تحقیق بحران

پیشگفتار

ساختار زمین:

زمین جسمی تقریبا کره ای به شعاع متوسط 6370 کیلومترمی باشد .هسته کروی بخش مرکزی کره زمین را در برگرفته وشعاع ان در حدود3470 کیلومتر تخمین زده می شود . اطراف هسته را لایه  میانی یعنی گوشته فرا گرفته وضخامتی در حدود 2900 کیلومتر راشامل می شود .پوسته زمین اساسا سخت بوده وشامل سنگهای اذرین ورسوبی وسنگهای ناشی از دگرگونی انها می باشد.

فشار ودمای زمین :

دمای زمین با عمق افزایش می یابد ودر100 کیلومتری بین 1000 تا 1500 درجه سانتی گراد ودر عمق 700 کیلومتری که معمولا حداکثر عمق کانونی زلزله ها می باشددمای ان به حدود 2000 درجه سانتی گراد می رسد .در داخل هسته دما بین 2500تا 3000 درجه سانتی گراد بوده و اصولا بسبت افزایش دما در قسمت های سطحی زمین حدود 30 درجه سانتی گراد در هر کیلو متر عمق بر اورد می گردد البته این نسبت با افزایش عمق کاهش می یابد.

بر اساس مطالعهات وسیع در مورد تخمین فشار درون زمین تصور می شود که در قسمتهای بالایی گوشته فشار در حدود 9 تن بر سانتی متر مربع ودر قسمت های بیرونی هسته 1400 تن بر سانتی متر مربع ودر مرکز هسته به میزان 3700 تن بر سانتی متر مربع می رسد که البته این فشارها بسیار بزرگتر ازفشار(تک محوری) قابل تحمل سنگ ها در شرایط معمولی است.

سرعت انتشار امواج زلزله :

سرعت امواج زلزله بستگی به جرم مخصوص و خاصیت روان شدن سنگهایی دارد که از انها عبور می کند. سرعت امواج زلزله در سنگهای متراکم وصلب وزیاد درسنگهای سبکتر و نرمتر کم می باشد. بعلاوه ازدیاد فشار باعث افزایش سرعت امواج وازدیاد درجه حرارت باعث کاهش سرعت امواج زلزله می گردد.

زمین لرزه:

به علت ذخیره شدن مقادیرزیادی انرژیدر درون زمین وبا توجه به نظریه جابجایی قاره ها تغییرات عمده ای در قسمت های سطحی زمین رخ می دهد که زمین لرزه یکی از این تغییرات است. به عبارت دیگر زمین لرزه پدیده انتشار امواج در زمین به علت ازاد شدن مقدار زیادی انرژی ناشی ازاغتشاش سریع در پوسته زمین ویا در قسمت های بالایی گوشته در مدت کوتاه می باشد.یک زلزله شدید ممکن است ناشی از شکست سنگ بستری به طول بیش از100 تا 400 کیلومتر وعرض وضخامت چندین کیلو متر باشد. محلی که منشا زلزله بوده ودر حقیقت انرژی به یکباره از انجا ازاد ورها می گردد کانون زلزله ونقطه ای واقع بر سطح زمین که در بالای کانون قرار دارد مرکز زلزله نامیده می شود . دامنه حرکت زمین در روی سطح ابتدا شامل لرزه های جزیی است که یکباره افزایش می یابدوپس از لحظه کوتاهی حرکت تدریجا فروکش می کند.لرزه های جزیی بنام تکان های اولیه و قسمت بعدی با دامنه های بزرگتر بنام تکان های اصلی و اخرین قسمت بنام دنباله لرزه مرسوم است. 

علل وقوع زلزله:

در حال حاضر تحولات اساسی در داخل زمین که باعث وقوع زلزله می گردد هنوز بطور کامل روشن نشده است و نظریه های مختلفی پیشنهاد شده که در بعضی حالات متناقض یکدیگر می باشند.طی چند سال گذشته معلوم شده است که علل وقوع زلزله ارتباط نزدیکی به تحولات تکتونیک کلی زمین دارد که مداوما رشته کوهها و دره های اقیانوسی را در سطح زمین ایجاد می کنند.

معمولا بیش از 95 درصد علل وقوع زلزله ها مربوط به حرکات تکتونیک صفحه ای است ولی عوامل دیگر نظیر اتشفشانها وفروریختن غارهای عظیم زیر زمینی ولغزش زمین که همگی انها نیز در هر حال تابع حرکات صفحات پوسته زمین است می توانند در ایجاد زمین لرزه ها نقش داشته باشند.

