دانلود تحقیق موانع رشد شهر نی ریز در روزنه زمان

الف: موانع طبیعی رشد 1- وجود کویر ها و شورزار ها به علت وجود لایه های ژیپس و نمک در نزدیکی سطح زمین بخصوص در قسمت شمال غرب این منطقه باعث بوجود آمدن شورزارها و کویرهای محدود می شود که این خود یک عامل منفی در جهت محدود کردن گسترش شهر در این قسمت می گردد.

2- سیلاب های متمادی بعلت موقعیت ژئو مورفولوژی این شهر که بعلت قرار گرفتن در روی مخروط افکنه بزرگ شیب منطقه طوری است که با کمترین ریزش باران باعث جاری شدن سیلاب ها می گردد که از قدیم الایام یکی از مهمترین عوامل مخرب این شهر بوده است بطوریکه این شهر از زمان هخامنشیان تاکنون سه بار دستخوش سیل قرار گرفته که کلاً باعث جابجائی محل اصلی شهر گردیده و در مورد چهارم این شهر در محل فعلی قرار گرفته است.

بطوریکه گفته می شود در حوالی این شهر نیز محلی به نام شهر سبا قرار داشته که بر اثر سیل تخریب گردیده که هم اکنون نیز با وجود اینکه خاک و خار و جلگه ای بی آباد از آن چیز بی مشهود نیست به نام «راسته بازار» معروف است.

همچنین اثرات سیل را در سال 1365 شاهد بودیم که موجب خسارات فراوان در کل شهرستان مورد نظر و تخریب کامل یکی از محلات قدیمی و با سابقه شهر گردید (محله سادات) 3- خشکسالی یکی دیگر از عوامل منفی در محدود کردن رشد شهر در این ناحیه خشکسالی های متمادی خصوصاً گریبانگیر مردم این منطقه است که خود باعث محدود شدن فعالیت های اقتصادی و در نتیجه رکود سرمایه گذاری در اموری که باعث رشد و توسعه و ترقی شهر می گردد می باشد.

4- وجود کوه ها قرار گرفتن کوه های بلند در سه طرف شهر نی ریز که بطور ممتد و زنجیره وار در شمال- جنوب و مشرق وجود دارند خود نیز در آینده باعث عدم گسترش شهر و شهرنشینی به این سه قسمت و در این سه جهت می گردد.

5- وجود دریاچه های شور وجود دریاچه بختگان در سمت شمال غرب این منطقه علاوه بر اینکه زمین های ساحلی را بعلت شور بودن غیرقابل استفاده می کند خود وجود دریاچه نیز عاملی در محدود کننده در امر گسترش شهر در آینده می گردد.

ب: موانع انسانی رشد شهر نی ریز 1- عدم برنامه ریزی صحیح از طرف اولیاء شهر از قدیم الایام تاکنون این شهرستان با وجود اینکه بزرگان و علماء و متخصصین فراوانی را در رشته متنوع علوم به جامعه تحویل داده است اما همیشه خود از داشتن مسئولین دلسوز که با یک برنامه ریزی شهری صحیح بتوانند در امر گسترش صحیح و عاقلانه عمل نماید محروم بوده و یا اینکه تعداد آنها انگشت شمار بوده است بنابراین همین عامل (عدم برنامه ریزی صحیح) عوامل منفی دیگری را ایجاد خواهد کرد و خسارات جبران ناپذیری را به ارمغان خواهد آورد.

2- عدم تفاهم مردم مردم شهر نی ریز برخلاف دیگر شهرهای اطراف خود همیشه از اختلاف و چندگانگی رنج می برده است و همین عامل نیز یکی از عوامل مؤثر در رکود و عقب ماندن و درجا زدن اقتصاد و زندگ یو فرهنگ شهری در این محدوده گردیده است.

تأمین آب در محلات قدیمی شهر محلات نی ریز قدیم که بصورت مجزا و پراکنده بدور هسته اصلی و مرکزیت شهر قرار داشته شکل گیری و نحوه قرار گیری آنان بیشتر تحت تأثیر زمین و خاک کشاورزی منطقه بوده است.

چرا که با توجه به شیب عمومی منطقه که از شرق به غرب است و جریان قنوات تمام سطح زمین ها زراعی را در برمی گرفت بنابراین اثر چندانی در نحوه قرارگیری این محلات نداشته است که برای اثبات این سخن نحوه تأمین آب آشامیدنی و قابل مصرف محلات قدیم را در ذیل می اوریم: بطور کلی بعلت عدم وجود یک جریان دائمی آب در محلات برای جبران این نقیصه هر خانه ای برای خود دارای یک برکه کوچک (آب انبار) می باشد که در شب هنگام وقتی که جریان آب قنوات تمیز می شد آنها را پر از آب می کرده اند.

