پیشگفتار
در سالهای اخیر در ایران مجموعه های بسیار متشکل ازمجموعه های فرهنگی – ورزشی - تجاری مخصوص محصولات ودستاوردهای محلی و فروش مستقیم آنان به مردم ساخته و یا در دست اجراست، ولی در تمام این مجموعه ها یک خلأیی بین زندگی دلخواه یک فرد و زندگی اجتماعی او وجود دارد و اگرچه زندگی خارج از منزل دنیایی متفاوت از درون است . اما همین ایجاد فاصله است که فرد عدم اعتماد به نفس پیدا می کند، می بینید که نمی تواند با محیط ارتباط برقرار کند .
از جمله مسائل حیاتی هر شهر، وجود فضای عمومی مناسب برای گذراندن اوقات شهروندان به شیوه ای بهینهی باشد ، فضاهایی که هم زمان زیبایی های بصری و معماری ، سازمان دهی مناسب فضایی ، وجود عملکردهای مورد نیاز انسان امروزی را برای گذراندن مفید و بهینه ی وقت وارضای روانی و منطقی او در
بهره وری از این فضا را در بر داشته باشد و بخشی از نیازهای او را به هنگام خستگی از کار و تجربه ی فضاهای کسل کننده و پر ترافیک و شلوغ شهری برآورده سازند. عدم وجود فضاهایی به این منظور در شهرهای ما به جایی رسانده که برای گذران اوقات استراحت خود یا به سرگردانی در خیابان های شلوغ و پرترافیک و پردود شهر روی می آورند و یا در گریز از خستگی فضای کار و یا عادت ، کسالت خانه ، به چهار دیواری های بسته دیگری نظیر سینما ، تئاتر ، کافی شاپ و رستوران …. پناه می برند. یک فضای تعریف شده تفریحی می تواند فضای صمیمی و پر تحرکی برای فرد باشد و خلاء ارتباط با اجتماع را نیز برطرف کند . جذابیتی که بسیاری از مناطق شهر تبریز و یا هر شهر دیگر ایرانی که خود دارای قدمتی تاریخی با ویژگیهای اجتماعی و مردمی با آداب اجتماعی و رسومات خاص می باشند. فضاهای ایجاد شده آن منطقه دارای جذابیت های برجسته و منحصر به فرد میشود.
در نظر گرفتن این سایت با عناصر ثابت درون خود مانند دریاچه درختان کهنسال که بر اساس یک نظم طبیعی و خاص کاشته شده یا روییده اند. پستی و بلندی هایی که شیبهای نا منظم و جذابی بوجود آورده، بطوریکه طرح به عنوان یک عنصر اصلی درکنار این عناصر ثابت می خواهد جا باز کند.
حفظ مستمر و تضمین بقاء سیماهای طبیعی منحصر به فرد از هجوم کاربری های بی رویه در سایت مورد نظر گسترش فضای سبز در شیبهای مجاور دریاچه ، جلوگیری از هرگونه بهره برداری یا دخالتهای انسانی زیان آور که موجودیت طبیعی منطقه را به مخاطره می اندازد و فراهم آوری فضاهای همگانی با مناظر زیبا برای گذراندن اوقات فراغت هدف اینجانب در طرح خواهد بود.
مفاهیم و مطالعات اولیه
1- مفاهیم و اشکال جهانگردی
جهانگردی Tourism عبارت از فعالیتهای افرادی که برای استراحت، کار و دیگر دلایل به خارج از محیط خویش سفر کرده و حداکثر برای یکسال متوالی در آنجا اقامت می کنند.
1-1) اشکال جهانگردی:
در مورد هر کشور مشخص اشکال زیر از جهانگردی را می توان از هم متمایز ساخت:
الف) جهانگردی بومی: افراد مقیم یک منطقه که تنها در داخل همان منطقه سفر می کنند. (domestic tourism)
ب) جهانگردی دورن مرزی : افراد غیر مقیم یک منطقه که در همان منطقه سفر می کنند. (inbound tourism)
جهانگردی برون مرزی : افراد مقیم یک منطقه که به منطقه ای دیگر سفر می کنند. ( outbound tourism)
د) جهانگردان داخلی: جهانگردی بومی ودرون مرزی را در بر
می گیرد (internal touism)
ه ) جهانگردی ملی: جهانگردی بومی و برون مرزی را شامل می شود. Natinal tourism))
و) جهانگردی بین المللی : شامل جهانگردی درون مرزی و برون مرزی (international tourism)
به بیانی دیگر تمام مسافرانی (travelers) که به جهان گردی
می پردازند دیدارگر visitorers اطلاق می شود. دیدارگر نیز بر حسب گذراندن حداقل یک شب دراقامتگاه خصوصی یا عمومی محل مورد بازدید به شرح زیر طبقه بندی میشود.
