تعریف: به تمامی ترکیبات شیمیایی گفته می شود که مصرف آنها باعث دگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود. مثل حالت سرخوشی و لذت، خواب آلودگی و سستی.
1)depressant
مواد مخدری که واکنش های مغز را اهسته میکند.
اثرات: - کم شدن سرعت تنفس و ضربان قلب - کم شدن فشارخون - خواب اور
مثال: هروئین - تریاک - مورفین
2)stimulant
مواد مخدری که به سیستم عصبی بدن سرعت میبخشد.
اثرات:
- بیشتر شدن سرعت تنفس و ضربان قلب - بیشتر شدن فشارخون
*برای ایجاد احساس هیجان و جلوگیری از خواب استفاده میشود.
مثال: کوکائین - نیکوتین
3)hallucinogen
مواد مخدری که باعث حالتهایی مثل هذیان میشود.
اثرات:
- از دست دادن حافظه - لرزش - حالت استفراغ - عوض شدن اخلاق
مثال: LSD - PCP
4)inhalnt
مواد مخدری که از طریق استنشاق (توسط دماغ) استفاده میشود.
اثرات: - اهسته شدن فرایند مغز - بیشتر شدن ضربان قلب - سردرد
مثال: ماریجوانا
اعتیاد و اثر مواد مخدر بر دستگاه عصبی مرکزی:
موادی که دستگاه عصبی مرکزی را تغییر می دهند مواد روان گردان هستند (الکل ؛ نیکوتین ؛ کوکائین) و موادی امثال اینها که اعتیاد به آنها مشکل بزرگ بعضی از جوامع امروزی است. همچنین کافئین که در قهوه و نوشابه ها یافت می شود از جمله مواد روان گردان هستند. تمام این مواد می توانند باعث وابستگی روانی مصرف کننده شوند و مهم تر از آن این است که باعث وابستگی جسمی نیز می شود.
اعتیاد پاسخی فیزیولوژیک است که مصرف پی در پی مواد مخدر موجب آن می شود و عملکرد طبیعی نورونها و سیناپس هارا تغییر می دهد.هنگامی که عملکرد نورون یا سیناپسی توسط مواد مخدر تغییر کرد از آن پس آن نورون یا سیناپس به طور طبیعی به کار خود ادامه نمی دهد مگر با بودن موادمخدر.
شخص با مصرف پی در پی مواد مخدر به آن معتاد می شود و بدن او نسبت به آن ماده مخدر عادت می کند.شخص معتاد باید با گذشت زمان مقدار ماده مخدر مصرفی اش را افزایش داده تا نیاز بدنش تامین شود.نیکوتین ماده ای اعتیاد آور است که در برگهای گیاه تنباکو یافت می شود.این ماده بسیار سمی است و حدود60 میلی گرم از آن برای انسان مرگ آور است. نیکوتین سریعا وارد جریان خون شده و در بدن به گردش در می آید.عملکرد نیکوتین در مغز شبیه به عملکرد انتقال دهنده عصبی استیل کولین است.
نیکوتین به دلیل شباهت ساختاری با استیل کولین به محلهای مخصوصی در سلول عصبی که به طور طبیعی محل ها گیرنده های استیل کولین هستند متصل می شوند.این جایگاهها از مراکز کنترل مغز هستند که بسیاری از فعالیت های مغزی را کنترل می کنند.اتصال نیکوتین به سلولهای عصبی موجب تغییرات بسیاری می شود پس از مدتی بدن فرد سیگاری تنها در حضور نیکوتین به جای استیل کولین به طور طبیعی کار می کند و در حضور حذف نیکوتین حالت طبیعی بدن مختل می شود.هنگام بدست آمدن این حالت تنها راه برگشت بدن به حالت طبیعی کشیدن سیگار است.در اینجا است که می گوییم فرد سیگاری معتاد به کشیدن سیگار است.
داروهای روان گردان نوعی مواد مخدرند که در تسکین درد و القای خواب نقش بسزایی دارند. بسیاری از این مواد از گیاهان تیره خشخاش به دست می آیند. مواد مخدری که از تریاک استخراج می شوند شامل: مورفین، هروئین و کدئین هستند. پزشکان برای تسکین درد بیماران گاه کدئین تجویز می کنند. مورفین نیز یکی از موثرترین تسکین دهنده های درد می باشد که امروزه در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. گیرنده های درد محرکهایی که باعث درد می شوند را شناسایی می کنند.درد در بدن نقش اهمیت زایی دارد درد به ما می گوید که یکی از بافتهای بدن ما زخمی و یا آسیب دیده شده است.وقتی عضوی آسیب دیده می شود از انتهای اعصاب آسیب دیده ی آن پیام هایی انتقال داده می شود که باعث احساس درد می شود.پیامهای عصبی حامل درد را به نخاع و سپس به مغز انتقال می دهند.پس از رسیدن پیام عصبی درد به طناب عصبی؛ پیام درد بوسیله گروهی از انتقال دهنده های عصبی به نام انکفالین ها سرکوب می شوند.زمانی که انکفالین ها به نورونهای نخاع می پیوندند از انتقال پیام به مغز جلو گیری می کنند .مواد مخدر عملکردی مشابه به انکفالین ها دارند و به گیرنده های پروتئینی درد در طناب عصبی می پیوندند و از انتقال پیام درد به مغز و احساس درد جلوگیری می کنند.