اما برای مصرف عمومی و بخصوص برای فصول گرم سال نیز از آب انبارهای بزرگ که کلاً تعداد آنها به 3 عدد می رسید استفاده می نمودند که نحوه کار بدین صورت بوده که در شب های زمستان و یخبندان آب سرد را وارد مخازن بزرگ این آب انبارها می کرده و روی آن می بستند و مقداری نمک هم درون آن می ریخته اند که این انبارهای بزرگ «برکه شیر» می گفته اند و دارای چندینپله می بوده است و در تابستان از آب سرد آن استفاده می کرده اند.

مهمترین آب انبارهای زرگ عبارتند از: 1- آب انبار شیر حاج عبدالکریم (محله زیرکان) 2- آب انبار شیر حنان (روبروی باغ سروی) 3- آب انبار شیر محله (کوی سجاد) علاوه بر این آب انبارهای عمومی و خصوصی بعضی از مردم نیز در خانه های خود اقدام به حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق حدوداً 20 الی 30 متری کرده و به آب می رسیدند که برای مصارف داخلی از آن استفاده می کرده اند.

جغرافیای تاریخی با توجه به اسناد معتبر موجود نی ریز یکی از کهن ترین شهرستان های استان فارس و با سوابق کهن و تاریخی می باشد همانطور که در بحث علت وجودی نی ریز در بحث جغرافیای شهری اشاره شد منطقه ای که در حال حاضر بنام نی ریز معروف گردیده در دوران داریوش کبیر از شهرهای آباد و پرجمعیت فارس بوده است و به استناد لوحه های سنگی که بر اثر کاوش های علمی از تخت جمشید بدست آمده (کتیبه مذبور به خط میخی نقد شده) در زمان هخامنشیان (داریوش کبیر) نای زی (کارگاه اسلحه سازی) نامیده می شده چه در آن دوره بیش از 700 کارگاه نیزه و شمشیر و زره سازی در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داریوش کبیر بوده است و آثار باقی مانده در یکی از محلات قدیمی شهر نی ریز بنام شاد خانه که در اصل شاز خانه به معنای (تیزگر خانه) بوده مؤید این قول است و هنوز قطعات پولادین که به نام پولاد شادخانه بدست آمده در نوع خود کم نظیر می باشد.

آنچه مسلم است نی ریز دارای سوابق کهن است که در هزاران سال قبل شهری پرجمعیت بوده خصوصاً به خاطر معادن آهن و پولادی که در گوشه و کنار آن وجود داشته است هم اکنون آثار و علائمی که حاکی از کارگاه های رزه سازی و نیزه و تیرسازی بوده خصوصاً د رمحلات شادخانه و اطراف تپه سنگی قلات خواجه خضر دیده می شود و ساختمان های مستحکم در آبرو دومسیل رودخانه گاو چاهی مشاهده می گردد که مؤید این ادعاست و نیز در اطراف و جوانب تپه های پایین شهر تپه های خاکی وجود دارد و معلوم می شود که این ساختمان های گلی و خاکی بوده که به مرور زمان حصار و جدارهای آن ها دستخوش عوارض جوی و برف و باران گردیده و به احتمال چنانچه از این تپه ها خاک برداری شود صدق این مدعا ثابت خواهد شد گفته می شود که این حوالی بقایای شهری است که به شهر سبا معروف بوده و در حال حاضر هم با وجود اینکه جز خاک و خار و جلگه ای بی آبادی از آن چیزی مشاهده نمی گردد به راسته بازار معروف است.

ضمناً با ید به این نکته توجه نمود که نی ریز سالیان دراز که دامنه آن تا اواخر سلطنت قاجار کشیده می شود پیوسته مورد تهاجم و یورش جاه طلبانی بوده که برای جلب منافع و استحکام مقام خود مرتباً آتش نفاق را در محل دامن می زد تا بدان وسیله به مقاصد خود نائل شود و این اختلاف بیشتر از ناحیه فئودالها و قدرت های منطقه ای ناشی می شده که با یکدیگر نیز همبستگی و قرابت نزدیک داشته اند ولی به منظور نیل به مراد خویش با یکدیگر گلاویز می شده اند و از قتل و غارت اموال طرف متخاصم نیز مضیقه نمی ورزیده اند.

عامل دیگر سرشناسان و خوانین مناطق کوهستانی داراب از قبیل بنایگان و لایدنگو و لای گرد و شکرویه می باشد و آنها نیز گاهگاهی به این منطقه یوروش برده و به غارت و چپاول مردم دست می زدند.

