مقدمه: نام روستای انتخابی سرآسیاب است که در جاده ی مشهد شاندیز واقع شده است.
به عنوان علت انتخاب روستا باید گفت به این دلیل که هیچ گونه اطلاعاتی درباره ی روستا های اطراب مشهد نداشتیم با مشورت استاد خود جناب اقای مهندس هراتی این روستای خوش آب و هوا را برگزیدیم.
طی 3 بار رفتن به روستا و گفتگو با مردم اطلاعاتی را جمع آوری کردیم, به بعضی از خانه ها وارد شدیم و ساعاتی را در روستا قدم زدیم تنها برای اینکه با حال و هوای روستا که همه ی ما از آن دوریم آشنا شویم.
گروهمان از سه نفر تشکیل شده است: سمیه غفاری, فرزانه ایروانی, کیانا جلال موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی: شهرستان مشهد از جمله شهرستان های شمالی استان خراسان است که در °35 و 43 دقیقه تا °37 و 8 دقیقه شمالی و °59 و 4 دقیقه تا °60 و 36 دقیقه طول شرقی واقع شده است.
این شهرستان در حال حاضر از شمال به جمهوری ترکمنستان، از شرق به شهرستان سرخس و تربت جام و از جنوب به شهرستان های تربت و تربت حیدریه و از غرب نیشابور و چناران و درگز محدود می شود.
این شهرستان دارای 5 بخش به نام های 1) کلات نادری 2) مرکزی 3) رضوی 4) احمدآباد 5) طرقبه و 15 دهستان می باشد.
دربخش طرقبه دو دهستان به نام های طرقبه و شاندیز وجود دارد.
بررسی اجمالی موقعیت روستا: °59 و ′20 طول شرقی و °36 و ′24 عرض شمالی و ارتفاع 1285 سطح دریا.
دسترسی از جاده آسفالته مشهد – شاندیز و پس از 15 کیلومتر است.
محدوده عرضی روستا از شمال به اراضی حصار سرخ و از شرق به ویرانی و ارتفاعات، از جنوب و غرب به اراضی روستای ارچنگ محدود می شود.
محدوده عرضی حدود 16 کیلومتر مربع است.
خدمات پایه موجود و برای استفاده از خدمات برتر به شاندیز در 4 کیلومتری غرب مراجعه می شود.
سرآسیاب در محدوده دهستان شاندیز از بخش طرقبه شهرستان مشهد واقع شده است.
تعیین محدوده اراضی کشاوری و منابع طبیعی: محدوده عرضی حدود 16 کیلومتر مربع برآورده شده، بخش عمده اراضی منابع طبیعی و کوههای جنوب و جنوب غربی روستا هستند که بعلت شیب زیاد امکان کشاورزی در آنها نیست.
اراضی کشاورزی عمدتاً در تراسهای روخانه ای قرار دارند.
روخانه در جنوب روستا علاوه بر تأمین آب مورد نیاز کشاورزی خاک مناسبی را جهت فعالیت های فوق الذکر فراهم کرده این زمین ها که تماماً بصورت آبی مورد استفاده قرار می گیرند زیر کشت گیاهان چند ساله (باغات) و بخشی نیز بعنوان خزانه نهان استفاده می شوند.
زمین های زراعی دیم روستا بیشتر در ارتفاعات اطراف روستا پراکنده هستند.
بررسی منابع آب آشامیدنی و کشاورزی روستا: از طریق یک حلقه چاه که در حاشی رودخانه حفر شده (احداث یک منبع اب هوایی در مجاورت گورستان روستا) تأمین می شود.
آب توسط پمپ به منبع فوق منتقل شده و سپس از طریق شبکه آبرسانی به واحدهای مسکونی و تجاری روستا هدایت می شود.
تمامی واحدهای مسکونی کنتور آب دارند.
و آب بها می پردازند.
آب کشاورزی از طریق 2 حلقه چاه عمیق، 3 حلقه نیمه عمیق، 3 رشته قنات، یک دهانه چشمه و رودخانه شاندیز تأمین می شود.
جدول منابع آب کشاورزی 1380 مجموع تخلیه سالانه منابع با مختلف زیرزمینی و آب استحصالی از طریق رودخانه شاندیز بالغ بر 6320160 متر مکعب می باشد که در این میان سهم منابع آب زیرزمینی 8/50 درصد و سهم منابع آب سطحی 2/49 درصد محاسبه شده منابع آب در روستا به عنوان مانع جدی در امر توسعه کشاورزی مطرح نیست بلکه محدودیت خاک آن فعالیت های زراعی و باغی می باشد.
بررسی ویژگی های طبیعی: ناهمواریها (توپوگرافی): مقر روستای سرآسیاب شمال ارتفاعات ساده منصور و بغل پشته از ارتفاعات فرعی بینالود است.
هر چه به شمال و شرق پیش برویم از ارتفاع زمین کاسته می شود.
