دانلود مقاله بررسی وصفیت فضای سبز شهری بخش زارچ

چکیده در این تحقیق ابتدا یک اشاره کلی به ساختار طبیعی و اکولوژیکی بخش زارچ شده و بصورت ساختار اجتماعی و اقتصادی بخش زارچ مورد بررسی قرار گرفته است.

در قسمت بعدی تعریف فضای سبز و انواع و هم چنین عملکردهای فضای سبز که مهمترین آن عملکرد زیست محیطی می باشد که در تعدیل دما.

افزایش رطوبت نسبی.

تلطیف هوا و جذب گرد و غبار نقش مؤثری دارد و هم چنین به مبلمان فضای سبز شهری و تاریخچه فضای سبز و پارکها اشاره شده است.

در فصل بعدی به بررسی بخش زارچ پرداخته شده است که بخشی زارچ دارای 8 پارک شهری است که مساحت مجموع آن 7/4 هکتار است که سرانه پارکها 7/4 متر مربع می باشد.

فضای سبز میادین که برابر 21500 متر مربع است که سرانه آن 3/1 متر مربع برای هر نفر است و فضای سبز معابر که 12 هکتار است و سرانه آن 8 متر مربع برای هر نفر می باشد.

فضای سبز باغها ی زارچ 2050 هکتار است که سرانه آن 135 متر مربع برای هر نفر می باشد.

که در مجموع کل مساحت فضای سبز زارچ 7/49 هکتار است که سرانه فضای سبز در بخش زارچ 7/49 متر مربع برای هر نفر است که در این زمینه کمبود فضای سبز نداریم.

هم چنین در این فصل به مقایسه استانداردهای فضای سبز و موقعیت آن در بخش زارچ پرداخته شده است و به انواع گونه های گیاهی بخش زارچ و چگونگی گسترش فضای سبز در بخش زارچ بررسی شده است.

که گونه های گیاهی غالب در بخش زارچ نارون، کاج، سروخمرهای، توت و انار است که با اقلیم گرم و خشک و بافت شنی خاک زارچ سازگار است و در پایان موانع و مشکلاتی که برای افزایش فضای سبز در زارچ وجود دارد ذکر شده که عبارتند از: کمبود آب کمبود نیروی متخصص و کارشناس در زمینه فضای سبز مناسب نبودن خاک زراعی پایین بودن فرهنگ مردم در نگهداری از فضای سبز و مبلمان فضای سبز و پیشنهاداتی برای افزایش بهبود فضای سبز و بخش زارچ شده است که عبارتند از : 1- افزایش نیروی متخصص و با تجربه در امور فضای سبز بخش زارچ 2- توجه به مبلمان روشنایی.وسایل بازی کودکان 3- استفاده از گونه های گیاهی زیبا و سازگار با اقلیم منطقه و .....

مقدمه رشد جمعیت بویژه گسترش شهرنشینی و گرایش به زندگی ماشینی اثرات تخریبی زیادی را بر روی محیط زیست گذاشته است از جمله: تباهی منابع و پوشش گیاهی، تبدیل اراضی کشاورزی به ساختمانها، آلودگی محیط زیست که منجر به کمبود فضای سبز در شهرها گردیده است.

این شرایط نه تنها باعث بی ثباتی سیستم اکولوژی و فرسایش طبیعت شده بلکه بدلیل تحمل شرایط سخت زندگی بر انسان شهرنشین و اثرات روانی ناشی از مقابله با شهر و مشکلات آدمی را تندخو، عصبانی وتا حدودی بدرفتار نموده است.

از نشانه های این آثار گسترش بی رویه اجتماعات شهری و کاهش درصد زمینهای زیرکشت کاهش پوشش سبز جنگلی، باغات و باغچه ها گردیده است.

بدون تردید ایجاد فضای سبز از دیر باز به لحاظ وابستگی خاص انسان با طبیعت مورد علاقه انسان بوده است، و فضای سبز بعنوان ریه های تنفسی شهری جزء نیازهای ضروری شهری است که علاوه بر فراهم کردن مکانی برای گذراندن اوغات فراغت شهروندان جنبه های دیگری جون زیبایی شناختی، تعدیل و تلطیف هوا، افزایش رطوبت نسبی و کاهش آلودگی صوتی و جذب گرد و غبارهای شهر دارد و نبود آنها به معنی نبود سلامت و تندرستی در شهرها می باشد و وضعیت شهرهای امروزی ما به گونه­ای است که حکم بر ایجاد فضای سبز وسیع و بدون برنامه نمی کند بلکه بیش از همه طالب آن نوع طراحی و معماری فضای سبز شهری است که با علایق و خواسته ها و سلیقه های طبقات مختلف اجتماعی هماهنگ باشد و بتواند آرامش و آسایش و زیبایی را بر همه طبقات شهری فراهم نماید.

واژگان کلیدی عبارتند از : شهر ، فضای سبز، استاندارد های فضای سبز، مبلمان فضای سبز.

