مقدمه
امروز اهمیت وضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت کلیه ساختمانها یی که استفاده انسان می گیرند، ثابت شده است. توجه به خصوصیات اقلیمی در شکل گیری ساختمان اثر می گذارند از دو جهت حائز اهمیت است: از یک سو ساختمانهای هماهنگ با اقلیم واز سوی دیگر هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی که از نظر آسایش حرارتی انسانی، کارایی بهتری دارند.هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی موجب صرفه جویی در مصرف سوخت مورد نیاز جهت کنترل شرایط محیطی این گونه ساختمانها می شود. بدیهی است ساختمان های مختلف بسته به مقیاس عملکرد و نوع استفاده شان، و هم چنین بنا به امکانات اقتصادی حاکم در ساخت آنها تاثیرپذیری متفاوتی از شرایط اقلیمی دارند.
اکنون به بررسی عوامل اقلیمی در استان همدان می پردازیم:
مشخصات جغرافیایی استان همدان
استان همدان در غرب ایران بین 33 درجه 59 دقیقه تا 35 درجه و 48 دقیقه عرض شمالی و47 درجه 43 دقیقه تا 49 درجه و36 دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدأ گرینویچ قرار گرفته است. این استان از شمال به استان زنجان، از جنوب به استان لرستان، از مشرق به استان مرکزی واز مغرب به استان کردستان محدود می باشد. استان همدان با مساحتی حدود 20172 کیلومتر مربع حدود 2/1 در صد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است .
این استان در منطقه ای کوهستانی قرار دارد که بیشتر کوههای آن از قسمت سنگهای خارایی تشکیل شده وجزء رشته کوههای غرب و مرکزی ایران می باشد و جهت کوههای همدان از شمال غربی به جنوب شرقی می باشد. برخی از این ارتفاعات بیشترایام سال مستور از برف بوده که خود سرچشمه رودخانه ها و چشمه های فراوانی می باشد .
اوضاع جغرافیایی
استان همدان دارای 8 شهرستان به نامهای همدان، ملایر، نهاوند، اسدآباد، تویسرکان، بهار، رزن و کبودرآهنگ می باشد. براساس سرشماری عمومی سال 1355 این شهرستان (همدان) دارای 668 روستای مسکونی ، 20 دهستان و 681941 نفر جمعیت بوده است که 451964 نفر جمعیت روستایی و 229977 نفر بقیه جمعیت شهر نشین بوده اند.
شهرستان همدان در حقیقت در طول دره وسیعی واقع شده است که از دو طرف به کوههای بلند وارتفاعات الوند محدود می باشد. جلگه همدان شکل فلات مرتفعی است که دربین یک منطقه کوهستانی وسیع قرار گرفته است. کوهستانهای اطراف مانند ارتفاعات آوج در شمال، ارتفاعات اسدآباد در مغرب، کوه الوند درجنوب وکوههای مرکزی بیجار در شمال غربی همچون کاسه ای این جلگه را دربرگرفته است. این جلگه وسیع فقط از طرف خاوری به دشت شراء منتهی می گردد. ارتفاع مطلق شهرهمدان ازسطح دریا 1880 متروپست ترین این منطقه عمرآباد با ارتفاع 1555 متر می باشد.
نکات طراحی اقلیمی
با توجه به ویژگیهای اقلیمی همدان مناسب ترین جهت ساختمان جهتی است که حداکثر انرژی خورشیدی را در مواقع سرد و حداقل آن را در مواقع گرم کسب نماید. علاوه بر این جهت ساختمان باید در حوزه بی تاثیر یا نیمه موثر بادهای غالب زمستانی واقع شود.
از نظر کسب کل انرژی خورشیدی در مواقع سرد سال ، جهت 75 درجه شرقی مناسب است؛ اما دراین حالت نمای شمال غربی جهت مناسبی برای دریافت انرژی خورشیدی نیست. در مواقع گرم سال، شرایطی متعادل و یکسان برای نماهای مختلف ساختمان از نظر ایجاد تعادل در کسب حداقل انرژی وجود ندارد. براساس اطلاعات به دست آمده جهت های 15 درجه شرقی الی 60 درجه شرقی در جمع بندی کلی جهات، مناسب استقرار ساختمان می باشند که می تواند تا 30 درجه غربی نیز تعمیم یابد.
اولویت بندی در اهداف عمده طراحی اقلیمی
کاهش اتلاف حرارت ساختمان
بهره گیری از انرژی خورشیدی در گرمایش ساختمان
بهره گیری از نوسان روزانه
ویژگیهای معماری مناطق سرد
کاهش اتلاف حرارت ساختمان در زمستانها
اجتناب از احداث ساختمانها درشیبهای منفی و فرورفتگی
استقرار ساختمانهای بهم پیوسته در بخشهای میانی شیبهای روبه جنوب
پیش بینی ساختمانهای دوطبقه
ایجاد عایق حرارتی در جداره ها یا قسمتهای سرد ساختمان از قبیل ایجاد انبار
استفاده از عایقهای حرارتی مناسب در دیواره های خارجی و (بخصوص در بام استفاده از فضای زیر شیروانی به عنوان عایق حرارتی)
استفاده از شیشه های دوجداره یا بعضا سه جداره
شرایط جوی
وجود ارتفاعات در اطراف شهرستان همدان مانع نفوذ آب و هوای مدیترانه ای به منطقه بوده و لذا آب و هوای این شهرستان هاره ای و استپی خشک می باشد. استان همدان در مجموع دارای زمستان بسیار سرد وطولانی است بطوریکه حدود 100روز یخبندان بوده وبرودت هوا به 30 درجه زیر صفر می رسد. از سوی دیگر تابستانها تقریباًخشک وگرم می باشد بطوریکه گرمای هوا به 40 درجه بالای صفر می رسد .
تابش آفتاب
بررسی مجموع ساعات آفتابی در همدان(بهار 1386)
مردم شهرستان های استان همدان بهار سال 86 ساعات آفتابی کمتری را نسبت به سال گذشته و دراز مدت شاهد بوده اند و اکثر اوقات هوا ابری به همراه بارش بوده است که این موضوع در فروردین و اردیبهشت نمود بیشتری داشته است.