بخش زنان و زایمان این بخش به محل و تجهیزات پیچیده ای نیاز ندارد.
بیماران میتوانند در بخش های جراحی – ترجیحاً بخش زنان بستری و درمان گردند.گرچه این بخش تقریباً با بخش زایمان در ارتباط است ولی بیماران زنان نمی توانند در آن بخش بستری شوند زیرا بسیاری از آنان عفونی اند.
با قاطعیت می توان گفت که ارائه ی خدمت به زائو در یک بیمارستان عمومی با خدمت به بیماری که دوران بعد از زایمان را می گذراند تفاوت زیادی ندارد.
حداکثر اسایش و ارامش باید برای مادر و نوزاد فراهم باشد.
رفت و آمد زائو شروع درد – پذیرش در طبقه ی زایمان – معاینه توسط پزشک – آماده سازی ( حمام و ...) – انتقال به اتاق درد – انتقال به اتاق زایمان – انتقال به اتاق بعد از زایمان و انتقال گهواره به شیر خوار گاه – انتقال به بخش بستری زایمان – ترخیص .
در اتاق معاینه ابتدا زائو توسط پزشک یا ماما معاینه می شود در صورتیکه هنوز زمان زایمان نرسیده باشد زائو به فضای انتظار در خارج بخش می رود .
اگر در مرحله درد کاذب باشد سریعا به بخش بستری زایمان فرستاده می شود .
اگر در شرایط حاملگی پر خطر باشد به فضای آمادگی سزارین فرستاده می شود .
اگر زائو طبق قرار قبلی باید سزارین شود به فضای امادگی سزارین فرستاده می شود .
در صورتیکه زن باردار در شرایط اورژانس زایمان باشد سریعا به اتاق درد زایمان و ریکاوری می رود .
پیش ورودی رختکن های کارکنان سرویس های بهداشتی کارکنان اتاق جمع آوری کثیف اتاق معاینه ایستگاه کنترل رختکن زنان باردار ورود و خروج هایی که از طریق پیش ورودی به بخش اعمال زایمان انجام می گیرد به شرح زیر است : ورود و خروج کارکنان ثابت و غیر ثابت بخش ورود و خروج زنان باردار و همراه او ورود زن باردار برای عمل سزارین خروج مادر و نوزاد برای انتقال به بخش بستری بیمارستان ورود وسایل و مواد مصرفی تجهیزات پزشکی دارو و ...
ورود و خروج رخت تمیز و کثیف خروج زباله ریزفضاهای اصلی و ضوابط کار در بخش زایمان پیش ورودی فضای انتظار همراه (تا حد امکان نفوذ می کند با امکانات لازم خودش مانند تلفن و ...) محل پارک و تعویض برانکارد پذیرش ( که باید هم با درون بخش و هم با محل انتظار- برای اطلاع دهی- ارتباط داشته باشد) پزشک کشیک + اتاق معاینه زائو(که وظیفه تشخیص زمان زایمان – برای فرستادن به اتاق زایمان یا درد – را به عهده دارد ) اتاق اماده کردن زائو( دوش حمام – لگن شوی – تخت معاینه – تجهیزات برای موارد کم خونی – کمد قفل دار ( نگهداری البسه زائو ) – اتاق ملزومات و ...) اتاق درد دو تخته (مبلمان معمولی نظیر تخت – میز کنار تخت و صندلی – یک چراغ اضافی برای معاینه بیمار توسط پزشک یا پرستار – در نظر گرفتن دستشویی و ...) اتاق ایزوله درد با سرویس ایستگاه پرستاری و مامایی (فضای اسکراپ + اتاق زایمان + اتاق تمیز + اتاق کثیف ) * 2 فضای اسکراپ+ اتاق عمل زایمان ( سزارین ) + اتاق تمیز + اتاق کثیف (دارای تخت زایمان – تجهیزات بیهوشی – ابزارضدعفونی – البسه ی مخصوص نظیرگان کلاه وماسک) اتاق کار تمیز و دارو+ اتاق کار کثیف انبار تجهیزات اتاق نظافت وسایل اتاق استراحت کارکنان رختکن پرسنل سرویس بهداشتی کارکنان ( مرد و زن ) اتاق پرستاران اتاق گانینگ انبار استریل فضای ریکاوری (تخت ها – سرویس بهداشتی و ...
.