فصل اول طرح تحقیق 1-1 معرفی موضوع و بیان ابعاد آن موضوع: بررسی وضعیت فضای سبز شهری در بخش زارچ آیا پارکهای موجود در بخش زارچ برای جمعیت زارچ کافی است؟

آیا میزان فضای سبز زارچ با فضای سبز استاندارد مطابقت دارد؟

پراکندگی فضای سبز زارچ چگونه است؟

آیا توده های گیاهی زارچ با شرایط اقلیمی آن سازگار است؟

آیا با توسعه فیزیکی بخش زارچ، فضای سبز افزایش یافته است؟

2-1 اهمیت و ضرورت تحقیق یکی از نتایج انقلاب صنعتی با شعار غلط همه چیز فدای توسعه برهم زدن تعادل محیط زیست بود.

نابودی روستاها، تخریب و انهدام جنگلها و فضای سبز به منظور ایجاد کارخانه ها و مناطق مسکونی و افزایش کارگاههای کوچک و بزرگ، افزایش شهرها و تراکم جمعیت در شهرها و آلودگی صوتی و آلودگی آبها و شیوع انواع بیماریهای جسمی روانی و در کل دور شدن از طبیعت که منشأ آرامش انسانهاست ارمغان انقلاب صنعتی برای بشریت بود.

طبق تحقیقات انجام شده اثرات آلودگیها بر انسان، گیاه و حتی حیات وحش روبه افزایش است این پیامدها و آثار سوء انسان عصرصنعتی را به تفکر واداشت تا راه حلی برای کاهش این دستاوردهای خود بیابد فضای سبز می تواند یکی از عوامل مؤثر در کاهش این آثار رشد صنعت باشد.

شهرنشینی اگرچه باعث رفاه و راحتی انسانها شده ولی گرفتاریهایی نیز به همراه داشته است و هر چه به شهرها افزوده می شود مشکلات شهری بیشتر می شود.

افزایش جمعیت به نوبه خود مسائلی چون افزایش زباله ها.

کارگاههای کوچک و بزرگ و نابودی جنگلها و درختان و فضای سبز را بدنبال دارد.

فضای سبز بعنوان ریه های تنفسی شهر می باشد و نبود آنها به معنی نبود سلامت و تندرستی در شهرسات.

بنابراین فضای سبز بعنوان بخش مهمی در مدیریت شهری مورد توجه است.

فضای سبز شهرها علاوه بر فراهم کردن مکانی برای گذراندن اوقات فراغت شهروندان و جنبه های زیباشناختی در تعدیل و تلطیف هوا، افزایش ارتعاشات صوتی مؤثر است بنابراین فضای سبز در عصر حاضر با توجه به گسترش صنعت و شرایط اکولوژیکی شهرها بعنوان جزء لاینفک نیازهای جامعه شهری است.

3-1 اهداف تحقیق 1- دستیابی به این که آیا پارکهای موجود در بخش زارچ برای جمعیت آن کافی است.

2- دستیابی به این که پراکندگی فضای سبز زارچ چگونه است.

3- بررسی گونه های گیاهی بکار رفته در زارچ و چگونگی سازگاری آن با شرایط اقلیمی منطقه 4- دستیابی به اینکه فضای سبز زارچ با توسعه شهر هماهنگی دارد.

5- جهت توسعه فضای سبز از چه گیاهانی و به چه میزانی و در کدام بخشهای شهر استفاده شده است.

4-1 فرضیه های تحقیق 1- پارکهای موجود برای جمعیت شهر زارچ کافی نمی باشد.

2- گونه های گیاهی به کار رفته در زارچ با شرایط اقلیمی آن سازگار است.

3- با توسعه فیزیکی بخش زارچ فضای سبز نیز افزایش یافته است.

5-1 متدلوژی و مراحل انجام کار نوع تحقیق کاربردی و از لحاظ روش تحقیق توصیفی تحلیلی است.

جامعه آماری موردنظر جمعیت بخش زارچ و قطعاً فضای سبز شهری از جمله پارکهای آن است در تحقیقات توصیفی بدنبال چگونه بودن موضوع است.

این نوع تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازدویژگیها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید اجرای تحقیقات توصیفی می تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا کمک به فرآیند تصمیم گیری باشد.

در این تحقیق از روش کتابخانه ای[1] برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است و از سازماندهای مدیریت و برنامه ریزی و هواشناسی و استانداری یزد و بخشداری و شهرداری و جهادکشاورزی زارچ آمارهای مورد نیاز استخراج شده است و در آخر با مسئولین زیربط در رابطه با اطلاعات مورد نیاز به مصاحبه پرداخته شده است.

6-1 پیشینۀ تحقیق بعلت اهمیت فضای سبز در زندگی انسان و شهرها تاکنون مطالعات زیادی بر روی این موضوع انجام گرفته است.

