شمالی و جنوب حوضه آبریز رودخانه تبارک را به هم مربوط می‌سازد این گسل با عبور از سازندهای سنگانه ، تیرکان و سرچشمه تاثیرات عمیقی بر روی آنها گذاشته است در قسمت شرقی این گسل در ارتفاعات کوه رویش دو گسل کوچک با زاویه نسبتاً عمودی نسبت به گسل یدک در داخل سازند تیرکان قرار دارد .

گسله قوچان ، چاپانلو حلول این گسل حدود 80 کیلومتر است و امتداد آن از شهر کهنه می‌گذرد .

گسله خبوشان ، قره‌چه این گسل به طول 60 کیلومتر و بصورت قوسی در شمال غرب به گسله چاپانلو می‌پیوندد .

وجود گسله‌ها و روراندگیهای فراوان در دشت قوچان شیروان باعث زلزله خیزی منطقه شده است و تاکنون نیز زلزله‌های زیادی به وقوع پیوسته است .

زمین‌شناسی منطقه شمال خراسان (سابق) در بحث مربوط به زمین‌شناسی به دلیل قرار گرفتن شهرستان قوچان در شمال استان خراسان و از طرفی به دلیل نوع کارکرد این عناصر به صورت محلی بر وضعیت زمین‌شناسی شمال استان تاکید بیشتری شده است .

از نظر زمین‌شناسی منطقه شمال خراسان به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود : الف : محدوده زون‌کپه داغ در شمال که بخش اعظم منطقه را پوشانده است .

ب : محدوده زون بینالود که قسمتی از نواحی جنوبی منطقه را شامل می‌شود.

زون کپه‌داغ یکی از واحدهای زمین‌شناسی ایران است و محدوده شمال خراسان و قسمتی محدود از استان گلستان را شامل می‌شود ، که حاصل رسوبگذاری فاز کوهزایی کامبرین پیشین می‌باشد .

مجموعه توالی رسوبات دریایی این زون به حدود 8000 متر می‌رسد .

تشکیلات زمین‌شناسی موجود در این منطقه به ترتیب سنی از قدیم به جدید به شرح زیر است : 1-دوران دوم (ژوراسیک) شامل سازندهای شمشک ، چمن بید و مزدوران می‌باشد .

لیتولوژی آن شامل تناوبی از ماسه سنگ ، شیل ، سنگ سیلتی ، مارن ، آهکهای مارنی و دولومیت است و در جنوب غربی منطقه کوه‌های کورخود ، آلاداغ رخنمون دارد .

(دوره کرتاسه) این دوره شامل سازندهای شوریجه ، تیرگان ، سرچشمه ، سنگانه ، اتامیر ،‌ آبدراز و کلات است .

-لیتولوژی سازند شوریجه لایه‌های قرمزی از ماسه‌سنگ ، کنگلومرا و شیل قرمز است و در ارتفاعات آلاداغ ، کورخود ، شمال قوچان ، شمال شرقی رادکان و ...

رخنمون دارد .

-لیتولوژی سازند تیرگان که بر روی شوریجه واقع شده آهکهای منخلخل به رنگ خاکستری ولایه‌هایی از آهک مارنی و مارن تشکیل شده است .

گسترش این سازند در بخشهای چین خورده منطقه مشاهده می‌شود .

-لیتولوژی سازند سرچشمه شیلهای خاکستری روشن و باندهایی از آهک فسیل‌دار و در شمال رادکان، ارتفاعات شمال قوچان ، بجنورد ، مشهد و چناران پراکنده می‌باشد .

-لیتولوژی سازند سنگانه شامل شیلهای سیاه و لایه‌هایی از ماسه سنگ و سنگ سیلیسی است و دارای گسترش وسیعی در کوهستانهای شمال و مرکز منطقه است .

-لیتولوژی سازند اتامیر شامل ماسه سنگ و شیلهای سبز زیتونی ، آهکهای مارنی سفید رنگ ، آهکهای ماسه‌ای کرم رنگ و ...

می‌باشد و در ارتفاعات شمالی و غربی منطقه و ...

