مقد مه اشکال زندگی انسان ها معمولاَ به سه صورت شهر نشینی ,روستا نشینی و کوچ نشینی تقسیم می شود.
صرف نظر از جمعیت اندک کوچ نشین , جمعیت کشور ها , در روستا ها و شهر ها ساکنند .
در تفکر و نگرش سیستمی مناطق روستایی به عنوان یک سیستم , کلیت خود را از وظایفی کسب می کنند که زیر مجموعه های اولیه سیستم یعنی , انسان ساکن در روستا و محیط طبیعی در تقابل و ارتباط با یکدیگر نقش ایفا می کنند .
نظر به این که در هر سیستمی تغییر در نقش و وظایف یک جزء در کلیت سیستم اثر می گذارد , لازم است سازماندهی فضای زندگی با ساختار و مکانیسم هر مکان و استفاده از منابع زمینی در چار چوب واقعیت های نهفته در منابع صورت گیرد تا بر اساس قوام و تعادل ، سیستم لطمه نبیند .
محیط روستایی پذیرای تعداد مشخصی از جمعیت است و تعادل تا زمانی برقرار است که جمعیت بیشتر از توان های روستا نباشد.
محیط روستایی شامل محیط طبیعی یعنی مراتع , مزارع , باغات و محیط مسکونی یعنی بخش فیزیکی و کالبدی روستا است .
عدم توجه به کاربری بهینه در محیط فیزیکی و کالبدی , زیان محیط طبیعی را در پی خواهد داشت .
چه بسا ساخت و ساز بی رویه و ناموزون و پراکنده مسکن در روستا باعث نابو دی اراضی مرغوب کشاورزی شده است .
در همین حال مساکن روستایی ضمن وضعیت نامناسب از نظر اصول معماری و کیفیت ابنیه , با استقرار نا مناسب , توزیع نا مناسب خدمات و ناهمگونی و آشفتگی شبکه معماری را موجب شده است.
با توجه به مسایل فوق و مشکلات جانبی ناشی از آن مانند معضلات بهداشتی , طرح های بهسازی یا هادی روستایی تحت تاثیر کنفرانس ونکور کاناداکه بر بهسازی محیط روستایی و سکونتگاهها تاثیر داشته است مورد توجه قرار گرفت و تا کنون تعداد زیادی از روستا ها بهسازی شده و مطالعات طرح هادی روستا های دیگری انجام شده و یا در دست انجام است .
روستای صمدیه نیز با توجه به موقعیت و حجم جمعیتی و توان اقتصادی از جمله روستاهایی است که اجرای طرح هادی در آن ضرورت داشته و ایفای نقش بین راهی به آن اهمیت ویژه ای بخشیده است.
در این جا لازم می داند از همکاری و مساعدت مدیر و کارشناسان محترم معاونت عمران روستایی بنیاد مسکن خراسان , اعضای محترم شورای اسلامی روستای صمدیه و روستاییان کوشا که در طی انجام مطالعات این طرح بی دریغ یاری نموده اند سپاسگذاری گردد .
فصل اول شناخت و ارزیابی وضع موجود اجمالی شهرستان موقعیت جغرافیایی شهرستان شهرستان نیشابور درمرکزاستان خراسان رضوی دردامنههای جنوبی کوههای بینالود، یکی ازکهنترین مناطق ایران واز مظاهر تمدن عظیم اسلامی است ، که روزگاری مرکز خراسان نیزبوده است.
این شهرستان از دیرباز به علت موقعیت جغرافیایی و واقع شدن در مسیر جاده ابریشم همواره به عنوان مهمترین مرکز تجارت صنعت ، علم وکانون مبادله فرهنگی شناخته می شده وبه موازات وجود امکات طبیعی ، اقتصادی واجتماعی همواره مورد تهاجم اقوام و قبایل مختلف بوده وهجوم قوم مغول موجب ویرانی کامل آن شد.
شهر قدیم نیشابور در قسمت جنوب شرقی نیشابور فعلی گسترش داشته است.
شهرستان نیشابور در 6و ْ58 در تا 19 و ْ59 طول ودر 35و ْ35 تا 58و ْ36 عرض جغرافیایی گسترده شده است .
این شهرستان از شمال به شهرستانهای چناران وقوچان از شرق به شهرستان مشهد از جنوب به شهرستانهای تربت حیدریه وکاشمر واز غرب به شهرستانهای سبزوار واسفراین محدود شده و مساحت آن 8850 کیلومترمربع است.
مرکز این شهرستان، شهر نیشابور است و در فاصله 122 کیلومتری جنوب غرب مشهد، درْ47 و ْ58 طول وْ12 و ْ36 عرض جغرافیایی قرارگرفته است.
شهرستان نیشابور براساس آخرین تقسیمات آبان ماه 1382 دارای 5 بخش ، 16دهستان ، 571 آبادی دارای سکنه و597 آبادی خالی از سکنه بوده است.
