دوپینگ در ورزش، به استفاده از مواد داروهایی گفته می شود که این داروها نیر و کارایی انسان را تا حد بالایی افزایش می دهد و مصرف آنها توسط سازمانهای مجری و ناظر رقابت های ورزشی ممنوع شده است. البته این تعریف مشخص می کند که مصرف مواد نیرو دهنده نمی تواند جزو مصارف دوپینگی به حساب رود، عموما داروها و مواد دوپینگی، مواردی هستند که سازمان های اجرای کننده رقابت های ورزشی مصرف آنها را ممنوع کرده است. پس بدین صورت مصرف مواد و داروهای نیروزای غیر مجاز را می توان دوپینگ نامید.
انواع دوپینگ
رایج ترین مصرف مواد و داروهای دوپینگی از طریق خوردن، نوشیدن یا تزریق این نوع داروهاست، که به نوع مصارف، نوع خوراکی، مصرف یا تزریقی گفته می شود. اما نوع دیگر آن دوپینگ خونی است. در این نوع دوپینگ، خون شخصی به شخص دیگر(با گروه خونی یکسان) و یا خون همان شخص به خودش(بعد از یک دوره ذخیره) از طریق رگ تزریق می شود. این کار باعث می شود تا توانایی انتقال اکسیژن در خون شخص تزریقی بالا رود تا بنابراین استقامت آن شخص نیز افزایش یابد. دوپینگ خونی معمولا برای ورزشهای استقامتی مثل دو میدانی ماراتون، دوچرخه سواری و اسکی کارایی دارد.
تاریخچه دوپینگ
کلمه دوپینگ اصلا واژه ای است از کشور آفریقای جنوبی آمده است. در آفریقای جنوبی، متروبی الکلی با قدمت زیاد وجود دارد که با نام دوپینگ شناخته می شود.
بومی های منطقه آفریقای جنوبی معمولا از این متروب استفاده می کنند تا بتوانند با استقامت و نیروی زیاد در مراسم های خود برقصند. امروزه واژه دوپینگ به استفاده ورزشکاران از مواد نیروزا تلقی کرد. اولین استفاده مدرن دوپینگ را می توان به سال 1865 نسبت داد. جایی که شناگران هلندی برای شرکت در رقابت های جهانی دوپینگ کردند. در رقابتهای المپیک 1904 نیز توماس میکرز دوپینگ کرد و توانسته برنده ی مدال طلای دوی ماراتون شود. به یکی از مشهورترین مصارف دوپینگ می توان به بن جانسون کانادایی در المپیک 1988 اشاره کرد. جایی که او موفق شده بود در دوی 100 متر رکورد باور نکردنی از خود به جای بگذارد و مدال المپیک را از آن خود کند، بعد از رقابتهای المپیک آزمایش دوپینگ رد شد و معلوم شد که او دوپینگ کرده است. بالا بردن نیرو و استقامت بدن به حد غیرعادی می تواند حتی شرایط حیاتی بدن را تا حد مرگ تهدید کند. در سال 1886 یک دوچرخه سوار به علت مصرف داروی دوپینگی جان خود را از دست داد. نمونه های دیگر نیز از موارد مرگی نیز حتی تا سالهای گذشته در کشورهای مختلف دیده شده است. ورزشکاران که دوپینگ می کند در حقیقت خود را در ریسک حیاتی قرار می دهد.