2-1) انواع جهانگردی و انگیزه جهانگردان
جهانگردی عموما باهدفی خاص صورت میگیرد و شناخت انواع جهانگردی بر اساس اهدافش در بحث انگیزش جهانگردی حائز اهمیت است. انگیزه جهانگردان را در شش نوع می توان طبقه بندی کرد:
الف - جهانگردان قومی: این نوع جهانگردی به منظور مشاهده سبک زندگی افراد بومی واقوام مختلف سفر می کنند و فعالیتهای رایج آن شامل دیدار از منازل افراد بومی، حضور در اعیاد و جشنها و یا شرکت در مراسم مذهبی آنهاست.
ب - جهانگردی هنری: آشنایی با هنر ملل دیگر مهمترین هدف این جهانگردی است . شناختن هنرهای دستی، موسیقی، تماشای تئاتر و نمایشهای ملل و اقوام مختلف از فعالیتهای مورد علاقه چنین جهانگردان است.
ج - جهانگردان تاریخی : بازدید از موزه ها ، مساجد، کلیساها و ابنیه تاریخی که خود یادآور شکوه و عظمت مناطق باستانی است از فعالیتهای ویژه این جهانگردان می باشد.
د - جهانگردان طبیعت گرا: سفر به نقاط دور دست تایافتن مکان مورد علاقه (مانند جهانگردان قومی) وتاکید بر جاذبه های طبیعی ومحیطی از فعالیتهای جهانگردان طبیعت گراست. این جهانگردان علاقمند به شگفتیهای جهان چون آبشارها، جنگلها، کوهستانها، دریاچه ها و سایر جاذبه های طبیعی هستند و فعالیتهای آنان شامل دیدار از چنین محیطها و لذت بردن از جلوه های طبیعت است.
ه جهانگردان تفریحی : هدف اصلی این جهانگردان استراحت و تفریح است و سفر به مناطقی با تسهیلاتی برای بهره برداری مورد توجه آنان بشمار می رود.
و - جهانگردان کاری : مقصود اصلی چنین جهانگردانی انجام بخشی ازحرفه و کار خود در مقصد بوده و چنین جهانگردان می کوشند تا فرصتهای دیگری فراهم نمایند تا ضمن بهره گیری ازمسافرت به تفریح و تفنن و استراحت نیز بپردازند.
2- جهانگردی و صنعت توریسم
فرهنگ ازنظر علم مردم شناسی مجموعه ای ازشناخت ها ، اعتقادات و ارزشها و تعلیمات اجتماعی را در بر می گیرد و همزمان شیوه های رفتاری مردم را نیز شامل می شود. جشنها و مراسم مردمی ، مطالعه ، دیدن فیلم ، ورزش و … همگی جزء رفتارهای مردمی اند . جملگی این رفتار ها کم و بیش به یک آموزش عمومی ونوعی ازصنعت تبدیل شده‌اند. جهانگردی نیز به نوبه خود یکی از شیوه های فرهنگی مربوط به رفتارهای مردم است و میدان فعالیت و حوزه عمل آن هر لحظه در حال گسترش و تکوین است. در حقیقت می توان ادعا نمود که تمامی فرهنگها به بخشی ازجهانگردی منتج می شوند.