جدول شماره 1 تقسیمات سیاسی این شهرستان را نشان میدهد.1 شهرستان نیشابور درسال1382، دارای 7 شهر به نامهای نیشابور، شهرفیروزه، دررود و قدمگاه و خرو ، چکنه وعشق آباد می باشد .
موقعیت سیاسی شهرستان نیشابور دز استان خراسان رضوی ، موقعیت سیاسی بخش میان جلگه در شهرستان نیشابور ، موقعیت سیاسی دهستان عشق آباد در بخش میان جلگه در نقشه های 1 و 2 و 3 نشان داده شده است.
2-1- ویژگی های طبیعی توپوگرافی ارتفات بینالود درشمال دشت نیشابور قرار دارد و در ادامه ی آن بلندیهای لیلا جوق ویال پلنگ در شرق ، در امتداد سلسله میان البرز درخراسان است که دارای جهت شمال غربی جنوب شرقی می باشد.
این شهرستان در دامنه جنوبی ارتفاعات بینالود و در شمال شرق کویر مرکزی قرار دارد که از شمال بینالود واز جنوب کوه سرخ آن را احاطه نموده است .
این دشت به صورت یک مثلث واقع شده است که راس این مثلث به طرف شمال شرق وقاعده آن به شهرستان سبزوار کشیده می شود و در جنوب شرق واقع شده است.ارتفاعات بینالود که در شمال دشت واقع شدهاند دشت نیشابور را از دشت مشهد جدا می کند که در غرب شهرستان حوالی روستای چکنه یک بریدگی درارتفاعات بینالود مشاهده می شود و ارتباط دشت قوچان و نیشابور را عملی می سازد بریدگی مهم دیگر درشرق شهرستان مشاهده می گردد که ارتباط دشت مشهد ونیشابور از طریق آن تحقق می یابد.
در جنوب دشت نخستین پیش کوههای رشته ارتفاعات کوه سرخ ظاهر میشود.
روی هم رفته می توان گفت که بیش از50 درصد وسعت این شهرستان را ارتفاعات اعم از کوه ودامنه و تپههای منفرد وبقیه را دشت نیشابور تشکیل میدهد.
به عبارت دیگر کل منطقه 7300 کیلومتر مربع است که4100 کیلومتر آن را دشت تشکیل می دهد.
زمین شناسی براساس تحقیقات صورت گرفته درمنطقه نیشابور ، قدیمی ترین سازندها متعلق به دوران چهارم زمین شناسی می باشد در قسمت جنوب این شهرستان ، تشکیلات ولکانیکی مربوط به دوره ائوسن می باشد و کنگلومراهای بلیوسن وسنگهای آذرین درونی دوران سوم قراردارد.
در جنوب شرقی شهرستان نیشابور کنگلومراهای بلیوسن همراه بالایه های قرمزرنگ میوسن و گنکلومراهای بالیوسن وتشکیلات شمشک دوره ژوراسیک قرار دارد و بعد از روستای دلبران لایههای قرمز میوسن به طرف مشهد ادامه دارد.
در قسمت شمال غرب نیشابور وکلانیهای ائوسن به همراه لایه های قرمزرنگ میوسن قراردارد.
کوه بینالود درامتداد شرقی کوههای البرز واقع شده است.
سلسله جبال البرز که دارای جهت شمال غربی جنوب شرقی است، در این منطقه جای خودرا به چینهای متعددی که دارای جهت شرقی غربی هستند میدهد.
ادامه این کوهها به سلسله جبال پامیر و هندوکش میرسد.
دربجنورد، قوچان و مشهد که کوههای البرز و پامیر به هم میرسند، ساختمان زمین شناسی منطقه بسیار پیچیده وکمپلکس است.
وجود گسل های متعدد سبب گردیده است که هسته مذاب مرکز زمین بالا بزند وسنگ های آذرین درونی را تشکیل دهد و دگرسانیهای مهمی (metamorphisme ) در سنگ های رسوبی قسمت غرب مشهد بوجود آورد.
کوه بینالود که نیشابور را از طرف شمال در برگرفته است، از قله به طرف دامنه به ترتیب از سنگ های زیر تشکیل شده است: 1- سنگ های آهکی مارن دار توام با آمونیت مربوط به دوره ژوراسیک فوقانی وکمی به طرف شرق سنگهای متامودفیک مربوط به دوره لیاس.
2- سنگ های مربوط به دوره پالئوزوئیک که اکثرااز آهک های بازوپایان وماسه سنگ های قرمز تشکیل شده است.
3- در حاشیه دشت رسوبات قاره ای دوران میوسن که از مارن های قرمزوسنگ های تبخیری تشکیل شده و چین خوردگی پیدا کرده اند، قرار دارد.
به طرف غرب منطقه مورد مطالعه سنگهای آتشفشانی دوران میوسن ظاهر میشود این سنگها اسیدی و غیراسیدی هستند.
(داسیت وآندزیت) مطالعه نمونه های سنگی که از منطقه جمع آوری شده است نشان می دهد که این سنگها به صورت قلوه سنگهای گردوبدون زاویه (نتیجه عمل آب) بوده وسنگهای آتشفشانی اسیدی ونیمه اسیدی ازشیست ها وبخصوص سنگ های آهکی وماسه سنگ تشکیل یافته اند.
