مقاله آبزیان در آب های شیرین

مقدمه:

    یکی از موارد مطالعه در آبهای شیرین، شناسائی آبزیان مهم اقتصادی و نحوه زندگی آنهاست که از میان آنها ماهیان به دلایل اهمیت شان در تغذیه انسان بیش از آبزیان دیگر مورد توجه می باشند. ماهیان آب شیرین در حد محوری مورد مطالعه قرار گرفته اند که کشف گونه های جدید در برخی مناطق ایران از جمعه استان چهار محال و بختیاری، خوزستان، لرستان موید این واقعیت است (درخشنده 1379)

ایران در منطقه ای واقع گردیده که از نظر جغرافیای جانواری بسیار حائز اهمیت است. در مورد ماهیان ایران که بسیار جالب توجه و متنوع هستند اطلاعات کمی درست می باشد. حوزه های آبریز ایران جهت تنوع اقلیمی تقسیمات مختص به خود را دارا می باشند که هر حوزه شاهد حضور ماهیان مختلف می باشد. رودخانه ها بسته به اینکه دارای جریان تند یا کند یا درجه طول عرض جغرافیایی به تبع اندر چه ارتفاعی قرار داشته باشند جوامع زیستی متفاوتی دارند. به همین دلیل در همه جا و در همه زیستگاه ها ممکن نیست. که همه گونه ها یافت شوند. (درخشنده 1379)

   شناخت ماهیان موجود در یک رودخانه (منطقه) و تهیه فهرستی از گونه های مختلف، قبل از هرگونه مطالعات لازم و ضروری می باشد (وثوقی، 1373).

در ادامه ابتدا خصوصیات زیستگاه های آبی که خطوط انتقال گاز از آنها عبور می کند را ارائه داده، سپس تست و معرفی آبزیان مهم آن اکوسیستم اقدام می شود.

1-استان بوشهر

خلیج نای بند

منطقه حفاظت شدهنای بند در 320 کیلومتری جنوب شرقی بوشهر در نزدیکی بندر علویه حد فاصل عرض شمالی 27:13 تا  و طول شرقی  قرار گرفته است.

این منطقه دارای وسعتی حدود 22500 هکتار به صورت دماغه ای در اراضی ساحلی منطقه دریایی از ارتفاع صفر تا حداکثر 150 متری سطح دریا واقع گردیده است. منطقه حفاظت شده نای بند به دلیل مجاورت با دریا و برخورداری از نقاط مرتفع پر شیب ساحلی، وجود دشت دشتهای مسطح و پوشش گیاهی مناسب از تنوع زیستی بالایی برخوردارند و مجموعه‌ای بی نظیر از گونه های جانوری را در برگرفته و با سواحل صخره ای و مرجانی زیبایش زیستگاههای متنوعی را برای حیات وحش به ویژه آبزیان و پرندگان مهاجر آبزی بوجود آورده است.

رودخانه مند

حوزه آبریز رودخانه مند در جنوب فارس و در چین خوردگی های رشته ارتفاعات زاگرس جنوبی قرار دارد و عمدتاً به وسیله استان های فارس و بوشهر پوشش می یابد و تنها قسمت کوچکی از این حوزه در استان هرمزگان واقع شده است. مساحت این حوزه حدود 48000 کیلومتر مربع بوده و تقریباً 33000 کیلومتر مربع آنرا مناطق کوهستانی و 15000 کیلومتر مربع باقیمانده آن را دشت ها و کوهپایه ها تشکیل می دهند.

طول رودخانه منئد از محل تلاقی دو شاخه قره آغاج و فیروز آباد و 210 کیلومتر و از سر چشمه قره آغاج 735 کیلومتر می باشد. شیب بستر آن ملایم و پهنای آن به حدود 250 متر می رسد. رودخانه دارای آب دائم بوده و در مواقع بارندگی در فصل زمستان عبور و مرور از آن تنها از روی پل ها و گدارهای موجود انجام می شود. بعلت عبور از اراضی نمکی و شور آب رودخانه در استان بوشهر شور گردیده و فاقد کیفیت مناسب برای کشاورزی می شود لذا در قسمت سفلی مسیر استفاده زراعی از آن به عمل نمی آید. آبدهی سالیانه آن به طور متوسط در یک دوره 20 ساله حدود 7/1308 میلیون متر مکعب در محل قنطره اندازه گیری شده است.