مشاهده می‌شود .

3-دوران سوم (پالئوژن) این تشکیلات در منطقه کپه‌داغ شامل سازندهای پسته لیق ، چهل‌کمان و خانگیران می‌باشد .

لیتولوژی آنها ماسه‌سنگ ، سنگ سیلتی ، شیلهای رسی ، آهک ، مارن و شیلهای سیلیتی و مارنی به رنگ سبز خاکستری است و گسترش آن غرب شهرستان بجنورد ، شمال غربی بجنورد ،بخشهای مرکزی منطقه و ...

می‌باشد .

4-دوان سوم (نئوژن) این تشکیلات شامل طبقاتی از مارن ،‌ماسه‌سنگ ، سنگهای ولکانیکی و ...

است.

گسترش آن در جنوب شرقی منطقه ، کوه‌های شرقی ، حاشیه شمالی دشت کشف‌رود ، شمال شرقی چناران و ...

5-دوران چهارم (کواترنری) نهشته‌های دوران چهارم کواترنری تقریباً تمامی دشتها ، دره‌ها و حواشی رودخانه‌ها را پوشانده و شامل زمینهای حاصلخیز رسوبی است که عمده فعالیتهای انسانی بر روی آنها انجام می‌شود .

وضعیت عمومی چین‌خوردگیها در زون‌کپه‌داغ شمال غربی – جنوب شرقی است و مهمترین گسلهای موجود در آن گسل‌تراستی آشخانه ، کورخود ، تازه‌قلعه ، قوچان – رباط ، باغان ، رباط ، خبوشان – قره‌جه ، رباط قربه‌بین ، گسل شمال دشت چناران ، گسل بهمن‌خان و ...

می باشند .

لرزه‌خیزی این منطقه با توجه به وجود گسلهای فعال زیاد می‌باشد که تاکنون زلزله‌های مخرب زیادی در این منطقه بوقوع پیوسته و خرابیهای فراوانی را به بار آورده است .

زون بینالود که بخشهای جنوبی منطقه شمال خراسان را پوشانده ، جزء ایران مرکزی محسوب می‌شود، که خصوصیات بارز آن فعالیت‌های آذرین درونی و گسترش قابل توجه رسوبات نوع فلیش در حوزه است .

رسوبات فلیش جزء رخساره‌های ضمن کوهزایی محسوب می‌گردند ، که در مرحله اصلی چین‌خوردگی تشکیل می‌شوند و مشخصه اصلی آنها اجزاء آواری آن است .

این رسوبات ویژگی رسوبات دریایی منطقه کم عمق تا عمق متوسط را دارا هستند .

تشکیلات زمین‌شنای موجود در این محدوده بشرح ذیل می‌باشند : 1-دوران دوم زمین‌شناسی (ژوراسیک) : سازندهای دوره ژوراسیک در زون بینالود عبارتند از فیلیت مشهد ، سازندهای معادل شمشک ، دلیچای ولار .

لیتولوژی سازند فیلیت مشهد بصورت سنگهای متورق با دگرگونی ضعیف در حد رخساره شیستهای سبز بوده که عمدتاً شامل اسپلت ، کالک شیست و فیلت به رنگ خاکستری تیره می‌باشند .

گسترش این سازند در جنوب منطقه منطبق بر کوههای بینالود می‌باشد .

لیتولوژی سازند شمشک تناوبی از لایه‌های ماسه‌سنگ ، شیل و کنگلومرا می‌باشد و از گسترش محدودی برخوردار است .

لیتولوژی سازند دلیچای عموماً سنگ آهک مارنی و مارن به رنگ خاکستری روشن تشکیل شده است .

گسترش آن بصورت محدود در جنوب منطقه می‌باشد .

لیتولوژی سازند لار سنگهای آهکی به رنگ روشن تا خاکستری می‌باشد .

این سازند از گسترش بیشتری برخوردار است و شامل ارتفاعات جنوبی منطقه می‌باشد .

چشمه‌های آب فراوان موجود در ارتفاعات جنوبی منطقه ناشی از وجود آهکهای کارستیک این سازند است .