پهنه بندی زلزله در میان رشته کوه بینالود گسلهای متعددی وجود دارد که جهت شمال غرب جنوب شرق دارند و این یکی از دلایل عمده زلزله های منطقه نیشابور است که شرح آن درذیل می آید: - درسال540 قمری (1145میلادی) زمین لرزهای با ویرانگری محلی ، برخی از ساکنین نیشابور را به فکرمهاجرت انداخت.
درسال649 قمری (1251میلادی) زلزله ای مجدداً قسمتهایی از نیشابور را ویران ساخت.
در بامداد 19صفر 669 هجری (17اکتبر 1270میلادی) زمین زلزله ای ویرانگر درنیشابور رخ داد که10000 تن از مردم جان باختند و سرانجام نیشابور را با کمی فاصله از جای قبلی آن دوباره ساختند.
درسال650 قمری (1209میلادی) زمین لرزه فاجعه باری که در سرتاسر بخش بزرگی از خراسان حس شد منطقه نیشابور را بطور کلی ویران ساخت و تنها مسجد ومیدان اصلی شهر سالم ماندند و در مجموع حدود 10000نفر کشته شدند.
و بالاخر در30جمادی الاول 808 قمری، 15ربیع الثانی 1084 قمری و سال1851 میلادی همچنان زلزله های متعددی درنیشابور رخ داده است .
شکل شناسی منطقه دشت نیشابور به شکل مستطیل کشیده وعمود برجهت شیب عمومی منطقه است.
این دشت در دامنههای پایین دست کوه بینالود قراردارد.
در این منطقه دو واحد بزرگ مورفولوژیکی قابل تشخیص است که خط فرضی مار برحسن آباد آهنگران آنها را از هم جدا می سازد.
- بخش شرقی حسن آباد آهنگران درقسمت های شمالی خود ، ازالحاق وپیوستگی مخروط افکنه تشکیل یافته است.
نوع رسوبات آن را قلوه سنگها تشکیل میدهند ومنشا آن دره های کوچک و متعددی است که از کوههای شمالی به طرف دشت نیشابور راه باز کردهاند می باشد.
قسمتهای جنوبی منطقه را خاک های واقع در طول رودخانه اصلی با امتدادشرقی غربی تشکیل داده است.
شیب عرضی منطقه حدود 1%بوده و از شمال شرق به جنوب غرب ادامه دارد.
مواد رسوبی بیشتر از نوع کولوویال بوده و قسمتی آبرفتی است.
از دامنه ها به طرف پایین دست خاک بتدریج ریزتر می شود به طوری که دامنه ها ازسنگ ریزه ها وقلوه سنگ ها تشکیل یافته اندکه به طرف پایین دست سنگین تر شده ودارای بافت متوسط می گردند.درمواردی که خاک های شور ظاهر می شوند این نظم کلی به هم می خورد زیرا این خاکها بابافتی سنگین، در روی نواری که به طرف شرق باریکتر میشود وبلافاصله درپایین دست منطقهای با خاکهای سنگریزه دار وقلوه سنگ دار قرارگرفته اند.
شهر نیشابور درمنطقه ای متشکل از خاک های بافت درشت وخاک های بافت ریز قرار دارد.
منابع آبها منابع آب شهرستان در دو بخش منابع آب سطحی و منابعآب زیرزمینی مورد بررسی قرار میگیرد.
الف - منابع آبهای سطحی تمامی جریانات سطحی شهرستان نیشابور در حوضهی آبریز کویر مرکزی ایران جریان داشته، عمدتاً بوسیله رود شور (کال شور) به عنوان زهکش حوضه و طویل ترین رودخانه شهرستان با جهتی شرقی غربی از حوضهی نیشابور به سمت کویر مزینان در سبزوار خارج می گردند.
ب - آبهای زیر زمینی مجموع تخلیهی سالیانه آب زیرزمینی در شهرستان نیشابور، حدود 8/903 میلیون مترمکعب است.
که از 1558 حلقه چاه عمیق، 175 حلقه چاه نیمه عمیق، 724 رشته قنات و 122 دهانه چشمه، استحصال و عمدتاً به مصارف کشاورزی و شرب می رسد.
اقلیم شهرستان نیشابور به طور عمده تحت تاثیر جبهه آب و هوای مربوط به دریای مدیترانه است که از غرب وارد کشور ایران می شود و همچنین شرایط مورفولوژی، اختلاف زیاد ارتفاع (2250 متر) بین حداکثر و حداقل منطقه و نیز جلوگیری قله بینالود از نفوذ آب و هوای گرم و خشک کویر قره قوم به دشت نیشابور ، سبب می شوند که آب و هوای منطقه متنوع و متغیر باشد.
حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت هوا در ایستگاه بار اریه به ترتیب 39 و 24- درجه سانتیگراد و متوسط سالانه آن 13 درجه سانتیگراد است.