کاهش دوپینگ در ورزش ایران
نتایج بدست آمده از نمونه گیری های صورت گرفته از ستاد ملی مبارزه با دوپینگ نشان می دهد که میزان تخلف ورزشکاران کشورمان در زمینه حرکت غیراخلاقی دوپینگ در سال 2007 میلادی نسبت به دو سال گذشته با 3/8 درصد کاهش رو به رو بوده است. براساس آمار ارائه شده از سوی کشورهای اروپایی، آمریکایی و حوزه اسکاندیناوی میزان نتایج مثبت نمونه گیری به عمل آمده از ورزشکاران این کشور به طور میانگین سالانه بین 2 تا 3 درصد است. این آمار در کشورهای آسیایی و به اصطلاح در حال توسعه رقمی معادل 10 تا 12 درصد است. این در حالیست که نتایج مثبا تست دوپینگ و نمونه
گیری های انجام شده توسط ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ایران از ورزشکاران رشته های مختلف در سال 2005 از حد میانگین فوق هم بیشتر و حدود 4/14 درصد بوده است. این رقم در سال 2006 میلادی با کاهش چشمگیر رو به رو بوده و به مرز 5/8 درصد رسیده در سال 2007 میلادی میزان تخلف ورزشکاران کشورمان در امر دوپینگ باز هم با بهبود نسبی رو به رو بوده و 1/6 درصد کاهش یافته است. البته این آمار مربوط به اقدامات افسران کنترل دوپینگ ستاد ملی مبارزه با دوپینگ کشورمان است که طی یک سال گذشته میلادی صورت گرفته است. هر چند که نمونه گیری انجام شده از بازیکنان ایرانی در رقابت های برون مرزی و همچنین تست های دوپینگ به عمل آمده توسط ماموران آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ(وادا) که بدون اطلاع قبلی صورت می گیرد نیز در مدت زمان مشابه در برگیرنده نتایج امیدوار کننده ای بود.
پس از آنکه در اواخر سال 2006 میلادی پاک بودن کاروان ایرانی اعزامی به رقابت های آسیایی دوحه قطر از هر نظر تائید شد، ورزشکاران کشورمان در طول سال 2007 میلادی در جریان سه رویداد مهم«قهرمانی داخل سالن ماکائو»، «پیکارهای جهانی کشتی» و مسابقات وزنه برداری جوانان آسیا در عمان سربلند از آزمایش دوپینگ بیرون آمدند. همچنین وادا در سال 2007 میلادی نتوانست کشورمان را مجرم و متخلف معرفی کند.
نمایندگان وادا در سال 2006، 9 نفر از 11 وزنه بردار اردونشین تیم ملی ما را که برای شرکت در رقابت های جهانی دومینیکن آماده می شدند را به عنوان ورزشکاران دوپینگی معرفی کردند. ضمن اینکه نتیجه نمونه گیری از بابک ثمری ملی پوش قایقرانی کشورمان توسط نمایندگان وادا پیش از آغاز رقابت های آسیایی دوحه قطر انجام شد مثبت بود. این در حالیست که در سال گذشته میلادی ماموران ستاد ملی مبارزه با دوپینگ از 15 نفر وزنه بردار اعزامی به مسابقات جهانی تایلند تست گرفتند و همه ی آنها منفی بودند.
این آمار بیانگر حرکت رو به رو جلویی است که جامعه ورزش کشورمان برای مبارزه با دوپینگ و ریشه کن کردن این پدیده شوم آغاز شده و با سرعت در حال طی کردن مسیر آن ایست تا هر چه زودتر به نقطه نهایی که داشتن ورزشکارانی کاملا پاک است، دست یابد. در این راستا کمیته آموزش و پژوهش ستاد ملی مبارزه با دوپینگ با تشکیل 40 کلاس آموزشی و برگزاری 8 همایش در تهران و شهرستان ها و چاپ توزیع 11 نوع کتاب و نیز دو نوع CD آموزشی سهم قابل توجهی در راه دست یابی به این موفقیت داشته است.
حمید زعیم کهن رئیس کمیته آموزش و پژوهش ستاد ملی مبارزه با دوپینگ معتقد است اطلاع رسانی به موقع بزرگترین نقش را در کاهش آمار دوپینگ ایران دارد. وی گفت: «بسیاری از بازیکنان به طور ناخواسته مرتکب دوپینگ می گردند. در صورتی که برگزاری کلاس های آموزشی همه جانبه اطلاعات لازم را در مورد دوپینگ و راه های ارتکاب به آن در اختیار آنها قرار می دهد» همچنین وی معرفی بازیکنان متخلف و اعلام جرایم آنها را در کاهش میزان آمار دوپینگ بازیکنان ایرانی بی تاثیر نمی داند: «در گذشته بسیاری از افراد کاملا آگاهانه اقدام به دوپینگ می کردند. در حالیکه امروزه معرفی اینگونه بازیکنان، برخورد محکم و جدی با آنها و مهمتر از همه اعلام رسمی در این زمینه باعث شده که ورزشکاران از ارتکاب آگاهانه به دوپینگ خودداری کنند تا در معرض دید منفی طرفدارانشان قرار نگیرند»
البته آموزش مبارزه با دوپینگ منحصر به ستاد ملی مبارزه با دوپینگ و کمیته آموزش و پژوهش این نیست. بسیاری از فدراسیون های کشورمان همچون کاراته، کشتی، قایقرانی، تیراندازی و فوتبال اخیرا اقدامات قابل توجهی را در این زمینه انجام داده اند. این فدراسیون ها با تشکیل کلاس ها و سمینارهای آموزشی و به مدد بهره گیری از دانش مدرسان ستاد ملی مبارزه با دوپینگ و یا استفاده از توانایی های پزشکان و مدرسان مجرب کادر خود، ورزشکارانشان را در مورد دوپینگ، عوارض جانبی آن و برخورد قانونی و جدی با متخلفان آگاه کرده اند. شاید بتوان فدراسیون پرورش اندام را یکی از
فدراسیون های پیشگام در این زمینه معرفی کرد.
