دانلود ‫پروژه بررسی شناخت شهر چناران

شناخت کلی شهر چناران 1-1شهرستان چناران از شهرستان‌های استان خراسان رضوی است.

مرکز این شهرستان شهر چناران بوده و دارای دو بخش مرکزی وگلبهار است.

در سال ۱۳۸۵، این شهرستان ۱۱۰٬۹۶۶ نفر جمعیت داشته است.

2-1تقسیمات کشوری بخش مرکزی شهرستان چناران دهستان چناران دهستان رادکان دهستان بقمچ 3-1شهر چناران بخش گلبهار دهستان بیزکی دهستان گلمکان شهرستان چناران با ۳۳۵۰ کیلومتر مربع وسعت در۷۵کیلومتری شمال غرب مشهد واقع شده است .

این منطقه در محدوده دامنه های جنوبی رشته کوه هزارمسجد قرار گرفته است .

رشته کوه هزار مسجد در شمال، رشته کوه بینالود در جنوب دشت چناران واقع شده و از برکت فراوانی آبریز رشته کوههای مذکور سرزمینی آباد و حاصلخیز می باشد.

شهرستان چناران از شمال و شمال غربی و شرقی به شهرستان های درگز و قوچان ، از شرق به شهرستان کلات ، از جنوب به شهرستان مشهد و از جنوب غربی و غرب به شهرستان نیشابور محدود گردیده است.

این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و گلبهار و ۵ دهستان بقمچ ، چناران ، رادکان ، بیزکی و گلمکان می باشد .

4- 1مشخصات جغرافیایی شهرستان چناران، با پهنه ای بیش از 4هزار کیلومتر مربع، در شمال خاوری استان خراسان رضوی قرار دارد.

این شهرستان ازشمال به شهرستان درگز، از باختر به شهرستان قوچان، از خاور به شهرستان مشهد و از جنوب به شهرستان های نیشابور و مشهد محدود است.

این شهرستان با قرار گرفتن در میانه دشت توس و کوه های هزار مسجد و بینالود، فاقد ناهمواری است.

هوای چناران معتدل و خشک است، و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها به 37 درجه بالای صفر و کم ترین آن،‌ در زمستان ها به 15 درجه زیر صفر می رسد.

میانگین بارندگی سالیانه این شهر‌250 میلی‌متر است.

حدود جغرافیایی شهر ها حوزه ی نفوذ شهر حوزه ی نفوذ یک شهر به آن قسمت از نواحی جغرافیایی مجاور شهر گفته می شود گه در زمینه ی دریافت خدمات و کالاهای شهری و یا تأمین و تدارک مواد کشاورزی مورد نیاز شهر با آن رابطه ی متقابل داشته باشد.

وسعت حوزه ی نفوذ یک شهر با تعدد نقش آن رابطه ی مستقیم دارد.

یعنی هر چه شهر دارای نقش های متعدد باشد، به همان نسبت حوزه نفوذ وسیعتری می یابد.

بر خلاف آنچه که در منابع فارسی زبان جغرافیای شهری عنوان می شود، ضوابط تعیین حوزه های نفوذ شهرهای صنعتی را نمی توان برای ایران تعمیم داد.

ایران کشوری است با نظام سیاسی و اداری متمرکز و شهرهای ایران از نظر عملکرد ها و وظایف در یک نظام سلسله مراتبی شدید قرار دارند.

از این رو ضوابط تعیین حوزه های نفوذ شهری در یک کشور فدرال نمی تواند در ایران نیز صادق باشد.

تا قبل از ماشینی شدن وسایل نقلیه، حوزه های نفوذ شهری نیز از تقسیمات سیاسی و اداری تبعیت می کرد.

بدین ترتیب که مرکز هر ایالت برای ولایات و شهر ها و نواحی روستایی خود نقش مرکزیت مستقلی به عهده داشت.

لیکن باید توجه داشت که حتی در این دوره نیز برخی شهر ها به دلیل نقش و عملکرد معینی که داشتند برای کارکرد های معینی، حوزه ی نفوذ وسیعتری از مرز سیاسی و اداری شهر های فوق فراتر می رفت.

با توسعه ی ارتباطات و ماشینی شدن وسایط نقلیه روز به روز از نقش مرزهای سیاسی و اداری و تعیین حوزه های نفوذ شهری کاسته شد.

امروزه حوزه های نفوذ شهری را به سختی می توان با مرز های جغرافیایی معین مشخص کرد، بنابراین شهرها حوزه ی نفوذ مطلق، ان چنان که در گذشته معمول بود، ندارند.

اما این بدان معنا نیست که شهر به کلی فاقد یک حوزه ی نفوذ باشد.