ارتفاع کوه در جنوب روستا به بیش از 1410 متر می رسد در حالی که در شمال تا 1100 کاهش دارد.
شیب عمومی روستا غربی – شرقی بوده که در محدوده روستا حدود 7/1 درصد محاسبه شد.
وجود دو رشته کوه مسیل شیب معابر را در جهات مختلف کرده وجود همین دو رشته کوه مهمترین مانع توسته فیزیکی روستاست.
زمین شناسی: دشت مشهد در اثر حرکات تکتونیکی چند گسیل مواری که به موازات کوههای منطقه از غرب به جنوب شرقی ادامه یافته و بصورت پلکانی فرورفتگی دارد تشکیل شده صخات رسوبات آبرفتی در قسمت حاشیه ارتفاعات جنوبی زیاد و در حاشیه شمالی بدلیل بالا آمدن سنگ کف ضخامت آبرفت دوران 4 کم بوده و از نظر ذخیره آب اهمیت کمتری دارد.
دشت مشهد توسط گسلهای متعددی در شمال و جنوب آب بریده شده که مهمترین آن گسل کشف رود می باشد.
که در شمال دشت واقع شده و بخش زیادی از زمین لرزه های مشهد و اطراف ناشی از فعال شدن آن است.
علاوه بر آن گسل خیرآباد در شمال دشت و دارای جهت شمال غربی – جنوب شرقی است که طولش حدود 30 کیلومتر است و باعث شده تا نهشته های کواترنری به صورت دگرشیب بر روی واحدهای آهکی و شیل مربطوه به سازند کشف رود قرار گیرد.بدلیل وجود این گسلهای واستعداد بالقوه لرزه خیزی باید در احداث واحدهای مسکونی جدید استاندارد مقاوم سازی رعایت شود.
3-آب و هوا برای مطالعه از ایتسگاه باران سنجی زشک که شباهت زیادی با شریاط طبیعی روستا دارد استفاده شده.
برای این کار یک دوره 20 ساله (74-1354) بررسی شده.
الف) رژیم حرارتی: متوسط درجه حرارت °1/11 در بین ماههای مختلف تیرماه با °22 و بهمن با °2/0 به ترتیب بیشترین و کمترین متوسط ماهانه را دارد تفاوت سردترین گرمترین °8/21 است.
سیر صعودی دما از اسفند شروع می شود و در میانه تیره به حداکثر میزان سالانه می رسد.
بعد از آن سیر نزولی تا مهر با آهنگ کند ادامه دارد.
از این ماه به بعد افت شدید شده و در بهمن به حداقل می رسد.
ب) متوسط حداکثر و متوسط حداقل ماههای تیر و مرداد با °28 و بهمن با °4 بیشترین و کمترین مقدار متوسط حداکثر درجه سالانه را دارند به این ترتیب تفاوت درجه حرارت °24 خواهد بود.
ارقام مربوط به حداقل نشان می دهد تیر و مرداد با °16 و بهمن با °4- بیشترین و کمترین متوسط حداقل ایستگاه را به خود اختصاص داده اند.
پس تفاوت بیشترین و کمترین میانگین حداقل درجه حرارت °20 است.
ج) حداکثر و حداقل مطلق حداکثر درجه حرارت مطلق ایستگاه با 2/33 درجه مربوط به تیر و حداقل با 19- درجه بهمن است پس تفاوت بین حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت °2/52 است که حاکی از تفاوت نسبتاً شدید در دو فصل گرم و سرد است.
بارندگی الف) پراکندگی : میزان بارش : متوسط بارندگی زشک mm4/339 گزارش داده در مقایسه با متوسط بارندگی استان (mm 180 ) حدود دو برابر است که دلیل آن وجود کوهها و ارتفاع نسبتاً زیاد منطقه است.
ب) رژیم بارندگی: براش از مهر شروع و در اسفند به حداکثر میزان یعنی mm5/70 می رسد.
بعد از آن افت بارش شدید شده و در مرداد به حداقل خود یعنی mm 3/1 می رسد.
رژیم بارندگی ایستگاه نشان می دهد که زمستان mm 05/147 (3/43 درصد) و تابستان با mm 85/6 (2 درصد) بیشترین و کمترین بارندگی فصلی را دارند.
این مقدار برای فصول بهار و پاییز به ترتیب mm 6/138 (8/40 درصد) 95/46 میلی متری (8/13 درصد) است.
ج) تبخیر: تبخیر بالقوه ایستگاه زشک سالانه حدود mm 1/ 1538.
هر چند تبخیر بالقوه در همه ماهها وجود دارد ولی سیر صعودی تبخیر ایتسگاه از دی شروع و در تیر به حداکثر میزان سالانه یعنی 4/282 می رسد بعد از آن تبخیر کاهش یافته و در آذر به mm 8/25 که حداقل است می رسد.
