گزارش کارآموزی اجرای ساختمان مسکونی

مکان کار آموزی :

شرکت چکاد افزار گلستان

مقدمه :

در سالهای اخیر دانشجویان زیادی در رشته عمران سراسر کشور پذیرفته می شوند و به همین نسبت فارغ التحصیلان این رشته یعنی مهندسان عمران هم با سرعت پا به عرصه کار می گذارند .

مهندسی عمران شغلی پشت میزی نیست و یک فارغ التحصیل باید به امور اجرایی کاملا تسلط داشته باشد . در این بین دانشگاهها با  ارایه واحدهایی نظر آزمایشگاهها واجرا و واحدهایی نظیر اینها مخصوصا کارآموزی سعی در یاری دانشجویان برای تلسط بر امور اجرایی دارند . با این حال بسیاری مشاهده می شوند که از مهارت اجرا بهره مند نیستند .

امید است در سالهای آتی باتغییراتی در سیستم ارائه واحد عمران تعداد واحد های کاراموزی و ترمهای آن افزایش پیدا کند .

در اینجا جا دارد ازمهندس ضیایی و همکارانش در شرکت  البرز سازه شرق تشکر و قدردانی نماییم که مرا در طول دوره کار آموزی یاری فرمودند وبر اند

انواع ساختمان از نظر سیستم، باربری قطعات ساختمان و نوع مصالح به کار رفته در سیستم باربر ساختمان آنها را به پنج قسمت تقسیم می شود :

1- ساختمان با مصالح بنایی یا ماسونری یا ساختمان با دیوار باربر :

            دراین نوع ساختمان ها باربرهای کف و سقفها و دیوارها به دیوار منتقل شده و از دیوار به پی و از آنجا به زمین انتقال می یابد به همین خاطر این گونه ساختمان ها به ساختمان های با دیوار باربر نیز موسوم اند.

            از نظر مصالح دیوار باربر دیوارهای آجری، دیوارهای سنگی و دیوارهای با بلوک سیمانی را می توان نام برد. دیوارهای خشتی و گلی هم در بعضی از روستاهای دوردست هنوز کاربر دارد که چون مقاومت چندان برابر زلزله ندارند در حال منسوخ شدن بوده و ساخت آنها توصیه نمی گردد مگر در موارد خیلی ضروری و آن هم با ایجاد تسهیلات لازم.

            بر طبق آئین نامه ماده 2800 (طرح ساختمان در برابر زلزله) به علاوه ی طبقه زیر زمین می توان ساخت و چنانچه تعداد طبقات بیشتر باشد مجاز به ساخت این گونه ساختمان ها نیست.

2- ساختمان های اسکلت بتن مسلح :

            در این جا مانند قابهای فلزی بار توسط قاب عمل می شود. فقط جنس قاب از بتن مسلح می باشد منظور از بتن مسلح بتنی است که در داخل آن به تعداد لازم و کافی میلگردها کار گرفته شده و هر دوی مصالح (بتن و میلگرد) در مقاومت قطعه در برابر بتنهای فشاری مقاومت می نماید البته بتن در برابر تنشهای کششی مقاومت کرده و گاهی در مقابله با تنشهای فشاری هم با بتن مشارکت می کند.

مراحل اجرایی ساختمان :

            اجرای یک ساختمان را می توان به سه مرحله عملیات خاکی، سفت کاری و نازک کاری تقسیم نمود.

            عملیات خاکی شامل پیاده کردن نقشه تسطیح زمین، پی کنی، گود برداری، حفر چاه های فاضلاب و از این قبیل کارها می باشد .

سفت کاری :

            اصولاً به اجرای اسکلت بندی ساختمان مربوط می شود. که شامل پی سازی، دیوار چینی، عایق کاری، اسکلت بندی و ستون، تیرریزی اجرای سقف شیب بندی و از این قبیل مسائل می باشد.

نازک کاری :

            شامل کارهایی از قبیل اندودها، سفید کاری، کاشی کاری، سنگ نما، فرش کف ، موازییک یا سنگ پلاک، نقاشی، در و پنجره ، نماسازی ، شیشه ، لوله کشی ، نصب ادوات برقی و مکانیکی و سایر موارد تا تشکیل ساختمان خواهد بود.

