مقاله جایگاه حشرات و کنه‌ ها در شاخه بندپایان

مقدمه

در این جلسه در مورد تعیین جایگاه حشرات و کنه‌ها بعنوان مهمترین آفات گیاهان زینتی مطالبی توضیح داده می‌شود.

 شاخه بندپایان یا آرتروپودا (Arthropoda) به چهار زیر شاخه تقسیم می‌شوند

1- تریلوبیتا (Trilobita)

2- کراستاسه‌آ (Crustaceae)

3- کلیسراتا  (Chelicerata)

4- آتلوسراتا (Atelocerata)

 تریلوبیتا (Trilobita)

تریلوبیتا که اولین بندپایان هستند در دریاها زندگی می‌کردند و حدود 500 تا 600 میلیون سال قبل بیشترین فراوانی را داشتند و در حال حاضر تعدادی از گونه‌های آن‌ها بصورت فسیل شناسایی شده‌اند .

کلیسراتا (Chelicerata)

در این بندپایان که فاقد شاخک هستند بدن از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول سفالوتوراکس  (Cephalothorox ) و قسمت دوم آبدومن (Abdomen ) است . در قسمت سفالوتوراکس 6 پیوست وجود دارد که پیوست‌های اول بنام کلیسر ( Chelicer ) است که در واقع اندامهای تغذیه‌ای آن‌ها را تشکیل می‌دهد .

پیوست‌های دوم به اعضای حسی بنام (Pedipalp ) تبدیل شده است و 4 پیوست

دیگر برای راه رفتن مورد استفاده قرار می‌گیرد .

این زیر شاخه بطور کلی شامل سه رده است که در بین آن‌ها رده عنکبوت‌ها مانند

آراکنیدا (Arachnida) از اهمیت بیشتری برخوردار است و در منابع مختلف

شامل یازده راسته بوده بعضی از آن‌ها  به شرح ذیل است:

 - راسته عقرب‌ها یا اسکورپیوز (Scorpiones) است در این بندپایان شکم بصورت عریض به قفسه سینه یا سفالوتراکس متصل می‌شود و از دو قسمت تشکیل شده است، قسمت ابتدائی عریض (Mesosoma) و قسمت انتهایی (Metasoma) که به نیش ختم می شود کاملاً باریک است. عقرب‌ها موجوداتی هستند که دارای فعالیت شبان‌ه‌اند، روزها در محیط‌های مختلفی مخفی می‌شوند و عموماً از حشرات و سایر بندپایان تغذیه می‌کنند.

 - راسته عنکبوتها یا آرانه(Araneae)  است. شکم عنکبوت‌ها باریک و به سفالوتراکس (Cephalothorax) متصل می‌شود. شکم فاقد ساختمان حلقه حلقه بوده و یکپارچه بنظر می‌رسد. اندام‌های حسی مخصوصاً در عنکبوت‌های نر رشد زیادی کرده و در انتها کاملاً متورم هستند و اندام جفت‌گیری عنکبوت‌ها در روی پی‌دی‌پالپ‌ها قرار دارد.

 عنکبوت‌ها از چه موادی تغذیه می‌کنند؟

عنکبوت‌ها از جمله مفیدترین بندپایان هستند که در اکوسیستم های طبیعی نقش بسیار ارزنده‌ای در کاهش جمعیت گونه‌های آفت دارند. در واقع همه آن‌ها حشره‌خوار یا از سایر بندپایان تغذیه می‌کنند.

- راسته آکاری (Acari) یا کنه‌ها: بدلیل اهمیتی که تعدادی از کنه‌ها مخصوصاً کنه‌های خانواده تترانیکیده (Tetranychidae) بعنوان آفات گیاهان زینتی دارند در جلسات بعدی بطور مفصل توضیح داده خواهند شد.

 - راسته رطیل‌ها (Sulifugae): اندازه رطیل‌ها بزرگتر از عنکبوت‌هاست. کلیسرهای آن‌ها رشد بسیار زیادی دارد و به آن‌ها ظاهر ترسناکی داده است.