توزیع فصلی تبخیر ایستگاه نشان می دهد که تابستان با mm 6/739 (1/48 درصد) و زمستان با 1/192 میلی متر (5/12 ردصد) بیشتر و کمترین سهم را دارند د) بادها بدلیل نبود اطلاعات مربوط به جهت و میزان وزش در زشک از ایستگاه مشهد استفاده شده باد غالب منطقه جنوب شرقی شمال غربی است.
«… بادهای سطح زمینی: بر اساس آمارهای چند دهه اخیر موجود در آمار و تحقیقات هواشناسی منطقه خراسان جهت باد غالب این شهرعمدتاً جنوب شرقی شمال غربی و یا شرقی غربی است…» 1- مقدس خراسانی، محمدحسین، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 4، آستان قدس خاک و پوشش گیاهی: همانطور که در توپوگرافی گفتیم بخش عمده اراضی هموار در حاشیه رودخانه است و عمدتاً پادگانه های آبرفتی اراضی روستا را تشکیل می دهند.
خاکهای قبل بهره بردای عمدتاً رسوبی حاصل عملکرد آبهای روان می باشند لذا در زمینه بهره برداری زراعی و باغی در روستا مشکلی نداریم.
پوشش گیاهی در ارتفاعات عمدتاً طبیعی است ولی بعلت بهره برداری بیش از ظرفیت عمدتاً تخریب شده و در زمره مراتع فقیر محسوب می شود.
این علیرغم بارندگی خوب منطقه می باشد.
زمینهای حاشیه رودخانه بیشتر زیر کشت زراعتهای یک ساله هستند پس پوشش این بخش بیشتر مصنوعی است و پوشش طبیعی در این بخش بسیار کم است.
4-بررسی سابقه و تأثیر سوانح طبیعی علیرغم وجود گسلها شاهد زلزله ای که تخریب کلی و ویران کننده باشد نبوده و آنچه از سوانح برای روستا بیشتر مصداق دارد سیل می باشد.
وجود دو رشته مسیل در شمال و جنوب منطقه مسکونی خطری بالقوه بزرگی برای فعالیت های باغداری است.
هر چند بدلیل ارتفاع زیاد زمینه سیل گیری منطقه مسکونی روستا تقریباً صنعتی است ولی خسارت احتمال به بخش باغداری را نمی توان نایده گرفت از جمله آخرین سیلها بارندگی 76 بود که منجر به آبگرفتگی باغات در حاشیه رودخانه شده است.
- بررسی ویژگی های جمعیتی روستا تعداد وتراکم جمعیت: سرشماری مهر 75، جمعیت روستا را 1246 نفر گزارش کرده که بر این اساس تراکم روستا 78 نفر در کیلومتر مربع است تراکم نسبتاً زیاد در مقایسه با مناطق روستایی انسان است.
جمعیت در سالهای 55 و 65 به ترتیب 810 و 1105 نفر بوده که تراکم ریاضی آن به ترتیب 6/50 و 69 نفر در کیلومتر مربع است.
تراکم بیولوژیک نیز 9/2 نفر در هکتار است.
تراکم نفر در هکتار زیاد بوده و امکان توسعه فعالیت زراعی و باغی بسیار محدود است.
تعداد و بعد خانوار: در سال 75 دارای 264 خانواده در سالهای 55 و 65، 192 و 203 خانوار بوده طی یک دوره 20 ساله 5/37 درصد به تعداد خانوار افزوده شده که بخشی از آن بدلیل شرایط نسبتاً مناسباز نظردسترسی به منابع آب و خاک و بعلاوه نزدیکی به شهرهای شاندیز و مشهد و امکان استفاده از خدمات مورد نیاز روستاییان نسبت داد.
جدول تعداد و بعد خانوار روستای سرآسیاب اطلاعات جمعیتی خانه بهداشت تغییرات اجتماعی و گرایش زوج های جوان برای تشکیل زندگی مستقل باعث کاهش بعد خانوار طی دهه اخیر شده به طوری که کاهشی معادل یک نفر را نشان می دهد.
ساختار جمعیت الف) ساختار سنی: در سال 80 از 1337 نفر جمعیت روستا را 1/32 در رده سنی کودک و نوجوان، 3/43 درصد جوان و 9/18 درصد بزرگسال و 7/5 درصد سالخورده قرار داشته اند 2/62 درصد فعال و 8/37 درصد غیرفعال بوده اند.
جدول گروههای عمده سنی در روستای سرآسیاب سال 78 ب) ترکیب جنسی: نسبت جنسی در سال 78، 2/111 نفر محاسبه شده حداکثر نسبت جنسی با 6/184 نفر مربوط به گروه سنی 64-60 و حداقل آن با 57 نفر مربوط به گروه 39-35 می باشد مهاجرت نسبتاً شدید جوانان به مناطق شهری جهت دستیابی به فرصت شغلی مناسب تر است.
اثر این مهاجرت در هرم سنی روستا مشهود است.