2-دوران چهارم (نهشته‌های کواترنری) : این نهشته‌ها حاصل فعالیت‌های یخچالی دوران چهارم زمین‌شناسی هستند که شامل رسوبات و عناصر آواری در اندازه‌های مختلف می‌باشند که هر چه از ارتفاعات به سمت دشت هاحرکت نماییم رسوبات ریزتر می‌گردند .

فعالیتهای کشاورزی عمدتاً بر روی رسوبات دوران چهارم زمین‌شناسی انجام می‌شوند.

فعالیتهای گسلی زون بینالود اغلب در آهکهای دوران ژوراسیک دیده می‌شود ، که جهت آنها به موازات ارتفاعات شمال غربی – جنوب شرقی می‌باشند .

مهمترین گسلهای موجود در زون بینالود عبارتند از گسل شاندیز ، سنگ بست ، گسل نیشابور ، گسل اخلمد ، گسل کلاته زمان و ...

، که فعالیت‌های آنها باعث بوجود آمدن زلزله‌های متعددی در منطقه می شود .

وضعیت خاک منطقه مورد مطالعه بدلیل برخورداری از وضعیت مناسب توپوگرافی ، اقلیم معتدل و ...

از شرایط مساعدی برای تشکیل خاکهای مناسب برای فعالیتهای کشاورزی برخوردار می‌باشد .

لیکن این منابع بدلیل کوهستانی بودن منطقه محدود است و عمدتاً در دشتهای مشهد ، شیروان ، قوچان ، دشت بجنورد ، سملقان ، قره‌میدان ، درگز ، سرخس و دره‌های واقع در ارتفاعات و ...

واقع شده‌اند .

وضعیت خاک منطقه شمال خراسان بر اساس گزارش مهندسان مشاور ستکوپ بشرح زیر است: دشت قوچان – شیروان خاکهای دشت قوچان – شیروان از بافت متوسط برخوردار هستند و فاقد شوری می‌باشند .

خاکهای این ناحیه برای فعالیت‌های کشاورزی مساعد است و امروزه در این ناحیه یکی از متمرکزترین فعالیتهای کشاورزی استان انجام می‌شود که راندمان اغلب محصولات آن بیش از استان خراسان می‌باشد .

2-دشت درگز خاکهای این دشت به سه قسمت تقسیم می شوند : الف :خاکهای درونگر که رسوبی با بافت لیمونی هستند و شوری خاک آن را تهدید می‌کند .

ب : خاکهای دشت نوخندان که خاکهایی لیمونی ، رسوبی و عمیق هستند و قابلیت کشتهای مختلف را دارند .

ج :خاکهای قسمتی مرکزی که دارای خاکهای لیمونی و مناسب برای کشاورزی هستند .

3-شهرستان بجنورد خاکهای این شهرستان نیز به دو بخش تقسیم می‌شوند : الف : خاکهای آبرفتی عمیق با بافت لیمون و رس دشت بجنورد .

ب: خاکهای دشت سملقان که لیمون رسی با شوری کم و مناسب برای کشتهای مختلف هستند .

3-خاکهای سرخس خاکهای این ناحیه رسوبی و با اندکی نمک مخلوط هستند و با محدودیت چندانی برای کشتهای مختلف مواجه نمی‌شوند .

5-خاکهای مشهد – چناران رسوبات حاصل از دوران چهارم زمین‌شناسی باعث شده است تا دشت مشهد از حاصلخیزی برای فعالیتهای کشاورزی برخوردار باشد که عمدتاً با محدودیتی جهت کشتهای مختلف مواجه نمی‌باشد .

6-خاکهای شهرستان اسفراین منابع خاک این شهرستان به سه بخش تقسیم می‌شوند :الف : بخش جام و سنخواست که شامل خاکهای لیمونی و رسی است .

ب : دشت اسفراین شامل خاکهای لیمون رسی ، لیمون شنی و شوری کم است .

ج :بخش قره‌سو خاک قابل آبیاری با بافت متغیر و مناسب برای کشتهای مختلف می‌باشد .