در ایستگاه محمدآباد به ترتیب رقم های 42، 17- و 14 درجه سانتیگراد گزارش شده است.
گذاشتن اعداد و ارقام درجه حرارت هوا و میزان بارندگی سالانه در رابطه با دومارتن (I0 ضریب خشکی) و درجه نتایج حاصله در اقلیم نمای وی نشان می دهد که اقلیم منطقه تحت مطالعه از نوع خشک تا نیمه خشک است.
نزولات جوی منطقه به وسیله 15 ایستگاه باران سنج اندازه گیری می شود و از میان این 15 ایستگاه، تنها 8 ایستگاه دارای آمار طویل المدت هستند.
در ارتفاعات بلند بینالود نزولات جوی، بویژه در فصل زمستان به صورت برف است.
برفهای بینالود را تا اواسط فصل تابستان می توان مشاهده کرد.
مقدار نزولات جوی در ارتفاعات زیاد، و حداکثر 600 میلی متر برآورده می شود ولی در سطح دشت مقدار بارندگی به مراتب کمتر است.
حداکثر و حداقل بارندگی در ایستگاه های بار اریه و حسین آباد جنگل به ترتیب 336 و 152 میلی متر به طور متوسط در سال گزارش شده است.
پوشش گیاهی به گزارش سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان ، از مجموع 952156 هکتار سطح شهرستان نیشابور مساحتی حدود 554938 هکتار آن را منابع طبیعی تجدید شونده (جنگلها و مراتع) بخود اختصاص داده که نسبت به کل شهرستان 3/58 درصد می باشد.
جنگل از مساحت 554938 هکتار منابع طبیعی موجود شهرستان نیشابور 178773 هکتار جنگل که گونه غالب آن درخت ارس می باشد وجود دارد.
علاوه بر آن از سال 1340 تاکنون به منظور کویر زدایی، همه ساله قسمتی از اراضی کویر منطقه بذر پاشی شده و این برنامه ادامه دارد.
علاوه بر آن در سطح وسیعی از منطقه نهال گونه های مقاوم کویر غرس می گردد.
همچنین برای توسعه جنگلکاری از مناطق جنگلی مقادیر متنابهی بذر جمع آوری می گردد و برای نهالکاری نیز اقدام به احداث خزانه می شود.
1 مراتع مراتع شهرستان نیشابور 376165 هکتار می باشد.
شامل 250000 هکتار مراتع ییلاقی و 3500000 هکتار مراتع دشتی و میان بند و 48900 هکتار را مراتع بیابانی و دارای شنهای روان تشکیل می دهد.
پوشش گیاهی مراتع موجود شهرستان عموماً از درجات 3 و 4 به بالا بوده و مراتع درجه یک وجود نداشته و سطوحی اندک در درجه دو قرار می گیرد.2 در حال حاضر از مجموع مراتع شهرستان حدود 45000 تن علوفه خشک تولید می شود که خود بیانگر وضعیت بسیار فقیر مراتع شهرستان می باشد این مقدار علوفه بر حسب 2 کیلوگرم علوفه خشک در روز برای هر واحد دامی می تواند 80000 واحد دامی را برای مدت 9 ماه از سال و یا 2500000 واحد دامی برای یک فصل چرای 100 روزه را تامین نماید.
تعداد واحد دامی موجود در شهرستان که به نحوی از مراتع تعلیف می شوند اعم از دام سبک و دام سنگین چیزی معادل 1350000 واحد دامی می باشد و ظرفیت تولید علوفه مراتع هیچگونه هماهنگی نداشته و یکی از علل عمده تخریب و انهدام مراتع می باشد.
3-1- ویژگیهای انسانی سابقه تاریخی قدیمی ترین سندی که از نیشابور یاد می کند اوستاست که با واژه «رئونت» (racvanta) به معنی جلال و شکوه از آن نام می برد.
احتمالاً این واژه بعدها به کلمه ریوند تبدیل شده که هم اکنون نام بخشی از توابع نیشابور است.
در برخی از متون دوره اسلامی نام دیگر نیشابور، ابر شهر آمده است که مسلماً در دوره های قبل از اسلام به کار رفته است.
واژه نیشابور در دوره ساسانی همه جا به شکل « نیوشاپور» آمده است که به معنی کار خوب شاپور، یا جای خوب شاپور گرفته اند.
زیرا که شاپور دوم این شهر را تجدید بنا کرد.
البته چون یکی از چهار شهر کرسی نشین خراسان بود لقب ام البلاد هم برای خود کسب کرده است.
زمانی شاد یاخ هم گفته اند که در قرن سوم در زمان عبدالله بنطاهر اساس یافت..
برخی از مورخان زادگاه مزدک بامدادان را نیشابور دانستهاند.1 نیشابور از دوران باستان از مراکز مهم تجاری و صنعتی بوده است.
چنانکه قزوینی در کتاب خود آورده است « نیشابور آستان شرق است و همواره کاروان ها بدانجا فرود می آیند و در آنجا منزل می کنند.
