بخش زنان و زایمان
این بخش به محل و تجهیزات پیچیده ای نیاز ندارد. بیماران میتوانند در بخش های جراحی – ترجیحاً بخش زنان بستری و درمان گردند.گرچه این بخش تقریباً با بخش زایمان در ارتباط است ولی بیماران زنان نمی توانند در آن بخش بستری شوند زیرا بسیاری از آنان عفونی اند.
با قاطعیت می توان گفت که ارائه ی خدمت به زائو در یک بیمارستان عمومی با خدمت به بیماری که دوران بعد از زایمان را می گذراند تفاوت زیادی ندارد. حداکثر اسایش و ارامش باید برای مادر و نوزاد فراهم باشد.
رفت و آمد زائو
شروع درد – پذیرش در طبقه ی زایمان – معاینه توسط پزشک – آماده سازی ( حمام و ...) – انتقال به اتاق درد – انتقال به اتاق زایمان – انتقال به اتاق بعد از زایمان و انتقال گهواره به شیر خوار گاه – انتقال به بخش بستری زایمان – ترخیص .
در اتاق معاینه ابتدا زائو توسط پزشک یا ماما معاینه می شود در صورتیکه هنوز زمان زایمان نرسیده باشد زائو به فضای انتظار در خارج بخش می رود .
اگر در مرحله درد کاذب باشد سریعا به بخش بستری زایمان فرستاده
می شود .
اگر در شرایط حاملگی پر خطر باشد به فضای آمادگی سزارین
فرستاده می شود .
اگر زائو طبق قرار قبلی باید سزارین شود به فضای امادگی سزارین
فرستاده می شود .
در صورتیکه زن باردار در شرایط اورژانس زایمان باشد سریعا به
اتاق درد زایمان و ریکاوری می رود .
پیش ورودی
رختکن های کارکنان
سرویس های بهداشتی کارکنان
اتاق جمع آوری کثیف
اتاق معاینه
ایستگاه کنترل
رختکن زنان باردار
ورود و خروج هایی که از طریق پیش ورودی به بخش اعمال زایمان انجام می گیرد به شرح زیر است :
ورود و خروج کارکنان ثابت و غیر ثابت بخش
ورود و خروج زنان باردار و همراه او
ورود زن باردار برای عمل سزارین
خروج مادر و نوزاد برای انتقال به بخش بستری بیمارستان
ورود وسایل و مواد مصرفی تجهیزات پزشکی دارو و ...
ورود و خروج رخت تمیز و کثیف
خروج زباله
ریزفضاهای اصلی و ضوابط کار در بخش زایمان
پیش ورودی
فضای انتظار همراه (تا حد امکان نفوذ می کند با امکانات لازم خودش مانند تلفن و ...)
محل پارک و تعویض برانکارد
پذیرش ( که باید هم با درون بخش و هم با محل انتظار- برای اطلاع دهی- ارتباط داشته باشد)
پزشک کشیک + اتاق معاینه زائو(که وظیفه تشخیص زمان زایمان – برای فرستادن به اتاق زایمان یا درد – را به عهده دارد )
اتاق اماده کردن زائو( دوش حمام – لگن شوی – تخت معاینه – تجهیزات برای موارد کم خونی – کمد قفل دار ( نگهداری البسه زائو ) – اتاق ملزومات و ...)
اتاق درد دو تخته (مبلمان معمولی نظیر تخت – میز کنار تخت و صندلی – یک چراغ اضافی برای معاینه بیمار توسط پزشک یا پرستار – در نظر گرفتن دستشویی و ...)
اتاق ایزوله درد با سرویس
ایستگاه پرستاری و مامایی
(فضای اسکراپ + اتاق زایمان + اتاق تمیز + اتاق کثیف ) * 2
فضای اسکراپ+ اتاق عمل زایمان ( سزارین ) + اتاق تمیز + اتاق کثیف (دارای تخت زایمان – تجهیزات بیهوشی – ابزارضدعفونی – البسه ی مخصوص نظیرگان کلاه وماسک)
اتاق کار تمیز و دارو+ اتاق کار کثیف
انبار تجهیزات
اتاق نظافت وسایل
اتاق استراحت کارکنان
رختکن پرسنل
سرویس بهداشتی کارکنان ( مرد و زن )
اتاق پرستاران
اتاق گانینگ
انبار استریل
فضای ریکاوری (تخت ها – سرویس بهداشتی و ... . که البته این بخش در تمام ساعات فعال است.)
پذیرش نوزادان
تسهیلات آزمایشگاهی کلینیکی و رادیولوژی (بخش زایمان به تسهیلات ویژه ای از این نوع نیازی ندارد(خدمات عمومی).در بیمارستان های بزرگتر وجود امکاناتی نظیر آزمایش ادراروخون در اتاق زایمان جهت سرعت کافی - اتاق نمونه برداری - اتاق مخصوص تعویض خون)
ایجاد محیط مناسب برای مادران
ایجاد فضای مناسب و محیط جذاب برای مادران در بخش اعمال زایمان مخصوصا در اتاق های درد زایمان و ریکاوری به روند زایمان و تحمل درد زنان باردار کمک می کند.