کتابها و مقالات زیادی در این زمینه نوشته شده و راه کارهایی جهت ایجاد و حفظ و طراحی فضای سبز ارائه گردیده است از جمله: - احمد هاشم زاده در کتاب طراحی و نگهداری فضای سبز در مورد فضای سبز شهری چنین می نویسد امروزه فضای سبز شهری بعنوان ابزار توانمند در جهت بهسازی محیط زیست مطرح است زیرا توسعه روز افزون شهرنشینی انسان را دستخوش انواع تنشهای روانی و جسمی نموده است بنابراین هر اقدام مثبتی در جلوگیری از آلودگی محیط زیست، ارتقاء فرهنگ جامعه و استقلال کشور میداند.

هاشم زاده عوامل متعددی در طراحی فضای سبز و سامان به ترتیب زیر بیان می کند.

1- کاشت انواع گیاهان با توجه به سازگاری با محیط کاشت 2- رعایت ترتیب و سلسله 3- رعایت مسائل اقتصادی 4- رعایت فرم گیاهان در تیمهای مختلف (هاشم زاده، طراحی و نگهداری فضای سبز) - مهدی آریا در کتاب پارک و فضای سبز ضرورت ایجاد فضای سبز را چنین بیان می کند: همگام با پیشرفت صنعت و تکنولوژی برای جلوگیری از آلودگی آب و خاک و در نتیجه آلودگی مواد غذایی ایجاد فضای سبز و جنگلهای مصنوعی در اطراف شهرها ضروری است و البته هرمنطقه بعلت دارا بودن شرایط اقلیمی خاص خود نیازمند پرورش گونه های مختلف درختی و درختچه ای و گیاهان متناسب با آب و هوای آن منطقه است.

(آریا، پارک فضای سبز: صفحه 10) - احمد سعیدنیا در کتاب سبز شهرداریها جلد نهم در مورد فضای سبز چنین آورده است.

بطورکلی فضای سبز را می توان به دو گروه تقسیم کرد یکی فضای سبز برون شهری و دیگری فضای سبز دون شهری، فضای سبز برون شهری یا حاشیه شهر نقش مهارکننده رشد بی رویه شهر را دارد و از سویی دیگر بازدهی اکولوژیک زیست محیطیشان شامل کل محیط زیست شهری می گردد.

فضای سبز درون شهری که اغلب بصورت پارک احداث می شود از دیدگاه شهرسازی به زیبایی محیط زیست شهری می افزاید همچنین به گونه شناسی فضای سبز پرداخته و انواع درختان را معرفی و کاربرد آنها را بیان نموده است.

به نقش اهمیت و ضرورت فضای سبز پرداخته و عملکردهای فضای سبز را در ساخت کالبدی شهر و زیست محیطی بیان نموده.

ضوابط و مقرارت مربوط به کاربری فضای سبز شهری را چنین عنوان کرده است مقرارت عام مانند قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درختان.

قطع هر نوع درخت در معابر.

میدانها، بزرگراهها و ...

در حریم قانونی و محدوده شهرها بدون اجازه شهرداری ممنوع است.

در قوانین خاص حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده حوزه 50 هکتار و در رده منطقه 20 هکتار میداند.

(سعیدنیا، سبز شهرداریها: صفحه 2).

- زنگی آبادی و رضا مختاری ملک آبادی در ماهنامه تخصصی طراحی منظره فضای سبز (پیام سبز) شماره 42 و محیط زیست مقاله ای را بعنوان نهرها، فضای سبز و رویکردی نوگرایانه به ابعاد انسانی طراحی نوشته اند که محتوای مطلب آن چنین است.

ایشان مشارکت مردمی در فضای سبز را مؤثر می دادند زیرا هرگونه عمل و اقدامی در نهرها در درجه اول برای رفاه شهروندان صورت می گیرد و از طرف دیگر مهمترین منابع درآمدی سازمانهای شهری نیز مردم هستند و اصلاً شهر بدون مردم تعریف نشده است و باید در زمینه طراحیهای فضای سبز در محیط شهری در تمام مراحل از نظرات مردم استفاده کرد (زنگی آبادی، رضامختاری_ ماهنامه طراحی منظره شماره 42) نقش فرهنگ در طراحی مبلمان فضای سبز را مهم می داند و در زمینه طراحی فضای سبز باید با نهایت فکر، هنر اندیشه انسانی بهره گرفت زیرا قوت و اعتبار هر منطقه شهری در سنن فرهنگی و رابطه خاصی که ساکنان آن با یکدیگر و با محیط برقرار می کنند نهفته است که متأسفانه طراحی فضای سبز در کشور ما بخصوص در سالهای اخیر بیشتر تقلیدی بوده و به تفاوتهای فرهنگی و نگرشهای مردمی کمتر توجه شده است.