پیاده کردن نقشه و عملیات خاکی :

            اولین مرحله از اجزای ساختمان، پیاده کردن نقشه می باشد که عبارت است از انتقال اندازه های روی نقشه در روی زمین با ابعاد و مقیاس طبیعی. معمولاً نقشه پی کنی یا پی سازی را در روی زمین پیاده می نمایند بهتر است قبل از پیاده کردن نقشه روی زمین مورد احداث تسطیح گردیده و کلیه مواد و خاکهای زائد و نباتی وریشه های احتمالی گیاهان، برداشته و از محل کارگاه خارج گردد.

پیاده کردن نقشه را می توان به دو صورت انجام داد :

با استفاده از دوربین نقشه برداری برای ساختمان ها با پلان بزرگ و متنوع

با استفاده از متر و طناب برای ساختمان های معمولی

در اینجا فقط روش استفاده از متر و طناب برای پایده کردن نقشه شرح داده می شود:

برای پیاده کردن نقشه وسایل مورد نیاز برای کار شامل متر، طناب میخ چوبی و گچ می باشد در صورتی که زمین دارای شیب باشد به شمشه، تراز و شاقول نیز نیاز
می باشد. منظور پیاده کردن زوایای قائمه در روی زمین است که با استفاده از قضیه فیثاغورت در زمین مثلث قائم الزاویه عمل پیاده کردن نقشه را انجام می دهیم . در مثلث قائم الزاویه مربع وتر برابر است با مجموع مربعات دو ضلع دیگر :

            حال اگر مثلثی داشته باشیم که طول و عرض اضلاع آن 5 متر و دیگر اضلاع آن 3 و 4 متر باشد ، مثلث حتماً قائم الزاویه خواهد بود. زیرا روش کار بدین صورت است که : یک محور مشخص را در نظر می گیریم بنابراین سه ضلع ساختمان معلوم و مشخص است که این محور را به وسیله میخ کوبی در دو انتهای آن و طناب کشی مشخص می کنیم.

            از یک نقطه معلوم A در روی یک محور که یک گوشه از کار می باشد، شروع می کنیم در این نقطه A میخ چوبی کوبیده و به دور آن طناب کشی نموده و یک سرطناب را در امتداد AB قرار داده و طرف دیگر طناب را در امتداد حدود عمود بر ان قرار می دهیم.

            از نقطه A به ول دقیق 4 متر در امتداد ثابت AB علامتگذرای می کنیم (نقطه B) سپس از نقطه A روی طناب و در امتداد AC به طول دقیق 3 متر علامت می گذاریم. (نقطه C) طناب را در امتداد AC آنقدر جابجا می کنیم تا فاصله BC دقیقاً 5 متر شود در این صورت محور AC عمود بر محور AB خواهد بود و زاویه قائمه ABC پیاده شده است به همین ترتیب می توان ساختمان را پیاده نمود. برای کنترل از صحت پیاده شدن بایستی مستطیل پیاده شده را در نظر گرفت و قطرهای اصلی آن را اندازه گرفته که بایستی با هم برابر باشند. چنانچه برابر بود عملیات به درستی انجام شده و در غیرن این صورت بایستی مجدداً کنترل شود.

            نقشه های ساختمان معمولا در دو جهت عمود بر هم محوربندی شده اند که این محورها در یک جهت با اعداد و در دو جهت عمود با حروف مشخص شده اند. هدف از پیاده کردن نقشه تعیین محل این محورها در روی زمین است که به توجه به ابعاد پی کنی و پی سازی و غیره این محورها برای پی کنی ، پی سازی نصب صفحه، ستون نصب ستون و دیوار چینی به کار می آید و چون در هنگام پی کنی این محورها از بین می روند، لذا آنها را تا فاصله 2 الی 3 متر به جلو و خارج انتقال داده میخ کوبی می نمایند تا در مواقع لزوم دیگر بتوان با استناد به آنها کارها را انجام داد . مسأله دیگر این است که از نظر کارهای ارتفاعی بایست یک نقطه ثابت و مشخص در روی زمین در نظر گرفت که ارتفاع بقیه نقاط ساختمان سازی نسبت به آن سنجیده شود ، این نقطه مشخص که به نمال می تواند با مشخص کردن محلی از دیوار همسایه باشد، با بتن ریزی با ابعاد دلخواه مثلاً 20*20 در 40 سانتی متر در نقطه خارج از ساختمان تعیین نمود.