رشد جمعیت روستا نسبتاً شدید بوده وبیشتر جمعیت کودک و نوجوان هستند (تنظیم خانواده) جدول ترکیب سنی و جنسی سرآسیاب 138 4-اشتغال: از 958 نف رجمعیت 10 ساله و بیشتر روستا رد سال 75، 293 نفر شاغل هستند که این رقم 6/30 درصد جمعیت 10 ساله و بیشتر است.
درصد اشتغال روستا نسبت به بخش طرقبه و دهستان شاندیز کمتر است که بخشی از آن بدلیل کم بودن زمینه اشتغال زنان در فعالیت باغداری است.درصداشتغال برای مردان 7/57 درصد و برای زنان 1/2 درصد است.
علاوه بر این موضوع می توان فقدان مراکز خدماتی متناسب با اشتغال زنان در مقایسه با دهستان شاندیز (وجود شهر شاندیز و مشاغل مختلف) و بخش طرقبه (شهر طرقبه) را از جمله دیگر عامل کمبود اشتغال زنان نام برد.
جدول مقایسه درصد اشتغال سرآسیاب بخش و دهستان 75 از مجموع جمعیت مشاغل 55% درزراعت و باغداری، 18% دامداری و 12% کارگری (بیشتر برای پیوندزنی باغات میوه به شهرهای شیروان، فاروج و قوچان مهاجرت می کنند) 85% صنعت (کارگر صنعتی در کارخانه ؟؟) و 5/6 در بخش فعالیتهای خدماتی مشغول به کار بوده اند.
از مجموع جمعیت مشاغل 55% درزراعت و باغداری، 18% دامداری و 12% کارگری (بیشتر برای پیوندزنی باغات میوه به شهرهای شیروان، فاروج و قوچان مهاجرت می کنند) 85% صنعت (کارگر صنعتی در کارخانه ؟؟) و 5/6 در بخش فعالیتهای خدماتی مشغول به کار بوده اند.
سواد و تحصیلات آمار مهر 75 از مجموع 1088 نفر جمعیت 6 ساله و بیشتر 852 نفر باسواد درصد باسوادی در این سال 3/78 درصد بوده.
در مقایسه با بخش طرقبه و شاندیز رقم بیشتری است که یکی از آن می تواند دسترسی مناسب روستا به مراکز آموزشی موجود در روستا و شهر شاندیز باشد.
جدول مقایسه درصد باسوادری روستا با بخش و دهستان 75 درصد باسوادی بین مرد و زن متفاوت است بطوری ک برای مردان 8/78 و برای زنان 8/77 درصد است.
مردان 18% بیشتر امکان استفاده از امکانات تحصیلی را داشته اند.
از مجموع باسوادان 397 (6/46 درصد) را دانش آموزان و مابقی باسوادان غیرمحصل هستند.
ابتدایی و راهنمایی در روستا و ادامه تحصیل به شاندیز و بعضاً مشهد می روند.
جدول تعداد دانش اموزان مقاطع ابتدایی و راهنمایی 79-78 از مجموع دانش آموزان 4/52 درصد ابتدایی، 7/28 درصد راهنمایی و 9/18 درصد متوسطه هستند.
پسران 1/53 درصد و دختران 9/46 درصد هستند.
مهاجرت: روستا مهاجرفرستی در چند سال اخیر کاهش یافته.
طی سالهای ؟؟؟
مجموعاً 65 نفر از روستا مهاجرت کرده اند.
در سال 72، 40 نفر و در 77، یک نفر گزارش شده در 6 ماهها اول 80 معکوس شده و روستا مهاجرپذیر بوده.
طی 20 سال اخیر رشد جمعیت ؟؟
تحولات جمعیت از اطلاعات 20 ساله مرکز آمار استفاده شده از 810 نفر در 1355 به 1246 نفر در 1375 افزاش یافته که ردشی معادل 8/53 درصد است.
جمعیت در سال 80، 1337 نفر بوده در دوره 20 ساله 55 تا 75 روستا رشدی معادل 2/1 درصد را نشان می دهد.
برای 5 سال گذشته 4/1 درصد محاسبه شده رشد طبیعی جمعیت در 5 سال اخیر 1/1 درصد سالانه بوده.
با توجه به جمعیت 1206 نفری روستا در سال 73 و جمعیت سال 80 رشد مطلق جمعیت طی این دوه به طور متوسط سالانه 5/1 درصد بوده است.
- سیمای اقتصادی روستا عمده ترین فعالیت ها در گروه های زراعت و باغداری و دامداری و کدرگزی وضعیت و خدمات طبقه بندی می شود که وضعیت فعالیت های عمده روستا به شرح زیر مورد بررسی قرار می گیرند.
1: زراعت و باغداری الف) سطح زیر کشت: زراعت و باغداری عمده ترین فعالیت روستاست مجموع اراضی زراعی و باغی روستای سرآسیاب در سال زراعی 80-79 را 4342 هکتار بوده که از این مقدار 5/44 درصد زیر کشت محصولات آبی و 5/55 ردصد زیر کشت دیم بوده است.