 آیا رطیل‌ها نیش می‌زنند؟

بر خلاف تصوری که در بین مردم وجود دارد رطیل‌ها فاقد نیش و غده سمی هستند اگر چه ممکن است بعضی از رطیل‌ها مانند مورچه گاز بگیرند ولی چون کلیسرهایشان خیلی قوی است امکان آلوده شدنشان به ویروس‌ها و باکتری‌ها وجود دارد و لذا در انسان ایجاد بیماری می‌کنند ولی بطور کلی رطیل‌ها فاقد نیش هستند.

 کراستاسه‌آ (Crustaceae)

یکی دیگر از شاخه سخت‌پوستان کراستاسه‌آ (Crustacea) بزرگترین گروه‌های بندپایان را تشکیل می‌دهند و تغییرات زیادی در قسمت‌های مختلف بدن آن‌ها دیده می‌شود .

در بین سخت پوستان رده مالاکستراکا (Malacotraca) از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است که شامل سه راسته بوده که عبارتند از :

 - راسته آمفی‌پودا (Amphipoda ) که شامل انواع میگوها می‌باشد. از جنبه غذایی حائز اهمیت‌اند.

 - راسته ایزوپودا (Isopoda) یا مساوی‌پایان که از جمله آن‌ها خرخاکی است. خرخاکی‌ها و بعضی از گونه‌های آن‌ها بنام پرسیلو اورناتوس (Porcelio ornatus ) ممکن است تحت شرایطی تبدیل به آفت شوند و از ریشه‌های گیاهان مختلف از جمله گیاهان زینتی در شرایط گلخانه‌ای تغذیه کنند .

- راسته دکاپودا (Decapoda) همانند آمفی‌پودا مخصوصاً در کشورهای خارجی از جنبه تغذیه انسان فوق‌العاده حائز اهمیت هستند و انواع خرچنگ‌ها  (Crabs)و لابسترها (Lobsters) را در بر می‌گیرد.

 آتلوسراتا (Atelocerata)

راسته دیگر که فو‌ق‌العاده برای ما مهم بوده آتلوسراتا (Atelocerata ) یا شاخک‌داران هستند. این زیر شاخه در واقع بندپایانی هستند که دارای یک جفت شاخک هستند و به پنج رده تقسیم می‌شوند که عبارتند از :

 1- کیلوپودا (Chilopoda)

2- دیپلوپودا (Diplopoda )

3- سیمفیلا (Symphyla )

4- پائوروپودا (Pauropoda)

5- هگزاپودا (Hexapoda)

 در اینجا فقط به بعضی از رده‌ها اشاره می‌کنیم:

- رده دیپلوبودایا (Diplopoda) یا هزارپایان: دیپل به معنای دو  و پودا به معنای پا است . (ِDiplopda ) یعنی در هر حلقه‌ای از بدن دارای دو جفت پا هستند.

این بندپایان عموماً در سنگ‌ها و روی خزه‌ها دیده می‌شوند و از انواع گیاهان تغذیه می‌کنند.

- رده کیلوپودا (Chilopoda) یا صدپایان: کیلو به معنای آرواره و پودا به معنای پا است. جفت اول پاها در این بندپایان به آرواره تبدیل شده است. آرواره‌های سمی این بندپایان در زیر سنگ‌ها و کنده درختان فعالیت می‌کنند و از انواع حشرات و سایر بندپایان تغذیه می‌کنند.

 - رده هگزاپودا (Hexapoda) یا حشرات (Insecta): موجوداتی هستند که دارای یک جفت شاخک و شش عدد پا هستند و بزرگترین رده جانوری در سطح کره زمین می‌باشند و تاکنون متجاوز از یک میلیون از آن‌ها شناسایی شده‌اند.

کنترل بیولوژیک مگس های مینور و پروانه‌ها

مقدمه:

در جلسه گذشته در مورد کنترل بیولوژیک دو گروه از مهم‌ترین آفات گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای یعنی شته‌ها و کنه‌های تارتن صحبت کردیم و در این جلسه به ادامه بحث در مورد کنترل بیولوژیک مگس های مینوز و پروانه‌ها می‌پردازیم.