عملیات خاکی در ساختمان شامل موارد زیر است :

1- برداشت خاکهای زائد و نباتی و ریشه کنی درختان و گیاهان و خارج نمودن آنها از محل مورد احداث

2- تسطیح و رگلاژ و در صورت لازم غلطک زنی و کوبیدن

3- پی کنی جهت اجرای فنداسیون (پی)

4- گودبرداری محل احداث زیرزمین

5- کانال کنی برای محل احداث کانال های تأسیسات

6- حفر چاه های فاضلاب

7- خاک ریزی کف اتاقها به میزان لازم در طبقه مجاور زمین طبیعی (طبقه همکف) با خاک مناسب و کوبیدن آنها با وسائل مناسب.

گودبرداری محل زیرزمین :

            به طور کلی از نظر اقتصادی و گودبرداری ها و پی کنی ها بایستی با وسایل و ماشین آلات گودبرداری مکانیکی انجام بپذیرد ولی در کارهای معمولی و کوچک ممکن است استفاده از ماشین مقرون به صرفه نباشد و انجام آن با وسایل دستی اقتصادی ترمی باشد.

            مسأله ای که در گودبرداری ها چه به صورت دستی و چه به صورت ماشینی را باید در نظر گرفت که خارج کردن خاک حاصل از حفاری به بیرون است.

            در پی کنی های انجام شده حداکثر ارتفاعی را که می توان خاک را با وسایل بالا پرتاب نمود 2 متر است، لذا چنانچه عمق گودبرداری بیش از 2 متر باشد
خاک برداری بایستی همانند شکل زیر به صورت پله به پله صورت گیرد تا بتواند با انتقال خاک از یک ارتفاع به ارتفاع دیگر خاک را از داخل گودال خارج نماید .

            در گود برداری هایی که با ماشین انجام می شود سطح شیب داری در مدخل گود ایجاد می شود تا محلی برای عبور کامیون جهت حمل خاک به خارج از گود به وجود آید .

پی کنی :‌

پی کنی جهت ایجاد فنداسیون ( پی ، شالوده ، فونیزه ) در داخل زمین ایجاد می شود .

پی کنی به توجه به نقشه های اجرایی و ابعاد پی ها و با در نظر گرفتن قالبها می باشد . مثلاً اگر قالب پی آجری به ضخامت  سانتی متر باشد چنانچه مربعی به ضلع 150 سانتی متر باشد اگر از هر طرف 15 سانتی متر جهت قالب بندی در نظر بگیریم ، بایستی ابعاد 180در 180 سانتی متر حفاری گردد .

پی سازی :

            نقش پی در ساختمان تحمل بارهای وارده از ساختمان و انتقال آن به زمین زیر آن است . بنابراین پی ساختمان بایستی دو خصوصیت زیر را دارا باشد .

1- جنس پی و نوع آن و ابعاد آن بایستی طوری باشد که خود بتواند بارهای وارده را با اطمینان کامل تحمل نماید .

2- ابعاد پی به ویژه طول و عرض آن باید به گونه ای باشد که بتواند با ایمنی کافی بار وارده را با توجه به مقاومت خاک به زمین انتقال دهد . بر حسب نوع ساختمان و خاک محل و موارد دیگر ، پی ساختمان را به صورت غیر مسطح و مسطح می توان ساخت .

پی های غیر مسلح :

            این نوع پی ها معمولاً برای ساختمان های با مصالح بنایی ( دیوار باربر ) کاربرد دارد، از نقطه نظر مصالح به کار رفته انواع و اقسام مختلف دارد .

شفته ریزی : شفته مخلوطی است از خاک محل ، شن و ماسه ، آهک و آب

پی های مسلح :‌

            پی های بتن مسطح برای تحمل بار دیوارها و ستون های بتنی به طور کلی برای انواع ساختمان ها کاربرد دارد و بسته به وزن طبقات ( تعداد طبقات ) و موقعیت آن در روی زمین و همچنین جنس و مقاومت خاک از یکی از انواع متداول فنداسیون های بتن مسطح می توان استفاده نمود .