برخی از مواردی که موجب ایجاد محیط مناسب برای مادران وکارکنان می شود به شرح زیر است :
- نور طبیعی و منظره و تهویه طبیعی
- نور مصنوعی
- جلوگیری از صدای نا مطلوب
- تسهیلات آسایش و ایمنی مادران و نوزادان
- رنگ و فضای معماری
جلوگیری از صدای نا مطلوب و انتقال آن در بخش اعمال زایمان مخصوصاً در اتاق های درد زایمان و ریکاوری و اتاق های زایمان سزارین اهمیت زیادی دارد . مواردیکه در طراحی معماری در جهت جلوگیری از ورود و انتقال صدای نا مطلوب می تواند رعایت شود به شرح زیر است :
- محل استقرار ساختمان بیمارستان
- پوسته خارجی ساختمان بیمارستان ( استفاده از عایق صوتی )
- جلوگیری از انتقال صدای اتاق زایمان طبیعی و سزارین ( استفاده از عایق صوتی )
اتاق عمل سزارین
باید در محیطی آرام و به دور از سر و صدا و گرد و غبار ساخته شود. بر این اساس در زمان های گذشته اتاق عمل را در بالا ترین طبقه جای می دادند ولی به دلیل نور شدید در این طبقه و تابش مستقیم آفتاب به سطح اتاق عمل و تنظیم دما و نور اخیراً آنها را در طبقه ی همکف یا زیرین بیمارستان و در مکانی که تهویه مناسب داشته باشد جای می دهند.
باید سعی کرد مکانی برای اتاق عمل در نظر گرفت که نزدیک به بخش های رادیولژی و آزمایشگاه باشد.بهترین سایز برای اتاق عمل 6 * 6 متر مربع است.فایده ی این اندازه این است که جای کافی برای قرار دادن میزهای استریل ، تخت عمل ، دستگاه بیهوشی ،و حرکت تیم جراحی در اتاق عمل وجود دارد.
کف اتاق های عمل باید عایق باشد و هادی نباشد .رفت و آمد افراد به راحتی صورت گیرد و خطر لیز خوردن به حداقل برسد.برای عایق بودن از کف پوش های پلاستیکی استفاده کنند.کف پوش ها باید نسبت به مواد شیمیایی شستشو دهنده مقاوم باشند.برای جلوگیری از انتقال عفونت کف اتاق عمل باید فاقد راه فاضلاب باشد.
دیوار ها ی اتاق عمل باید قابل شستشو و بدون قفسه و گوشه یا با گوشه های گرد باشند زیرا کنج ها مکان های مناسبی برای تجمع گرد و غبار و حشرات موذی هستند.
در اتاق عمل باید به اندازه ی کافی عریض باشد، دو نفر بتوانند به راحتی یک برانکارد را وارد فضا کنند.دارای پنجره شیشه ای برای کنترل غیر مستقیم اتاق های عمل باشند.
در اتاق عمل احتیاج به نور مصنوعی است ، زیرا وجود پنجره و نور طبیعی باعث عدم تنظیم نور کافی در محل عمل و نیز نفوذ گرد و غبار و سر و صدا می شود. اما بعضی معتقدند که وجود پنجره در اتاق عمل لازم است ، زیرا فقدان پنجره باعث خستگی پرسنل می شود،تماشای آفتاب و مناظر خستگی چشم را از بین می برد.حال در صورتی که اتاق عمل پنجره دارد باید دو جداره باشد، بین دو جداره کرکره نصب شود تا در صورت لزوم نور اتاق عمل را با کشیدن کرکره کنترل کرد.باید قبل از هر عمل کرکره ها را گرد گیری کرد.
برای اتاق های عمل تهویه طبیعی مناسب نیست ، زیرا اجازه ی ورود گرد و غبار و آلود گی های زیادی را می دهد.تهویه ی مصنوعی باید طوری باشد که هوا ی بدون میکروب را به داخل اتاق عمل و اطراف آن به جریان بیندازد و درجه ی حرارت و رطوبت مناسب را حفظ کند، هوای تمیز به اتاق وارد شود و هوای آلوده خارج شود،.
فشار هوای داخل اتاق عمل باید از فشار هوای قسمت های نیمه تمیز ( فضاهای بیرون اتاق عمل در بخش جراحی ) بیشتر باشد که مانع از جریان یافتن هوای نیمه تمیز به داخل اتاق های عمل شود .( راه یافتن آلودگی )
رطوبت اتاق های عمل توسط دستگاه هوا ساز تنظیم می شود به طوریکه دما بین 20 تا 22 درجه ی سانتی گراد و رطوبت بین 60 تا 65 درصد ثابت بماند.
تعداد اتاق های زایمان
که این رقم برای عملیات 24ساعته می تواند در حدود 4 تا 8 با شد.
ارتباط با فضاعای جانبی
1.فضاهای پشتیبانی
اتاق تمیز-اتاق کثیف-تیشور-انبارتجهیزات پزشکی و انبار دارو-سرویس بهداشتی-شستشوی استریل-فضای پارک برانکارد-آزمایشگاه-بانک خون-انبار رخت تمیز-انبار مبلمان-تابلوی برق.
2.فضاهای اداری
اتاق مدیر بخش-اتاق مدیر بخش-اتاق سرپرستار-اتاق کشیک-سرویس بهداشتی-آبدارخانه-اتاق کنفرانس-سوپروایزر-استراحت کارکنان.
3.فضاهای بخش ایستگاه پرستاری
پذیرش-نگهداری دارو-لابی-اتاق بایگانی-پرونده و گزارش نویسی-اتاق پزشک-فضای تجهیزات پزشکی- اتاق تمیز-پیشخوان-مکان منشی بخش.