ملی پوشان پرورش اندام که پیش از این پرونده سیاهی در زمینه دوپینگ داشتند، در طول سه دوره مسابقات متوالی آسیایی دوحه قطر(اواخر سال 2006)، قهرمانی بزرگسالان آسیا(چین) و پیکارهای جهانی کره جنوبی(سال 2007) از تمام نمونه گیریهای به عمل آمده سربلند بیرون آمدند. به همین دلیل(رافائل سانتوجا) رئیس فدراسیون پرورش اندام در جریان کنگره جهانی این رشته که آبان ماه گذشته در کره جنوبی برگزار شد از مسئولان فدراسیون پرورش اندام تقدیر کرد و مدال طلای ضد دوپینگ این فدراسیون را که در طول تاریخ این رشته و نیز ورزش کشورمان بی سابقه بود را تقدیم آنها کرد. در همین راستا با همت و تلاش اعضای کمیته تحقیقات و پژوهش های این فدراسیون اخیرا کتابی تحت عنوان«قوانین و مقررات و فهرست مواد ممنوعه دوپینگ» منتشر شد که در اختیار ورزشکاران این رشته و سایر رشته ها قرار گرفت، ناصر پور علی فرد رئیس فدراسیون پرورش اندام رویکرد به فرهنگ سالم زیستش در ورزش را انگیزه آغاز حرکت عنوان کرد:«دوپینگ به دلیل صدمات جانبی که برای بازیکن دارد به مرور باعث آسیب فردی و در نهایت تیمی می شود. به همین دلیل از حدود دو سال پیش برای آغاز مبارزه با دوپینگ اقدام کردیم. پس از اطلاع رسانی در مورد دوپینگ و عواقب آن از بازیکنان خود تعهد مالی و اخلاقی گرفتیم. پس از اردونشینان تیم های ملی و باشگاهی به صورت مکرر تست گرفتیم. در پایان هر ماه نیز گزارش فعالیت های خود را به فدراسیون جهانی اعلام کردیم. امروزه دوپینگ علاوه بر تخلف ورزشی، یک تقلب اجتماعی بزرگ و عامل بزهکاری در جامعه به حساب می آید. بر کسی پوشیده نیست که فرد دوپینگی به لحاظ اخلاقی و بهداشتی بر روی خانواده و جامعه تاثیر منفی خواهد گذاشت. به همین دلیل جرایم و موارد برخورد با حرکت غیر اخلاقی و ورزشی دوپینگ در حیطه کار قانون گذاران دولت ها قرار داده شده است و برای آنکه مبارزه با دوپینگ در منشور کاری تمام دولت های جهان دنبال می شود، یونسکو آن را به صورت یک برنامه لازم الاجرا به تمام کشور ما معرفی کرده است. طوری که اگر کشوری تا پایان سال 2008 میلادی نسبت به امضای کدوادا کوتاهی کند از حضور در میادین بین المللی محروم خواهد شد. موفقیت ایران در امر مبارزه با دوپینگ افتخاری بزرگ برای ورزش کشورمان محسوب می شود. اما این افتخار زمانی ماندگار خواهد بود که آمار ارائه شده به حداقل ممکن برسد. این امر میسر نمی شود جزء با ادامه حرکت فدراسیون هایی که در این زمینه فعال بوده اند و همچنین آغاز به کار سایر فدراسیون های ورزشی.