شهر ها دارای دو نوع حوزه نفوذ هستند : حوزه نفوذ عام حوزه نفوذ خاص حوزه های نفوذ عام شهری ممکن است با شهر های دیگر نیز در ارتباط باشند و به تناسب نیاز، راحتی آمد و شد و شدت و ضعف عملکرد های متفاوت شهری تحت تأثیر شهر های مختلف قرار گیرند.

اما حوزه ی نفوذ خاص بیشتر در شعاع نزدیک یک شهر قرار دارد و مناسبات روزمره و نیاز های متقابل جاری عمدتا با همان شهر انجام می گیرد.

در بررسی حوزه ی نفوذ شهر کلا با مفاهیم مختلفی برخورد می کنیم که لازم است هر یک از آنها جداگانه مورد بررسی قرار دهیم: حوزه ی نفوذ حوزه نفوذ عبارت است از بخشی از نواحی اطراف شهر که نیازهای آن اعم از خدمات و کالا به وسیله آن شهر تأمین می شود.

وسعت و شعاع عملکرد آن را نقش شهر، مرتبه ی شهر در نظام سلسله مراتبی شهرها، عوامل جغرافیایی نظیر ناهمواری یا دیگر عوارض طبیعی و سرانجام سهولت دسترسی تعیین می کند.

علاوه بر این فاصله نزدیکترین شهر بعدی نیز در تعیین حوزه ی نفوذ یک شهر می تواند موثر باشد.

اصطلاح حوزه ی نفوذ شهر نمایانگر میدان تأثیر و نفوذ خدمات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی یک شهر در روستاها، روستا شهرها، شهرک ها، بخش ها و شهر های کوچک مجاور آن است.

طبیعی است که این میدان نفوذ با افزایش فاصله تعدیل می یابد و تا رسیدن به مرز یک شهر هم ارز دیگر، تقریبا از بین می رود.

از این رو می توان گفت که حوزه ی نفوذ یک شهر با آن پیوند اقتصادی و اجتماعی تنگاتنگی دارد.

در تعیین حوزه نفوذ یک شهر می توان از عوامل زیر کمک گرفت : عرضه ی کالاهای شهری و تدارک مصنوعات ساخته شده در شهر ارائه خدمات درمانی و بهداشتی مستقر در شهر ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی موجود در شهر خدمات سیاسی و اداری متمرکز در شهر ارائه سرویس های خدماتی و تعمیراتی موجود در شهر شبکه ی ارتباطی و امکانات حمل و نقل مسافری و کالایی بدین ترتیب ملاحظه می شود که در ایران عواملی از قبیل توزیع روزنامه، تماس تلفنی، عزیمت به محل کار، شماره ی اتومبیل و نظایر این ها که بیشتر در شهر های کشور های صنعتی ملاک عمل قرار می گیرند، چندان کاربرد تعیین کننده ای ندارند.

حوزه ی کشش حوزه کشش یک شهر را به عبارتی می توان با حوزه نفوذ آن یکسان دانست.

اما باید توجه داشت که شهر ها الزاما کالاهای مورد نیاز خود را از تمام نقاطی که به آنها خدمات ارائه می دهند تأمین نمی کنند.

اصولا در شهر ها یک برتری نسبی وجود دارد و آن امکان بهینه گزینی و حق انتخاب است.

شهر ها به دلیل همین موقعیت برتر خود حوزه کشش کالایی مورد نیاز را انتخاب می کنند.

هر چند که این حق انتخاب برای خدمات و کالاهای معینی در حوزه نفوذ نیز محفوظ است.

لیکن قدرت و میدان عمل شهر ها در این زمینه وسیع تر از نواحی روستایی و کوچک است.

مثلا شهر ها در مورد مصرف کالاهای کشاورزی و دامی خود آزادانه تر عمل می کنند تا روستا های اطراف در مورد انتخاب خدمات درمانی و آموزشی و کالایی مورد نیاز خود.

در تعیین وسعت حوزه ی کشش یک شهر علاوه بر عوامل یاد شده برای حوزه ی نفوذ، دامنه ی تقاضا نیز موثر است.

شهر نیازهای غذایی و کالاهای کشاورزی و دامی خود را از نواحی اطراف خود می گیرد.

شدت و ضعف این کشش را نقش شهر و حجم تقاضا - اعم از برای مصرف در خود شهر یا واسطه گری برای شهر های دیگر- تعیین می کند.

بازار های هفتکی، بازار دام، عمده فروشی محصولات کشاورزی و دامی، استقرار صنایع وابسته به تولیدات روستایی نظیر قالیبافی، رنگرزی، پرداخت فرش، بسته بندی و یا برخی صنایع تبدیلی هر یک به نوبه ی خود در تعیین شعاع حوزه ی کشش نقش فعالی دارند.

پسکرانه این اصطلاح به جای واژه Hinterland به کار می رود.

برخی معتقدند که فقط آن را باید برای شهر های بندری به کار برد.