7-دشت جاجرم این دشت در جنوب غربی منطقه شمال خراسان واقع شده و بدلیل خشک بودن اقلیم آن و وجود لایه‌های نئوژن در سطح زمین در قسمتهای جنوبی آن با شوری شدید خاک و کویر مواجه است .

لیکن قسمتهای شمالی این دشت همچون اراضی درق و شمال جاجرم مناسب برای کشتهای شورپسند می‌باشد .

بطور کلی از نظر خاک و نوع آن بخصوص در دشتهای شمال خراسان با محدودیتی مواجه نمی‌باشد و عمدتاً خاکهای این منطقه برای فعالیتهای کشاورزی مناسب هستند .

لیکن با دو عامل محدودکننده مواجه می‌باشند : 1-فرسایش زیاد ، بخصوص در حواشی رودخانه‌ها و مسیلها با توجه به شیب زیاد دره‌ها .

2-محدودیت آب .

که در صورت رفع این دو عامل کشاورزی منطقه بیش از پیش شکوفا خواهد شد .

پوشش گیاهی شرایط مناسب اقلیمی همراه با خاکهای حاصلخیز باعث شده تا منطقه شمال خراسان از پوشش گیاهی مناسبی نسبت به دیگر مناطق استان برخوردار گردد .

بطوریکه از دیرباز این منطقه مرکز عمده پرورش دام و زندگی عشایر به شمار می‌رفته است .

اگر چه بهره‌برداری بی‌رویه در طول تاریخ باعث انهدام بخش عمده‌ای از منابع منطقه شده است ، لیکن کماکان این منطقه از شرایط پوشش گیاهی مناسبی نسبت به دیگر مناطق برخوردار می‌باشد .

جوامع عمده گیاه منطقه شمال خراسان به شرح زیر است : الف : جوامع جنگلی جنگلهای پهن‌برگ بلوط : این جنگلها در ارتفاعات رشته کوه آلاداغ در غرب منطقه قرار گرفته‌اند که در واقع ادامه جنگلهای خزری در شمال خراسان هستند .

گونه های غالب درختی این جنگلها عبارتند از بلوط زرشک ، ارس ، ارغوان ، زالزالک وحشی و ...

جنگلهای پهن‌برگ پسته : این جنگلهای منحصر به فرد که از گونه پسته معمولی می‌باشند فقط در سمبل استان خراسان در منطقه خواجه از توابع شهرستان سرخس و منطقه تلگرد از کلات نادر و تازان‌قابه در منطقه راز و جرگلان واقع شده‌اند و گونه‌های غالب آن پسته معمولی ، ارس ، بنه و زرشک و ...

جنگلهای پراکنده ارس : این جنگلها در سرتاسر ارتفاعات هزارمسجد و بینالود پراکنده هستند و در گذشته تقریبا تمامی منطقه را پوشانده بودند .

لیکن به دلیل استفاده بی‌رویه و تخریب آن جهت احداث خانه و سوخت و همچنین تولید ذغال از بین رفته و بصورت پراکنده در شمال خراسان قرار دارند که مهمترین آنها جنگلهای ارس ، آلاداغ ، گلول‌شیروان ، لائین‌نو هزار مسجد ، شمخان قوچان و تندوره درگز می‌باشند .

ب :جوامع مرتعی : جوامع گیاهی مرتعی شمال خراسان به شرح زیر می باشند : مراتع ییلاقی یا کوهستانی : تقریباً کلیه ارتفاعات شمال خراسان به صورت مراتع ییلاقی مورد استفاده دامداران می‌باشد و در واقع از گذشته‌های دور دامداران مناطق بیابانی اطراف جهت ییلاق به این ارتفاعات می‌آمده‌اند و به همین جهت مراتع آن از اهمیت زیادی برخوردار است .

مهمترین گونه‌های گیاهی آن کلاه میرحسن ، گون ، کتیرا ، خارگونی ، قیاق ، علف باغ و ...

می‌باشند .

مراتع دشتی یا قشلاق : این مراتع از نظر توپوگرافی در تپه‌ماهورها و یا دشتهای منطقه واقع شده و به لحاظ اینکه دامداران در فصل سرد سال عمدتاً دامهای خود را در این مناطق نگهداری می‌کنند .