نقش فرهنگ در طراحی مبلمان فضای سبز را مهم می داند و در زمینه طراحی فضای سبز باید با نهایت فکر، هنر اندیشه انسانی بهره گرفت زیرا قوت و اعتبار هر منطقه شهری در سنن فرهنگی و رابطه خاصی که ساکنان آن با یکدیگر و با محیط برقرار می کنند نهفته است که متأسفانه طراحی فضای سبز در کشور ما بخصوص در سالهای اخیر بیشتر تقلیدی بوده و به تفاوتهای فرهنگی و نگرشهای مردمی کمتر توجه شده است.

- ابراهیم جمشیدزاده در طراحی فضای سبز شهری، فضای سبز شهری را چنین تعریف کرده است.

بطورکلی می توان فضای سبز شهری را به دو گروه تقسیم بندی کرد: 1- فضای سبز طبیعی مانند جنگلها و مراتع که بطور طبیعی وجود دارند.

2- فضای سبز مصنوع که خود به دو دسته تقسیم می شوند: الف) فضای سبز مصنوع که انسان جهت برآوردن نیازهای روزمره خود آن را بوجود آورده است مانند مزارع و باغات ب) فضای سبز مصنوع که انسان صرفاً بخاطر ارتقاء کفیت و زیباسازی محیط زیست به طراحی و احداث آن پرداخته است مانند پارکها، کمربند سبزشهری و درختکاریهای پراکنده درون شهری و در پایان تعریف جامعی از فضای سبز ارائه کرده است.

فضای سبز شهری بخشی از فضای باز شهری است که محیطهای طبیعی و مصنوعی آن تحت پوشش درختان، درختچه ها، گلها، چمنها و ...

که مورد نظارت انسان قرار گرفته و براساس ضوابط و تخصصهای مرتبط به آن برای بهبود شرایط زیستی و رفاهی شهروندان و مراکز جمعیتی غیر روستائی ایجاد، حفظ و نگهداری می شود.

- کامبیز بهرام سلطانی در نقش معماری فضای سبز شهری در دوران جدید شهرنشینی معتقد است در انبوه سازیهای کنونی حتی بیرون از ساختمان نیز به سازماندهی فضای سبز واقعی گذارده نمی شود در شرایط عادی بخاطر امنیت و کاهش خسارت ناشی از زلزله بناها معادل دو برابر ارتفاعشان از یکدیگر فاصله می گیرند در این صورت زمین آزاد بدست آمده را می توان به فضای سبز تبدیل نمود.

بساز و بفروشهای ایرانی حاضر نیستند حتی بخاطر امنیت در برابر زلزله چند متر از زمینشان را فضای آزاد اختصاص می دهند.

7-1 امکانات و محدودیتهای تحقیق این تحقیق مانند سایر تحقیقهای دیگر از یکسری محدودیتهایی برخوردار بود از امکانات و حسن این تحقیق منابع زیاد و مقاله ها و کتابها و طراح های گوناگونی که در مورد فضای سبز نوشته شده است که این موضوع به روز و جزء موضوعات شهری است که در هر برهه از زمان کار شده است و دیگر همکاری مسئولین محترم کتابخانه، مدیریت و برنامه ریزی و استانداری یزد در دادن آمار و طرح ها و مجلات فضای سبز و اما محدودیتهایی نیز به همراه داشت مانند 1- همکاری نکردن برخی ارگانها در دادن اطلاعات 2- نبود آمار دقیقی از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 3- ندادن اطلاعات مورد نیاز از سوی شهرداری زارچ و همکاری لازم نکردن 4- بدی آب و هوا: سرمای بیش از حد هوا 5- نبود نقشه ها و تصاویر فضای سبز زارچ در شهرداری زارچ فصل دوم خلاصه ای بر شرایط جغرافیایی زارچ بخش (1) ویژگیهای طبیعی بخش زارچ بخش (2) ویژگیهای انسانی بخش زارچ بخش (3) اوضاع اقتصادی بخش زارچ عنوان نقشه : موفقعیت شهر زارچ در استان شهرستان کشور بخش (1) ویژگیهای طبیعی بخش زارچ 1-1-2 موقع جغرافیایی، حدود، وسعت بخش زارچ با وسعت 23 کیلومترمربع مساحت با مختصات 31 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی و 54 درجه و 4 دقیقه طول شرقی واقع گردیده است و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1210 متر می باشد (فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشورـ دکتر محمدحسین بابلی یزدی ـ 1300) از نظر موقعیت طبیعی در مرکز دشت یزد ـ اردکان واقع گردیده است.

زارچ از شمال به شهر اشکذر و از جنوب به شهر شاهدیه، از شرق به بزرگراه تهران ـ جنوب و از غرب به دهستان کذاب از شهرستان صدوق قرار گرفته است.

(طرح هادی زارچ ـ پاییز 1380.

مهندسین یزد بنا) زارچ گلوگاه چهار استان یزد ـ سیستان و بلوچستان ـ هرمزگان و کرمان می باشد.و از لحاظ قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت تهران ـ بندرعباس، مسیرهای راه آهن گاز شهری و انتقال آب زاینده رود به یزد از موقعیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است (گزارش عملکرد شورای اسلامی شهر زارچ، صفحه 1 ـ آذر ماه 1385.