سهم باغات مثمر و خزانه تولید نهال از مجموع اراضی زراعی و باغی، 25 درصد و سهم گیاهان یکساله 75 درصد.
ب) محصولات عمده: شامل گندم، جو، سیب زمینی، سیر و پیاز، باغات گلابی، سیب و مزارعت تولید نهال می باشند که عمدتاً بصورت آبی و در حاشیه رودخانه کشت می شود.
جدول سطح زیر کشت محصولات مختلف زراعی و باغی روستا 80-79 مأخذ: دفتر ترویج کشاورزی طرقبه ـ شاندیز در بین محصولات پس از گندم که 9/50 است باغات 8/24 درصد از کل اراضی را به خود ج) راندمان محصولات و سهم تولید جدول راندمان و سهم تولید محصولات مختلف 80-70 ملاحظه می شود نسبت به سایر نقاط روستایی استان مخصوصاً در بخش کشت دیم راندمان خوبی نداریم سالانه بالغ بر 1482 تن انواع محصولات زراعی و باغی تولید می شود که 8/81 درصد زراعی و 2/18 درصد محصولات باغی می باشند.
د) ارزش ناخالص محصولات زراعی و باغی با توجه به حجم تولید و قیمت فروش محصولات مختلف در سال 80-79، سالانه بالغ بر 916800000 ریال از طریق فعالیت های زراعی و باغی عاید روستا می شود.
که 3/66 درصد از طریق فعالیت های زراعی و 7/33 درصد از طریق باغداری بدست می آید.
با توجه به درآمد ناخالص بخش زراعت و باغداری و با توجه به جمعیت سال 80 درا,د ناخالص خانوار روستا از طریق فعالیت های زراعی و باغی 2976623 ریال و درآمد ناخالص سرانه آن 685714 ریال محاسبه شده است.
2- دامداری: الف) تعداد و ترکیب دام: به شیوه سنتی بوده و دام تمام مدت سال را در اطرف روستا سپری می کند.
جدول تعداد و ترکیب دام روستا 80 از مجموع دام کوچک و بزرگ در سال 80، 2/79 درصد دام کوچک، 8/13 درصد دام بزرگ و 7 درصد تک سهمی بوده است.
در بین انواعدام روستا گوسفند 5/61 درصد و اسب 09/0 درصد بیشترین و کمترین سهم را دارند.
ب) تولیدات دامی: شیر: متوسط شیر تولید هر رأس دام کوچک و بزرگ، مجموع تولید سالانه شیر روستا 1038 تن است که از این مقدار 3/13 درصد از طریق دام کوچک و 8/86 از طریق دام بزرگ.
سالانه بالغ بر 1141800000 ریال از طریق فروش شیر عاید 2/72 درصد درآمد دامداری روستا است.
گوشت: با توجه به فاصله کم تا شهر تولید گوشت در مقایسه با شیر کمتر است.
سالانه بالغ بر 22130 کیلو گوشت تولید می شود.
بالغ بر 411400000 ریال که 26% درآمد ناخالص دامداری روستاست پشم و سایر درآمدها، مجموع پشم تولیدی سالانه 3450 کیلو و مجموع تخم مرغ تولیدی 3000 کیلو است که سالانه حدود 2721000 ریال که مجموعاً 7/1 درصد مجموع درآمد روستا را شامل می شود.
با توجه به تولیدات مختلف دامی سالانه حدود 1580410000 ریال از طریق فعالیت های دامداری عاید روستا می شود که بر این اساس درآمد ناخالص خانوار مآمد 5131201 ریال خواهد بود.
3- صنعت: فعالیت های صنعتی نقش چندانی در اشتغال روستا ایفا نمی کند.
ثنایع کوچک از قبیل بخاری، مکانیکی و آپاراتی بخش کوچکی از جمعیت شاغل در صنعت را به خود مشغول نموده اند.
بخش دیگر شاغلان صنعت در صنایع بزرگی مانند لنت کوبی و سنگ بری مشغول اند که روستاییان بصورت صنعتی در آن فعال بوده و مالکیت آنها متعلق به شهر مشهد می باشد.
مجموع درآمد بخش صنعت سالانه حدود 18000000 ریال محاسبه شده که درآمد ناخالص خانوار 58441 ریال محاسبه شده 4- خدمات: شامل چند واحده خرده فروشی، نانوایی، شرکت تعاونی و تعدادی کارمند محدود می شود که مجموع درآمد این بخش 10450000 ریال و سهم درآمد ناخالص خانوار از خدمات 33928 ریال است با توجه به منابع مختلف درآمد روستا سالانه حدود 2525660000 ریال عاید روستا که 3/36 درصد از طریق فعالیت های زراعی و باغی، 6/62 درصد دامداری، 7/0 درصد صنعت و 4/0 درصد خدماتی بدست می آید.
جدول مقایسه درآمد ناخالص روستا از بخش های مختلف درآمدی 80 درآمد ناخالص خانوار 8200195 ریال و درآمد ناخالص سرانه 1889050 ریال محاسبه شده است.