» 2این شهر در مسیر جاده تجارتی ابریشم و در مسیر آمد و شد کاروانهایی که از شهرهای عراق به سمت ترکستان و خراسان و چین می رفتند.
قرار داشت.
علاوه بر تجارت این شهر از اهمیت صنعتی نیز بهره مند بوده چنان که صنایع پارچه بافی و ضرب سکه و معادن مختلف در آن رونق بسزایی داشته است.
در حوالی نیشابور مس، آهن، نقره و فیروزه استخراج می کرده اند.
در میان معادن این شهر معدن فیروزه شهرت جهانی داشته است.3از مطالعه تاریخ ایران پیش از اسلام چنین بر می آید که معادن فیروزه نیشابور در زمان داریوش نیز فعالیت داشته و فیروزه معادن نیشابور ، همراه با سایر سنگهای قیمتی ایران به بازارهای شرق و غرب فرستاده می شده است.1 نیشابور در گذشته و قبل از اسلام دارای نواحی وشهرهای بی شماری بوده است و این مسئله گویای عظمت و بزرگی این بخش از خراسان قدیم می باشد.
قدیمی ترین سندی که از نیشابور یاد می کند اوستاست که با واژه «رئونت» (racvanta) به معنی جلال و شکوه از آن نام می برد.
جمعیت شهرستان نیشابور در سال 1375 دارای 412904 نفر جمعیت بوده است.
از این تعداد 169131 نفر در نقاط شهری و 243206 نفر در نقاط روستایی زندگی می کنند.
حدود 40 درصد از این جمعیت شهری و 60 درصد آن روستایی می باشند.
سهم جمعیت شهرستان از کل جمعیت استان حدود 8/6 درصد می باشد.
از کل جمعیت روستایی این شهرستان 120074 نفر مرد می باشند ، که 49 درصد جمعیت روستایی شهرستان نیشابور را شامل می شود .
جمعیت روستایی زن ، 6/50 درصد کل جمعیت روستایی را تشکیل می دهند .2 نسبت جنسی در مناطق روستایی 5/97 می باشد که نشان دهنده زیاد بودن تعداد زنان نسبت به تعداد مردان است .
تعداد جمعیت این شهرستان در سالهای 55 ، 65 ، 75 به ترتیب 257498 ، 361890 ، 412904 نفر بوده است .
تعداد محصلین در این شهرستان از ابتدایی تا پیش دانشگاهی 75351 نفر می باشد.3در سال 1375 ، 7/41 درصد از جمعیت 10 ساله و بیشتر نقاط روستایی را افراد شاغل و بیکار (جویای کار) تشکیل داده اند.
در جدول زیر مقایسه نتایج سرشماری های آمارگیری های جمعیتی در ده سال گذشته نشان میدهد که جمعیت شهرستان نیشابور از 361890 نفر در سال 1365 ، به 412904 نفر درسال 1375 رسیده است.
رشد جمعیت شهرستان طی سالهای 65-55 و 75- 65 به ترتیب معادل 5/3 ، 3/1 درصد محاسبه شده است.
جدول شماره 2 : مقایسه جمعیت شهرستان نیشابور در سرشماری های مختلف1 نمودار شماره 1 : مقایسه جمعیت شهری و روستایی شهرستان نیشابور در سرشماری های مختلف1 تعداد جمعیت فعال شهرستان نیشابور در سال 1375 براساس سالنامه آماری سال 1382 به 307100 نفر رسیده است .
در این سال تعداد شاغلان بالغ بر 110453 (1/7 درصد کل شاغلین استان) بوده است .
4-1- ویژگی های اقتصادی کشاورزی و دامپروری کل اراضی کشاورزی شهرستان نیشابور بر طبق آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان در سال زراعی 1382 ، سطحی معادل 264828 هکتار را به خود اختصاص داده که از این مقدار 93839 هکتار (4/35 درصد ) اراضی آبی ، 61079 هکتار ( 6/23 درصد ) اراضی دیم، 12636 هکتار ( 8/4 درصد ) باغ و قلمستان و 97274 هکتار ( 7/37 درصد ) را اراضی تحت آیش در بر گرفته است .
شهرستان نیشابور در سال 1382 دارای 1088060 راس دام بوده است.
بیشترین میزان دام شهرستان را گوسفند و بره با 858000 راس به خود اختصاص داده که حدود 8/78 درصد کل جمعیت دام شهرستان است.
بز و بزغاله با 142000 راس 05/13 درصد ، گاو و گوساله با 88000 راس 08/8 درصد و شتر با 60 نفر 01/0 درصد دام های شهرستان را به خود اختصاص داده اند .
همچنین در سطح شهرستان 564 واحد بهره برداری کندوی عسل، 13 واحد بهره برداری پرورش کرم ابریشم ، 16 واحد مرغداری با 43 سالن و 34 استخر پرورش ماهی مشغول فعالیت میباشند.