سیده معصومه حیدرپور) زارچ در سال 1342 به عنوان یک منطقه شهری شناخته شد و دارای شهرداری گردید.و در سال 1378 با تصویب هیئت وزیران به بخش ارتقاء یافت و دارای یک شهر زارچ و دودهستان اله آباد و محمدآباد می باشد.

عنوان نقشه : موقعیت بخش زارچ مقیاس : 350000/1 2-1-2 خلاصه ای بر زمین شناسی و توپوگرافی منطقه - از نظر ناهمواری عارضۀ مهمی در زارچ دیده نمی شود تنها در شرق زارچ در مجاورت کارخانه گچ تپه هایی به نام دخمه وجود دارد و هم چنین در اطراف زارچ تپه های شنی و ماسه ای دیده می شود.

هم چنین در قسمت شمال زارچ تپه های کم ارتفاعی در اراضی پست واقع شده است که مرتفع ترین آنها زارچکوه می باشد و در حوالی زارچکوه محدوده ای به نام کوثر ریز وجود دارد که گفته می شود محل آبریز رودی در گذشته بوده است ( زارچ شهری برکرانه کویر جعفر شمس الدیی 1383) سطح آن دارای شیب یکنواخت می باشد شیب آن کمتر از 2 درصد است و جهت آن جنوب به شمال می باشد.

- از نظر زمین شناسی: زارچ به دلیل فاصلۀ کم تا شهرستان یزد از نظر زمین شناسی به یزد نزدیک است شهر یزد بر روی آبرفتهای دوران چهارم قرار گرفته که به طرف شرق و شمال شرق سنگهای شنی مارنی ، شنی توام با گچ و نمک مربوط به تشکیلات نئوژن که متعلق به 25 میلیون سال است می باشد.

در طرف جنوب غرب آن سنگهای آهکی شیل، کواترنی، آذرین گنگلومرا که متعلق به دوره ژوراسیک است وجود دارد (طرحهای زارچ 1380.) - از نظر زلزله و تکتونیک (آسیب شناسی): تعدادی از گسیلهایی که وضع تکتونیکی منطقه را دگرگون می کند در این منطقه واقع شده ولی در استان یزد بجز نواحی جنوب شرقی آن بقیه نقاط استان جزء نقاط کم فعال لرزه خیزی است که زارچ نیز شامل می شود.

زارچ از نظر زلزله خیزی کم فعال بوده ولی با توجه به گسیلهای کواترنری و رویدادهای کم لرزه ای که در استان اتفاق افتاده نمی توان اظهار نمود که در آینده از گزند زمین لرزه در امتداد گسله ها بماند (طرح هادی زارچ.

مهندسین یزد بنا.

1380).

چون در چند سال اخیر اگر زلزله ای در نزدیکی یزد اتفاق افتاده زارچ نیز به لرزه در آمده است هرچند که شمار آن به دو یا سه بار بیشتر نمیرسد و شدت آن هم زیاد نبوده است در نتیجه نمی توان از مصونیت زارچ در مقابل لرزه خیزی اطمینان کامل را داشت.

3-1-2 آب و هوا (اقلیم) زارچ بر اساس اقلیم نمایی آبرژه بیابانی خشک معتدل قرار دارد که این اقلیم مرز اقلیم بیابانی معتدل با سرد و خشک است.

اقلیم خشک معتدل در نوار ارتفاعی باریکی از 1140 تا 1210 متر را شامل می شود.

این اقلیم 3226 کیلومتر مربع یعنی 9/4 درصد استان را پوشش می دهد.

از نظر تقسیم دومارتن زارچ در اشکوب اقلیم خشک بیابانی قرار دارد که این اشکوب 60 درصد استان را می پوشاند که بین اقلیمهای کویری تا کوهپایه ای استان می باشد.

از نظر کلیماتولوژی تحت تأثیر دو سیستم فشاری دوره پایدار زمستانه و تابستانه است در فصل زمستان سیستمهای پرفشار سیبری و آزورس بر شرایط آب و هوایی منطقه حاکم است و در فصل تابستان یک سیستم کم فشار گسترده متمرکز بر پاکستان و ایران که دارای فشار حرارتی است در منطقه شکل می گیرد هم چنین نفوذ جریانهای خشک و گرم با درجه ناپایداری بالا که منشأ آن افغانستان و صحرای عربستان است باعث بروز طوفانهای شنی در اطراف شهر یزد می گردد که شهر زارچ نیز بدلیل نزدیکی و کمی بعد مسافت با یزد را نیز در بر می گیرد (طرح هادی زارچ 1380) 1-4-1-2 مطالعه درجه حرارت هوا مهمترین شاخص اقلیمی دما میانگین دما است و مقدار سالانه آن در ایستگاه یزد 8/18 درجه سانتی گراد و گزارش شده و آمار ایستگاه اشکذر نیز همین آمار را ثبت کرده است براساس آمار ایستگاه اشکذر متوسط سالانه درجه حرارت 75/17 درجه و حداقل مطلق آن 5/11 و حداکثر آن 5/45 درجه سانتی گراد گزارش شده که اختلاف درجه حرارت سالیانه 57 درجه سانتیگراد بوده است.