که البته این بخش در تمام ساعات فعال است.) پذیرش نوزادان تسهیلات آزمایشگاهی کلینیکی و رادیولوژی (بخش زایمان به تسهیلات ویژه ای از این نوع نیازی ندارد(خدمات عمومی).در بیمارستان های بزرگتر وجود امکاناتی نظیر آزمایش ادراروخون در اتاق زایمان جهت سرعت کافی - اتاق نمونه برداری - اتاق مخصوص تعویض خون) ایجاد محیط مناسب برای مادران ایجاد فضای مناسب و محیط جذاب برای مادران در بخش اعمال زایمان مخصوصا در اتاق های درد زایمان و ریکاوری به روند زایمان و تحمل درد زنان باردار کمک می کند.
برخی از مواردی که موجب ایجاد محیط مناسب برای مادران وکارکنان می شود به شرح زیر است : - نور طبیعی و منظره و تهویه طبیعی - نور مصنوعی - جلوگیری از صدای نا مطلوب - تسهیلات آسایش و ایمنی مادران و نوزادان - رنگ و فضای معماری جلوگیری از صدای نا مطلوب و انتقال آن در بخش اعمال زایمان مخصوصاً در اتاق های درد زایمان و ریکاوری و اتاق های زایمان سزارین اهمیت زیادی دارد .
مواردیکه در طراحی معماری در جهت جلوگیری از ورود و انتقال صدای نا مطلوب می تواند رعایت شود به شرح زیر است : - محل استقرار ساختمان بیمارستان - پوسته خارجی ساختمان بیمارستان ( استفاده از عایق صوتی ) - جلوگیری از انتقال صدای اتاق زایمان طبیعی و سزارین ( استفاده از عایق صوتی ) اتاق عمل سزارین باید در محیطی آرام و به دور از سر و صدا و گرد و غبار ساخته شود.
بر این اساس در زمان های گذشته اتاق عمل را در بالا ترین طبقه جای می دادند ولی به دلیل نور شدید در این طبقه و تابش مستقیم آفتاب به سطح اتاق عمل و تنظیم دما و نور اخیراً آنها را در طبقه ی همکف یا زیرین بیمارستان و در مکانی که تهویه مناسب داشته باشد جای می دهند.
باید سعی کرد مکانی برای اتاق عمل در نظر گرفت که نزدیک به بخش های رادیولژی و آزمایشگاه باشد.بهترین سایز برای اتاق عمل 6 * 6 متر مربع است.فایده ی این اندازه این است که جای کافی برای قرار دادن میزهای استریل ، تخت عمل ، دستگاه بیهوشی ،و حرکت تیم جراحی در اتاق عمل وجود دارد.
کف اتاق های عمل باید عایق باشد و هادی نباشد .رفت و آمد افراد به راحتی صورت گیرد و خطر لیز خوردن به حداقل برسد.برای عایق بودن از کف پوش های پلاستیکی استفاده کنند.کف پوش ها باید نسبت به مواد شیمیایی شستشو دهنده مقاوم باشند.برای جلوگیری از انتقال عفونت کف اتاق عمل باید فاقد راه فاضلاب باشد.
دیوار ها ی اتاق عمل باید قابل شستشو و بدون قفسه و گوشه یا با گوشه های گرد باشند زیرا کنج ها مکان های مناسبی برای تجمع گرد و غبار و حشرات موذی هستند.
در اتاق عمل باید به اندازه ی کافی عریض باشد، دو نفر بتوانند به راحتی یک برانکارد را وارد فضا کنند.دارای پنجره شیشه ای برای کنترل غیر مستقیم اتاق های عمل باشند.
در اتاق عمل احتیاج به نور مصنوعی است ، زیرا وجود پنجره و نور طبیعی باعث عدم تنظیم نور کافی در محل عمل و نیز نفوذ گرد و غبار و سر و صدا می شود.
اما بعضی معتقدند که وجود پنجره در اتاق عمل لازم است ، زیرا فقدان پنجره باعث خستگی پرسنل می شود،تماشای آفتاب و مناظر خستگی چشم را از بین می برد.حال در صورتی که اتاق عمل پنجره دارد باید دو جداره باشد، بین دو جداره کرکره نصب شود تا در صورت لزوم نور اتاق عمل را با کشیدن کرکره کنترل کرد.باید قبل از هر عمل کرکره ها را گرد گیری کرد.
برای اتاق های عمل تهویه طبیعی مناسب نیست ، زیرا اجازه ی ورود گرد و غبار و آلود گی های زیادی را می دهد.تهویه ی مصنوعی باید طوری باشد که هوا ی بدون میکروب را به داخل اتاق عمل و اطراف آن به جریان بیندازد و درجه ی حرارت و رطوبت مناسب را حفظ کند، هوای تمیز به اتاق وارد شود و هوای آلوده خارج شود،.