در مواردی نیز مراد از پسکرانه نواحی اطراف شهر اعم از حوزه نفوذ یا کشش آنهاست.

اصطلاح پسکرانه بیشتر یک مفهوم جغرافیایی است و الزاما با مرزبندی اقتصادی یا اجتماعی معین ی مشخص نمی شود و می توان آن را به تناسب مورد به کار برد: مانند پسکرانه ی روستایی یک شهر، پسکرانه ی کوهستانی یک شهر و یا پسکرانه ی ارتباطی آن.

حومه شهر مراد از حومه شهری نواحی است که اغلب در شعاع نزدیک شهر ها قرار دارند.

حومه ی شهری بیشتر جزیی از خود شهر است و آن عبارت از واحد هایی است که به طور طبیعی در اطراف شهر ها وجود داشته و یا به دلیل مشکلات و محدودیت های فضایی موجود در شهر ها، ایجاد شده باشند.

حومه ها ارتباط پیوسته و تنگاتنگی با شهر دارند.

در مواردی جز سازمان ادرای و سیاسی شهر به شمار آمده و در موارد دیگر واحد مستقلی را تشکیل می دهند.

لیکن این واحد ها به شدت تحت تأثیر و نفوذ و جذابیت شهر ها قرار دارند و علت وجودی آنها به شهر اصلی وابسته است.

حومه محل زندگی و سکونت کسانی است که در شهر به کار و فعالیت اشتغال دارند.

از این رو مرز جغرافیایی بسیار ضعیفی آنها را از شهر ها جدا می کند.

حومه های شهری قسمت عمده ی خدمات و کالاهای اساسی مورد نیاز را از شهرها می گیرند و جز در برخی موارد جزئی و کم اهمیت، تماما به شهر وابسته اند.

بدین ترتیب ملاحظه می شود که در مجموعه ی روابط شهر و روستایی مفاهیم و عملکرد های معینی وجود دارند که برای درک دقیق آنها ناگزیر از تعریف و طبفه بندی آنها هستیم.

اصطلاحاتی نظیر حوزه نفوذ، حوزه ی کشش، پسکرانه و حومه ی شهری هر یک معنا و مفهوم خاص خود را دارند.

در مطالعات جغرافیایی شهر های لازم است در به کار بردن آنها دقت لازم به عمل آید، تا آنچه که مد نظر است، یهتر و گویا تر عنوان شود.

چه بسا توسعه ی یک شهر با هر یک از محدوده های جغرافیایی فوق مربوط بوده و وسعت و قلمرو هر یک از آنها در گسترش فضایی شهر اثرات قابل توجهی داشته باشد.

بر عکس عملکرد یک شهر نیز به وسعت حوزه های نفوذ و کشش آن بستگی دارد و به تناسب چنین عملکردی است که منزلت خاص خود را در نظام سلسله مراتبی شـهر های ایران به دست می آورد با بزرگ شدن شـهر ها و تشدید عملکرد ها و تنوع نقش آنها ، حدود جغرافیایی حوزه نفوذ وسیع تر شده و به منطقه ی نفوذ تبـدیل می شود.

اگر منطقه را در مفهوم جغرافیایی آن وسیع تر از حوزه نفوذ در نظر بگیریم، مسلما منطقه نفوذ فقط برای شهر های بزرگ (کلان شهر ها) یا مادر شهر ها (مترو پلها) مطرح خواهد بود.

در تعیین منطقه ی نفوذ، علاوه بر بزرگی شهر، عامل دیگری مانند نقش خاص می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

به عنوان مثال در ایران منطقه نفوذ شهر تهران به عنوان مرکز سیاسی، اداری، بازرگانی، آموزشی، درمانی، فرهنگی، ارتباطی، نظامی، صنعتی و...

نه فقط منطقه ی شهری تهران، بلکه تمام کشور را در بر می گیرد.

یا منطقه ی نفوذ شهر های اصفهان، تبریز و مشهد علاوه بر حوزه های نفوذ و کشش مناطق خود به برخی از نواحی مجاور نیز کشیده می شود.

اما نقش زیارتی شهر مشهد منطقه نفوذ وسیع تری از نقش اقتصادی و یا سیاسی آن دارد.

به همید ترتیب نقش دانشگاهی شهر های تبریز، اصفهان و مشهد از منطقه ی نفوذ وسیعتری برخوردار است.

بدین ترتیب ملاحظه می شود که در تعیین حوزه و منطقه نفوذ شهری عوامل ثابت و غیر قابل تغییری وجود ندارد.

بلکه این عوامل به تبعیت از نقش و بزرگی و کوچکی شهر تغییر یافته و میدان عمل متفاوتی برای شهر به وجود می آورند.

حوزه های شهری هر شهر مجرد از منطقه ی زیر نفوذ خود محدوده ای را اشغال نموده است و به ایفای نقش یا نقش های خود در آن جایگاه می پردازد.

