‫پروژه خانه طبسی ها

مقدمه

شهر مشهد که پیشینه ی بنیان آن به سال 202 ه . ق یعنی همزمان با شهادت امام رضا(ع) باز می گردد در گذر زمان تغییرات بسیاری کرده است. اما در تمام این سال ها شکل گیری بافت قسمت اصلی شهر به ویژه قسمت مرکزی با توجه به حرم حضرت رضا (ع) بوده است. با توجه به این مطلب که هسته ی اولیه شکل گیری شهر نیز بارگاه حضرت رضا (ع) بوده و از به هم پیوستن دو روستای نوغان و سناباد از توابع طوس قدیم به وجود آمده، اکثر بناهای تاریخی  در نزدیکی حرم مطهر واقع شده است که متاسفانه به دلیل تجاری شدن بسیاری از آنها خراب شده و یا در حال تخریب است. لذا برای یافتن خانه ی تاریخی در خور مطالعه به جستجو در محله های اطراف حرم مثل بالاخیابان ، پائین خیابان، چهار راه نادری  و قسمت هایی از محله های ارگ قدیم مشهد مشغول شدیم. بسیاری از این خانه های قدیمی هنوز مسکونی هستند و لذا جهت مناسب سازی برای زندگی تغییرات زیادی در آن ها داده شده است. و به دلیل سکونت امکان مطالعه و عکس برداری دقیق منزل وجود نداشت. در حد فاصل بین چهار راه نادری و چهار راه زرینه کوچه ای وجود دارد که هنوز شکل قدیمی خود را حفظ کرده است. و بیشتر خانه های آن قدیمی هستند. غیر از سه خانه که قدمت بیشتری دارند بیشتر خانه ها  حدود پنجاه سال است که ساخته شده اند. خانه ی تاریخی که در ابتدا کوچه وجود دارد. با توجه به تاریخی که در کاشی کاری سردر آن وجود دارد در سال 1327 هجری قمری مطابق با 1280 هجری شمسی ساخته شده است. واز معماری خانه، موقعیت و مساحت زیاد آن می توان فهمید که متعلق به فردی متمول و سرشناس بوده است.

این خانه خالی از سکنه است و ورود به آن به دلیل خراب شدن دیوار کناری حیاط کار چندان مشکلی نبود آجر کاری ها و گچ کاری های زیبای نمای داخلی نیز ما را بر آن داشت که این خانه را جهت مطالعه و برداشت انتخاب کنیم.

توصیف جغرافیایی بنا

خانه ی مذکور در کوچه ی ساسان که اولین کوچه در سمت راست حد فاصل بین چهار راه نادری و چهار راه زرینه می باشد قرار دارد. زمین خانه دومین قطعه کوچه و در سمت راست است و650 متر مربع مساحت دارد.

خانه با کشیدگی شرقی، غربی دارای250 متر مربع زیر بنا و حاشیه ی کوچه ساخته شده است. بنا دارای دو طبقه ( احتمالا به اضافه زیر زمین) و دارای سقف شیروانی است.  در قطعه ی اول کوچه که در کنار این خانه قرار دارد. نیز خانه ای قدیمی وجود داشته که تخریب شده و در حال حاضر رها شده است. دیوار میان این دو زمین که دیوار حیاط خانه ی مذکور است نیز تخریب شده است. در سمت دیگر خانه نیز یک خانه نوساز در طبقه ی اول و یک سوپر مارکت در طبقه ی همکف وجود دارد.

توصیف تاریخی بنا

از مقایسه آجر چینی طبقه همکف با طبقه اول و شکل متفاوت آنها و همچنین چیده شدن عمودی آجرها در بین دو طبقه می توان حدس زد که بنا در ابتدا یک طبقه بوده است. طبقه ی همکف در نمای سمت کوچه ملات سیمان پوشانده شده است.

در قسمتی از این نما که پوشش سیمان آن ریخته است. متوجه یک طاق آجری با شکل قابل توجه شدیم. که چیزی شبیه به یک ورودی است که با آجر پر شده است و روی آن پوشش سیمان است.

در ابتدا گمان می رفت که این طاق ورودی آب انبار، پایاب یا سقاخانه بوده است اما پس از مطالعه ی بیشتر این احتمالات رد شدند. و مشاهده شد که در نمای سمت کوچه در زیر پوشش سیمان طاق های دیگری نیز وجود دارند که در مجموع تعداد آنها 9 طاق است.

 این احتمال وجود دارد که در زمانی که ساختمان یک طبقه بوده است. این طاق ها ورودی های حجره هایی بوده اند و ساختمان کاربری تجاری نیز داشته است. و بعدا در سال 1280 که این طاق ها با آجر پر شده اند طبقه ی بالا احداث شده است. و ورودی اصل خانه که سر در آن شامل دو طبقه می باشد ساخته شده است. و ساختمان جنبه ی مسکونی کامل پیدا کرده است. این احتمال بدین مفهوم است که ساختمان تجاری یک طبقه ی نخستین سالها پیش از سال 1280 ساخته شده است.

 از تاریخ یادگاری های داخل خانه و عمر درخت های خودروی داخل حیاط که به شکل نامنظم و آشفته رشد کرده اند. مشخص می شود که خانه حداقل پنجاه سال است که خالی از سکنه می باشد.

گفتگو با معمرین محل متوجه شدیم که خانه احتمالا متعلق به خانواده ی همسر آیت ا... واعظ طبسی تولیت آستان قدس رضوی است و مالکیت زمین های مجار نیز در اختیار ایشان است.

معرفی فضائی و پلان

طبقه همکف

از ورودی ساختمان که وارد می شویم سمت چپ پله های طبقه ی بالا قرار دارند. در سمت راست ورودی اتاق های طبقه ی همکف دیده می شود و روبروی ورودی به حیاط منزل است.

 طبقه همکف دارای چهار اتاق است و این اتاق ها از داخل بهم راه دارند. طاقچه هایی در دیوارهای تمام اتاق ها به چشم می خورد

 یکی از اتاق ها که بیشتر مانند فضای جداگانه بین اتاق آخر و دو اتاق دیگر است ورودی دیگری به حیاط دارد که به نظر می رسد ورودی اصلی به حیاط باشد.