فشار هوای داخل اتاق عمل باید از فشار هوای قسمت های نیمه تمیز ( فضاهای بیرون اتاق عمل در بخش جراحی ) بیشتر باشد که مانع از جریان یافتن هوای نیمه تمیز به داخل اتاق های عمل شود .( راه یافتن آلودگی ) رطوبت اتاق های عمل توسط دستگاه هوا ساز تنظیم می شود به طوریکه دما بین 20 تا 22 درجه ی سانتی گراد و رطوبت بین 60 تا 65 درصد ثابت بماند.
تعداد اتاق های زایمان که این رقم برای عملیات 24ساعته می تواند در حدود 4 تا 8 با شد.
ارتباط با فضاعای جانبی 1.فضاهای پشتیبانی اتاق تمیز-اتاق کثیف-تیشور-انبارتجهیزات پزشکی و انبار دارو-سرویس بهداشتی-شستشوی استریل-فضای پارک برانکارد-آزمایشگاه-بانک خون-انبار رخت تمیز-انبار مبلمان-تابلوی برق.
2.فضاهای اداری اتاق مدیر بخش-اتاق مدیر بخش-اتاق سرپرستار-اتاق کشیک-سرویس بهداشتی-آبدارخانه-اتاق کنفرانس-سوپروایزر-استراحت کارکنان.
3.فضاهای بخش ایستگاه پرستاری پذیرش-نگهداری دارو-لابی-اتاق بایگانی-پرونده و گزارش نویسی-اتاق پزشک-فضای تجهیزات پزشکی- اتاق تمیز-پیشخوان-مکان منشی بخش.
پذیرش-نگهداری دارو-لابی-اتاق بایگانی-پرونده و گزارش نویسی-اتاق پزشک-فضای تجهیزات پزشکی- اتاق تمیز-پیشخوان-مکان منشی بخش.
راهکارها درجهت کمک به سیستم وضوابط بیمارستان اتاق آماده کردن زائو محل قرارگیری اتاق اماده کردن زائو نزدیک بخش ولی خارج از ورودی بخش زایشگاه باشد.
اتاق ملزومات به لحاظ بصری در ارتباط با بخش زایمان و اتاق های درد ولی به لحاظ فیزیکی مجزا از آنها باشد.
اتاق های زایمان در هر اتاق زایمان یک تخت زایمان قرار داده شود.
به دلیل سهولت ضد عفونی کردن پس از زایمان و کاهش خطر تعویض نوزادان.
به دلیل ضرورت استریل بودن لگن ها و سایر وسایل به تجهیزات بیشتری برای استریلیزاسیون نیاز دارد.
کف و دیوار ها باید قابل شستشو باشند.
رنگ انها از رنگ های بهداشتی و ارامش بخش باشد.رنگ سبز مناسب است چون خیرگی ایجاد نمیکند.
از قرار دادن اتاق زایمان در سر راه باید خود داری کرد.
در نظر گرفتن دسترسی سریع و بلا مانع از ورودی آمبولانس به اتاق زایمان به هنگام زایمان های ضروری.
اتاق درد باید نزدیک اتاق زایمان بوده و با هم ارتباط داخلی داشته باشند.
به ازای هر 25 زائو یک فضای اضافی در نظر گرفته شود.
استفاده از عایق های صدا گیر به دلیل وجود سروصدا در اتاق درد.
اتاق های درد ترجیحاً بین اتاق های بستری و اتاق های زایمان قرار داده شوند تا پدر بتواند بدون ورود به اتاق زایمان همراه مادر باشد.
5.اتاق روز نحوه ی مبلمان آن باید به نحوی باشد که ارتباط صمیمی بین افراد را میسر سازد و در عین حال امکان حفظ خلوت را برای افراد فراهم آورد.
ارتباطات اصلی اعمال زایمان با بخش های زیر ارتباط اصلی دارد: 1.بستری ( بستری زنان در مجموعه بخش های بستری بیمارستان قرار می گیرد و بهتر است تا جایی که ممکن است این بخش در همان سطحی باشد که بخش اعمال زایمان قرار دارد .
در غیر این صورت باید مسیر راحت و نزدیکی با بخش اعمال زایمان داشته باشد.) 2.نوزادان 3.جراحی زنان ( این ارتباط برای وقتی است که در روند زایمان طبیعی مشکلی به وجود بیاید و زن باردار باید سریعا به اتاق عمل برده شود و زایمان به صورت سزارین انجام شود.) 4.
زنان و مامائی 5.اورژانس )معمولاً زنان باردار از طریق اورژانس به بخش اعمال زایمان منتقل می شوند .