به قلمرو اشغالی فوق حوزه شهر گفته می شود.

هر حوزه ی شهری خود نیز به زیر حوزه هایی تقسیم می شود که در برنامه ریزی ها و طراحی شهری بایستی از آن غفلت ننمود.

زیر حوزه های فوق را بر اساس اهداف مختلف می توان به تعداد مورد نیاز تقسیم نمود.

منطقه شهری منطقه شهری عبارت است از منظومه ای از شهر های بزرگ و کوچک است که در یک منطقه ی جغرافیایی با محدوده سیاسی و اداری معین استقرار داشته باشند.

یک منطقه شهری مرکب از تعدادی شهر است که بزرگترین شهر آن مادر شهر یا کلان شهر آن منطقه به شمار می آید.

مانند منطقه شهری تهران که مجموعا از 29 شهر بزرگ و کوچک تشکیل شده است.

نقش عوارض طبیعی در گسترش و تحدید شهرها کوه ها، بیابان ها، کویر ها و دریاها از مهمترین عوارض طبیعی در ممانعت از گسترش شهر ها و حوزه های نفوذ شهری به شمار می روند.

با این همه با رشد تکنولوژی از نقش بازدارنده آنها بیش از پیش کاسته شده است.

از میان کلیه عوارض طبیعی دشت ها، جلگه ها، آب و هوا و آبها (رود ها و دریاها) علت وجودی و گسترش شهر ها را موجب شده اند.

می توان گفت دشت ها و جلگه ها بستر مناسبی برای فعالیت گروه های انسانی در کانون های شهری به شمار می روند.

و اقلیم مساعد و وجود رود ها و دریاها (برای آبیاری و حمل و نقل و استفاده از آب و فرآورده های دریایی) می نتوانند زمینه ساز توسعه ی فرآیند شهرها گردند.

از سوی دیگر، برخی عوارض طبیعی یز گسترش شهری را مانع می شوند.

به عنوان مثال کوه های شمالی و شمال شرقی در دشت تهران از گسترش این شهر در جهات جغرافیایی فوق جلوگیری نموده است.

یا اینکه قرار گیری بندر عباس در کناره ی تنگه هرمز در سواحل جنوبی ایران، به توسعه این شهر در امتداد خط ساحلی منجر گردیده است.

در موردی دیگر، وجود دشت های هموار تهران، کرج و ورامین زمینه ساز کلان شهر تهران است.

کاربرد های عملی حدود جغرافیایی 1.

محدوده بندی و تعیین حدود و قلمرو جغرافیایی (طبیعی و انسانی) منطقه ی مورد مطالعه در تهیه ی طرح های سرزمینی، برنامه ریزی های جمعیتی و بهداشتی، تهیه طرح های ایجاد مسکن و آماده سازی زمین، بهره وری از منابع زمین و آمایش سرزمین ضروری است.

2.

ایران سرزمینی وسیع و دارای چهره های جغرافیایی است، به طوری که نمی توان آن را بدون تقسیم به واحد های معین و محدود مورد بررسی و مطالعه قرار داد و بهره برداری علمی و عملی از آن طلب نمود.

به عنوان مثال طرح های آماده سازی زمین و طرح های شهرهای اقماری و شهر های جدید الاحداث در آینده که از احتیاجات مبرم و اساسی این کشور می باشد، به بررسی های ناحیه ای که در قالب محدوده های جغرافیایی صورت می گیرد نیاز دارد.

اگر کشوری از نظر نقش به حوزه هایی تقسیم شود، همه ی امتیازات، کمبود ها و تنگناها، امکانات و ثروت ها، مهاجرت ها و میزان رشد و توسعه ی اقتصادی آنها می تواند به آسانی و تفکیک در دسترس پژوهشگران و مسئولان سازمان های مختلف قرار گیرد.

به عنوان مثال وقتی که حوزه های متروپلیتن به عنوان حوزه های آماری انتخاب می شوند ابتدا یک شهر مرکزی معلوم و مشخص می گردد، سپس شهر ها وابسته به آن در یک محدوده معین مورد مطالعه قرار می گیرد.

در این شیوه اساس برنامه ریزی بیشتر بر پایه مادر شهر و مناطق شهری وابسته بدان متکی است.

3.

تقسیم منطقه به واحد های کوچکتر که بر اساس ضوابط جغرافیایی انجام می گیرد، برای مدیریت های منطقه و اداره ی درست امور محلی ضروری است.

4.

در تعیین سلسله مراتب شهری در مقیاس های منطقه ای می توان از ضوابط تقسیمات فرعی که با تعیین حدود جغرافیایی شهرها و حوزه ی نفوذ و میدان عملکرد کشش اقتصادی آنها مشخص می شوند، برای ترسیم روابط میان شهری استفاده نمود.