صنایع و معادن بر اساس اطلاعات سالنامه آماری سال 1382 که توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان خراسان تهیه شده است تعداد کارگاههای صنعتی شهرستان نیشابور 2958 واحد گزارش شده است که از این تعداد 2037 واحد در نقاط شهری و 921 واحد در نقاط روستایی به فعالیت اشتغال دارند.
در سطح شهرستان 4 معدن با تولید سالانه 252037 تن در حال بهره برداری می باشند، که معادن در حال بهره برداری شهرستان عبارتند از : معدن آهک، سنگ گچ، سنگ لاشه، سنگ تزئینی، سنگ نمک و سنگ فیروزه.
خدمات و بازرگانی سومین بخش فعالیتهای اقتصادی شهرستان نیشابور بخش خدمات می باشد که براساس آمار سال 1382، تعداد جمعیت 10 ساله و بیشتر در این شهرستان 307100 نفر برآورد شده است.
از این تعداد جمعیت, 118228 نفر جمعیت فعال از نظر اقتصادی محسوب می شده اند .
جمعیت فعال اقتصادی شامل جمعیت شاغل با تعداد 110453 نفر ( 4/93 درصد) و بیکار با تعداد 7775 نفر ( 6/6 درصد) است .2 توزیع فعالیت های خدماتی در شهرستان نیشابور بیانگر آن است که شاغلان بخش خدمات 6/32 درصد از کل شاغلان شهرستان را تشکیل می داده اند .
از مجموع شاغلان بخش خدمات 1/27 درصد در گروه عمده فروشی و خرده فروشی ، 1/1 درصد در گروه هتل و رستوران ، 3/15 درصد در گروه حمل و نقل و انبارداری و ارتباطات ، 5/1 درصد در گروه واسطه گریهای مالی ، 5/1 درصد در گروه مستغلات و اجاره و کار و کسب ،1/21 درصد در گروه امور عمرانی و دفاع ، 5/18 درصد در گروه آموزشی ، 3 درصد در گروه بهداشت در مددکاریهای اجتماعی ، 6/3 درصد در گروه خدمات عمومی ، اجتماعی و شخصی ، 2/3 درصد در گروه دفاتر مرکزی و مستخدمان بوده اند .
شنـاسـایـی حـوزه نفـوذ 2 – شناسایی حوزه نفوذ 1-2 - تعیین حوزه نفوذ روستا حوزه نفوذ یک سکونتگاه مرکزی عبارت است از محدوده داخلی منطقه نفوذ آن مرکز که جهت فراهم آوردن کالاها و خدمات تحت پوشش آن قرار می گیرند.
شکل و اندازه منطقه نفوذ یک مرکز ، مستقیماً به جمعیت حوزه نفوذ کار کرد ، درجه تمرکز فعالیتهای اداری ، اجتماعی و اقتصادی و سطح دسترسی وسایل حمل و نقل به مناطق اطراف آن ، وابسته است .
سطح بندی مراکز جمعیتی و خدماتی و نظام فضایی پیشنهادی در طرح جامع شهرستان نیشابور1 بر اساس طرح فرادست طرح جامع شهرستان نیشابور که توسط سازمان مسکن و شهرسازی ( مهندسین فرافزا ) تهیه شده است ، همچنین طرح بهنگام سازی خدمات رسانی روستاهای خراسان شهرستان نیشابور که منطبق با طرح جامع شهرستان نیشابور می باشد ، سلسله مراتب سطح بندی در محدوده شهرستان نیشابور شامل 5 سطح می گردد ، که عناصر اصلی این شبکه خدمات رسانی عبارتند از : سطح یک ناحیه این سطح از اجتماع چند منظومه خدماتی تشکیل می گردد و کل حوزه سیاسی بعنوان یک ناحیه جغرافیایی شناخته شده است.
شهر نیشابور به عنوان مرکز ناحیه این سلسله مراتب را مدیریت مینماید .
سطح دو منظومه های روستایی این فضا در برگیرنده تعدادی از مجموعه های همجوار می گردد که تقریباً در محدوده سیاسی یک بخش واقع بوده و دارای ویژگیهای همگن نسبی و همیاری متقابل می باشد.
شهرعشق آباد در این مرتبه از سطح بندی واقع شده است .
سطح سه مجموعه های روستایی مجموعه های خدماتی شامل تعدادی از حوزه های خدماتی همجوار تقریباً در محدوده سیاسی یک دهستان واقع بوده و دارای ویژگیهای همگن نسبی و همیاری متقابل می باشد.
در سطح دهستان عشق آباد شهر عشق آباد در این مرتبه از سطح بندی ایفای نقش می نماید.
سطح چهار حوزه های عمران روستایی این حوزه ها از اجتماع چند آبادی هم پیوند در یک حوزه جغرافیایی پیوسته شکل می گیرند شعاع عمل برترین زمینه خدماتی که در مراکز حوزه های روستایی استقرار می یابند.
بیشترین نقش را در تعیین قلمرو این محدوده ها خواهند داشت.