همانطور که بیان گردید نی ریز یکی از شهرهای قدیمی فارسی محسوب می گردد و از جمله دلائل و آمار بسیار ارزنده شهر مذکور مسجد بسیار زیبا و قدیمی می باشد که به طور مختصر به آن اشاره می شود.

مسجد جامع کبیر این مسجد بسیار زیبا برای اولین بار توسط آندره گدار مدیر کل سابق باستان شناسی ایران مورد بررسی قرار گرفت و کتیبه های محراب آن خوانده و در کتاب آثار نشر ایران مطالبی راجع به این مسجد درج گردیده است و چنین توضیح داده شده که ایوان اصلی مسجد به شیوه بناهای ابواندار عصر بنا گشته و بقیه قسمت های بنای فعلی مسجد بتدریج در قرون متمادی ساخته شده است.

قدیمی ترین قسمت مسجد ایوانی است که در قسمت جنوبی مسجد مشاهده می شود بناهای پیرامون آن الحاقی است.

ایوان مسجد دارای طاقی گهواره ای بود و ضلع پیشین ایوان سرتاسر باز و ضلع عقب ایوان را دیوار ضخیمی مسدود می کند که محراب قدیمی در همین دیوار است.

اضلاع شرقی و غربی هر یک دارای پنج طاق های عمیق است که فعلاً از صورت طاق هائی خارج گردیده است.

تاریخ های تعمیرات و تغییرات ایوان بر سردر و ورودی و قدیمی ترین تاریخ ها در محراب ایران بچشم می خورد.

قدیمی ترین تاریخی که در مسجد جامع نی ریز به چشم می خورد 363 سال بنای محراب و ایوان جنوبی است ولی امکان دارد تاریخ قدیمی تر از آن نیز در مسجد وجود داشته که از میان رفته، لازم به تذکر است که محراب مسجد دارای تاریخ های متعددی می باشد.

کتیبه های محراب مذکور از نمونه های جالب گچ بری محسوب می شود، حاشیه ای از گچ بری و کتیبه ای به خط ثلث بر دو محراب نصب شده که اسامی 12 امام را با خط زیبائی خاصی بر دور آن گچ بری نموده اند.

محراب دارای گچ بری های بسیار زیباست و آیات قرآن به خط کوفی و در بین تزئینات گچ بری دیده می شود این کتیبه مربوط به تعمیراتی است که در دوره شاه طهماسب صفوی در مسجد صورت گرفته است.

بر پیشان یقوس محراب با خط ثلث چنین نوشته شده است: « لا اله الا الله الملک الحق المبین محمد الرسول الله الصادق» تاریخ های محراب که در بالا از آن سخن بمیان آمد به ادوار زیرین تعلق دارند.

تاریخ 363 مربوط به تعمیراتی است که در دوره عضدالدوله دیلمی در مسجد مذکور انجام شده است و تاریخ 460 مذکور مربوط به تعمیرات در دوره سلجوقیان زمان سلطنت ایل ارسلان سلجوقی است.

تاریخ 560 مربوط می شود به تعمیرات مسجد در دوره خوارزمشاهیان و در زمان سلطنت ایل ارسلان خوارزمشاهی در سمت چپ دیوار محراب نیز کتیبه ها گچ بری شده قرار دارد.

بر پیشانی درب ورودی مسجد نیز سه کتیبه مربوط به تعمیرات مسجد باقی است که تاریخ یکی از آنها 300 هجری مربوط به تعمیرات دوره قاجاریه می باشد.

مقدمه ای بر جغرافیای شهری جغرافیای شهری در حال حاضر یکی از مباحث عمده و خیلی مهم جغرافیای انسانی را تشکیل می دهد.

مطالعه مراحل پیدایش و تکامل شهرها و علل آن امروزه برای ما اهمیت بسزائی دارد زیرا علاوه بر شناسایی شهرهای ایران از دیرباز تاکنون، امروزه مسئله توسعه شهر و نفوذ و گسترش آن در قدیم ترین معیشت های دیگر و تحت الشعاع قرار دادن آن ها و مسائلی از قبیل افزایش درجه شهرنشینی، مهاجرپذیری و مشکلات حادی از قبیل ایجاد تسهیلات رفاهی، خدماتی، آموزشی، مسکن و لزوم برنامه ریزی های اقتصادی را بوجود می آورد.

بنابراین با توجه به مطالب فوق از آنجائی که فقر منابع اطلاعاتی دقیق بخصوص در مورد شهرهای ایران و خصوصاً در نواحی عقب افتاده و کمتر توجه شده، کاملاً ملموس می باشد.