5.

شهرها نیز در درون خود به واحد های کوچکتری تقسیم می شوند.

این واحد ها در گذشته محله، برزن و کوی نام داشتند و امروزه به صورت مناطق شهری نامگذاری شده اند.

در تعیین مرزبندی این مناطق حدود جغرافیایی فضاهای ساخته شده و قابلیت های دسترسی می تواند کمک موثری عرضه نماید.

محدوده پیرامونی حوزه نفوذ شهر چناران در اولین مرحله مطالعات موقعیت شهر نسبت به مناطق اطراف آن و نسبت به شهرهای مهم اطراف مورد بررسی قرار می گیرد(با توجه به نقشه تقسیمات سیاسی ،چهار همسایه چناران؛ مشهد، نیشابور، درگز و قوچان به عنوان شهر های اطراف در نظر گرفته شدند).

باتوجه به اینکه هریک از شهرهای اطراف، خود دارای حوزه نفوذ مستقلی می باشند، بنابراین چنانچه خط فرضی در حد فاصل شهرهای مذکور با شهر چناران ترسیم نماییم، مسلما حوزه ی نفوذ شهر در داخل آن قرار می گیرد، به این ترتیب این محدوده به عنوان محدوده پیرامون حوزه ی نفوذ شناخته شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

گزارش نحوه تعیین حوزه نفوذ شهر چناران تعریف حوزه نفوذ شهر چناران حوزه نفوذ شهر به آن قسمت از نواحی جغرافیایی مجاور گفته می شود که در زمینه دریافت خدمات و کالاهای شهری و یا تامین و تدارکات مواد کشاورزی مورد نیاز شهر ، با آن ها رابطه متقابل دارد.

مطالعات تعیین حوزه نفوذ شهر به طور کلی در سه مرحله کلی به شرح زیر صورت می گیرد: 1.

تعیین و انتخاب محدوده ی پیرامونی حوزه ی نفوذ شهر چناران 2.

تعیین محدوده ی مقدماتی حوزه ی نفوذ شهر چناران 3.

تعیین حد نهایی حوزه ی نفوز شهر چناران در انجام مرحله ی اول مطالعات یعنی تعیین و انتخاب محدوده ی پیرامونی حوزه ی نفوذ شهر چناران فرمول زیر مورد استفاده قرار می گیرد: نقطه جدایی:BP (دراین نقطه تمایلات از بین می رود و همواره از طرف شهر با جمعیت کمتر به طرف شهر با جمعیت بیشتر است) b وa فاصله ی بین دو شهر:dab جمعیت شهر بزرگتر:Pa جمعیت شهر کوچکتر:Pb جمعیت هر یک از شهرهای اطراف محدوده ی به قرار زیر است: جدول شماره1:جمعیت نقاط شهری اطراف چناران اکنون با توجه به فرمول بالا نقطه ی جدایی را محاسبه می کنیم: چناران -مشهد درگز - چناران قوچان - چناران نیشابور-چناران اکنون با توجه به نتایج بالا با وصل کردن هر یک از نقاط به دست آمده در بالا که در اطراف شهر چناران قرار دارد،به یکدیگر محدوده ی پیرامونی حوزه ی نفوذ شهر چناران را به دست می آوریم.

محدودیت از نظر عوارض طبیعی شهرستان چناران در محدوده دامنه های جنوبی رشته کوه هزارمسجد قرار گرفته است.

رشته کوه هزار مسجد در شمال، رشته کوه بینالود در جنوب دشت چناران واقع شده است.

شیب اراضی در منطقه خراسان دشت چناران از مهمترین دشت های ناحیه مشهد است و از منابع آ ب های سطحی و زیر زمینی آن در فعالیت های مختلف استفاده می شود.

در واقع رودهای جاری در شهرستان چناران از انشعابات کشف رود هستند که از ارتفاعات مشرف به چناران سرچشمه گرفته اند.

خاک چناران رسوبی و بسیار حاصلخیز است.

از نظر منابع ارضی، سرحدات شمالی و جنوبی شهرستان چناران را فضای ناهموار و ارتفاعات فراگرفته )ارتفاعات بینالود در جنوب شهرستان و کوههای هزارمسجد و ارتفاعات رادکان در شمال شهرستان( و قسمت میانی نیز که شهر چناران هم در آن قرار گرفته؛ دشت ها و فضاهای هموار مساعد و مستعد برای زیست و فعالیت است.

محدودیت از نظر استقرار مراکز جمعیتی بررسی چگونگی توزیع جمعیت و استقرار آبادی ها در مناطق اطراف شهر چناران نشان می دهد که در مناطق نزدیک به شهر هم تراکم جمعیت و هم تراکم آبادی ها بیشتر است و هرچه از شهر دورتر می شویم ، تراکم جمعیت کم تر می شود تا جایی که به مناطق خالی از جمعیت یا با تراکم بسیار کم می رسیم.