- وضعیت کمی و کیفی تأسیسات روستا 1: آب آشامیدنی: از طریق حفر یک حلقه چاه در حاشیه رودخانه و پمپاژ به منبع هوای مجاور گورستان و از طریق شبکه لوله گذاری به منازل هدایت می شود.
آب بهاء با توجه به وجود رودخانه و امکان استفاده از آن برای مصارف عمومی در زمینه آب شرب مشکل حاد نداریم.
2: برق: از طریق برق سراسری فشار متوسط تأمین می شود.
تمامی واحدها دارای انشعاب برق و با پدراخت هزینه در افق طرح از نظر تأمین برق مشکل خاصی ندارد.
3: فاضلاب: از طریق حفر چاههای جنوبی و تمامی واحدهای مسکونی چاه فضالاب اختصاصی دارند دفع آبهای سطحی با توجه به شیب معابر به سمت شرق و غرب هدایت شده و توسط رودخانه موجود زهکش می شود.
4: بهداشت و درمان: خدمات شامل خانه بهداشت روستایی، حمام و غسالخانه است.
حمام بعد از انقلاب احداث شده در شرق روستا واقع است.
حمام قدیم بصورت مخروبه و در فاصله کمی از حمام موجود قرار دارد که جوابگوی نیاز در افق طرح خواهد بود.
5: آموزش: خدمات آموزشی شامل یک باب دبستان و یک راهنمایی در شمال شرقی روستا این مدارس بصورت دو شیفت و مختلط می باشد که لازم است حداقل در راهنمایی تفکیک شوند.
شورای اسلامی روستا دو قطعه زمین وقفی را جهت احداث مدرسه پیشنهاد کرده که هر کدام با اداره اوقاف به توفق برسند فضا بعنوان مدرسه لحاظ خواهد شد.
باتر از شاندیز استفاده می شود و نیازی حس نمی شود.
6: فرهنگی – مذهبی: دارای کی باب مسجد جامع و یک باب مسجد قدیمی و کچک در منتهی الیه جنوب روستا می باشد.
گرچه تا حدودی جوابگوی نیاز هستند ولی با توجه به ارجای طرح و تعویض معابر بخشی از مسجد جامع تخریب خواهد شد پیشس بینی فضایی برای احداث مسجد سرانه این کاربری در وضع موجود حدود 2 m 3/0 و سرانه آن از % است روستا فاقد فضای مستقلی برای کتابخانه روستایی است لازم است در افق طرح فضایی می تواند در مجاورت مسجد باشد.
7: ارتباطات: جاده ارتباطی با شاندیز و مشهد آسفاته بوده و چنانچه گره ترافیکی ارتباط با جاده بین شهری روستا مرتفع شود مشکل خاصی در این خصوص وجودندارد.
ارتباط روستاییان با شهرهای دیگر از طریق خط تلفن موجود در روستاست.
ارائه طرح های مربوط به جمع آوری و هدایت آب های سطحی: با توجه به شیب عمومی روستا که در دو جهت شرقی و غربی می باشد وجود دو رشته مسیل سعی شده که در طرح پیشنهادی معابر حواری در نظر گرفته شود که مشکل دفع آب های سطحی مرتفع شود.
از آن جایی که شیب اراضی داخل بافت روستا زیاد می باشد لذا مشکل خاصی جهت هدایت آب های سطحی وجود ندارد و با طراحی مناسب جهت معابر و (وجود آبرو) آب های سطحی به راحتی هدایت می شوند محدوده ی ساخته شده ی روستا: روستا شامل سه محدوده پایین روستا, بالا روستا و قلعه می باشد که در این روستا قسمت قلعه مکانی برای تجمع است.
مکانی که در تشکیل آن, مسجد, یک پل و سه دربند مغازه تاثیر گذار بودند.
معابر وسعت معابر روستای سر آسیاب در وضع موجود 36750 متر مربع و سرانه8/37 متر مربع محاسبه شده که حدود 5/18 درصد از وسعت روستا را به خود اختصاص می دهد.
معابر 5 دسته تقسیم می شوند جاده بین شهری درجه 1 عرض این معابر m 10 تعیین شود درجه 2 عرض این معابر m 8 تعیین شود درجه 3 عرض این معابر m 6 تعیین شود.
درجه 4 کلیه بن بست ها ، معابر کم عرض که حداقل m 4 باشد بررسی شبکه ارتباطی روستا: با توجه به عرض معابر و ترافیک موجود به 5 دسته تقسیم 1: جاده بین شهری: در غرب روستا واقع شده و جاده ارتباطی شهر شاندیز و مشهد است و با توجه به اینکه خارج از بافت روستا قرار گرفته لذا در سرانه های مجود لحاظ نشده.
2: معابر درجه 1: شمال دو محور ورودی روستا که از جاده اصلی منشعب می شوند و می باشد.
طول این معابر 1300 متر و عرض متوسط آنها 8 تا 12 متر می باشد.
