اجزای تشکیل دهنده یک ساختمان بتنی بشرح زیر می باشد:
1- پی
2- ستون
3- تیرهای اصلی
4- سقف
5- دیوار
قسمت اول: پی که ممکن است از پی های نقطه ایی برای ساختمانهایی که بار آن بطور متمرکز به زمین منتقل می شود ساخته گردد در این صورت لایه های پی های تکی یا نقطه ایی به شرح زیر است:
الف) زمین مناسب ب) بتن مگر ج) میلگردهای کف پی
د) بتن اصلی ه) میلگروهای ریشه
ارتفاع پی های نقطه ایی در هر مورد با توجه به بار وارده تعیین می گردد. پی های نقطه ای تا ارتفاع 40 سانتیمتر را باید یک پله اجراء نمود و از 40 سانتیمتر تا 25/1 متر را می توان بصورت دو پله و از ارتفاع 25/1 متر به بالا را می توان بصورت چند پله اجرا نمود.
قسمت دوم: ستون
قالب بندی- بتن ریزی- قالب برداری ستونها:
اگر ارتفاع ستون زیاد باشد بهتر است بوسیله قیف و لوله سطح شیبدار ایجاد نموده و بتون را به ته قالب هدایت کرد. و بتدریج که قالب را پر می کنند می توان با نواختن ضربه های ملایم و یکنواخت به بدنه قالب بتون را جابجا کرد تا بتون ریخته شده کرمو نباشد در مورد ستونها معمولا به محض آنکه بتن حالت روانی خود را از دست بدهد و بتواند شکل هندسی خود را حفظ کند قالب آنرا باز می کنند و این در حدود 48 ساعت بعد از بتون ریزی می باشد زیرا در غیر اینصورت آب دادن به بتون براحتی میسر نیست و ممکن است بتون خشک شده و بسوزد.(شکل 1)
قسمت سوم: تیر
تیرها قسمتی از ساختمان بتونی می باشد که بار سقف را به ستون منتقل نموده و ستون به پی و بالاخره پی به زمین منتقل می نماید در ساختمانهائی که سقف آن تیرچه بلوک بوده و یا دال بتونی ریخته شده در محل می باشد معمولا سقف و تیر را یک پارچه بتون ریزی می نماید ولی در ساختمانهائی که از سقف پیش ساخته استفاده می نمایند. ابتدا تیرهای اصلی را آرماتوربندی نموده و بتن ریزی می نمایند آنگاه سقف را روی آن قرار می دهند.
شکل T تیرهای بتنی اغلب با مقطع مربع و یا مستطیل می باشد در ساختمانهای بتنی از تیر نیز استفاده می نمایند مقطع تیرها در ساختمانهای بتنی معمولی در تمام طول تیر تغییر نمی کند ولی گاهی برای صرفه جوئی مقطع تیر را در طول تیر تغییر می دهند و یا بصورت ماهیچه در نزدیکی تکیه گاه سطح مقطع را اضافه می نمایند ولی در هر حال تغییر سطح مقطع باید بصورت تدریجی بوده و نسبت افزایش ارتفاع و یا عرض در طول تیر از 1 به 3 تجاوز ننماید.
تمام آرماتور های طولی باید در محل تلاقی به آرماتورهای عرضی بسته شوند اگر عرض تیر از 35 سانتیمتر تجاوز کند حداقل قطر آرماتور عرضی 6 میلیمتر می باشد و اگر ارتفاع از 60 سانتیمتر تجاوز کند حداقل قطر آرماتور عرضی 10 میلیمتر می باشد. اگر برای پوشش تیر یا سقفی در ساختمانی از سقف کاذب استفاده می شود باید در موقع آرماتور بندی و قبل از بتن ریزی میله گردهائی در آرماتور بندی پیش بینی نموده تا بعدا سقف کاذب را به آنها متصل نمائیم.
قالب بندی و بتن ریزی تیرهای اصلی:
قبل از بستن صفحه قالب زیر تیرهای اصلی باید ارتفاعات کلیه ستونها اندازه گرفته شده(دوربین یا شیلنگ تراز) و در یک سطح واقع شود بعد بتن ریزی اصلی شروع شود زیرا در غیر اینصورت این چند سانتیمتر بلندی در داخل تیر واقع شده و از یک پارچه بودن بتن جلوگیری کرده موجب ضعف تیر خواهد شد.
کارگاه تهیه شن و ماسه:
مصالح سنگی که در بتن مصرف می شود شن و ماسه می باشد که در حدود 80 درصد حجم بتن را تشکیل می دهد. سنگدانه های مصرفی در بتن، باید دارای چنان کیفیتی باشند که بتوان با آنها بتنی مقاوم و پایا ساخت. بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه های درشت نباید از هیچ یک از مقادیر زیر بیشتر باشد:
الف) یک پنجم کوچکترین بعد داخلی قالب بتن.
ب) یک سوم ضخامت دال.