چنانچه این حرکت را ادامه دهیم مجددا در مناطق استقرار آبادی پیوستگی مشاهده می شود که مربوط به حوزه ی نفوز شهر یا مراکز خدمات رسانی دیگر است.

بنابراین با مشخص نمودن حدود مناطق که در آن پیوستگی بیشتر در شکل توزیع آبادی ها وجود دارد و با حذف مناطقی که خالی از سکنه هستند یا شکل پیوستگی واقع در آن ها نشان می دهد وابستگی به شهر دیگر دارد، حوزه ی نفوذ یک شهر از نظر استقرار جمعیتی بدست می آید.

جدول شماره2 ابادی های 3 خانوار و کمتر شهرستان چناران سازمان امار ایرانمحدودیت از نظر راه های ارتباطی جدول شماره 3 وضعیت انواع راه های خراسان رضوی مآخذ : اداره راه و ترابری استان خراسان رضوی راههای اصلی استان خراسان رضوی را دو محور اصلی مشهد به تهران که محورهای شرقی غربی منطقه هستند و نیز محور اصلی شمالی جنوبی مشهد به زاهدان تشکیل می دهد.

دیگر محور ارتباطی مهم ، محور بجنورد سبزوار است که دو مسیر اصلی مشهد تهران را به یکدیگر متصل می نماید.

در این استان محور با مشخصات هندسی بالا)آزادراه و بزرگراه ( منحصر به محور مشهد قوچان است و سایر محورهای فوق، اصلی یا فرعی هستند .

راههای ارتباطی آبادی ها و روستاها در استان غالباً شنی و خاکی هستند شهرستان چناران در فاصله 45 کیلومتری شهر مشهد و در مسیر جاده مهم و پر تردد مشهد-تهران قرار دارد.

فاصله این شهر تا قوچان 75 کیلومتر و تا شهرستان مرزی درگز 200 کیلومتر و شهرستان نیشابور به عنوان همسایه غربی 250 کیلومتر میباشد مساحت شهرستان 3080 کیلو متر مربع است .راه های ارتباطی منطقه شامل بزرگراه مشهد-قوچان و شماری راه های آسفالته، شوسه و شن ریزی شده ی اتومبیل رو است که دسترسی به رخنمون های سنگی،این گستره را تا حدی زیاد امکان پذیر ساخته است .

جدول شماره 4 ابادی های فاقد راه آسفالت و شوسه شهرستان چناران محدوده مقدماتی حوزه نفوذ شهر در نهایت با اعمال همه محدودیت ها در محدوده پیرامونی حوزه ی نفوذ شهر چناران محدوده ای بدست می آید که محدوده مقدماتی حوزه نفوذ شهر چناران نامیده می شود.

(محدوده صورتی رنگ) 3-3- خصوصیات جمعیتی و اجتماعی شهر جمعیت‌شناسی (Demography) جمعیت‌شناسی دانش جدیدی است که حدود یک قرن از پیدایش آن می‌گذرد.

البته توجّه به جمعیت و نظریه‌پردازی‌ در مورد آن سابقه‌ای، طولانی دارد ولی آن‌چه به عنوان جمعیت‌شناسی معاصر مشاهده می‌کنیم از دورۀ رنسانس شکل گرفت که مطالعه‌ای منظم و کلاسیک و علمی بود.

مالتوس، جان گرانت، ویلیام پتی، ادموند هالی هر کدام دربارۀ جمعیت و مسائل آن نظراتی داشته در سیر تکوینی این علم نقش‌های عمده‌ای، ایفاء کرده‌اند.

این کلمه نخستین بار در سال 1885 توسط گیارد استفاده و مطرح شد.

جمعیت‌شناسی در لغت از ریشۀ یونانی به معنای مردم و نگاه‌داشتن Demography و در اصطلاح مطالعۀ آماری جمعیت‌های در حال تغییر انسانی است.

جمعیت‌شناسی علمی است که پدیده‌های جمعیتی را با مشاهدۀ منظم و سیستماتیک و تجربی مطالعه می‌کند.

موضوع جمعیت‌شناسی تبیین برخی پدیده‌های جمعیتی (همانند باروری، ولادت، مرگ و میر، مهاجرت) با پدیده‌های جمعیتی دیگر است.

(نیک‌خُلق، علی‌اکبر؛ مبانی جمعیت‌شناسی، مشهد، محقّق، 1374.) تعریف جمعیت جمعیت به تجمعی از افراد انسانی که در یک منطقه ( شهر یا روستا) به طور مستمر و معمولاً به شکل تجمعی از خانوار یا خانواده زیست می کنند، اطلاق می شود.