بر اساس آمار ایستگاه هواشناسی فرودگاه یزد که در فاصله بسیار کمی از زارچ واقع است حداکثر درجه حرارت 45 درجه سانتی گراد و حداقل آن 16- درجه ثبت گردیده است.

گاهی اختلاف دما در طول یک شبانه روز به حدود 20 درجه سانتیگراد میرسد گرمترین ماه سال تیر ماه و سردترین ماه سال دی ماه است که در تعریف ماههای گرم ماههایی هستند که میانگین روزانه اما بیشتر از 20 درجه باشد و ماههای سرد با دمای 10-5 درجه سانتیگراد و ماههای خیلی سرد از 5 درجه سانتیگراد تعریف شده است یخبندان از اوایل دی ماه شروع و تا پایان بهمن ماه ادامه دارد و بقیه روزهای سال آفتابی است (اداره جهاد کشاورزی زارچ.

مهندس دره زرشکی) 2-4-1-2 بارشهای جوی میانگین سالانه بارندگی بعنوان مهمترین شاخص اقلیمی هر منطقه است که آمار ایستگاه یزد 5/64 میلیمتر گزارش شده (حداکثر 1/126 میلیمتر و حداقل 3/23 میلیمتر) که ایستگاه اشکذر هم همین مقدار را ثبت نموده است.

زارچ بعلت قرارگیری در منطقه کویری و خشک از حداقل بارندگی بهره می برد.

از نظر توزیع فصلی بارندگی بیشتر در سه فصل زمستان با 52 درصد و بهار 18 درصد و پاییز 19 درصد صورت می گیرد حداکثر بارندگی مربوط به ماه اسفند 4/13 است و کمترین آن متعلق به مهرماه و شهریورماه می باشد.

در تابستان بارندگی خیلی کم و تنها یک درصد از کل بارندگیهای سالانه را دربر می گیرد.

«متوسط رطوبت نسبی براساس گزارش ایستگاه یزد در ساعت 5/6 حدود 57% و ساعت 45/12 برابر 34 درصد و ساعت 5/18 برابر با 5/18 برابر با 5/38 درصد می باشد.» (طرح هادی زارچ.

مهندسین یزد بنا، 1380) درصد رطوبت نسبی هوا در زارچ بسیار پایین و در حد 6 تا 7 درصد می باشد.

(جهاد کشاورزی زارچ) بارش بسیار کم (حدود 16 میلیمتر) همراه با تبخیر بسیار شدید و نوسانات شدید درجه حرارت باعث شده که زارچ مانند استان یزد بصورت خشکترین مناطق ایران در آید (زارچ شهری بر کرانه کویر.

جعفر شمس الدینی.

1383) حداقل تبخیر بالقوه براساس ایستگاه محمدآباد 6/5 میلیمتر مربوط به دی ماه و حداکثر آن با 5/61 میلیمتر متعلق به تیرماه است.

3-4-1-2 باد و طوفانهای فصلی اندازه گیری منظم سرعت و جهت باد در ایستگاه سینوپتیک یزد انجام می گیرد.

شهر زارچ در منطقه بادخیز شهرستان یزد واقع شده است.

بدلیل اختلاف درجه حرارت در دشت یزد ـ اردکان و کوههای غربی که باعث پیدایش جریانهای فروبار و فرابار می شود باعث بروز باد در منطقه می گردد.

باد غالب منطقه بادهای غربی بویژه شمال غربی است که بیشتر ایام سال جریان دارد که در محل به آن باد اصفهان می گویند، بادهایی که در منطقه می وزد و در شهر زارچ مصطلح است عبارتند از: 1) باد اصفهان که در جهت آن غربی است.

2) باد سیاه کوه که در جهت آن از شمال است.

3) باد کرمانی که جهت وزش آن جنوب شرقی است.

4) باد سیاه غربی (1) (جغرافیایی زارچ و شیوه های آبیاری زراعت علی اکبر رحیمی زارچ 1370.

پایان نامه کارشناسی) میانگین روزهای بادخیز 58 روز در سال است.

زمان وزش این بادها بیشتر اواخر اسفند تا اوایل خرداد است که در این مدت فرسایش بادی سبب بوجود آمدن توده های عظیم شن می گردد که دائماً در حال حرکتند.

جریان بادهای شدید و طوفان ها این توده های شن را به حرکت در می آورد و آنها را جابجا می کنند.

اختلاف درجه حرارت بین شب و روز، شب هنگام باعث وزش بادهای خفیف بویژه در تابستان می شود.

باد صبا و باد دبور نیز در زارچ جریان دارد که باد صبا را چون در سمت سمت قبله می وزد باد قبله گویند و جهت باد دبور عکس صبا است.( زارچ شهری بر کرانه کویر.