بنابراین سعی شد که مطالعه ای بخواهد در این زمینه صورت گیرد از همین مناطق باشد بنابراین از آنجائی که این شهر (نی ریز) یکی از قدیم ترین شهرهای ایران می باشد گردآورنده سعی کرده است در این زمینه قدمی هر چند کوتاه و مسیری هر چند مبهم و نااستادانه را بردارد شاید که این عمل جرقه ای باشد برای فعالیت دیگر عزیزان استاد و محققین و کاردانان این شهرستان.

اگر به نقشه های توپوگرافی و طبیعی این منطقه دقیق شویم خواهیم دید که: این شهرستان (نی ریز) یکی از دشت های میانکوهی است که در مسیر سلسله جبال زاگرس قرار گرفته است که شهر نی ریز از سه جهت شمال، شرق، غرب به کوه ها محدود می شود و از طرف غرب با شیبی ملایم به دریاچه بختگان و نمکزارهای اطراف آن منتهی می گردد.

همچنین دو عامل طبیعی دیگر نیز در آن به چشم می خورد: 1- دو دریاچه بختگان (نی ریز) و دریاچه طشک 2- کویر قطرویه که هر دو حوضه آبگیر مسیلهای مختلف و جاری از کوهسارها می باشند که مهمترین این مسیلها رودخانه کر می باشد که به دریاچه بختگان می ریزد که از کوههای اردکان و اقلید سرچشمه می گیرد.

آب این دو دریاچه شور و غیرقابل استفاده می باشد و در بعضی از سال ها که ریزش های جوی کم و محدود باشد در فصول خشک سال خشک و به کویر نمکی بیشتر شباهت دارند اما در سال های پر باران پروسعت و پرآب می گردند.

همچنین کویر قطرویه که بصورت شمال غربی، جنوب شرقی گسترش یافته است و بعلت وجود لایه های ژپیس و نمک و همچنین عدم وجود رطوبت کافی بوجود آمده و در بعضی سال های پرباران (مثلاً 1365) دریاچه های کوچکی در آن بوجود می آید که البته بعد از خشک شدن بر شوری خاک افزوده می شود.

البته لازم به تذکر است که با توجه به اینکه در این شهرستان فقط یک شهر (نی ریز) وجود دارد بنابراین بحث جغرافیای شهری ما برروی این شهر می باشد.

علت وجودی شهر نی ریز شهری که امروزه به نام نی ریز معروف است در بین دشت های باز پیکوهی رشته زاگرس قرار گرفته، از آنجائی که وجود زمینه مساعد از قبیل خاک مرغوب، آب و هوای معتدل و کوهستانی وجود جنگل های بادام کوهی و پسته وحشی در کره های اطراف و وفور حیوانات وحشی و از همه مهمتر وجود آبرفت ها و مخروط افکنه هایی که طی سالیان دراز توسط سیلاب ها و جریان های آب ایجاد گردیده است.

بنظر نگارنده موجب و علت اساسی در اسکان انسان در این قسمت از فلات ایران بوده است.

بطور خلاصه در یک جمله می توان بیان نمود که علت وجودی این شهر بعنوان یک منطقه یکجا نشین امور کشاورزی و فعالیت های مربوط به آن و نیز وجود دامپروری و شعب مختلف آن (در کنار کشاورزی) بوده است.

تغییر نقش شهر در ادوار مختلف تاریخ با توجه به اسناد و نوشته های بزرگان و علماء و دانشمندان، نی ریز به علت داشتن معادن فولاد و آهن و همچنین نزدیک بودن به شهر استخر و پاسارگاد و تخت جمشید در دوران سلسله هخامنشیان خصوصاً در زمان داریوش کبیر مورد توجه قرار گرفته و بصورت یک کارگاه بزرگ اسلحه سازی، زره سازی، شمشیر و نیزه و کاردسازی برای قشون نظامی آن زمان در می آید.

بطوریکه بیش از 700 کارگاه از موارد مذکور در این شهر که در آن زمین پرجمعیت و مهم بوده وجود داشته است.

برای اثبات این ادعا می توان استفاده کرد به وجود و لوح سنگی که بر اثر کاوش های علمی از تخت جمشید بدست آمده کتیبه مذکور هم به خط میخی نقد شده است.

در زمان هخامنشیان (داریوش کبیر) نام این شهر بصورت نای زی به معنای «کارگاه اسلحه سازی» آمده است و همچنین کلمه فعلی نی ریز با کلمه نیزه ریز که با مباحث فوق مطابقت دارد می توان انطباق داد.

همنین آثاری از بوته های آن زمان بصورت تکه های شکسته که در محل بنام دونگ معروف است در محله شازخانه (نیزه گر خانه) بوضوح دیده می شود.