جمعیت شناسی عبارت است از مطالعه علمی و توصیف و تحلیل آماری ساخت و حرکات جمعیت های انسانی ، بررسی سیاست های جمعیتی و روابط متقابل میان پدیده های جمعیتی و عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیستی .

5 رکن اصلی تعریف جمعیت شناسی 1.

جمعیت شناسی، « مطالعه علمی» جمعیت است و از قوانین علوم پیروی می کند .

مطالعات جمعیتی در دو سطح « توصیفی » و « تحلیلی» انجام می شود.

دو بعد اساسی جمعیـت های انسانـی یعنی « ساخت» و « حرکات» ، در حیطه مطالعات جمعیت شناسی قرار می گیرد .

سیاست های جمعیتی از موضوعات مهم مورد توجه درجمعیت شناسی است.

بررسی روابط متقابل میان پدیده های جمعیتی و عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیستی نیز از موضوعات مورد توجه جمعیت شناسی است .

شاخه های جمعیت شناسی جمعیت شناسی نظری یا محض( (Pure Demography جمعیت شناسی تاریخی (Historical Demography) جمعیت شناسی کمی و ریاضی (Mathematical Demography ) جمعیت شناسی اقتصادی اجتماعی ( Social & Economical Demography) اهمیت مطالعات جمعیتی در طرح های توسعه ی شهری مطالعات جمعیتی برای شهر ها در طرح های شهری به شهرسازان کمک می کند تا سرانه ها ی مورد نیازرا برای آینده دقیق تر پیش بینی کنند.

همچنین مطالعات جمعیتی در طرح های توسعه ی شهری مشخص می کند که جمعیت چه تاثیری بر حوزه ی نفوذ دارد .یک جامعه با ترکیب سنی جوان نیاز به اشتغال زایی و در نتیجه تاسیس کارخانه دارد.در مقابل جامعه ای با ترکیب سنی پیرنیاز به تاسیس بیمارستان و مراکز در مانی متفاتی دارد.تریب سنی نیز از مفاهیم مهم جمعیتی است.نیازهای مردان وزنان متفاوت است.پس در پیش بینی سرانه ها توجه به ترکیب سنی بسیار مهم است.

(مجموعه مباحث و روش های شهرسازی (جمعیت)، حبیب ا...

زنجانی ، 1384 ) 1-3-3- خصوصیات جمعیتی و ترکیب آن 1-1-3-3- جمعیت شهر و روند آن در گذشته 1-1-1-3-3-تعداد جمعیت و تحول آن در حوزه شهر چناران جدول شماره 5:جمعیت شهر چناران از سال 1345 تا 1385 (سرشماری نفوس و مسکن ، مرکز آمار ایران ) جمعیت شهر چناران در فاصله ی سالهای 85-1345 رشد چشمگیری داشته است .از سال 55-1345 جمعیت به یکباره افزایش یافته است و سپس با آهنگی منظم رشد کرده است .

نمودار شماره1 – جمعیت شهر چناران در فاصله سال های 85-1345 2-1-1-3-3- محاسبه ی نرخ رشد جمعیت در فاصله ی سالهای 85-1345 در دوره های 10 ساله نرخ رشد طبیعی جمعیت(The Rate of Natural Increas) این شاخص ، نشان دهنده حجم رشد جمعیت ناشی از خالص موالید و مرگ و میر نسبت به یکصد نفر جمعیت در طی یک سال است .

چنانچه نرخ رشد طبیعی جمعیت یک منطقه برابر با صفر باشد به معنی برابری میزان خام موالیـد و میزان خـام مرگ و میر در آن جامعه است؛ وقوع این چنین وضعیتی در واقعیت دور از ذهن است ولی درصورت وقوع، جمعیت این گونه جوامع را جمعیت ثابت یا « ایستا» می نامند.

چنانچه نرخ رشد طبیعی جمعیت در طی چندین سال برابر وثابت باشد ، این جامعه دارای «جمعیت با نرخ رشد ثابت» است و اگر نرخ رشد طبیعی جمعیت جامعه ای پایین تر از صفر باشد ، جمعیت این جامعه ، رو به نابودی و اضمحلال پیش می رود .

روش محاسبه ی نرخ رشد جمعیت به شرح زیر می باشد : که در آن r نرخ رشد طبیعی جمعیت ، جمعیت در سال پیش بینی ، جمعیت در سال پایه و n تعداد سال مورد محاسبه است .