* مگس‌های مینوز

مگس‌های مینوز از جمله آفات مهم محصولات گلخانه‌ای و گیاهای زینتی هستند. مگس‌ها متعلق به خانواده آگرومایزید (Agromyzidae) هستند.

 تعدادی از مهم‌ترین گونه‌های (Agromyzidae) عبارتند از :

1)Liriomyza trifolii  

2)Liriomyza sativae

3)Liriomyza bryoniae

در ایران این گونه‌ها جزء آفات مهم محصولات گلخانه‌ای و گیاهان زینتی هستند. این مگس‌ به

طول حدود 2 تا 3 میلی متر به رنگ سیاه و دارای لکه‌های زرد رنگ در روی بدن‌شان هستند. حشرات کامل با فرو کردن تخم‌ریز خود به داخل بافت گیاه از ترشحات گیاهی تغذیه می کنند. محل فرو کردن تخم‌ریز عموماً بصورت لکه‌های زرد رنگی در سطح برگ گیاهان دیده می‌شود.

بعد از قرار گرفتن تخم در بافت گیاهی، لارو خارج شده از بافت ایجاد گالری‌ها یا تونل‌هایی مارپیچ در سطح برگ گیاهان می‌کند. ضخامت این گالری‌ها با افزایش اندازه لارو افزایش پیدا می‌کند.

از مهم‌ترین دشمنان طبیعی این آفات، زنبورهای پارازیتوئید هستند که بصورت پارازیتوئید داخلی یا ایندوپارازیتوئید و پارازیتوئید خارجی یا اِگزوپارازیتوئید از لاروهای این آفات تغذیه می‌کنند.

از مهم ‌ترین پارازیتوئیدها می‌توان به گونه‌هایی مثل اپیوس پالیدوسOpius pallidus) ) و داکنوزا سیبریکا (Dacnusa sibrica) که پارازیتوئید داخلی هستند و گونه دیگری بنام دیگلیفوس ایسئا (Diglyphus isaea) که پارازیتوئید خارجی است اشاره کرد.

پارازیتوئیدهای داخلی تخم‌شان را در داخل بدن لارو میزبان قرار می‌دهند و حشرات کامل از

 داخل شفیره میزبان خارج می شوند. بدین صورت که مراحل رشد و نمو  لارو پارازیتوئید درداخل بدن لارو میزبان طی می‌شود و وقتی که آفت به مرحله شفیرگی رسید میزبان را می‌کشد و از داخل شفیره میزبان خارج می‌شود.

پارازیتوئیدهای خارجی تخم‌شان را در مجاورت لارو میزبان در داخل بافت گیاه قرار می‌دهند. ولی قبل از تخم‌گذاری تخم‌ریزشان را به داخل بدن لارو میزبان فرو می‌کنند و باعث فلج شدن او می‌شوند، سپس تخم‌شان را در کنار بدن لارو میزبان در داخل بافت گیاه قرار می‌دهند. بعد از مدت حدود 2 روز لارو خارج می‌شود و چون لارو میزبان فلج است، نمی‌تواند از محل تخم میزبان دور شود و لارو پارازیتوئید بعد از خروج از تخم شروع به تغذیه از لارو آفت می‌کند.

زنبورهای واکتورایسبریکا وOpius pallidus) ) از خانواده براکونیده پارازیتوئید خارجی هستند. این زنبورها تخم‌هایشان را در داخل بدن لارو میزبان که در داخل بافت گیاهی است قرار می‌دهند.

با توجه با اینکه این لاروها در داخل برگ هستند زنبورها چطور آن‌ها را پیدا می کنند؟

زنبور های پارازیتوئید بوسیله‌ی اندام‌های حسی (شاخک‌ها و تخم‌ریز) میزبان را پیدا می‌کنند. تعدادی از طریق تخم‌ریز، و تعدادی از پارازیتوئیدها از طریق شاخک میزبان را پیدا می‌کنند. این زنبورها از طریق شاخک که همانند رادار عمل می‌کند در سطح برگ گیاهان جستجو