وسعت این معابر حدود 13000 متر مربع و سهم آن از کل معابر 4/35 درصد است.
3: معابر درجه دو: شمال یک محور شمالی – جنوبی است که در منتهی الیه شمال شرق روستا از محور ورودی روستا منشعب و تا گورستان امتداد می یابد.
عرض متوسط این محور 5 تا 7 متر و طول آن 1000 متر می باشد وسعت این معبر 6000 متر مربع و سهم آن 3/16% است.
4: معابر درجه سه: شامل دور محور شمالی – جنوبی حدفاصل گورستات تا منتهی الیه جنوب روستا و یک محور شرقی ـ غربی حدفاصل حمام موجود و باغات شرق آن می باشد.
طول این معابر 1200 متر و عرض m 4 تا 6.
وسعت 6600 مترمربع و سهم 9/17% 5: معابر درجه چهار: شامل تمامی بن بست ها و کوچه های دسترسی طول 2940 متر و عرض 4000 وسعت 1150 و سهم 3/30.
- شناخت و تعیین کاربری های موجود وسعت روستای سراسیاب در وضع موجود 2 m 198203 برآورد شده که از وسعت2 m 106455 را فضای مسکونی به خود اختصاص داده است.
این وسعت 7/53% کل وسعت بافت کالبدی روستا در وضع موجود را تشکیل می دهد.
کاربری آموزشی این فضاها شامل یک باب دبستان و یک باب مدرسه راهنمایی می باشد که مجموعاً2 m 3500و از وسعت روستا را در بر می گیرند.
سرانه این کاربری2 m 6/2 و سهم آن از وسعت رسوتا 8/1% محاسبه شده است.
کاربری بهداشتی درمانی این فضاها شامل یک بابا حمام موجود، فضای حمام مخروبه و یک باب خانه بهداشت استیجاری است که در مجموع 2 m 450 از وسعت روستا را در بر می گیرد.
سرانه این کاربری2 m 34/0 و سهم آن از وسعت روستا 2/0% محاسبه شده است.
کاربری مذهبی ـ فرهنگی دو مسجد که وسعتی معادل 2 m 410 را در بر می گیرند.
کاربری تجاری: این کاربری شامل خود واحد خرده فروشی، نانوایی، شرکت تعاونی روستایی می باشد وسعت این کاربری در وضع موجود 2 m 380 و سرانه آن2 m 28/0 محاسبه شده است.
سهم این کاربری از وسعت روستا 2/0 می باشد.
اراضی بایر داخل بافت وسعت اراضی بایر داخل بافت روستا 2 m 17400 وسرانه آن2 m 2/13 می باشد سهم این کاربری از کل وسعت روستا 8/8% محاسبه شده.
کاربری تأسیسات و تجهیزات این کاربری شامل مخابرات، تأسیسات آبرسانی می باشد که وسعت آن در وضع موجود2 m 150 محاسبه شده سهم این کاربری از کل وسعت روستا 07/0% است.
باغات باغات داخل بافت روستای سراسیاب در وضع موجود2 m 25128 از وسعت روستا را در بر می گیرند.
سرانه این کاربری2 m 19 و سهم آن از وسعت بافت روستا 7/12% محاسبه شده است.
اراضی زراعی داخل بافت وسعت اراضی در وضع موجود 2000 و سرانه آن 5/1 محاسبه شده است.
این کاربری 1% وسعت بافت کالبدی روستا را به خود اختصاص داده است.
مراحل توسعه تاریخی روستا: در سه مقطع زمانی قبل از اصلاحات ارضی، بعد از سال 42 تا 57 و بعد از انقلاب طبقه بندی نموده ایم.
1: هسته اولیه: در مرکز واقع شده که از شمال به محورد موجود در جنوب شرکت تعاونی، از شرق به محور موجود در مجاورت مسجد روستا (مسجد جامع)، از جنوب به محور جنوبی ورودی اصلی روستا و از غرب به باغات حدفاصل واحدهای مسکونی و مرغداری مجود محدود می شود.
2: مراحل اول توسعه: با افزایش جمعیت و نیاز به مسکن شکل گرفت.
در این مرحله گسترش روستا در دو سمت شمالی و جنوبی بیشتر مشهود است چرا که مسیل های موجود روستا مانع توسعه در جهات شرقی و غربی شده در شمال این توسعه تا محور مجاور مدرسه ابتدایی و در جنوب تا محل گروستان فعلی بوده عناصری مانند مسجد، مدرسه و حمام قدیم روستا در انی مرحله شکل گرفته 3: مرحله دوم توسعه: توسعه تمامی واحدهای مسکونی، تجاری.صنعتی و … که حدفصل مرحله اول توسعه تا منتهی الیه روستا واقع شده اند را در بر می گیرد.
گرچه در دو جهت شمال و جنوب انجام گرفته ولی بعلت وجود باغات در شمال توسعه در این بخش در مقایسه با جنوب که بعضاً زمین زراعی می باشند کمتر بوده اند بررسی مصالح ساختمانی موجود: اصولاً به کارگیری مصالح ساختمانی تابع شرایط طبیعی روستاها بوده است.