(سالنامه آماری شهرستان چناران ، 1387 ) به این ترتیب نرخ رشد جمعیت طی دوره های 10 ساله برای جمعیت شهر چناران به شرح زیر محاسبه می شود: : 1345-55 : 1355-65 = 8.7 : 1365-75 =5 % : 1375-85 =3 % نمودار شماره 2- نرخ رشد سالانه شهر چناران در چهار دهه اخیر در نمودار روند نرخ رشد طبیعی ملاحظه می شود که در فاصله ی سالهای 45-55 بیشترین نرخ رشد طبیعی شهر شکل گرفته است .اما این روند نرخ رشد طی دوره های بعدی با آهنگی یکسان در حال کاهش است.نزول ناگهانی نرخ رشد جمعیت بعد از دوره ی 45-55 ،نمایانگر این موضوع است که توسعه ی اصلی شهر چناران در فاصله ی سالهای 45-55 شکل گرفته است که جمعیت به یکباره افزایش چشمگیری داشته است.( تبدیل روستا به شهر ) مقایسه نرخ رشد سالانه شهر چناران با کشور جدول شماره6:جمعیت ایران در سرشماری های 7 گانه 1335 الی 1385 ومتوسط نرخ رشد سالانه نمودار شماره3:متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت ایران در سرشماری های 7 گانه 1335 الی 1385 با نگاهی به نرخ رشد ایران و چناران مشاهده می شود که بعد از سال 1365 هر دو از یک الگوی تقریبا یکسانی برخوردار بوده اند و نرخ رشد بالای شهر چناران در سال 1355 نیز ناشی از توسعه شهر ، صنعتی شدن و مهاجرت کارگران بوده است.

1-1-2-1-3-3- جمعیت در گروههای سنی و مقایسه با سالهای قبل توزیع سنی جمعیت ، بررسی و طبقه بندی جمعیت یک جامعه به تفکیک سن ، که از روی سال تولد افراد صورت می گیرد را توزیع سنی جمعیت گویند.

جدول شماره 7- جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی ( 1355 ) (سرشماری نفوس و مسکن سال 1355، مرکز آمار ایران ) نمودار شماره 4 –جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی ( 1355 ) در سال 55 جمعیت بسیار جوانی داریم به طوری که حدود 50 درصد جمعیت را افراد کم تر از 20 سال تشکیل داده اندو همچنین شاهد هرم نامتوازنی در گروه های بالاتر از 20 سال شاهد هستیم و جمعیت شهر در گروه سنی 55-59 سال به کمترین مقدار خود می رسد .

جدول شماره8 - جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی ( 1365 ) (سرشماری نفوس و مسکن سال 1365، مرکز آمار ایران ) نمودار شماره 5- جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی ( 1365 ) در سال 1365 طبقه بندی گروه های سنی از 25 تا 75 ساله را تنها طی یک گروه 25 تا65 ساله داریم، جمعیت گروه سنی 0-5 سال نسبت به سرشماری دوره گذشته 5 برابر رشد کرده است و افراد کمتر از یک سال بیشترین تعداد را در گروههای سنی دارا هستند .این افزایش میزان موالید در سال 1365 را می توان ناشی از سیاست گذاری اجتماعی در زمان جنگ دانست .

جدول شماره 9- جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی و جنسی ( 1375 ) (سرشماری نفوس و مسکن سال 1375 ، مرکز آمار ایران ) نمودار شماره 6- جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی ( 1375 ) در سال 75 تمرکز جمعیت در گروههای سنی 5-9 سال و 10-14 سال است .جمعیت در گروه سنی 75 سال به بالا به کمترین مقدار خود می رسد .در مقایسه با سال 1355میزان جمعیت در گروه سنی 0 تا 4 سال کمتر است که نشانگر کاهش میزان موالید از سال 1355 تا 1375 است .این امر به دلیل تغییر سیاست های اجتماعی دولت پس از پایان جنگ تحمیلی است که خانواده ها را به داشتن فرزند کمتر تشویق کرده است.

جدول شماره 10 - جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی و جنسی ( 1385 ) (سرشماری نفوس و مسکن سال 1385، مرکز آمار ایران ) نمودار شماره 7 - جمعیت شهر چناران به تفکیک گروه های سنی ( 1385 ) در سال 1385 جمعیت شهر چناران بیشتر در گروههای سنی 15-19 سال تا 30-34 سال توزیع شده است که نشان از جوانی و جمعیت دارد.در مقایسه با سال 1375 ،سال 1385 دارای جمعیت کهنسال تری است .به طوری که توزیع جمعیت در گروههای سنی 55-59 سال و بالاتر افزایش چشمگیری داشته است .

-1-2-1-3-3- بررسی توزیع سنی جمعیت بر اساس تست ورتهایم ( Wertheim ) جمعیت ها را بر اساس ترکیب سنی آنها به 3 دسته تقسیم می کنند : دسته ی اول را جمعیت های دارای ساخت سنی جوان می گویند که در آن نسبت افراد کمتر از 15 ساله حداقل 40% کل جمعیت را تشکیل می دهد .

کشورها و شهرهایی که دارای باروری بالایی هستند عمدتا در این گروه قرار می گیرند .