باید این نکته را مد نظر قرار بدهیم که زائو بتواند براحتی از مسیر کوتاهی از راهروی عمومی بیمارستان و آسانسور به ورودی بخش اعمال زایمان برسد و مجبور نباشد کل مسیر داخلی بخش اورژانس را طی کند بلکه بعد از معاینه لازم از مسیر کوتاهی از اورژانس خارج شود.( 6.NICU )بخش مراقبت های ویژه نوزادان باید همجوار بخش اعمال زایمان و نزدیک به بخش بستری زایمان طراحی شود و نوزادان نارس و بیمار مستقیما از داخل بخش اعمال زایمان به این بخش منتقل شوند( اعمال زایمان با بخش های زیر ارتباط فرعی دارد: - بخش آزمایشگاه (در این بخش تشخیص میدهند که نوزاد به بیماری زردی که ذاتی است مبتلاست یا به بیماری هپاتیت که به خاطر استفاده از وسائل ضد عفونی نشده ایجاد می گردد، مبتلاست.) - بانک خون (معمولاً به دلیل کم خونی موجود در اکثر زنان ایرانی بانک خون از بخش های بسیار ضروری بیمارستان تلقی می شود.) - رادیولوژی (بخشی است که به پزشک در صورت وجود شک در سالم بودن نوزاد یا رحم مادر اطمینان می دهد.) - فیزیوتراپی (در مواردی که مفاصل نوزاد یا مادر نوزاد دچار مشکل گردد.) - گچگیری - داروخانه مرکزی - آشپزخانه - مرکز استریل - مرکز جمع آوری و دفع زباله - رختشویخانه - انبارهای مرکزی - تعمیرات و نگهداری - کاخداری -بایگانی مدارک پزشکی -مدیریت بیمارستان بخش نگهداری نوزادان شامل قسمتهای زیر میباشد: 1.نوزادان سالم نوزادانی که از علائم حیاتی طبیعی برخوردارند.
بخش نوزادان سالم و نارس باید نزدیک زایشگاه باشد ولی مسیر رفت و آمد به بخش نوزادان باید از سایر خدمات جدا باشد.بهتر است تعداد نوزادان در هر اتاق کم باشد .
زیرا: الف) خطر عفونت کمتر می شود.
ب) تعداد باکتری های موجود در هوا کاهش پیدا می کند.
ج) سبب کنترل بهتر توسط پرستار مربوطه می شود.
به طور استاندارد در هر اتاق 8 نوزاد بالغ بستری می شوند.
2.نوزادان نارس نوزادانی که زیر 2500 گرم وزن دارند.در بیمارستان های کوچک در یک زمان بیشتر از 4 نوزاد نارس تحت مراقبت قرار نمی گیرند بهتر است در بخش نوزادان سالم قرار بگیرند نه جدا از آن و با تجهیزات مربوطه.این نوزادان به مراقبت بیشتری نیاز دارند.در دستگاهی به نام انکوباتور که کنترل کننده رطوبت و دمای مورد نیاز نوزادان نارس است نگهداری می شوند.به طور استاندارد در هر اتاق 4 نوزاد نارس بستری می شوند.
3.نوزادان مشکوک نوزادانی که در معرض عفونت قرار گرفته اند و باعث انتشار عفونت می شوند.
نوزادان مشکوک نیز به کنترل و مراقبت خاصی نیاز دارند.در هر اتاق نباید بیشتر از 3 گهواره نوزاد مشکوک قرار داشته باشد.همچنین به ازائ هر 5 گهواره بخش نوزادان سالم یک گهواره برای نوزادان مشکوک وجود دارد.بخش نوزادان مشکوک باید کاملا جدا از بخش نوزادان سالم باشد.در کوچکترین بیمارستان ها نیز باید حداقل 2 گهواره برای نوزادان مشکوک وجود داشته باشد.به طور استاندارد در هر اتاق2 تا 3 نوزاد مشکوک بستری می شوند.
4.نوزادان بیمار نوزادانی که در بیمارستان متولد نشده اند ولی در هفته های اولیه ی عمرشان در بیمارستان بستری می شوند.
این نوزادان باید در بخش جداگانه ای دور از زایشگاه نگهداری شوند.
همچنین نباید نوزادانی که دارای بیماری های عفونی هستند را در بخش نوزادان مشکوک نگهداری کرد.
نکات قابل توجه در طراحی بخش نوزادان در طراحی یک واحد نرسری باید به حجم فضاها و مساحت کف مورد نیاز برای هر نوزاد توجه کرد: گهواره ها به هم نچسبند.
فضای کافی برای تجهیزات مورد نیاز وجود داشته باشد.