با توجه به موقعیت روستا و سراسیاب سنگ یکی از آسانترین مصالح قابل دسترسی برای روستائیان بوده، لذا بخش عمده مصالح قدیمی روستا را سنگ، چوب و گل تشیکل می دهد.
گرچه این مصالح در زمره مصالح کم دوام واسیب پذیر محسوب می شوند و ضمن رعایت مسأله استقلال روستاها، نقش مؤثری در اشتغال زایی و جلوگیری از فرار سرمایه های روستایی ایفا می نموده اند.
امروزه با توحولات چشمگیری که در تمامی شئونات زندگی روستائیان مشهود است مصالح ساختمانی نیز متحول شده و بیشتر از مصالح غیربومی ولی بادوام استفاده می شود.
این موضوع گرچه از طرفی مقاوم سازی واحدهای مسکونی را در پی داشته ولی برگشت بخش زیادی از سرمایه روستائیان به خارج از مرزهای آنها نیز سبب شده است.
مصالح جدید عمدتاً شامل آجر، آهن، سیمان، گچ و … می باشد که از شهر مشهد تأمین می شود.
بررسی مالکیت اراضی روستا: مالکیت شخصی (خصوصی)، دولتی، وقفی و عمومی 1: تمامی واحدهای مسکونی، تجاری.
زمین های بایر داخل بافت، باغات و زمینهای زراعی داخل بافت علیرغم اینکه فاقد سند مالکیت می باشند ولی در زمره مالکیت خصوصی روستا بخش عمده مالکیت در روستا را مالکیت خصوصی تشکیل می شود به طوری که 91 درصد از مالکیت ها بخشی از مالکیت خصوصی روستا که شامل تأسیسات صنعتی و مراغداری حاشیه جاده می شود در مالکیت افراد خارج از روستاست.
2: مالکیت دولتی: شامل دو باب مدرسه ابتدایی و راهنمایی و خانه بهداشت روستا نیز شخصی مب شاد.
سهم این مالکیت از کل روستا 56/0% است.
3: مالکیت وقفی: شامل دو باب مسجد و سه قطعه زمین داخل بافت است که در مجموع 94/0%.
4: عمومی: شامل کلیه معابر، گورستان، یک قطعه زمین عمومی و حمام روستا است که 6/6 درصد از کل وسعت روستاست.
کیفیت ابنیه: سه دسته نوساز، مرمتی و تخریبی 1: نوساز: با استفاده از مصالح بادوام مثل آجر، آهن و سیمان و عمر چندانی ندارد.
گرچه همه جا هستند ولی عمدتاً در بخش شمال و جنوب که مرحله دوم توسعه نیز در این بخش اتفاق افتاده تعداد این واحدها بیشتر می باشد.
سهم این واحدها از کل 7/17 درصد است.
2: ابنیه مرمتی: هر چند دارای عمر نسبتاً زیاد بوده و از مصالح کم دوام مثل خشت خام، چوب و سنگ استفاده شده ولی در حال حاضر مورد استفاده هستند و با تعمیرات جزیی قابل نگهداری می باشند.
3: ابنیه تخریبی: بدیل استفاده از مصالح کم دوام و عمر طلانی یا خالی از سکنه و یا در حال تخلیه هستند.
استفاده از آنها مستلزم بازسازی مجدد است.
بخش عمده این واحدها در مرکز روستا (در محل هسته اولیه روستا) و مجاور مسجد موجود قرار دارند.
سهم واحدهای تخریبی از کل :1/4 درصد ـ تجزیه و تحلیل پیش بینی عملکرد (اقتصادی) روستا فعالیت های دامداری علیرغم اینکه سهم کمتری از اشتغال روستا را تشکیل می دهند ولی بیشترین سهم را در درآ,د روستائیان به خود اختصاص داده اند به نظر می رسد که با توجه به فاصله کم روستا تا شهر مشهد و امکان عرضه شهریه بازار مصرف از کی طرف به علاوه کمبود زمین کشاروزی (علیرغم وجود آب) از طرف دیگر باعث شود تا در افق طرح این ؟؟؟
از فعالیت ها کماکان مقام اول درآمدزایی روستائیان را به خود اختصاص دهد.
باغداری و تولید نهال از دیگر فعالیت هایی است که در افق طرح بخشی از جمعیت روستا را به خود مشغول خواهد نمود.
این رشته از فعالیتها رتبه دوم را خواهد داشت.
با توجه به اینکه یکی از رشته های فعالیت اکثر روستاها واقع در حاشیه چاده شاندیز تولید محصولات چوبی از قبیل مبل و … می باشد به علاوه در حال حاضر یک کارگاه فعال نیز در روستا وجود دارد می توان با توجه به پتانسیل نسبتاً قوی روستا در زمینه تولید چوب، این بخش از فعالیت ها را تقویت نمود.