بیان مسئله :
با وجود مطالعات علمی انجام گرفته هنوز به طور یقین نمیتوان اطلاعات دقیقی از تشکیل اولین دهات ایران و موضوع مشخص آنها به دست آورد . بنابراین نمی توان با استناد به شواهد تاریخی، جایگاه دقیق دهات اولیه ایران را معین کرد ، اما حداقل می توان از شکل اولین دهکده های ایران ، دریافت که قدمت آنها به 9000 تا 10000 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد1 بنابراین کشور ایران رامی توان یک کشور قدیمی از لحاظ گسترش روستاها دانست ، تا سالهای قبل از انقلاب اسلامی بیشتر جمعیت ایران را جمعیت روستایی تشکیل می داد ، اما بعد از انقلاب اسلامی به علت اهمیت ویژه ای که به نقاط روستایی داده شد و تعدادی از آنها به نقاط شهری تبدیل شدند ، اگر چه تعداد جمعیت روستایی طی دهه های گذشته رو به افزایش بوده است . بطوریکه جمعیت روستایی از 13 میلیون نفر در سال 1355 به حدود 15 میلیون نفر در سال 1345 و 5/17 میلیون نفر در سال 1355 و 22 میلیون نفر در سال 1365 و بالاخره به 23 میلیون نفر در سال 1375 رسیده است ، پیش بینی می شود . طی دهه های آینده به سیر صعودی خود ادامه دهه و در دو دهه دیگر یعنی در سال 1390 به 45 میلیون نفر برسد 2« باوجود کاهش 30 درصدی نسبت جمعیت روستایی به شهری طی دوره های سرشماری 1335 تا 1375 حدود 10 میلیون نفر به جمعیت روستایی افزوده شده است که نشان می دهد ، حتی به لحظ جمعیتی نیز اهمیت و جایگاه روستا و جامعه روستایی بالا رفته است .» 3
نه تنها از نظر سهم و وزن جمعیتی بلکه از نظر اقتصادی نیز جامعه روستایی اهمیت بسیاری دارد .4
آیا کمبود درآمد در محدوده مورد مطالعه باعث مهاجرت روستائیان شده است ؟ آیا کمبود اشتغال باعث مهاجرت روستائیان در منطقه شده است ؟
آیا وجود ناامنی باعث مهاجرت روستائیان در منطقه شده است ؟ آیا خشکسالی عامل مهاجرت روستائیان در منطقه بوده است ؟
مطالب فوق ابعاد مساله و اهمیت و جایگاه خاص روستاو زندگی روستایی را روشن می سازد و آشکار می سازد که «بدون توسعه کشاورزی ، رشد صنعتی یا موفق نخواهد شد و یا اگر موفق شود ، چنان عدم تعادلهای داخلی در اقتصاد ایجاد خواهد کردکه مشکلات فقر گسترده ، نا برابری و بیکاری قطعی خواهد شد . 1»
با توجه به بیان مساله و شناخت از بخش میان ولایت شهرستان تایباد موضوع پایان نامه « عوامل موثر بر مهاجرت های روستایی در بخش میان ولایت تایباد » انتخاب گردید ، تا با استفاده از منابع بالقوه ، بهره گیری از تحقیقات روستایی ، چگونگی مهاجرتهای روستایی و علل آن را بررسی نماییم .
2-1- ادبیات مربوطه :
« در غالب موارد و مسائل تا به امروز مطالعاتی انجام گرفته است در مطالعه هر شکل اجتماعی و هر نوع تحقیق ، محقق باید سعی نماید به مطالعاتی که قبلا در زمینه همان مسئله به انجام رسیده است ، دست یابد این بررسی مقدماتی ، محقق را از بسیاری از مخاطرات و مشکلات بعدی مصون خواهد داشت و نیز به او کمک خواهد کرد بهترین طرح و سهل ترین روش تحقیق را برای مسئله مورد مطالعه اش انتخاب نماید .» 2
از آنجا که یک تحقیق ثمر بخش بر دانش گذشته استوار است ، این مرحله کمک می کند تا از تکرار آنچه که قبلا انجام شده است ، جلوگیری گردد .همچنین ذکر مطالعاتی که با تحقیق مورد نظر هماهنگی اساسی دارند و آنهایی که نتایج مغایری با آن دارند سبب می شود که دانش و اطلاعات موجود در زمینه مربوطه به مساله تحقیق آگاه شود . در این مقطع می بایست بیشتر به تحقیقات و منابعی اشاره شود که حتی الامکان با موضع تحقیق ارتباط مستقیم داشته ، با مهارت اجرا شده و به روشنی گزارش شده باشد .1
در مورد مهاجرت و اثرات و عواقب آن تالیف زیادی صورت گرفته و مقالات زیادی نیز نوشته شده است . که به اختصار به برخی از آنها اشاره می شود :
دکتر یدا... فرید در کتاب جغرافیا و شهرنشینی در فصل دهم به بررسی عوامل رشد شهرها پرداخته و علاوه بر عوامل اقتصادی و اجتماعی عامل دیگری که سبب مهاجرت در کشورهای در حال رشد شده است را ملاحظات سیاستهای استعماری در آن کشورهامی داند که در تداوم روابط تولیدی نامنظم جامعه اثر می گذارد و حرکتهای موجی شکل روستائیان را به سوی شهر های بیمارگونه این کشورها شدت می دهد 2 .