1-2) علل و انگیزه های جهانگردی و اهداف آن
شیوه تازه زندگی تحمیلی، جهانگردی را بعنوان ضرورتی محسوس و حتمی برای حیات فیزیکی و روانی ارائه نموده است که از علت یابی و انگیزه های کلی آن ناشی میشود. اگر انگیزه های و علت یابی ها پاسخگوی نیازهایی چون نیاز به سیاحت ، امنیت، آزادی و خود تاییدی باشد می توان علل جهانگردی را در موارد زیر جمع بندی کرد:
سلامت فیزیکی
گریز و رهایی بعنوان ضرورتی حتمی در جهت ایجاد سلامت عقلی
تفریح و استراحت بعنوان رفتاری مشترک با جمیع مردم
رهایی از محیط کار
رهایی از فشار زندگی روزمره(فرارازحرکات معمولی روزانه)
رهایی از زندگی سرشار از تشنج شهر نشینی
در مجموع جهانگردی می تواند سه کار عمده به انجام برساند :
استراحت تفریح ، پیشرفت
2-2) جهانگردی واوقات فراغت
جهانگردی به معنی اخص کلمه با در اختیار بودن «ایام فراغت» ارتباط مستقیم دارد. اوقات فراغت نمایانگر فضایی از فعالیت فردی و جمعی است که معمولا ازسایر فعالیتها برتر نمی باشد، بلکه مجموعه ای از تفرجهاست. با اینهمه گفتنی است که ایام فراغت سرمایه عظیمی است برای افراد و جامعه. جهانگردی موقعیتی است که جوابگوی یک سلسله نیازهای فردی و اجتماعی است و از طریق منشاء اصلی خود «جامعه صنعتی» مورد تایید است. در حقیقت جامعه صنعتی بر روی زندگی اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و مذهبی انسان تاثیر عمیق گذاشته است و یکی از مهمترین این تحولات اشاعه جهانگردی فردی و گروهی است. بزبان ساده تر جهانگردی را می توان در قالبهای زیر مشخص نمود:
الف- بعنوان موقعیتی برای گذراندن تعطیلات به منظور بازیابی انرژی از دست رفته که ایام فراغت نیز ضرورت خویش را در قالب آن می نمایاند. علاوه بر آن بعنوان عامل ایجاد تعادل وتوازن نیز متجلی می گردد که این پدیده چه از طریق ایجاد تعادل در نوع کار و چه از طریق فرار از زندگی متشنج و توانفرسا خود نمایی میکند . بدینسان معلوم میشود که جهانگردی مستقیماً و بموازات گسترش و توسعه ، «صنعت» و «خدمات» پیشرفت کرده است.
ب- بعنوان موقعیتی در جهت رشد فرهنگی که جهانگردی سازمان یافته موقعیت معتبر و والایی در جهت رسیدن به اهداف فرهنگی است، زیرا جهانگردی همزمان پذیرنده و آوردنده ارزشها و معیارهای جدید ومدرن است.
3-2) جهانگردی روستایی
طی سالهای اخیر ، جهانگردی روستایی بعنوان یک پدیده قابل اعتنا در صنعت جهانگردی مطرح شده است . اما گسترش آن در کشورهای مخلف باید با درنظر گرفتن زمینه های مناسب و انجام کارهای تحقیقاتی صورت گیرد.
روستاهای کشور از نظر موقعیت و امکانات بالقوه و بالفعل درسه گروه به شرح زیر قابل تعریف هستند:
گروه اول روستاهایی هستند که به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی مورد توجه هستند.
گروه دوم روستاهایی هستند که دارای امتیازات قابل توجهی ازنظر جاذبه های سیاحتی هستند، اما به لحاظ موقعیت جغرافیایی در معرض بازدیدهای مستمر از سوی شهر نشینان قرار نمی گیرند.
گروه سوم روستاهایی را تشکیل می دهند که خود و یا
منطقه ای که درآن قرار دارند دارای جاذبه سیاحتی بوده و از این رو بقولی مورد لطف جوامع شهری و به تعبیری درمعرض تخریب اجتماعی و زیر بنایی ناشی ازدادو ستد های تعریف نشده شهر نشینان قرار دارند.
4-2)جهانگردی و آب وهوا
بدون شک کشورهایی که جاذب توریست هستند در فصول معینی برای جهانگردی مناسبند. درحقیقت آب و هوا باعث فصلی بودن پدیده جهانگردی است. آب وهوای درزندگی اقتصادی، اجتماعی وجهانگردی موثر می باشد و در فصولی که آب و هوا مناسب است جاذبه جهانگردی بیشتر است .
کشور ایران با واقع شدن درعرض جغرافیایی میانه دارای آب و هوای معتدل و مناسب بوده و با داشتن جذابیت های متنوع از جمله کشورهای مهم در جذب توریست و جهانگرد بشمار می رود.
5-2)تاریخچه و بررسی ، صنعت توریسم در ایران
ایران از لحاظ صنعت توریسم به معنای اعم و جهانگردی در منطقه خاورمیانه به معنای اخص موقعیتی حساس و ممتاز را دارا بوده و از قدیم الایام همواره مورد توجه جهانگردان بوده ا ست.
اسناد و مدارک موجود نشان دهنده این مطلب است که از دوران پیش از اسلام بعضی ازیونانیان و رومیان به ایران سفر می کردند. اما تا قبل از جنگ جهانی دوم، جهانگردی در ایران چندان رونقی نداشته ومحدود به سیاحان و نویسندگانی بود که برای مطالعه و یا تحقیق به ایران سفر می کردند و از خود آثاری به نام «سفرنامه» به جای می گذاشتند
پس از جنگ جهانی دوم بعلت ایجاد راههای ارتباطی و وسایل مسافرت و دیگر تسهیلات توریستی، ایران بصورت یکی از کشورهای پذیرایی جهانگردان خارجی درآمد.