پ) سه چهارم حداقل فاصله آزاد بین میلگردها.
ت) سه چهارم ضخامت پوشش روی میلگرد.
اندازه کوچکترین الکی که حداکثر ده درصد وزنی سنگدانه روی آن باقی بماند، اندازه اسمی سنگدانه نامیده می شود.
به کار بردن سنگدانه های درشت تر از 38 میلیمتر در ساخت بتن آرمه توصیه نمی شود، ولی در هیچ حالت اندازه سنگدانه ها نباید از 63 میلیمتر تجاوز کند
دانه های نامطلوب از نظر شکل:
وجود دانه های دراز و یا صفحه ای شکل در بتن مناسب نیست و مجموع این دانه ها نباید از 15 درصد وزن کل شن و ماسه مورد مصرف در بتن بیشتر باشد.
مواد نامطلوب در شن و ماسه و اندازه دانه ها:
1- مواد آلی مانند ریشه گیاهان- فضولات حیوانات- تکه های چوب و ذرات زغال سنگ در شن و ماسه موجود نباشد و یا حداکثر میزان آن از یک درصد وزن شن و ماسه تجاوز نکند.
2- موادی که در مقابل عوامل جوی ضعیف بوده و یا در فعل و انفعالات شیمیایی سیمان از خود واکنش می دهند در شن و ماسه مصرفی نباید وجود داشته باشد و همچنین مواد سنگی مصرفی در بتن باید فاقد خاک رس و کلوخه های رسی باشد.
3- بطور کلی وجود دانه های ریزتر 02/0 میلیمتر حداکثر تا 1 درصد و دانه های ریزتر از 12/0 میلیمتر حداکثر 5 درصد وزن مصالح مصرفی مجاز می باشد.
آب:
آب مصرفی برای شستشوی سنگدانه ها، ساخت و عمل آوری بتن باید تمیز و صاف باشد. PH باید از مصرف آب حاوی مقادیر زیاد از هر نوع ماده از قبیل روغن ها، اسیدها، قلیاییها(55/8) املاح مواد قندی، و مواد آلی که قادر به صدمه زدن به بتن یا میلگرد باشد، خودداری کرد. بطور کلی آب آشامیدنی برای مصرف در ساخت و عمل آوری بتن رضایت بخش تلقی می شود. مقاومتهای 7 و 28 روزه آزمونه های ملات ساخته شده با آب غیر آشامیدنی باید حداقل معادل 90 درصد مقاومتهای نظیر آزمونه های مشابه ساخته شده با آب مقطر باشند.(شکل 4)
انبار کردن و نگهداری مصالح بتن:
1- سیمان پرتلند نباید در تماس با رطوبت انبار شود، بلکه باید به صورت خشک نگهداری شود تا از خرابی آن جلوگیری به عمل آید. در مناطق خشک حداکثر می توان 12 پاکت سیمان را روی هم انبار کرد، مشروط بر اینکه ارتفاع آنها از 8/1 متر تجاوز نکند.
سنگدانه ها باید طوری انبار شوند که جداشدگی دانه ها از یکدیگر در هر توده به حداقل برسد و از آلودگی آنها به مواد زیان آور جلوگیری شود. سنگدانه ها براساس نوع، اندازه و دانه بندی باید جداگانه نگهداری شوند. اگر حداکثر اندازه سنگدانه ها کمتر از 38 میلیمتر باشد، این سنگدانه ها باید به دو گروه سنگدانه های ریز و درشت تقسیم شوند. سنگدانه های تا حداکثر 63 میلیمتر باید در سه گروه مجزا تقسیم شوند. سنگدانه ها باید بنحوی مناسب انبار شوند تا از یخ زدگی و جمع شدن برف و یخ بین دانه ها جلوگیری شود و امکان زهکشی فراهم باشد.
در شرایط بتن ریزی در مناطق گرمسیر سنگدانه ها باید بنحوی مناسب انبار شوند بترتیبی که تا حد امکان از تابش مستقیم اشعه خورشید در امان بوده و دمای سنگدانه ها افزایش پیدا نکند
1) تجهیزات و وسایل اختلاط بتن و بتن ریزی
الف) تمامی وسایلی که برای مخلوط کردن و انتقال بتن به کار می رود باید تمیز باشند.
ب) پیمانه کردن مصالح تشکیل دهنده بتن باید تا حد امکان به طریق وزنی انجام گیرد. درصد است.
ج) رواداری دقت و حساسیت ترازوها و سایر قسمتهای توزین باید 4/0 دستگاه باشد.
ه) روز قبل از بتن ریزی باید کلیه مصالح و ابزار کار از قبیل شن و ماسه- سیمان- آب- گازوئیل روغن- فیلتر گازوئیل- بیل- فرغون و غیره در پای کار حاضر بوده و بوسیله سرپرست بتن ریزی بازدید شود مخصوصا کار بتونیر و سیم های بکسل- تسمه های نقاله از روز قبل آزمایش شود.