ژان پیته در کتاب خود تحت عنوان مهاجرت روستائیان به تاریخچه مهاجرت در جهان اشاره می نماید . در مباحث بخش دوم که مهاجرت در جهان بررسی گردیده ، ویژگی مهاجرت روستایی در فرانسه ، مهاجرت برون کوچی در اروپا و در کشور های آمریکای شمالی ، مهاجرت در کشور های جهان سوم و نهایتا آینده مهاجرت روستایی بر شمرده است3.
دکتر مهدی جهانی در مطالعه ای که تحت عنوان مهاجرتهای روستایی در خراسان انجام داده است ، ضمن بررسی علل مهاجرت معتقد است که محدودیت منابع آب و خاک ، عامل محدودیت ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی بوده و اختلاف بین درآمد شهر و روستا را عامل اصلی مهاجرتهای روستایی بر شمرده و نیز عدم
توازن خدمات و مشکلات دسترسی به آن را از عوامل گرایشی به شهر نشینی دانسته است .1
دکتر سید حسن مطیعی لنگرودی در کتاب جغرافیای اقتصادی ایران – محدود بودن زمینه های تلاش و پویایی در موطن اصلی عامل مهاجرت می داند وی بیان میدارد که تنوع مهارت ها و فضاهای مورد نیاز این مهارت ها ، جابه جایی و مهاجرت انسانی را به دنبال دارد . نامبرده سپس به عوامل تصمیم به مهاجرت و توزیع فضایی مهاجرت می پردازد . 2
دکتر فریدون کامران در مقاله مهاجرت روستایی در کشور های جهان سوم ، تضاد سیاسی در سرمایه گذاری در بخشهای مختلف اقتصاد شهری جهت ایجاد کار ، مسکن ، خدمات بهداشتی و حمل و نقل را باعث مهاجرت بیشتر می داند و معتد است « برای جلوگیری از مهاجرت روستائیان نه سیاست سرکوب مفید است و نه تبلیغ و تشویق ، باید اقتصاد را درمان کرد »3
تحقیق مایکل ادوارد بناین (Michael Edward Banine) درباره یزد و فضای پیرامون آن می باشد. بنابراین در این تحقیق ضمن اشاره به تغییر و تحولات اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران در دهه 1970 (نظیر افزایش قیمت نفت و پیدایش صنایع جدید) تأثیر این تغییر و تحولات را در توسعه شهر نشینی مورد تأکید قرار داده اظهار می دارد که «یزد و محیط پیرامونش نیز از این تحولات بر کنار نبوده اند کما اینکه جمعیت شهر طی دهه 76-1966، پنجاه درصد افزایش یافته است. این افزایش جمعیت از سویی باعث تغییرات کالبدی مانند احداث خیابانها مراکز مسکونی جدید در شهر جدید یزد شده است و ا زسوی دیگر صدماتی به بخش کشاورزی در نقاط روستایی وارد آورده است.»[1]
حسین سلطانی زاده در کتاب مقدمه ای بر تاریخ شهر نشینی در ایران با تکیه بر عوامل تاریخی تحولات روابط میان نقاط شهری و روستایی و روند افزایش روستا گریزی را مورد بررسی قرار داده است.[2]
دکتر مسعود مهدوی در کتاب اصول و مبانی جغرافیای جمعیت در فصل نهم به مهاجرت می پردازد و به طبقه بندی مهاجرت و عامل و ویژگیهای مهاجرت و مهاجرتهای روستایی- شهری، روستایی و بین شهری اشاره می نماید.[3]
3-1- ارائه فرضیه :
به طور کلی فرضیه پرسشی است جهت یافته که انسان در برابر یک امر واقعی که از قبل برگزیده شده است مطرح می سازد.[4]
ساختن فرضیه بعنوان جزئی از طرح کلی تحقیق، محقیق را وادار می کند که درباره تحقیق بیندیشد و آنرا اصلاح کند «فرضیه یک تصور، گمان یا حدس آگاهانه درباره نتایج تحقیق است، فرضیه یک راه حل فرضی و یا نظریه ای است که باید ثابت شود و جوابی معقول برای مسئله تحقیق ارائه کند.»[5]
«بطور کلی فرضیه عبارتست از حدس معقول یا گمانی مبتنی بر مدارک موجود.[6]
در این زمینه آبلر، آدامز و گولد (Abler, Adams and Gould) اظهار کرده اند که «به منظور حل یک مسئله بطور عملی در مرحله اول محقق نیازی به طرح مسئله دارد، بنابراین اولین و مهمترین عنصر روش علمی که مورد ملاحظه قرار می گیرد شامل قاعده مند نمودن فرضیه می باشد، شناخت مسئله تحقیق و قاعده مندی فرضیه در واقع دو روی یک سکه هستند.»[7]
در این پژوهش در راستای صورت مسأله 3 فرضیه در نظر گرفته شده است.
اختلاف زیاد سطح در آمد در نواحی روستایی با نواحی شهری به افزایش روند مهاجرت کمک می کند.
خشکسالیها و کاهش نزولات جوی در منطقه مورد مطالعه موجب افزایش مهاجرت روستائیان به مناطق شهری شده است.
نا امنیهای چند سال گذشته به دلیل همجواری با کشور افغانستان و عبور قاچاق از منطقه مورد مطالعه موجب افزایش روند مهاجرت شده است