            نحوه عمل فن ها از این قرار است :

            بار وارد بر آن را در روی یک سطح نسبتاً بزرگ خاک توزیع می نماید و در نتیجه شدت تنش وارده ( نیرو بر واحد سطح ) را کامل داده ،‌ تا خاک بتواند در کمال اطمینان وزن وارده را تحمل نماید . به عنوان مثال اگر مقاومت مجاز 2 کیلوگرم بر سانتی متر مکعب باشد و ستونی با مقطع 20*20 وزن 40 تن را بخواهد تحمل نماید تنش وارد بر ستون 100 کیلوگرم بر سانتی متر مکعب فرو می رود که اگر بخواهیم ستون را مستقیماً در روی زمین قرار دهیم و خاک تحمل نکرده و ستون در زمین فرو می رود بنابراین بار 40 تن را باید بر روح سطح بزرگتری که همان سطح پی است را توزع نمود تا تنش وارده به خاک از مقاومت پی مجاز آن کمتر شود و زمین بتواند آنها را تحمل نماید .

انواع فنداسیون های گسترده بتون مسلح :‌

1- پی های منفرد :‌

این فونداسیون ها بار تنها یک ستون را تحمل می کند .

2- پی های مرکب ( چند ستونی ) :

            این فونداسیون ها بار 2 یا چند ستون را تحمل می کند .

            این فونداسیون ها موقعی به کار می روند که معمولاً پی ها نزدیک به هم و عملاً در یکدیگرند تداخل نموده و یا خیلی نزدیک هستند .

3- پی دیوار ( نواری ) :

            این نوع پی ها معمولاً بار دیوارهای پیوسته بتنی و یا دیوارهای با مصالح بنایی یک ساختمان را تحمل می نمایند . گاهی در زیر ستون های کناری در مجاور ساختمان های دیگر نیز از این نوع پی استفاده می شود .

4- پی های کنسولی :‌

            این گونه پی ها در خطوط مجاور سایر ساختمان ها به کار می رود که با ترکیب با پی منفرد با ستون وسط جمعاً تشکیل پی های باسکولی را می دهند .

5- پی های حصیری یا شناور یا پی رادی ژنرال Raft Footing :

            بار ستون های متعدد و دیوارها به طور کل وزن کل ساختمان را تحمل کرده و به صورت یک دال پیوسته عمل می کنند تا بارها را در یک مساحت بزرگ
پخش نماید .

آرماتور گذاری :

            آرماتور به صورت میله گرد فولادی به قطرهای 6 الی 40 سانتی متر در بازار موجود هستند .

            سطح جانبی میله گرد ممکن است صاف بوده که به آرماتور ساده مرسوم است و یا اینکه به صورت آج دار باشد . آرماتورهای ساده و صاف علامت Q فی و آرماتورهای آج دار با علامت Q نمایش داده می شود .

            میله گردهای به قطر 6 و 8 و گاهی 10 میلی متری به صورت کلاف ولی
نمره های بالاتر به صورت شاخه های 12 متری تولید می شود میله گردهای تولید کارخانه ذوب آهن اصفهان به سه نوع هستند .

- میله گرد نوع A-I :

            از نوع ساده با سطح صاف و فولاد نرمه با مقاومت تسلیم حداقل 2400 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می باشد .

- میله گرد نوع A-II :

            آج دار با مقاومت تسلیم حداقل 3000 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می باشد .

- میله گرد نوع A-III :

            آج دار با مقاومت تسلیم 4000 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می باشد .

در بتن ریزی حجیم :

            برای اجرای آرماتوربندی قطعات بتن مسطح بایستی میله گردها را به
اندازه های لازم و بر طبق اندازه های نقشه بریده و بر طبق الگوهای ارائه شده در نقشه خم نموده و فرم لازم را به آن بدهند .

- برای خم کردم میله گردها از آچار مخصوص F یا گوساله و صفحه فلزی مخصوص که بر روی میز نصب میگردد ، ‌استفاده نمود.

- قبل از مصرف میله گرد باید با برس سیمی آنها را پاک و تمیز نود به طوری که زنگ زدگی و مواد خارجی از قبیل روغن در روی آن وجود نداشته باشد .

            البته مقدار کمی زنگزدگی میله گردها به شرط که به مرحله خودرگی میله گرد نرسیده باشد اشکالی ندارد .

- خم کردن میله گرد به هیچ وجه نباید توسط حرارت انجام گیرد زیرا در اثر حرارت از مقاومت و خواص میله گرد آن کاسته می شود .