دراین تقسیم بندی شهرک امام به عنوان مرکزحوزه عمرانی معرفی شده است .
سطح پنج روستاهای وابسته این روستاها در آخرین سطح سلسله مراتب قرار گرفتهاند و خدمات مورد نیاز خود را از مرکز حوزه تهیه می کند.
روستاهای صمدیه و گلشن در این سطح واقع شده اند و تحت پوشش روستای کوشک می باشند .
روستای صمدیه در سلسله مراتب سطح بندی در وضع موجود با نگاهی به طرح فرادست طرح جامع شهرستان نیشابور و بهنگامسازی خدمات رسانی روستاهای خراسان شهرستان نیشابورکه توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان تهیه شده است روستای صمدیه در نظام سلسله مراتبی خدماتی در سطح پنج واقع شده است که با توجه به دارا بودن بعضی از خدمات فضایی از جمله دبستان و مدرسه راهنمایی جهت استفاده از خدمات برتر آموزشی ، درمانی به شهرک امام و استفاده از خدمات اداری به شهرعشق آباد و شهر نیشابور مراجعه نموده و تحت پوشش آن مرکز می باشند .
دراین سطح بندی روستای صمدیه بدون حوزه نفوذ می باشد وفقط برای استفاده از خدمات آموزشی در مقطع دبیرستان به روستای تقی آباد و عشق آباد و شهرک امام مراجعه می نمایند .
نمودار شماره 2 موقعیت روستای صمدیه را در نظام سلسله مراتب سطح بندی خدماتی نشان می دهد نمودارشماره 2 : سلسله مراتب سطح بندی خدمات رسانی شنـاسـایـی روستا 3- شناسایی روستا 1-3-موقعیت جغرافیایی روستای صمدیه در فاصله30 کیلومتری ضلع جنوب مرکز شهرستان نیشابور واقع شده است .
براساس آخرین تقیسمات سیاسی آبان ماه 1382 این روستا در محدوه سیاسی دهستان عشق آباد از بخش میان جلگه شهرستان نیشابور قرار دارد.
روستای صمدیه در َ 46 ْ 58 طول شرقی و َ 01 ْ36 عرض شمالی واقع شده است.
ارتفاع روستا از سطح دریا 1152 مترمی باشد.
این روستا در منطقهای دشتی واقع شده است و از شمال و شرق به روستا های تقی آباد ومحمودیه غرب روستا نیز به روستا کوشک منتهی شده است.
همچنین طرف جنوب به روستای گلشن مشرف می باشد .
موقعیت روستای صمدیه در نقشه شماره 4 نشان داده شده است.
2-3 تعیین محدوده اراضی کشاورزی و منابع طبیعی وسعت روستاها تا حد زیادی بیانگر ویژگیهای محیط طبیعی و شرایط اجتماعی، اقتصادی آنهاست.
در نواحی که مسطح بوده ، خاک حاصلخیز و آب کافی در دسترس است روستاها معمولاً بزرگ هستند و برعکس در نواحی تپه ماهوری و کوهستانی که قشر خاک ناچیز است و حاصلخیزی خاک و بهرهدهی پایین است؛ روستاها کوچک هستند.
روستای صمدیه به دلیل واقع شدن در منطقه ای دشتی دارای بافتی گسترده بوده ونسبتاً پهن می باشد .
.از آنجائیکه سامان عرفی این روستا توسط اداره منابع طبیعی شهرستان نیشابور تهیه نشده و مطالعاتی در این زمینه صورت نگرفته , لذا محدوده عرفی روستا به صورت تقریبی و براساس اظهارات اعضای شورای اسلامی و با توجه به نقشه 50000 : 1 توپوگرافی منطقه مشخص شده است .
بدین ترتیب که روستا از شمال و شمال غرب به اراضی زراعی روستای کوشک به فاصله 3 کیلومتر محدود می باشد.
از غرب به اراضی روستای سعد آباد به فاصله 2 کیلو متر منتهی میشود .
از جنوب به فاصله1 کیلومتر به اراضی روستای گلشن متصل شده و اراضی روستای باقریه نیز در شرق در فاصله 2 کیلومتری روستا واقع شده است 3-3 ویژگیهای طبیعی 1-3-3- وضعیت زمین توپوگرافی و زمین شناسی الف – توپوگرافی روستای صمدیه درجنوب نیشابور و در دشت نیشابور در منطقه میان جلگه قرار گرفته است .
ارتفاع این روستا از سطح دریا 1152 متر می باشد .
با نگاهی به نقشه توپوگرافی 50000: 1 میتوان گفت ، در این منطقه ارتفاعات مهمی مشاهده نمی شود در واقع به علت دشتی و مسطح بودن منطقه ارتفاعات مهمی در نزدیکی این روستا به چشم نمیخورد.
بطوریکه در گذشته به دلیل موقعیت توپوگرافی منطقه وعدم وجود ارتفاعات قابل توجهی در این مکان و به منظور حفظ امنیت ، این روستا محصور بوده و به صورت قلعهای شکل گرفته است .