بنتبراین می بینیم که در این برهه از زمان (دوره هخامنشیان) نقش کشاورزی و دامپروری تحت تأثیر نقش صنعتی و تولیدی قرار گرفته و همین عامل باعث گسترش و توسعه و اهمیت و جمعیت یابی بیشتر این شهر در آن زمان گردد.

البته در دوره های بعدی به دلایل مختلف که کاملاً روشن و واضح نیست شهرنقشی صنعتی خود را از دست داده و دوباره نقش قبلی یعنی کشاورزی و دامپروری و علاوه بر آن تجارت و بازرگانی نیز زنده شد و اهمیت قبلی خود را بازیافته است که هنوز هم ادامه دارد و علاوه بر آن تجارت و بازرگانی حیات شهری این مرکز یکجانشین متکی به همین عامل می باشد.

محلات نی ریز عبارتند از: آباد زردشت، محله اناری، محله چنار سوخته، محله بازار، محله زیرکان، محله کیان، محله سادات، محله بغریها، محله شجازخانه، محله پشت صحرا (کوی سجاد)، قلعه خواجه، قلعه محمود خان، قلعه حاج حسن، قلعه ده فاضل، قلعه سیف آباد و محلات جدید: دو شهری یکی در سمت جنوب شهر در انتداد محله آباد زردشت می باشد و دیگری شهرک شهید بهشتی که در سمت شرقی شهر ایجاد گردیده است.

البته محله ژاندارمری نیز جدید ساخت می باشد که اکثر ساختمان های آن از طرف سازمان های مسئول تحویل مردم داده شده و در آن سکونت دارند و نیز محله جدیدالاحداث دیگری که در حول و حوش جهادسازندگی به طرف شرق گسترش دارد (در انتداد خیابان) البته محلات اصلی و پرجمعیت شهر هنوز همان محلات قدیمی شهر می باشد واز آنجائی که مراکز خرید و فروش و بازار در همین مرکز قدیمی شهر می باشد بیشترین تراکم جمعیت را در طول روز در خود دارد و یکی از مشکلات محلات جدید و ساکنین آن ها همین رفت و آمد بامرکز شهر حتی برای تهیه مواد خوراکی اولیه می باشد.

در تفاوت محلات قدیمی و جدید می توان اینگونه بیان نمود: که با یک نظر اجمالی و هرچند سطحی خواهیم دید که مصالح ساختمانی در محلات قدیمی بیشتر خشت و گل و کته گل و چوب بودهاست و حتی در بعضی مواقع بجای خشا دیوارها را بصورت چینه بالا می آورده اند و کوچه های تنگ و باریک در بعضی جاه ها بصورت روبسته که بنام «دالان» معروف است دیده می شود.

اما در محلات جدید ساختمان ها بیشتر به فرم جدید و اصول مهندسی و با استفاده از مصالح جدید و تزئینی دیده می شود که بیشتر زوج های جوان علاقه مند به زندگی و یا انتقال به این محلات می باشند.

همچنین از نظر بهداشت و آب و هوای تمیز تر محلات جدید از موقعیت بهتر برخوردار می باشند.

البته چیزی که در اینجا قابل ذکر است تحولاتی است که در محلات قدیمی بوجود آمده است بدین گونه که اکثراً با تخریب خانه های قدیمی و ساختن خانه های جدید و عقب نشینی دیوارهای جدید در کوچه ها بتدریج در شکل و بافت قدیمی شهر اثر گذاشته رنگ و بوی قدیمی خود را از دست داده است.

البته این امور صددرصد نیست و با توجه به موقعیت اقتصادی مردم محل فرق می کند مثلاً در کوی سجاد این تحول بیشتر به چشم می خورد.

همچنین به علل وجود سیل و تخریب محلات قدیمی مثل کوی سادات که اکثر خانه ها و مساکن قدیمی مثل کوی سادات که اکثر خانه ها و مساکن قدیمی تخریب شده در آینده ممکن است شکل یک محله جدید ساخت و جدای آن قدمت به خود بگیرد.

همانطور که در قبل اشاره شد تمام مراکز اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اداری، مذهبی در بخش های مرکزی و قدیمی شهر می باشد بنابراین افراد سان در محلات جدید و در اطراف محلات قدیمی مجبور به هر نوع کار به مرکز شهر مراجعت نمایند که اینامر بصورت شعاعی از اطراف به مرکز شهر صورت می گیرد.

خطاطان و خوشنویسان نی ریز 1- احمدبن شمس الدین محمد نی ریزی (میرزا احمد نی ریزی) این شخص یکی از معروفترین و زبردست ترین استادان خط نسخ ایران بشمار می رود و از آثار قلمی او پنچ نسخه قرآن مجید و یک نسخه دعای کمیل درکتابخانه موجود می باشد.