شمس الدینی.) 4-4-1-2 تابش خورشیدی تاثیر آن در تبخیر و رطوبت نسبی هوا: طبق بررسی های انجام گرفته در مورد تابش خورشید در شهر زارچ بویژه در بافت مسکونی نشان دهنده این مطلب است که جهت مناسب ساختمان بین 40 تا 15 درجه جنوب شرقی می باشد در محدوده این زوایا باعث کاهش گرما در مواقع گرم سال و افزایش گرما در مواقع سرد سال می گردد.

5-4-1-2 سیل گیری منطقه: به دلیل شیب بسیار کم منطقه ( حدود 2 درصد) و جهت شیب که از جنوب به شمال است و میزان کم بارندگی و نفوذ پذیری زمین تا حدودی مسئله سیل گیری و خطرات ناشی از آن منتفی است ولی در برخی سال ها به دلیل رگبارهای شدید باعث شده که جهت مهار و هدایت سیلاب طرح سیل بندی به طول 40 کیلومتر به موازات جاده کنارگذار از حوالی جاده بافق اجرا گردد که تا حوالی آب انبار نو در پشت ناحیه چرخاب ادامه یافته است البته این طرح جهت جلوگیری از جاری شدن سیلاب در کل منطقه یزد، رحمت آباد، اراضی حاشیه کویر یزد بویژه شهر زارچ بوده است.

5-1-2 منابع آب: به علت موقعیت خاص منطقه و نزدیکی با کویر و نزولات جوی کم منطقه فاقد هر گونه جریان آب سطحی است و منابع آبی منحصر به آبهای زیرزمینی است بطوریکه امروزه مهمترین مشکل، مشکل کمبود آب و چگونگی تأمین آن می باشد.

زارچ به دلیل اینکه در دشت یزد ـ اردکان قرار گرفته و به تبعیت از شرایط منطقه دچار کمبود منابع آب بخصوص در بخش کشاورزی است.

دشت یزد ـ اردکان مهمترین و بزرگترین سفره آب زیرزمینی استان محسوب می شود و آب مورد نیاز کشاورزی.

صنعت، شرب مراکز جمعیتی استان یزد اعم از شهری و روستایی را تأمین می کند و شهرهای زارچ.

اردکان، میبد و اشکذر و....

در مسیر این سفره آب زیرزمینی قرار گرفته اند.

تهیه آب مورد نیاز زارچ عمدتاً از طریق حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق که در گذشته با استفاده از قنات بوده است البته در گذشته آب مورد نیاز زارچ از قنات بزرگ زارچ تأمین می شده که متأسفانه بعلت عدم توجه و رسیدگی به این قنات 2500 ساله امروزه کارایی خود را از دست داده و رو به خشکی است در این اواخر زارچ از آب زاینده رود و از اصفهان به یزد انتقال یافته نیز استفاده می کنند.

آب شرب مورد نیاز شهر زارچ توسط سه حلقه چاه با آبدهی 115 لیتر در ثانیه که در چرخاب واقع شده است تأمین می گردد.

آب چاههای موجود درون دو مخزن جمعاً با ظرفیت 3000 متر مربع پمپاژ گردیده و سپس توسط مسیر 116 کیلومتری در سطح شهر توزیع می گردد.

کیفیت آب شرب منطقه زارچ نسبتاً مناسب است (طرح هادی زارچ- مهندسین یزد بنا 1383) 6-1-2 پوشش گیاهی: پوشش گیاهی هر منطقه متأثر از شرایط خاص اقلیمی آن منطقه است.

طبعاً در منطقه کویری گیاهان از گونه های مقاوم به خشکی هستند در این منطقه مجموعه پوشش گیاهی اصولاً به صورت درختچه های خاص مناطق خشک می باشد که بصورت پراکنده و تراکم بسیار ناچیز می باشد.

این وضعیت ناشی از نارسائی های طبیعی، کمی آب، رطوبت کم و نزدیکی به کویر مرکزی است.

البته در زارچ با هدف تثبیت شن های روان که در فصل بادخیز باعث حرکت به سوی مزارع و شهر می شده اقدام به احداث جنگل های دست کاشت در اطراف زارچ و محدوده زارچ گردیده است که گونه های مورد استفاده شامل: گز، اکالیپتوس، پیچ، درمنه بوده است و گیاهان شور و سازگار با خشکی است.

پوشش مرتعی بیشترین درصد پوشش گیاهی (40 درصد زارچ را شامل می شود (جهاد کشاورزی زارچ) در فاصله 30 کیلومتری جنوب غربی زارچ که کوهستانی است جنگل کم درختی از بادام تلخ اسکنجبیل و گاهی تک درختی از انجیر کوهی و زرشک و بوته هایی مانند درمنه و گون و گیاهان دیگری که خاصیت طبی دارند وجود داشته که اکنون مقدار کمی از آن باقی اشت (زارچ شهری بر کرانه کویر جعفر شمس الدینی) پوشش مرتعی منطقه را نیز بوته های مختلف، انواع گونهها و گیاهان علفی تشکیل می دهند.