شیب کلی روستا نیز ازجنوب شرق به شمال غرب میباشد.
ب - زمین شناسی براساس تحقیقات صورت گرفته درمنطقه نیشابور ، قدیمی ترین سازندها متعلق به دوران چهارم زمین شناسی می باشد .
روستای صمدیه ، در منطقه ای دشتی و در قسمت جنوب شهرستان نیشابور واقع شده است .
در این منطقه وکلانیهای ائوسن به همراه لایه های قرمزرنگ میوسن قراردارد.
سنگهای آتشفشانی که مربوط به دوران میوسن می باشند ، اسیدی و غیراسیدی هستند.
(داسیت وآندزیت) مطالعه نمونه های سنگی که از منطقه جمع آوری شده است نشان می دهد که این سنگها به صورت قلوه سنگهای گرد و بدون زاویه (نتیجه عمل آب) بوده وسنگهای آتشفشانی اسیدی و نیمه اسیدی ازشیست ها و بخصوص سنگ های آهکی وماسه سنگ تشکیل یافته اند.
ج - پهنه بندی زلزله شهرستان نیشابور یکی از مناطق زلزله خیز استان خراسان است که در نزدیکی زون بینالود واقع شده است.
در رشته کوه بینالود گسلهای متعددی وجود دارد که جهت شمال غرب ـ جنوب شرق دارند و از دلایل عمده زلزله های منطقه نیشابور است .
با نگاهی به نقشه زمین شناسی 250000 : 1 سازمان زمین شناسی کشور می توان گفت در نزدیکی روستای صمدیه گسل اصلی وجود ندارد لیکن با توجه به اینکه شهرستان نیشابور در منطقه ای زلزله خیز واقع شده است ، وهمچنین مردم این روستا نیز از زلزله های زیادی که همراه با خسارت نیز بوده خاطراتی دارند ؛ لذا رعایت موازین استحکام ابنیه درمقابل زلزله ( آئین نامه 2800) برای کلیه ساختمانهای روستا الزامی است.
وضعیت توپوگرافی روستای صمدیه وپهنه بندی زلزله استان خراسان در نقشه شماره 4 و 5 نشان داده شده است 2-3-3- بررسی وضعیت اقلیمی آب و هوای یکی از عوامل مهم در چگونگی بهرهبرداری از منابع آب و خاک و تثبیت جمعیت مناسب می باشد.
این عامل می تواند در چگونگی معماری و شکل گیری فضاهای مسکونی نیز موثر واقع شود.
مطالعه آب و هوای هر منطقه نیز نتیجه ترکیب عوامل مختلفی است که تغییر یک یا چند عامل آن باعث پیدایش اقالیم مختلف و تنوع آب و هوایی شده و درنتیجه، تفاوت بین محیطهای مختلف را سبب می گردد و به این جهت در برنامه ریزیهای بلند مدت شناخت عناصر اقلیمی، یکی از مسائل مهم به حساب می آید.
چرا که عوامل و عناصر اقلیمی می توانند تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم همه جانبه ای را در پیشرفت و توسعه یا عدم آن داشته و الگوی خاصی از محیطهای زندگی و فعالیت انسانی را ارائه نمایند.
دما دما بعنوان یکی از موثرترین پارامترهای جوی مطرح است.
در مطالعه چگونگی درجه حرارت روستای صمدیه از آمار ایستگاه هواشناسی نیشابور استفاده شده است.
- متوسط درجه حرارت براساس اطلاعات موجود دمای میانگین سالانه این ایستگاه 74/12 درجه سانتیگراد گزارش شده است.
در این بین تیر ماه با 2/25 و دی ماه 24/0 درجه سانتی گراد به ترتیب بیشترین و کمترین میزان درجه حرارت را به خود اختصاص داده اند.
میانگین دما در گرمترین ماه سال (تیرماه) 2/25 درجه سانتیگراد و در سردترین ماه سال (دیماه ) 24/0 درجه سانتیگراد می باشد.تفاوت میانگین دمای سالانه این ایستگاه 96/24 درجه سانتی گراد محاسبه شده است.
- متوسط حداکثر و حداقل درجه حرارت بیشترین مقدار متوسط حداکثر درجه حرارت ایستگاه نیشابور مربوط به تیر ماه با 11/28 و حداقل آن مربوط به دی ماه با 25/4 درجه سانتگراد می باشد.
- حداقل و حداکثر مطلق به منظور مشخص شدن وضعیت تغییرات درجه حرارت در طول سال و تاثیر آن در فعالیتهای اقتصادی و معماری روستا، توجه به دو پارامتر حداقل و حداکثر درجه حرارت ضروری می باشد.
با توجه به آمار دوره 28 ساله ایستگاه نیشابور، حداکثر و حداقل درجه حرارت در این ایستگاه به ترتیب مربوط به تیر ماه با 21/36 و دی ماه با 51/4- درجه سانتیگراد گزارش شده است.
وضعیت درجه حرارت ایستگاه نیشابور در جدول شماره 3 نشان داده شده است.