عبور و مرور بین گهواره ها میسر باشد.
بخش نوزادان نارس و سالم نزدیک زایشگاه به طوری که مسیر رفت وآمد جداگانه داشته باشد.
برای دریافت روشنایی و نور خورشید حتماً پنجره و باز شو تعبیه شود.
نور خورشید را در فصل گرم و در مناطق گرمسیر کنترل کنیم.
کنترل شرایط جوی دستگاه تهویه برای کنترل حرارت و رطوبت و جریان ها و تصفیه آن.
عدم اتصال پارتیشن ها به سقف برای امکان تهویه هوا.
تنظیم حرارت اتاق با دستگاه تعدیل حرارت.
8.
دیوارها، سقف و کف غیر جاذب و قابل شستشو باشند و فاقد زاویه باشند جهت سهولت در شستشو و جلوگیری از تجمع حشرات موذی.عایق صوت و ضد سر و صدا باشند، بین ایستگاه پرستاری و بخش و راهروهای مهم پنچره تعبیه شود.
18 تا 24 اینچ بالای سطح گهواره ها شفاف باشد.
استاندارها - حجم واحد نوزادان باید به ازای هر نوزاد در حدود 30 متر مکعب و مساحت آن 3 متر مربع باشد.
- ایجاد اتاقک برای هر گهواره به کمک پارتیشن به طوری که یک طرف گهواره 60 سانتی متر با دیوار فاصله داشته باشد.
- گهواره ها 6 اینچ با دیوار فاصله داشته باشند.
- فاصله ی بین گهواره ها 90 تا 120 سانتی متر باشد به طوریکه یک راهرو برای حرکت پرسنل ایجاد شود.
- حجم واحد نوزادان مشکوک باید به ازای هر نوزاد 120 متر مکعب و مساحت آن در حدود 12 متر مربع باشد.
فضاهای موجود اتاق انتظار و کنترل (پیش ورودی و راه اصلی ورود به اتاق به نوزادان) سرپرستاری تعویض لباس مادران و پوشیدن گان پذیرش و معاینه نوزاد فضای کار پرستاران (دارای دریچه ی دید به اتاق انتظار و دریچه ی دید به بخش نوزادان) اتاق معاینه (دارای دریچه ی کشویی جهت تحویل گرفتن نوزاد از پرستار، همچنین برای کاهش رفت و آمد در داخل بخش نوزادان قبل از ورود اتاقی به نام اتاق معاینه پیش بینی شده است.) اتاق درمان (گاهی در بیمارستان های کوچک از همان اتاق معاینه استفاده می کنند که این اتاق خارج از بخش نوزادان است.) استراحت پرسنل فضای نوزادان سالم (شامل سبد ملحفه، میز کنار تخت، ظرف رخت کودک، گهواره) فضای نوزادان نارس(شامل دستگاه انکیباتور، تخت احیا و ...) فضای نوزادان مشکوک اتاق ایزوله(نوزادان بیمار، دارای شیر خوارگاه ایزوله در همان طبقه ی شیرخوارگاه عمومی ولی با شرط وجود تسهیلات و تجهیزات ضروری در داخل آن به طوری که نیاز به شیر خوارگاه عمومی نباشدهمچنین بودن سرویس به صورت مجزا ضروری است.) اتاق تعویض لباس نوزاد فضای وسایل اورژانسی اتاق اموزش به مادران (اشنایی مادر با نحوه ی تغذیه – حمام کردن – لباس پوشاندن و تعویض نوزاد.) اتاق شیر (این اتاق باید طوری طراحی گردد که خطر آلودگی کمتر باشد، متخصص تغذیه یا پرستار بتواند آن را کنترل کند.
با استفاده از یک دریچه و یا یک اتوکلاو و دو در اتاق شیر را به دو قسمت تقسیم می کند.
در یک قسمت شیشه ها و سایر ظروف تغذیه نوزاد تحویل گرفته شده و شستشو می دهند و در قسمت دیگر شیر را استریل می کنند و شیر را تهیه و ذخیره می کنند.) راهروی مشاهده اتاق تیشور سرویس بهداشتی (مجهز به شیر آب سرد و گرم و کنترل شیر با زانو یا پا) انبار مبلمان و تجهیزات پزشکی مراقبت در بخش نوزادان 1.وجود یک پرستار مجرب در اتاق زایمان به منظور حفظ تنفس نوزاد، تنظیم دمای بدن او و نیز آشنایی نوزاد با شرایط جدید.
2.حضور پزشک متخصص نوزادان در بیمارستان.
دیاگرام پیشنهادی