تاریخ تولد و فوت آن مرحوم دقیقاً در دست نیست.

2- میرزا محمد فرزند ملا محمد با شهرت دانشمند متولد 1260 هجری و وفات 1381 3- محمد نی ریزی: از هویت کامل این خوشنویس مدرکی بدست نیامد ولی آنچه مسلم است در قرن سیزدهم هجری می زیسته.

4- سید ابوطالب لمس فرزند سید حسین می باشد.

فرد مذکور در نوشتن خطوط نسخ و شکسته و ثلث مهارتی بسزا داشته است.

5- ملا عبدالله نی ریزی فرزند ملا علی عسکر در اواخر قرن سیزدهم و اوائل قرن چهاردهم می زیسته.

6- سید محمد جعفر سید ابوالحسن ارز خطاطان بنام خوشنویسان معروف عصر خود بوده است.

7- محمد شفیع نی ریزی در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری حیات داشته و وی نیز از خوشنویسان معروف عصر خود بودهاست.

8- محمد انصاری نی ریزی: در سال 1216 هجری قمری حیات داشته و از سال فوت او مدرکی در دست نیست.

علماء- دانشمندان- سخنسرایان- نی ریز نی ریز در گذشته یکی از کانون های علم و معرفت بوده و از این رهگذر علما و فضلا و دانشمندان و ادیبان بزرگی داده که فقط برخی از آنان توانسته اند تجارب علمی وادبی خود را بصورت مدون در اختیار جامعه قرار دهند و سایرین بعلت عدم وجود امکانات موفق به ارائه آثار خود نگردیده اند و نسل های بعد نیز بدلیل مصیبت هائی از قبیل سیل بردگی های متوالی و مکرر و ملخ خوردگی و غارتهای پی در پی موفق وتدوین آثار بزرگان نشده اند بهر تقدیر معروفترین آنان بشرح زیراند: 1- شیخ ابوالفضل بی ابیالخیر عالم و صاحب فتوی قرن هفتم 2- ابوالعباس فضل بن حاتم از از شارحین معتبر کتاب اصول و صاحب شرح کتاب اقلیدس 3- سید جواد نی ریزی که از نظر علم و حکمت تبحر داشته و در فقه و اصول و معانی میان علم و معقول صاحب نظر بوده است.

4- شیخ ارشد الدین ابوالحسن بن محمدبن علی نی ریزی که مدت زیادی امام و خطیب مسجد جامع عتیق شیراز بوده است.

5- سید قطب الدین محمدبن ابی طالب از عرفا و دانشمندان قرن 12 هجری از شعرای نی ریز می توان از: مولانا مایلی، میرزا محمد جعفر متخلص به شعله، میرزا محمد حسن متخلص به شهاب – عمان نی ریز نام برد.

جغرافیای اقتصادی زراعت شرایط خاص اقلیمی و خصوصیات ویژه جغرافیائی بهمنطقه مورد مطالعه حالتی داده کمتر می توان منطقه ای مشابه آن یافت کما اینکه در غالب نقاط تحت بررسی کشت محصولات مختلف رایج می باشد.

مهمتر اینکه راندمان تولید آن نیز در سطحی بالاتر از میانگین مملکتی مطالعه و شناخته شده است.

شرایط مناسب منطقه از نظر آب و هوائی و جغرافیائی در فصل های مختلف که با اعتدالی مفید و مطلوب همگام است به اضافه حاصلخیزی خاک، کشت انواع محصولات پرارزش و سودآور را ممکن می سازد.

با وجود عوامل فوق الذکر بدلائل مختلف دانش و تکنولوژی زراعی منطقه را اگر مشابه به نقاط عقب افتاده ندانیم باید آنرا پائین تر از متوسط سطح مملکتی محسوب داشت.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که آب و هوا، رطوبت، نوع خاک و میزان آب در منطقه به آن اندازه مساعد است که امکان گسترش برنامه های کشاورزی ممکن و سودآور باشد.

جغرافیای جمعیت مقدمه از بین همه پدیده های جغرافیائی جمعیت برحسب صفات گوناگونش، نمایان ترین، شخصیت کلی هر سرزمین است.

جمعیت نقطه عطفی است که از تمام عناصر دیگر مشاهده می گردند و همه عناصر منفرداً و جمعاً از آن معینی و اهمیت پیدا می کنند.

بنابراین جمعیت مهمترین عنصر اساسی و تحلیلی و متمایز کننده زمینی و تشکیلات فضائی که موضوع علم جغرافیا است می باشد.