            آرماتوربند با داشتن نقشه ابتدا برای هر موقعیت میله گرد را به طول مندرج در می آورد فهرست نقشه و به تعداد لازم بریده و سپس با گچ فواصلی را که در روی نقشه برای قسمتهای مختلف ذکر شده بر روی میله گردها بریده شده علامت گذاری می نماید و سپس با استفاده از ابزار کار لازم که همان میز کار و آچار F می باشند از محل های علامتگذاری شده فرم های لازم را به میله گردها داده و بر طبق الگوهای ارائه شده آنها را خم می کند .

1- آرماتورهای طول یا راسته :

آرماتورهایی اصلی هستند که به صورت طولی در تیرها ، ستوها و دال ها ،‌
پی ها دیوارها و شناژ ها به کار می روند .

            بایستی از آماتور آج دار استفاده شود معمولاً دو انتهای میله گرد قلاب یا خم 90 درجه می شود .

2- خاموت :‌

            جهت کلاف کردن آرماتورهای راسته تیرها و ستون ها مورد استفاده قرار
می گیرند که معمولاً به شکل چهار ضلعی می باشند . شکل های چند ضلعی و دایره نیز به ندرت کاربرد دارد .

            در ستون ها به ویژه در مقاطع دایره ای شکل گاهی به جای خاموت از کلاف دورپیچ استفاده می شود . خاموت ها معمولا‌ً از میله گردهای 6 یا 8 یا 10 می باشند و جهت سهولت کار از میله گرد ساده استفاده شده تا عملیات خم کردن براحتی صورت پذیرد . دو انتهای خاموت بایستی خم گردد .

3- ادکا :‌

            در قطعات خمشی ( تیرها ، داله های سقف ) در بعضی مقاطع همان مثبت و در بعضی مقاطع همان منفی داریم ، بنابراین میله گردهای کنشی ممکن است در قسمت بالا و یا پایین مقطع قرار گیرد .

            از این رو میله گرد طولی را در محل های تغییر علامت همان خمش به صورت شکل زیر خم نموده و در داخل کار قرار می دهند که به آن ادکا میگویند .

بتن ریزی :

            بتن ( Concrete ) یک حجم سفت سنگ مانند می باشد که از اتصال مواد غیر فعال یا بی اثر توسط خمیره سیمان و آب به دست می آید . این مواد غیر فعال دانه بندی نام دارد که از دو قسمت درشت دانه ریز دانه تشکیل گردیده است . بنابراین بتن عبارتست از سیمان دانه بندی ریز دانه بندی درشت و آب . دانه بندی معمولاً‌از شن و ماسه تشکیل می گردد .

            شن و ماسه یا به صورت طبیعی از بستر رودخانه ها یا معادل شن و ماسه تامین می گردد یا در کارخانه جات سنگ شکن با شکستن و خرد کردن والک نمودن سنگهای درشت به دست می آید .

            مصالح سبک وزن صنعتی و معدنی نیز برای بتن های سبک به عنوان دانه بندی به کار می رود که درجاهای که مقاومت مورد نظر نباشد مانند شیب بندی بام و پر کردن فضاهای خالی کاربرد دارد .

دیوارها :

            امروزه دیوارهای ساختمان معمولاً با آخر ساخته می شود ولی دیوارهای سنگی و بلوک هم تا حدودی کاربرد دارد . چون دیوارهای آجری به طور گسترده ای در ایران رواج دارد لذا جا دارد که راجع به آن بحث بیشتری صورت پذیرد . قبل از وارد شدن به بحث دیوار مختصری راجع به آجر و اصطلاحات مربوط صحبت می کنیم .

دیوارهای بتن مسلح بصورت مختلف در ساختمانها مورد استفاده قرار میگیرند :

دیوارهای حایل ، دیوارهایباربر، دیوارهای  زیرزمین ، دیوارهای غیرباربر  ، دیوارهای برشی

دیوارهای حایل:

  دیواری هستند ازبتن غیر مسلح ،عامل پایداری ومقاومت این نوع دیوار در مقابل فشارهای جانبی وزن دیوار میباشد .

دیوارهای باربر:

 دیواری که علاوه بر وزن خودش نیروی خارجی قائمی راکه ناشی از عکس العمل سقف ویا غیره است را حمل می کند. جنس این دیوار می تواند از مصالح بنایی ،بتن مسلح در جا ریخته وپیش ساخته باشد به این دیوارها دیوارهای غلتی نیز میگویند