ایران به دلیل قرار گرفتن در نوار لرزه خیز آلپ، هیمالیا و منطقه فعال زمین ساختی، یکی از کشورهای با خطر بالای زلزله در جهان است که در قرون گذشته بیش از ۱۳۰ زلزله شدید در مقیاس ۵/۷ ریشتر و بزرگ تر را تجربه کرده است. تنها در قرن بیستم، کشور ایران شاهد ۲۰ زلزله بزرگ بوده که این حوادث باعث کشته شدن ۱۴۰ هزار نفر، ویرانی چندین شهر، دهکده و آسیب های اقتصادی فراوان شده است.۱ پوسته زمین سازنده این منطقه از قطعات نامتجانس کنار هم تشکیل گردیده. این قطعات توسط گسل های بزرگ از هم جدا می گردند. به استثنای مناطق گودال اقیانوسی، کانون زمین لرزه ها عموماً در ۵۰ کیلومتری اول پوسته زمین متمرکزند. جمعاً ۱۵ میلیون کیلومترمربع، یعنی۱۰ درصد از مناطق بیرون از آب تحت تهدید زلزله قرار دارند. انرژی مورد نیاز برای ایجاد زلزله، غالباً به واسطه حرکت قاره ها (حرکات صفحات زمین) تأمین می شود. زلزله ها ۹۰ درصد منشاء تکتونیکی یا گسلی (طبق نظر تکتونیک صفحه ای، سطح کره زمین از صفحاتی تشکیل شده است که در حال حرکت اند. دو صفحه در ناحیه مرزی بینشان به یکدیگر نیرو وارد می سازند. این نیرو عامل اصلی تأمین کننده انرژی لازم برای ایجاد زلزله است). ۷ درصد منشاء آتشفشانی و ۳ درصد منشاء متفرقه دارد. ایران در کنار کشورهایی همچون چین، هند و مصر به عنوان یکی از چهار کشور بلاخیز جهان که هر ساله بیش از ۱۱۰۰ میلیارد ریال خسارت به جهت بروز حوادث طبیعی به آن وارد می آید شناخته شده است.

ایران بر روی نوار زلزله الپاید قرار دارد که در امتداد شرق - غرب از کوههای هیمالیا تا دریای مدیترانه ادامه دارد . تکتونیک ایران اخیرا بوسیله مک کنزی و نوروزی مطالعه شده است .

بر اساس اطلاعات زمین شناسی و زلزله شناسی موجود و نتایج مقدماتی انها دو مدل مختلف برای تکتونیک صفحه ای ایران پیشنهاد کرده اند .

1) مدل پیشنهادی نوروزی:صفحات اصلی منطقه عبارتند از :صفحه عربستان وصفحه ایران وصفحه اوراسیا.

صفحات عربستان وایران با سرعت های مختلف در جهت شمال شرقی حرکت می کنند.مشخص ترین خصوصیت تکتونیکی منطقه از زیر رانده شدن صفحه ایران به وسیله صفحه عربستان سعودی می باشد.در مرز مشترک این دو صفحه یک ناحیه تقرب وجود دارد که بوسیله منطقه فشاری زاگرس و چین خوردگیهای زیاد مشخص می باشد.

2) مدل پیشنهادی مک کنزی : خاطر نشان می سازد که تکتونیک ایران ونواحی مجاور ان را نمی توان فقط با چند صفحه اصلی توجیه کرد.همچنین مرزهای صفحات یک گسل واحد تشکیل نداده بلکه سیستم های گسل تشکیل می دهند .

انواع حرکات گسل ها:

1)گسل های نرمال

2)گسل های لغزش جانبی

3)گسل های فشاری یا معکوس

انواع امواج زلزله:

1)امواج حجمی

2)امواج اولیه(الف:امواج برشی  ب:امواج ثانوی)

3) امواج سطحی(الف:امواج لاو    ب:امواج ری لی)

مقدمه

سالهاست که در کشور ایران، شاهد تکرار سناریوی زلزله بوده و هستیم. سناریویی که با خواب و بی­خیالی شروع شده و با خواب و بی­خیالی نیز پایان می­یابد. مردم و دولتی که در خواب غفلت نسبت به وقوع زمین لرزه هستند و پس از وقوع زلزله و خسارات بی­شمار جانی و مالی، شاهد اشک و ناله از طرف مردم و فراخوان عمومی برای ارسال کمکها از طرف دولت هستیم! در این بین مردم نه تنها خود را قربانی زلزله بلکه قربانی سیاستهای دولت در زمینه حوادث غیر مترقبه دانسته و تمام تیرهای نقصان و کم کاری را به سوی دولت و دستگاههای اجرایی نشانه می­روند. دولت نیز گاها با ارائه آمار و ارقامی که از سوی هیچ ارگان بی­طرفی تایید و یا رد نمی­شود، اقدام به توجیه عملکرد خود نموده و خود را مبرا از هرگونه عملکرد اشتباهی می­داند. و در نهایت تمام هیاهوها با "بلا" خواندن یکسری پدیده های طبیعی، به اتمام می­رسد. و چون واکنش در مقابل "بلا" غیرممکن می­باشد، پس مردم واقعا قربانی بوده و دولت نیز واقعا بی­تقصیر می­باشد! لذا بهترین عملکرد در مقابل بلا، دعا کردن و خوابیدن است.

همچنین زلزله به عنوان یکی از انواع بلایای طبیعی که در کشور ما هر از چند گاهی به وقوع می پیو ندد به دلیل ضعف در سازه ساختمان های مسکونی , زمان وقوع , اگاهی بسیار کم و اموزش بسیار ضعیف در سطح عموم جامعه , قربانیان زیادی گرفته است .