میانگین بارندگی سالانه در حوزه مند از 150 تا 700 میلیمتر متغیر بوده و در بخش وسیعی از حوزه میانگین بارندگی کمتر از 350 میلیمتر در سال می باشد.

رودخانه حله

حوزه آبریز این رودخانه در قسمت جنوب باختری استان فارس و قسمتی از استان بوشهر و در چین خوردگی های زاگرس جنوبی قرار گرفته است. وقتی کهدو رودخانه دالکی و شاهپور در سیعد اباد کازرون واقع در باختر این شهر بهم پیوستند ادامه جریان این دو رودخانه را به نام حله می نامند. در حقیقت رودخانه حله دنباله جریان رودخانه دالکی می باشد.

حوزه آبریز آن حدود 21100 کیلومتر مربع می باشد. این رودخانه دارای رژیم آبدهی داغی، شیرین و با املاح نسبتاً زیاد می باشد. آبدهی سالیانه آن در یک دوره 15 ساله حدود 480 میلی متر مکعب و حداکثر آبدهی لحظه ای در سیلابی ترین زمان به 900 متر مکعب در ثانیه می رسد.

استان خوزستان

2-1- رودخانه زهره نام دیگر این رودخانه هدیجان می باشد که از دو شاخه اصلی به نام های مهلیان و خیرآباد تشکیل شده است. حوزه آبریز این رودخانه در سر آب به حوزه رودخانه ای قره آغاج و شاهپور نزدیک بوده و در نزدیک بوده و در جنوب باختری حوزه رودخانه خرسان واقع است. این حوزه در چین خوردگی های جنوبی زاگرس میانی قرا ردارد. بخش عمده آن را مناطق کوهستانی تشکیل می دهد. در بخش شمالی حوزه کوه سفید با ارتفاع 3415 متر حوزه آبریز رودخانه زهره را از حوزه های کارون و مارون جدا می کند. وسعت حوزه ‏آبریز زهره حدود 17150 کیلومتر مربع می باشد که حدود 14100 کیلومتر مربع آن را مناطق کوهستانی و باقیمانده آن را دشت ها و کوه پایه ها تشکیل می دهد. شهرهای اردکان (سپیدان)، نورآباد ممسنی، دو گنبدان، هندیجان و دهشت از کانون های مهم شهری این حوزه به شمار می آیند.

طول رودخانه زهره 490 کیلومتر است. در مناطق میانی رودخانه تا انتهای دشت زیدون در اثر کاهش شیب بستر آن عریض می گردد در بخش انتهایی بین دهکده ده ملا و مصب رودخانه، در اطراف هندیجان بستر رودخانه پهن و ژرفای آن زیاد می گردد و ماندرهای مشخصی پیدا می کند. پهنای رودخانه 200 و ژرفای آن 3 متر می رسد. رودخانه زهره دارای آب دائم بوده و در محلی که به نام فهلیمان نامیده می شود کیفیت آن برای آبیاری مناسب می باشد. گرچه ازآب آن در امر کشاورزی استفاده می شود لیکن به علت عمیق بودن بستر آن نسبت به زمین های اطراف این استفاده محدود می باشد.

   میزان آبدهی متوسط سالیانه آن د ریک دوره 32 ساله 822 میلیون متر مکعب و آبدهی آن در سال 65/64 حدود 4/2408 میلیون متر مکعب بوده است. میانگین آبدهی لحظه ای آن در ده ملا 81 متر مکعب در ثانیه و حداکثر آن 2002 متر مکعب در ثانیه اندازه گیری شده است.

   در مناطق کوهستانی و میانی به ویژه در حوزه آبریز رودخانه شیو به دلیل وفور نزولات جوی و مساعد بودن شرایط اقلیمی پوشش جنگلی وجود دارد ولی متراکم و پر درخت نیست. بارندگی سالیانه در حوزه آبریز این رودخانه از 200 تا بیشتر از 800 میلیمتر بوده و به علت وجود مناطق مرتفع رژیم رودخانه برفی- بارانی بارش کلی در زمستان و دوره خشک در تابستان می باشد.