به مراتع قشلاقی معروف شده‌اند ، معروفترین مراتع قشلاقی شمال خراسان دشت درگز ، سرخس ، پاکوه مشهد ، دشت جاجرم ، مانه و سملقان بجنورد و ...می‌باشند.

گونه‌های غالب گیاهی در این مراتع درمنه، قیچ ، تاغ ، کلاه میرحسن ، خارشتر ، کنگرها و ...

هستند .

بررسیها و آمار و اطلاعات موجود نشان می‌دهد ، مجموع مساحت مراتع شمال خراسان 4032730 هکتار می‌باشد که از این مقدار 507072 هکتار 7/12 درصد مراتع خوب ، 1201218 هکتار 7/29 درصد مراتع متوسط و 232440 هکتار 6/57 درصد مراتع فقیر هستند .

همچنین 1/36 درصد مراتع در شهرستان بجنورد ، 72/8 درصد اسفراین ، 33/5 درصد شیروان ، 41/8 درصد قوچان ، 16/10 درصد درگز ، 47/6 درصد چناران ، 4/12 درصد مشهد و 8/11 درصد شهرستان سرخس قرار دارند .

جدول (5) وسعت و کیفیت مراتع شمال خراسان را به تفکیک شهرستان نشان می‌دهد .

مسائل کلی زمین‌شناسی (جنس خاک ، زلزله ، آبهای زیرزمینی و غیره) -زمین‌شناسی کوهستانهای شمال شرقی منطقه قسمتی از رشته‌کوه‌های کپه‌داغ بوده و از ترادف رسوبات هم‌شیب ژوراسیک تا میوسن تشکیل شده که بر روی طبقات چین‌خورده و دگرشیب تریاس قرار گرفته‌اند و در دوره یلیوسن دچار چین‌‌خوردگی ملایمی شده‌اند .

ترادف لیتولوژیکی آنها عبارت از ماسه‌سنگهای دریایی کم‌عمق با رسوبات قاره‌ای مربوط به ژوراسیک میانی تا الیگوسن و طبقات قاره‌ای قرمز و کنگلومراهای میوسن می‌باشند .

در نزدیکی شهر قوچان وسیعتر رسوبات مربوط به کرتاسه وجود دارند که در برخی نقاط توسط کنگلومراهای میوسن احاطه شده‌اند .

کوهستانهای این منطقه به شدت توسط یخچالهای طبیعی فرسایش یافته‌اند .

کوهستانهای جنوب غربی عبارت از امتداد کوهستانهای بینالود در جنوب شرقی و کوهستانهای البرز در غرب می‌باشند .

این کوهستانها از نظر تکتونیکی کاملاً از کوه‌های کپه‌داغ متمایز می‌باشد این کوهستانها از سنگهای رسوبی ژوراسیک تا کرتاسه تشکیل شده و دارای مقداری فعالیت‌های آتش‌فشانی و فاقد رسوبات بوده و بر روی هسته الپی بایکالین کوهزایی آلپ قرار دادند بررسیهای شرکت ملی نفت ایران نشان می‌دهد که سنگهای آهکی کرتاسه فوقانی در نزدیکی قوچان حالت غالب داشته ولی وجود احتمالی سنگهای آهکی اوریبتولین دار مربوط به دوره کرتاسه تحتانی تا میانی را نفی نمی‌نماید .

این رسوبات در دوره‌های پالئوسن ، الیگوسن و میوسن دچار چین‌خوردگی شده و در امتداد حاشیه جنوب غربی کوهستانهای بینالود صفحات گسله با زاویه تند مشخص گردیده است .

نقشه‌های زمین‌شناسی منطقه نیز حاکی است در شمال شهر قوچان کلیه سنگها رسوبی بوده و به صورت لایه‌های مختلفی با ضخامت‌های گوناگون به چشم می‌خورد .