شاید بهتر باشد که بگوییم زلزله پدیده ای طبیعی است و نحوه رویکرد ما به ان و توجه به بسیاری از موارد همچون اموزش عمومی , بالا بردن ضریب ایمنی , میزان تلفات وخسارات را تعیین می کند .  

ایجاد یک برنامه ایمنی و سیستم طراحی سازه مناسب در ساختمان های شهری وروستایی با توجه به الگوهای موجود در جهان , همچون کشور زابن ما را در برخورد با بلایای طبیعی همچون زلزله بسیار مقاوم خواهد ساخت.

ازسوی  دیگر قیاس بین هزینه های پاسخگویی و هزینه های پیشگیری نیز بسیار دردنیا مطرح است . چندین برابر هزینه های پیشگیری در امر پاسخگویی صرف می گردد .

نگرش سنتی به مدیریت بحران نگرش منفی بوده با این تعبیر که مدیر بحران در انتظار خراب شدن کارها می نشیند وپس از بروز تخریب سعی میکند تا ضرر ناشی از خرابی ها را تعدیل کند اما بتازگی معنای مثبت وبهتری برای ان پیداشده است .براساس معنای اخیر همواره باید مجموعه ای از طرحها وبرنامه های عملی برای برخورد با تحولات احتمالی اینده در داخل سازمان ها تنظیم شود ومدیران باید درباره اتفاقات احتمالی اینده بیندیشند وامادگی برخورد با رخدادهای غیر مترقبه را کسب کنندبنابراین مدیربت بحران بر ضرورت پیش بینی منظم و کسب امادگی برای برخورد با ان دسته از حوادث ناگوار من جمله زلزله که بطور جدی حیات انسان ها را به خطرمی اندازد تاکید دارد. 

چکیده

همواره چنان بوده که قبل از التیام یافتن زخم های ناشی از زلزله در یک دیار زمین لرزه های دیگر با گرفتن جان هزاران تن دیگر از عزیزانمان جراحات جدیدی بر قلب این جامعه وارد نموده است.

بطوری که برخی از راه حل های خلاصی ازاین اندوه عبارتند از:

1) تشکیل و سازمان دهی ستادهای بحران وامداددر حوادث وبلایای طبیعی و اموزش وتجهیز نیروهای کارامد و اموزش کلی جامعه جهت امادگی و عملکرد مناسب در هنگام وقوع زلزله گام های اساسی است که باید برداشته شود.

2) تدوین مقررات قانونی ,ایین نامه ها,استانداردها واعمال وتشدید روشهای نظارتی وپیگرد قانونی تخلف های موجود در هر یک از مراحل ساخت اعم از کیفیت مصالح,چگونگی طراحی و محاسبات سازه ,نحوه اجرا و نظارت برای ساختمان هایی که جدید ساخته می شوند از اولین گام هایی است که باید اجرا شوند .

اصل موضوع در پیش بینی ها و هشدارهای دانشمندان ومتخصصان در مورد امکان وقوع زلزله وپیامدهای ناگوار وزیانبار ان بیشتر توجه به این امر بوده است که باید درهر حال برای مقابله با حادثه اماده بود .گریز از زلزله در هیچ کشوری ممکن نیست اما باید همیشه برای یاری رساندن به اسیب دیدگان مهیا بود . باید وظیفه هر ارگان و نهاد ودستگاهی در رویارویی با حادثه مشخص باشد ومسئولان وافراد ان با کارازمودگی وکسب مهارتها وتخصصهای لازم بتوانند در موقع لزوم بیشترین بازدهی و راندمان کاری را داشته باشند.

ذخیره سازی دارو وغذا وپوشاک و تدارکات وسائل پزشکی ودرمانی و استقرار امبولانسها و ماشینهای اتش نشانی وامدادی در محل های مناسب وحتی ساختن سد بسیار محکم برای ذخیره اب برای تامین اب مورد نیاز شهر در صورتی که سد اصلی بشکند پیش بینی محل های مناسب برای اسیب دیدگان وتهیه وتدارک هواپیما وهلی کوپتر به اندازه کافی برای امداد رسانی وانتقال مجروحان و تامین دستگاههای زنده یاب وحتی تربیت ونگهداری سگها که در یافتن زیر اوار ماندگان اهمیت بسیار حیاتی دارند.پیش بینی های لازم برای جلوگیری از شیوع بیماری های مسری پس از وقوع حادثه از جمله این تدابیر است .از دیگر تدابیر ضروری جهت مقابله با اثار رخدادهای طبیعی بویژه زلزله انجام مانورها وتمرینهای لازم برای بالا بردن توان کمک رسانی وسرویس دهی دستگاهها ونهادهای مسئول می باشد.

پیش بینی وتعبیه کپسول های اتش نشانی در محل های مناسب در شهر هایی که شبکه گاز رسانی دارند کاملا ضروری است .قطر وجنس مناسب وضخامت لازم لوله ها و عمق مدفون شدگی واستفاده از اتصالات شکل پذیر از جمله تمهیدات ضروری در طرح واجرای شبکه های گاز رسانی در مناطق زلزله خیز می باشد.