7-1-2 خاک و انواع آن کلیه اراضی موجود در یک منطقه را منابع اراضی آن منطقه می گویند.

اراضی موجود در غرب و شمال غرب شهر نسبتاً شیرین تا شور ضعیف می باشد و در صورت تأمین آب برای فعالیت های کشاورزی مستعد می باشد.

اراضی حاشیه جاده موسوم به جاده سنتو از نظر کیفیت شور ضعیف تا شور متوسط می باشد که اراضه آن به صورت تپه های نئوژن پیدا می کند.

(طرح هادی زارچ 1380) انواع خاک های زارچ عبارتند از رسی، شنی، رسی ـ شنی و شنی به روستا که در سراسر منطقه زارچ وجود دارد.

(جهاد کشاورزی زارچ.

مهندس دره زرشکی) 8-1-2 جمع بندی و بیان نهایی وضعیت طبیعی منطقه بخش زارچ با وسعت 23 کیلومتر مربع در مرکز دشت یزد ـ اردکان واقع گردیده است و ار نظر ناهمواری عارضه خاصی در زارچ دیده نمی شود تنها در مجاورت کارخانه گچ تپه های وجود دارد هم چنین در حوالی زارچکوه محدوده ای بنام کوثر ریز قابل توجه می باشد.

از نظر زلزله جزء نقاط کم فعال بوده است.

در اقلیم خشک بیابانی قرار دارد که حداکثر درجه هوای آن 45 درجه و حداقل آن 16- درجه گزارش شده است.میانگین بارش در این شهر 64 میلیمتر گزارش شده که این مقدار در تابستان بسیار کم و تنها یک درصد از کل بارندگی سالانه را تشکیل می دهد و از نظر منابع آب فاقد هرگونه جریان سطحی است و منابع آب آن منحصر به آبهای زیرزمینی است و مشکل کمبود آب دارد و از نظر پوشش گیاهی غالب آن درختچه های پراکنده خاص مناطق خشک است در مجموع دارای آب و هوای گرم و خشک ، کم باران و پوشش گیاهی ضعیف می باشد.

بخش دوم بخش 2: ویژگی های انسانی شهر زارچ وجه تسمیه و پیشینه تاریخی زارچ وجه تسمیه زارچ را به طور دقیق نمی توان تعیین کرد ولی زارچ در کتاب های فرهنگ به فضای زرشک است.

به نقل استاد جعفر شمس الدینی در کتاب زارچ شهری برکرانه کویر در حوالی شهر بابک هنوز به زرشک، زارچ می گفتند.

و چنانچه به این معنی باشد بایستی حرف آخر (ج) فارسی نوشته شود در حالیکه در مکتوبات قدیمی همه جا جیم است.

شاید علت تبدیل زارچ به زارج پس از سلطه اعراب در ایران ترویج زبان عربی این تبدیل صورت گرفته که قابل توجیه است، یا شاید زارچ نام بانی آبادی بوده است به قول تاریخ آیتی زارچ بعد از میبد قدیمی ترین دهات یزد بوده است.

در شمال زارچ کوه کم ارتفاعی قرار دارد که آن را زارچکوه می گویند که ممکن است اسم زارچ از آن گرفته شده باشد چون هنگام بنای اولیه علامت مشخص دیگری در این حوالی نبوده است لذا برابر زارچکوه گفته شده و کم کم بر اثر مرور زمان به تنها کلمه زارچ اکتفا نشده است.

به تناسب حروف نامش قدیمی ها نام این محل را ابتدا زائیده به رنج بوده که به زارچ تبدیل شده است که البته این به افسانه ای که نقل گردیده نسبت داده می شود.

بنابر اقوال عامه بنای آبادی زارچ به زال زر ( پدر رستم قهرمان شاهنامه) به معنای با شهامت نسبت داده شده است قدیمی ترین اطلاعات صحیحی که در مورد زارچ بدست آمده است کتاب جامع مفیدی به این نکته اشاره دارد که محمد مظفر باروی قلعه آنجا را ساخته است.از قدیمی ترین بناهای زارچ قلعه ای بوده که متأسفانه امروزه تخریب شده است.

که تقریباً مربع شکل بوده به ابعاد 60 زرع که در ابتدا بر روی زمین بنا شده است.

دیوار اولیه نزدیک به 6 مترارتفاع داشته است و بدون برح و بارد.

که به دست محمد مظفر باروی آن ساخته شده است تعداد برحمای قلعه 6 عدد بوده که چهار برح آن در چهار گوشه از دیوار اصلی قلعه بصورت مجزا ساخته شده است که نشان دهنده احداث آن بعد از قلعه می باشد.

( زارچ شهری بر کرانه کویر ـ جعفر شمس الدینی ـ طرح هادی زارچ 1380.)