عمده‌ترین سنگ رسوبی که در این منطقه برونزد دارد سنگهای آهکی اوربیتولین‌دار مربوط به سازند تیرگان و همچنین سنگهای شیل خاکستری و مارن مربوط به سازند سنگانه و مارن کمرنگ اوربیتولین‌دار مربوط به سازند سرچشمه.

در مطلع‌الشمس و طریق‌الحقایق آمده است که در سال 1267 هجری قمری زلزله عظیمه‌ای روی داد که زیاده از 2000 نفس زیر آوار هلاک شده و تاریخ این داهیه (قوچان خراب شد) یافتند دیگر باره خانه‌ها را عمارت کردند و در حقیقت شهر تازه‌ای ساختند و باز در سال 1278 هجری قمری زلزله دیگری آمد و خرابی فاحش وارد آورد و تاریخش را (قوچان جدید خراب شد)گفته‌اند .

و نیز در شب 11 رجب 1311 هجری قمری زلزله شدیدی در قوچان عتیق روی داد که کلیه بنا و عمارات شهر ویران گردید و تنها بارگاه آستانه امامزاده سطان ابراهیم‌علیه‌السلام از آسیب مصون مانده تلفات زیاد و خسارت سنگین این زلزله که به نوشته مولف فرهنگ جغرافیایی ایران به حدی بوده که تنها 10000 نفر نفوس تلف شده است .

در کتاب بحرالفواید چنین می‌نویسد که در شب هشتم جمادی الاولی 1311 هجری سه ساعت از شب گذشته زلزله سختی به قوچان روی داد که باعث اتلاف 12 هزار نفوس شد .

در هزار و سیصد و حادی عشر شهر قوچان شد همه زیر و زبر و آخرین زلزله در سال 1312 هجری بوقوع پیوسته که علاوه بر تلفات جانی شهر را بکلی ویران ساخته است .

در این موقع عده کمی حدود 8000 نفر که مانده بودند شهر ویران شده را تخلیه کرده و به محل قوچان جدید مهاجرت کردند و عده‌ای هم در دهات و در شهرهای دوردست پراکنده گردیدند (فرهنگ جغرافیایی ایران – ص 307-جلد نهم) شهر قوچان گشت ویران از حدوث زلزله گفته تاریخش غریق1312 در وقوع زلزله در شب پنجم ماه رمضان سال 1314 هجری قمری چهار دفعه زلزله روی داد اما صدمه به اهالی نرسید از زمان مسافرت لردکرزن به آنجا که در سال 1889 میلادی روی داد جمعیت قبل از زلزله حدود 12000 نفر بوده که در زلزله سال 1270 هجری شمسی غیر از 1000 نفر که ماندند بقیه مردم تلف شدند قوچان فعلی به فاصله 12 کیلومتری قوچان قدیم (شهر کهنه) پس از زلزله اخیر بنا گردید .

در نقشه زمین‌شناسی و پراکندگی کسلها که توسط سازمان‌شناسی کشور تهیه شده است گسلهای فراوانی با جهت شمالی – جنوبی در شمال شهر قوچان بر روی نقشه زمین‌شناسی به چشم می‌خورد که در مطلع‌الشمس و طریق الحقایق آمده است که در سال 1267 هجری قمری زلزله عظیمه‌ای روی داد که زیاده از 2000 نفس زیر آوار هلاک شده و تاریخ این داهیه (قوچان خراب شد ) یافتند دیگرباره خانه‌ها را عمارت کردند و در حقیقت شهر تازه‌ای ساختند و باز در سال 1278 هجری قمری زلزله دیگری آمد و خرابی فاحش وارد آورد و تاریخش را (قوچان جدید خراب شد) گفته‌اند .

و نیز در شب 11 رجب 1311 هجری قمری زلزله شدیدی در قوچان عتیق روی داد که کلیه بنا و عمارات شهر ویران گردید و تنها بارگاه آستانه امامزاده سلطان ابراهیم علیه‌السلام از آسیب مصون مانده تلفات زیاد و خسارت سنگین این زلزله که به نوشته مؤلف فرهنگ جغرافیایی ایران به حدی بوده که تنها 10000 نفر نفوس تلف شده است .

در کتاب بحرالفواید چنین می نویسد که در شب هشتم جمادی‌الاوری 1211 هجری سه ساعت از شب گذشته زلزله سختی به قوچان روی داد که باعث اتلاف 12 هزار نفوس شد.

در این موقع عده کمی حدود 8000 نفر که مانده بودند شهر ویران شده را تخلیه کرده و به محل قوچان جدید مهاجرت کردند و عده‌ای هم در دهات و در شهرهای دوردست پراکنده گردیدند (فرهنگ جغرافیایی ایران – ص 307-جلد نهم) شهر قوچان گشت ویران از حدوث زلزله گفته تاریخش غریق 1312 در وقوع زلزله در شب پنجم ماه رمضان سال 1314 هجری قمری چهاردفعه زلزله روی داد اما صدمه به اهالی نرسید از زمان مسافرت لرد زدن به آنجا که در سال 1889 میلادی روی داد جمعیت قبل از زلزله حدود 120000 نفر بوده که در زلزله 1270 هجری شمسی غیر از 1000 نفر که ماندند بقیه مردم تلف شدند قوچان فعلی به فاصله 12 کیلومتری قوچان قدیم (شهر کهنه)پس از زلزله اخیر بنا گردید .

در نقشه زمین‌شناسی و پراکندگی گسلها که توسط سازمان زمین‌شناسی کشور تهیه شده است گسلهای فراوانی با جهت شمالی – جنوبی در شمال شهر قوچان بر روی نقشه زمین‌شناسی به چشم می‌خورد که حکایت از فعالیت حرکات درونی زمین می‌باشد .

این گسلها که عمدتاً بر روی سنگهای رسوبی شمال شهر قوچان (کوههای الله‌اکبر) مشاهده می‌شود بر اثر چین‌خوردگی که در این منطقه اتفاق افتاده و یا در حال روی دادن است می‌باشد .

در جنوب شهر قوچان با توجه به آذرین بودن سنگها و انعطاف‌پذیری بیشتری که در این نوع سنگها وجود دارد گسل کمتر به چشم می‌خورد و تنها چند گسل کوچک فرعی در مقیاس بسیار محدود مشاهده می‌شود .

تکنوتیک -منطقه قوچان دارای تعدادی گسل می‌باشد که در نتیجه فشارهای جنوب غربی به شمال شرقی و حرکت جنوب شرقی بلوک تکتونیکی آسیا بوجود آمده‌اند .

این گسلها به عنوان گسلهای ناشی از حرکات راست بر شناخته می‌شوند که جهت شمال غربی به جنوب شرقی و یکی از آنها بنام باغان گرماب مرتباً تحت تاثیر زمین لرزه بوده و از حدود 20 کیلومتری قوچان می‌گذرد .

-شناوری قاره‌ای خاورمیانه و اثرات آن بر زمین‌شناسی ایران توسط تکین (TAKIN) مورد بحث قرار گرفته و طبق نظریه نامبرده حرکات مداوم در صفحه تکتونیکی هندوستان در جهت شمالی در اوایل دوران سوم احتمالاً بروز تغییر شکلهایی در ایران وچرخش صفحات موزائیکی شرق ایران (نظیر بلوک لوت) را موجب شده‌اند .

-همچنین طبق گزارش تکین (TAKIN) در اواخر دوره سوم ایجاد دریای سرخ و خلیج عدن توسط حرکات شمال شرقی قاره عربستان به همراه حرکات جنوب شرقی اوراسیا باعث بوجود آمدن نیروهای فشاری در جهت شمال شرقی و حرکات راست بر دو جهت شمال غربی به جنوب شرقی شده‌اند .

شدیدترین تغییر شکلها در حاشیه قاره عربستان بروز کرده ولی زیر راندگی قاره عربستان سبب تشکیل چین‌خوردگیها و فعال شدن گسلهای قدیمی در اغلب نقاط ایران گردیده است .

این حرکات همچنان ادامه داشته و طبق نظریه‌های نوروزی این حرکات دلیل بروز زمین‌لرزه‌های فعلی می‌باشد .