ایران کشوری چهار فصل با وسعتی در حدود 165 هزار کیلومتر مربع و با آب وهوایی متنوع و گوناگون از لحاظ جاذبه های توریستی یکی از 10 کشور بزرگ جهان محسوب می شود.
ایران از تاریخ و فرهنگی بسیار کهن برخوردار بوده و هر نقطه از آن دارای جاذبه های توریستی بسیار است که با برنامه ریزی و ایجاد امکانات درجهت توریست می توان همه ساله درآمدهای بسیاری از این صنعت بدست آورد.
6-2) اهداف توسعه صنعت توریسم در ایران
الف - تعادل فرهنگی بین کشورها
ب - تحکیم روابط بین کشورها
ج - کسب در آمد اقتصادی
د - الگوی توسعه مناطق محروم در مناطقی که به لحاظ کشاورزی و صنعتی اشباع شده اند برای تامین اشتغال نیروی بیکار می توان جهانگردی را بسط داد.
ه) توزیع عادلانه ثروت : با گسترش جهانگردی ، درآمد کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه منتقل میشود.
و ) پر کردن اوقات فراغت
اشتغال زایی
3) اوقات فراغت و تفریح
1-3) مفهوم اوقات فراغت وارزیابی آن
فرهنگ جامعه شناسی ما «اوقات فراغت» را چنین تعریف میکند . فراغت عبارت است از وقت آزادی که پس ازانجام وظایف واعمال زندگی بدست می آید. اوقات فراغت را گاه اوقات آزاد و گاه اوقات بیکاری و یا فرصت و زمانی که پس از انجام رسانیدن کار و شغل روزانه باقی می ماند دانسته اند.
فراغت فعالیتی است که صرفنظر از وظایف شغلی خانوادگی ، اجتماعی فرد به میل خود و بمنظور استراحت و تجدید قوا و سرگرمی و یا وسیع تر ساختن دانش واعمال استعدادهای خلاقه وجودش به انجام آن می پردازد . در اوقات فراغت فرد همان
می کند که می خواهد درواقع این گفته بیش از تمام تعاریف بالا معنی اوقات فراغت را روشن می سازد.
اوقات فراغت الزاما به معنی افزایش ایام تنبلی و بیکاری تعبیر نمی شود بلکه موقعیتی است برای «تبادل حقیقی و موثر کمال انسانیت» فرد می تواند در پاره ای از این لحظات آزادانه در جهت ترقی خویش و بهبود شرایط همگان نقش سازنده را ایفا نماید.
در زبان فارسی معمولا بجای فراغت کلمه تفریح را بکار
می برند. از بدست آوردن خوشی و لذت و فراغت به معنای آسایش، آسودگی، استراحت و آرامش بکار رفته است اما این معانی بهیچ وجه مفهوم فراغت نیست و نمی تواند حتی بخش اعظم تعریفی باشد که از فراغت میشود.
فرانسویها با بهره گیری ازواژه loisir و انگلیسی ها با به خدمت گرفتن لغت leisure اوقات فراغت را چنین تشریح کرده اند:
فرصت و زمانی که پس از انجام رساندن کار و شغل روزانه به هدف تامین نیازهای انسان باقی می ماند. اوقات فراغت را در چهار دسته می‌توان مورد ارزیابی قرار داد:
الف) فراغت یک شیوه رفتار است که می توان آن را در هر نوع فعالیتی یافت حتی در کار شغلی، مثلا می توان ضمن کارکردن به موسیقی گوش کرد. این دیدگاه بیشتر روان شناسان است تا جامعه شناسانه .
ب) فراغت را می توان تنها نسبت به کار شغلی سنجید و فراغت را به معنی کارنکردن دانست. این دیدگاه اقتصادی فراغت است.
ج) سومین دیدگاه ، اجباری های خانوادگی را نیز از فرا غت مجزا می کند و بهنگام فراغت شخص هم از کار شغلی و هم از کار خانگی آسوده است.
د) چهارمین دیدگاه نسبت به اوقات فراغت بیانگر مدت زمانی است که بوسیله جامعه برحسب رهایی از اجبارهای شغلی، خانوادگی، مذهبی و سیاسی به فرد اعطا می شود.
پس اوقات فراغت مدت زمانی است که شخص به استراحت ، برای رفع خستگی، به تفریح برای رفع کسالت و دلتنگی و یا فعالیتهای انتخابی برای رشد وتوسعه ظرفیتهای جسمی و روحی خود می پرداز