بررسی توزیع جغرافیائی جمعیت شهرستان نی ریز بجز شهر نی ریز که مرکز شهرستان است دارای شهر دیگری نمی باشد جمعیت ساکن در شهر نی ریز که در نتیجه همان منطقه شهری نیز می باشد.

18724 نفر (4031) خانوار می باشد.

بنابراین اکثریت جمعیت این شهرستان در مناطق روستائی می باشند.

(30910 نفر- 6209 خانوار).

در این صورت می توان نتیجه گرفت که میزان شهرنشینی در آبانماه 1355 برابر 7/37 درصد بوده است.

طبق آخرین آمار در سال 1365 از کل جمعیت 78864 نفری این شهرستان 28279 نفر در مناطق شهری (85/35 درصد) و 49800 نفر (14/62 درصد) در مناطق روستائی و 785 نفر (99/ درصد) نیز غیرساکن می باشند جدول شماره(4).

دین در آبانماه 1355 از جمعیت کل این شهرستان (49634 نفر)، 49528 نفر مسلمان که 8/99 درصد جمعیت کل این شهرستان رادربرمی گیرد و 2/0 درصد افراد ادیان دیگر از قبیل کلیمی (6نفر)، زرتشتی (2نفر)، مسیحی (13نفر) و دیگر ادیان 85 نفر می باشند.

جمعیت کل جمعیت کل شهرستان نی ریز در سرشماری عمومی آبانماه 1355، 49634 نفر شامل 10240 خانوار بوده است که در میان شهرستان های استان فارس فارس مقام را دارا می باشد.

جمعیت کل این شهرستان در سال 1365 به 78864 نفر (15393 خانوار) رسیده است.

تراکم نسبی جمعیت تراکم جمعیت در شهرستان نی ریز در هر کیلومتر 4/5 نفر می باشد که این رقم در آبانماه سال 1345 برابر 4/4 نفر بوده است بنابراین می بینیم که یک نفر در هر کیلومتر مربع در طول ده سال به تراکم نسبی جمعیت آن افزوده گردیده است.

نی ریز از این نظر در میان شهرستان های استان فارس مقام آخر را دارا می باشد.

که وسعت آن نسبتاً زیاد بوده و به 9249 کیلومتر مربع بالغ می گردد و از طرفی جمعیت آن کم است.

نقشه شماره ( ).

تراکم نسبی جمعیت در این شهرستان در سال 1365 به 52/8 نفر در هر کیلومتر مربع رسیده است که نسبت به سال 1355، 12/3 نفر در هر کیلومتر مربع افزایش نشان می دهد.

نمودار شماره ( ).

بعد خانوار- میانگین افراد خانوار در این شهرستان در سال 1355، 8/4 نفر بوده است.

که در نقاط شهری 6/4 نفر و در نقاط روستائی 0/5 نفر می باشد.

این میانگین در سال 1345 به ترتیب در کل شهرستان 8/4 و در نقاط شهری 8/4 و نقاط روستائی 8/4 نفر بوده است.

که پائین رفتن بعد خانوار را در نقاط شهری باید علم و اطلاع مردم از مضرات افزایش جمعیت و مشکلات ناشی از آن دانست و بالا آمدن بعد خانوار در نقاط روستائی نیز ناشی از پائین بودن سطح فرهنگ و اطلاعات مردم در این زمینه و کاهش مرگ و میر کودکان بر اثر پیشرفت ها و موفقیت های پزشکی و درمانی و طب پیشگیری می باشد.

در سال 1365 طبق آخرین سرشماری کشور بعد خانوار در این شهرستان 12/5 نفر که در مناطق روستائی 45/5 و درمناطق شهری 26/4 می باشد.

راه های ارتباطی شهرستان نی ریز با توجه به موقعیت جغرافیائی که دارد و مابین استان کرمان و فارس قرار گرفته است از نظر ارتباطی اهمیتی کسب نموده است.

مهمترین جاده ارتباطی که در محدوده شهرستان نی ریز قرار دارد.

جاده ای است که سیرجان را به شیراز متصل می کند و تز سیرجان به بندرعباس – کرمان- یزد،...

متصل می گردد.

در مسیر این جاده شهر های نی ریز، اصطهبانات، سروستان قرار دارند.

این جاده تنها جاده مهمی است که محصولات وارداتی کشور از طریق بندر عباس به شیراز و مناطق جنوبی منتقل می گردد و صادرات محصولات مناطق جنوبی نیز از این جاده صورت می گیرد.

این جاده در محدوده شهرستان نی ریز به جز در منطقه قطرویه تقریباً یک جاده کوهستانی با دو گردنه نسبتاً صعب العبور می باشد شهر نی ریز که در کنار این جاده قرار گرفته است فاصله این شهر تا مرکز استان (شیراز) 214 کیلومتر و تا سیرجان 165 کیلومتر می باشد.

این جاده تنها جاده مهم و درجه یک این شهرستان می باشد.

شروع تمدن در منطقه نی ریز به دوره هخامنشیان می رسد و دلیل پیدایش این شهر در آن دوره ایجاد یک مرکز تسلیحاتی برای حکومت بوده و وجود دریاچه بختگان نیز در این امر مؤثر بوده است.

نی ریز به دلیل موقعیت خود همواره مورد توجه اقوام مهاجم بوده چنان که ششهر از زمان هخامنشیان تاکنون سه بار مورد تهاجم، سیل و عوامل طبیعی قرار گرفته است.

مهم ترین صنعت دستی شهرستان نی ریز فرش بافی است که بیشار توسط زنان و دختران تولید می شود.

درکارگاه های خانگی شهرها و روستاهای این شهرستان قالی های زیبایی با نقش های محلی، تولید می شوند ونقش مهمی در اقتصاد مردم شهرها و روستاهای نی ریز ایفا می کنند.

شرکت سهامی فرش که در این شهرستان تأسیس شده نیز با نقشه های محلی (علی بیگی، حکومتی، بسته ای و درختی) اقدام به تهیه، تولید و عرضه قالی می نماید.

مسجد جامع نی ریز که گفته می شود یکی از قدیمی ترین بناهای قرن چهارم هجری قمری است و در گذشته آتشکده ای بوده و پس از ظهور اسلام به مسجد تبدیل شده، از مهمترین جاذبه ها تاریخی این شهرستان است.

دریاچه ارژن یکی از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر است که در حدود نیمی از سال، میزبان هزاران پرنده مهاجر است.

تنگ ها و گردشگاه های متعدد شهرستان نی ریز، در دره های عمیق و سرسبز با برخورداری از پوشش گیاهی و جنگلی جذاب و چشمه سارهای فراوان از زیباترین نقاط طبیعی استان فارس به شمار می آید.

صنایع و معادن کارخانه های موجود در این شهرستان منحصر به کارخانه های مربوط به کشاورزی و کارگاه ها و شرکت های فرش بافی است.

به استثنای دریاچه بختگان که نمک آن در فصول خشک بهره برداری می شود، یک معدن نسبتاً بزرگ کرمیت در بخش آباده طشک در حدود 100 کیلومتری شمال باختری نی ریز قرار دارد که با وسایل مدرن از آن بهره برداری میی شود.

وجود انواع محصولات کشاورزی و دام داری و قالی هایی با نقش های زیبا سبب رونق بازرگانی در منطقه شده است.

گندم و جو، پنبه، چغندر قند، بادام، قالی و گوسفند از صادرات عمده این منطقه محسوب می شود.

کشاورزی و دام داری اساس و پایه اقتصاد شهرستان نی ریز بر کشاورزی، دام داری، فرش بافی و پیشه وری است.

کشاورزی بصورت های صنعتی و دستی انجام شده و آبیاری زمین های تحت کشت از طریق چشمه ها، کاریزها و چاه های متعدد تأمین می گردد.

محصولات عمده کشاورزی این شهرستان گندم، جو، پنبه، چغنرقند، کنجد، ذرت، انار، بادام و تره بار است.

دام داری در شهرستان نی ریز رونق فراوان داشته و پرورش گاو و گوسفند مانند بیشتر مناطق این استان از اهمیت خاصی برخردار است.

مشخصات جغرافیایی شهرستان نی ریز از شمال به استان یزد، از شمال باختری به شهرستان ارسنجان، از جنوب به شهرستان داراب، از خاور به استان کرمان، و از باختر به شهرستان استهبان و دریاچه بختگان محدود می شود.

شهر نی ریز مرکز شهرستان نی ریز در طول جغرافیایی 54 درجه و 19 دقیقه و عرض جغرافیایی 29 درجه و 12 دقیقه و ارتفاع 1595 متری از سطح دریا واقع شده است.

آب و هوای شهرستان نی ریز معتدل بوده و دریاچه بختگان در 18 کیلومتری باختر قرار دارد.

شهرستان نی ریز در سرشماری سال 1375 تعداد 91645 نفر جمعیت داشت.

مردم این شهرستان از آریایی نژاد، مسلمان و شیعه مذهبند و به زبان فارسی صحبت می کنند.

نی ریز در مسیر راه آسفالته شیراز-سیرجان قرار گرفته و راه هایی که از آن منشعب می شود عبارتند از: