دانلود تحقیق مرمت و احیاء مسجد فرح آباد ساری

ویژگی های جغرافیایی فرح‌آباد فرح‌آباد یکی از روستاهای تاریخی استان مازندران است که در طول (''1230 '47 ْ36) و عرض (''3 33 '06 ْ53)جغرافیایی واقع شده است که از طرف شمال به دریای خزر، از طرف مشرق به شهرستان نکا، از طرف جنوب به شهر ساری و رشته کوه‌های البرز‌مرکزی، و از طرف مغرب به شهرستان قائمشهر محدود می‌شود.

فرح‌آباد در 25 کیلومتری شمال شهر ساری در ورودی خزرآباد و در 3 کیلومتری ساحل دریای مازندران قرار دارد و از لحاظ دارا بودن راه‌های شوسه و جاده‌ های ارتباطی، یکی از مناطق غنی استان مازندران است که اکثر جاده‌های منتهی به آن از نوع آسفالته می‌باشند.

شناخت و مطالعه وضعیت اقلیمی فرح‌ آباد آب و هوای هر منطقه نتیجه ترکیب عوامل متعددی است که تغییر یک یا چند عامل آن باعث پیدایش اقلیمهای مختلف و تنوع آب و هوا می‌شود.

عوامل کنترل کننده آب و هوایی ایران به دو دسته محلی و بیرونی تقسیم می‌شوند.

عوامل محلی آنهایی هستند که در محل موجودند و از سالی به سال دیگر تغییر نمی‌کنند، مانند زاویه تابش‌خورشید، ناهمواری، پوشش‌زمین و ...

این عوامل در طول شب حاکمیت کمتری از خود نشان می‌دهند و عوامل دیگر دمای شب را کنترل می‌کنند که از سالی به سال دیگر تغییر می‌کنند.

بنابراین عوامل محلی به تنهایی نمی‌تواند وضعیت آب و هوایی یک منطقه را تعیین کند و نقش عوامل بیرونی را هم باید در نظر گرفت.

عوامل بیرونی آنهایی هستند که در داخل ایران مستقر نبوده و از بیرون وارد کشور شده و آب و هوای آنرا کنترل می‌کنند.

آب و هوا و اقلیم تا آنجا که با آسایش انسان رابطه برقرار می‌کند، نتیجه عواملی چون تابش‌آفتاب، دما و رطوبت‌هوا، وزش‌باد و میزان بارندگی است.

به طور کلی آب و هوای منطقه فرح‌آباد تحت تأثیر عوامل زیر می‌باشد : الف- نسلسله جبال‌البرز در جنوب و جهت امتداد شرقی – غربی آن ب- ارتفاع این منطقه از سطح آبهای آزاد پ- پوشش گیاهی طبیعی و جنگلها ت- نزدیکی به سواحل دریای‌خزر ث- طول و عرض جغرافیایی ج- جریانهای هوایی 1-2– ارتفاع ارتفاع پایین نواحی جلگه‌ای، اثرات عرض جغرافیایی را تا حدود زیادی خنثی کرده و موجب اعتدال هوا در این نواحی می‌شود.

اما در بخشهای جنوبی و جنوب‌غربی شهرستان در فاصله‌ای کم به سرعت ارتفاع یافته و کوههای البرز به صورت دیواره عظیم‌کوهستانی، تقریباً تمامی بخش جلگه‌ای را احاطه کرده‌اند.

وجود این دیواره کوهستانی مرتفع در اشباع مولکولهای بخار هوا و ریزش آن به صورت انواع بارش حائز اهمیت در شهرستان و منطقه است؛ چرا که این کوهستانها هنگامی که جریانهای هوایی مرطوب از سطح دریای خزر برمی‌خیزند، موجب ریزش بارش در منطقه می‌شود.

همجواری فرح‌آباد (به صورت مستقیم) با دریای مازندران موجب به وجود آوردن رطوبت‌ موجود در منطقه و فرح‌آباد می‌شود و این رطوبت هوا به دلیل پیامدهای اکولوژیکی حیاتی منطقه به طور غیرمستقیم حائز اهمیت زیاد است، علاوه بر رطوبت موجود در هوا باعث کنترل نوسانات دما نیز می‌شود.

شکل3 : حدود تقسیمات چهار گانه اقلیمی در ایران به همین دلیل نوسانات دمایی در طول شب و روز، ماه و سال نسبت به مناطق خشک و دور از دریا به مراتب کمتر است.

2-2- جریانهای آب و هوایی مؤثر بر فرح‌آباد فرح‌آباد مانند سایر نقاط مازندران در طول سال تحت تأثیر سه جریان عمده آب و هوایی و تعدادی جریانهای محلی قرار می‌گیرد، که هر کدام در فصل خاصی جریان داشته و ویژگیهای خاص خود را دارند.

این جریانها به شرح زیر می‌باشند: 1-2-2- جریان پر‌فشار سیبری درفصل زمستان، در فرح‌آباد، یک مرکز پرفشار سیبری تشکیل می‌شود که هوای بسیار سردی دارد.

از اواخر پاییز تا اوایل بهار ، موسم وزش توده‌های این جریان است.

مرکز پرفشار سیبری توده‌های هوایی سرد را به سمت جنوبی و غرب حرکت می‌دهد.

جریان فوق که هوای سرد و خشکی دارد، پس از عبور از فراز دریای خزر با جریانهای موجود در سواحل دریای خزر یعنی جریانهای مرطوب مدیترانه‌ای برخورد کرده و با تشکیل جبهه وسیعی موجب ریزشهای جوی به صورت برف و باران می‌شود.

2-2-2- جریان اسکاندیناوی این جریان آب و هوایی در مواقع مختلف سال به سواحل دریایی خزر و ایران می‌رسد منشأ آن کانونی است که بر فراز اقیانوس اطلس یعنی در قسمت شمالی آن تشکیل می‌شود و پس از عبور از شمال اروپا و کشورهای اسکاندیناوی مقداری از رطوبت خود را از دست می‌دهد.

این جریان پس از عبور از فراز دریای سیاه و دریای‌خزر مجدداً رطوبت کافی گرفته و در سواحل دریای خزر موجب بارش می‌گردد و در فصل بهار و زمستان هنگامی که این جریان با توده های قطبی برخورد می‌کند، موجب ریزش رگبار در بهارو پاییز و برف در زمستان می‌شود.

شکل4 : موقعیت فرح آباد در نقشه تقسیمات اقلیمی زمستانی و تابستانی ایران 3-2-2- جریانهای مدیترانه‌ای جریانهای مدیترانه‌ای از پاییز تا اواسط بهار بخش وسیعی از نواحی غربی و شمال ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

توده‌های هوای مدیترانه‌ای پس از عبور از فراز دریای مدیترانه، جذب رطوبت کرده و به صورت ابرهای باران زا به سمت غرب حرکت می‌کنند.

این توده‌های هوایی پس از برخورد با کوههای زاگرس قسمتی از رطوبت خود را فرو ریخته و بخش دیگر وارد فلات داخلی ایران و نواحی‌شمالی کشور می‌شود.

با توجه به جهت حرکت، رطوبت این توده‌های هوایی یعنی از غرب به شرق کاهش می‌یابد.

فرح‌آباد هم تا حدود زیادی تحت تأثیر این جریانها قرار دارد.

علاوه بر جریانهای مزبور در فرح‌آباد، جریانهای محلی آب و هوایی نیز وجود دارند که در نتیجه اختلاف فیزیکی هوا روی دریا و خشکی به وجود می‌آیند.

بدین ترتیب که در نتیجه انرژی تابشی خورشید، خشکیها زودتر از آب گرم شده و بازتاب حرارتی را پس می‌دهند.

به دنبال چنین شرایطی، هوای روی خشکی گرم شده به بالا صعود می‌کند، در این حال هوای روی آب که به نسبت خنک‌تر است به علت اختلاف فشارمحلی ناشی از تغییر فیزیکی دما به سمت خشکی جریان می‌یابد .

در نتیجه در ساعات بعد از نیمروز جریان ملایمی از سمت دریا به سوی خشکی می‌رود که به دلیل دارا بودن هوای نسبتاً خشک در فصل تابستان گرمای هوای ساحلی را تعدیل می‌بخشد.

3-2- دما (درجه حرارت) مقدار انرژی خورشیدی که در طول سال به هر نقطه از سطح زمین می‌رسد‌‌، به شدت تابش آفتاب در آن نقطه بستگی دارد و میزان گرما و سرمای سطح زمین عامل اصلی تعیین کننده درجه حرارت هوای بالای آن است.

در سردترین ماه‌های سال (دی و بهمن ) میانگین درجه حرارت هوا 5/6 تا 7 درجه سانتی گراد بالای صفر، و در گرم‌ترین ماههای سال ( تیر و مرداد ) در حدود 1/25 درجه سانتی گراد بالای صفر می باشد.

اختلاف درجه حرارت بین شب و روز چندان محسوس نیست و همین امر گرمای تابستان و سرمای زمستان را نیز تعدیل می‌کند.

مدت یخ‌بندان کوتاه است.

عموما" زمین‌های منطقه یخ نمی‌بندد، و سرمای سخت به واسطه رطوبت فراوان تعدیل می‌گردد.

در بعضی از ایام سال درجه حرارت هوا به واسطه وزش هوای گرم جنوب غربی افزایش می‌یابد.

4- 2- بارندگی هرچه هوا گرمتر باشد، مقدار رطوبتی که می‌تواند در خود نگاه دارد بیشتر می‌شود.

بنابر این اگر مقدار مشخصی از هوا با درصد مشخصی از رطوبت نسبی به مرور سرد شود، رطوبت نسبی آن افزایش یافته و در یک درجه حرارت که به آن نقطه شبنم می‌گویند، رطوبت نسبی هوا به 100% می‌رسد.

اگر این هوا باز هم سردتر شده و دمای آن به پایین نقطه شبنم برسد، دیگر قادر به نگهداری تمام رطوبت موجود در خود نبوده و مقدار بخار آب اضافی به شکل قطرات آب بر روی سطوحی که دمای آنها از نقطه شبنم کمتر است تشکیل می‌گردد.

وجود سلسله جبال‌ البرز در جنوب و ساحل دریای مازندران در شمال این منطقه صعود دو توده هوای مرطوب بر دامنه‌های پرشیب کوههای ساحلی را سبب شده و سرد شدن این هوا تا نقطه شبنم و یا پایین تر از آن، تشکیل سیستمهای ابری و متعاقباً وقوع بارندگی‌های شدید منطقه را موجب می‌گردد.

این منطقه مانند اکثر مناطق جلگه‌ای مازندران دارای بارندگی فراوانی است.

ارتفاع این دشتها 20- تا 20+ متر و میزان نزولات سالانه در آنها 600 تا 800 میلی متر می‌باشند.

در مناطق جلگه‌ای میزان بارندگی در فصل بهار نسبت به فصول دیگر کمترین مقدار داشته و بیشترین میزان بارندگی به فصول پاییز و زمستان اختصاص دارد.

همچنین در مناطق کوهستانی بیشترین میزان بارندگی به فصول بهار و زمستان اختصاص داشته و در فصل تابستان کمترین میزان بارندگی وجود دارد.

نزولات جوی سالانه در این مناطق، 300 الی 1400 میلی متر است.

نحوه توزیع بارندگی با ارتفاع (گرادیان بارندگی) در ناحیه فرح‌آباد بدین صورت می‌باشد که توزیع بارندگی در کوهستان از ارتفاع200 متری به بالا تابعی از وضع مورفولوژیکی منطقه بوده و در حوزه‌هایی که وضع مورفولوژیکی حوزه یک روند ثابت افزایش ارتفاع را دارا باشد، به تبعیت از گرادیان کاهش بارندگی مشهود است.

یعنی بدین صورت است که به ازای هر100 متر افزایش ارتفاع ، 25- میلیمتر از بارندگی آن کاسته می‌شود.

در ارتفاع بالای500 متر ریزشهای جوی در ماههای زمستان به صورت برف بوده که منبع بسیار مطمئنی برای تأمین جریان رودخانه‌ها در بهار خواهد بود.

5- 2- رطوبت هوا منظور از رطوبت هوا، مقدار آبی است که به شکل بخار در هوا وجود دارد.

بخار آب به وسیله تبخیر آب سطح دریاها و اقیانوسها و همچنین سطوح مرطوبی چون گیاهان وارد هوا می‌شود.

این بخار به وسیله جریان هوا و باد به بقیه قسمتهای سطح زمین منتقل می‌گردد.

هرچه هوا گرمتر باشد بخار آب بیشتری را در خود نگاه می‌دارد.

بنابراین به دلیل متفاوت بودن دمای هوا در مناطق مختلف به میزان رطوبت هوا نیز در سطح زمین به یک اندازه نیست.

حداکثر رطوبت هوا در نواحی خط استوا بوده و در جهت حرکت به طرف قطبین کاهش می‌یابد.

مقدار رطوبت موجود در هوا به طرق مختلفی از قبیل: رطوبت مطلق ،رطوبت مخصوص ، فشار بخار و رطوبت نسبی قابل بیان و اندازه گیری است که به مقدار خیلی زیادی نسبت به زمان و مکانهای مختلف تغییر می‌یابد.

رطوبت نسبی عبارت است از نسبت فشار بخار آب موجود به فشار بخار آب اشباع شده در درجه حرارت معینی از هوا می‌باشد .

به طور کلی رطوبت نسبی چند لحظه قبل از طلوع آفتاب که درجه حرارت هوا در حداقل می‌باشد (ساعت5/6 صبح) کمترین مقدار رطوبت نسبی در حداکثر درجه حرارت روز بین 2 الی 4 بعد از ظهر بوده و پس از این زمان ، افزایش رطوبت نسبی تا صبح روز بعد ادامه می‌یابد.

حداقل و حداکثر رطوبت نسبی فرح‌آباد بین 64 تا89 درصد متغیر می‌باشد.

همچنین این میزان در مناطق کوهستانی به نسبت پایین‌تری در نوسان است.

گرایش تقلیل رطوبت نسبی از شمال به جنوب بوده به طوریکه هر چه بیشتر از ساحل دریا دور می‌شویم میزان رطوبت نسبی نیز کاهش می‌یابد.

6- 2-باد چگونگی وزش باد در یک منطقه، عاملی مهم در تعیین جهت بناها ، تفکیک قطعات و نظام شبکه‌بندی دسترسی‌های شهری به شمار می‌رود.

بنابراین ضروری است که در مراحل مختلف طراحی شهری و معماری و به خصوص هنگام جهت استقرار قطعات معماری در شهر نه تنها نوع اقلیم و چگونگی تابش آفتاب منطقه مورد نظر بلکه جهت و سرعت وزش بادهای آن منطقه نیز مورد توجه +قرار گیرد.

به منظور آشنایی و پی‌بردن به چگونگی وزش‌باد در فرح‌آباد نخست سیستمهای کلی باد در سطح کشوراشاره شده و سپس بادهای مؤثر بر فرح‌آباد معرفی می‌گردد.

1-6-2- سیستم‌های کلی باد : ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود و قرار گرفتن در یک منطقه کم فشار نسبت به مناطق پرفشار شمال و شمال غرب به طور کلی در زمستان و تابستان در مسیر بادهای عمده قرار دارد.

در زمستان، فشار جو در منطقه ایران نسبت به فشار جو در آسیای مرکزی (سیبری) و اقیانوس اطلس کم بوده و به همین دلیل این منطقه در مسیر بادهای سرد آسیای مرکزی و اقیانوس اطلس کم بوده و به همین دلیل این منطقه در مسیر بادهای سرد آسیای مرکزی از یک طرف و بادهای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه از طرف دیگر واقع شده است.

هنگامی که این دو سیستم باد، همزمان با هم جریان دارند، بر روی ایران با هم برخورد نموده ودر اثر این برخورد توده های مرطوب جریان مدیترانه‌ای به وسیله برودت جریان سیبری اشباع شده و در نتیجه باعث ریزش برف و باران در کشور می‌شوند.

در تابستان نیز ایران از یک طرف تحت تأثیر باذهای اقیانوس اطلس که از شمال غرب می‌وزند و از طرف دیگر تحت تأثیر بادهای اقیانوس هند که ازجنوب شرقی می‌وزند قرار دارد.

لذا با توجه به مطالب فوق عمده‌ترین بادهای مؤثر بر فرح‌آباد عبارتند از: الف-ادهای غربی منطقه : باین باد تحت تأثیر توده هوای مدیترانه‌ای بوده و از بادهای باران‌زا در سواحل جنوبی دریای مازندران است که باعث بارندگیهای زمستانی می‌گردد.

از مشخصات رژیم بارندگی آن، بارندگی ممتد و خفیف است که معمولاً چندین ساعت طول می‌کشد.

ب-بادهای شمال غربی منطقه : این بادها تحت تأثیر توده هوای اقیانوس اطلس شمالی بوده و از شمال‌غرب وارد کشور می‌شود.

به نظر می‌رسد رگبارهای تند فصل پاییز و بهار تحت تأثیر این بادها رخ می‌دهد.

این باد باران‌زا می‌باشد.

پ-بادهای شمالی و شمال شرقی: بادهای مزبور تحت تأثیر توده هوای قطبی سیبری قرار داشته که از اواسط پاییز تا اواخر بهار در منطقه مورد مطالعه مشاهده می‌شود.

این بادها ذاتاً سرد و خشک است.

برخورد این باد با توده هوای مدیترانه‌ای در منطقه باعث نزول برف و بارانهای وسیع در منطقه، مورد مطالعه می‌گردد.

ت-بادهای ساحلی: این باد جزو بادهای محلی منطقه محسوب می‌گردد که معمولاً هنگام روز از اوائل صبح تا ظهر از دریا به سمت ساحل و برعکس، هنگام شب از ساحل به سمت دریا می‌وزند و این در صورتی است که منطقه مزبور تحت تأثیر جریانات جوی قرار نگیرد.

این باد سبب می‌شود که بخار آب تبخیر شده و از سطح دریای مازندران به سوی دشت و جلگه و ارتفاعات نواحی جنوبی منطقه (دامنه شمالی کوه البرز) منتقل شده و نفوذ رطوبت آن در اولین ارتفاعات دامنه شمالی ادامه داشته ولی در ارتفاعات بعدی به تدریج از نفوذ رطوبت آن کاهش می‌یابد.

بر اساس نقشه وزش بادهای منطقه فرح‌آباد درصد وزش باد بیشتر شمال غربی، غرب و شمال شرقی جریان دارد.

در حالیکه کمترین میزان شدت وزش باد مربوط به جنوب و جنوب شرقی می باشد.

شدت باد در اسفند ماه از جانب شمال شرقی و مغرب و در بهمن ماه از مغرب و در خرداد ماه از جانب شمال غربی و غرب و در اردیبهشت ماه از جانب غرب، با حداکثر سرعت بین12 الی16 کیلومتر در ساعت، در جلگه شهرستان و فرح آباد جریان دارد.

شناخت و یژگی های تاریخی فرح‌ آباد دانشمندان زمین­شناس معتقدند مازندران در اواخر دوران اوّل زمین­شناسی از آب سر برون آورد و در دوران سوم، کوههای البرز پدیدار گشتند که برآمدن کوهها موجب راندن آبها به شرق یا غرب و قطعه‌قطعه شدن دریای«تتیس»گردید که دریای خزر بازمانده­ای از این دریای برزگ است.

هِرودُت(484- 425 پیش از میلاد)درباره دریای کاسپین(خزر)چنین نوشته است: «...

دریای کاسپین دریای دیگری است که طول آن را کشتیهای پارویی در مدت 15 روز و عریضترین جای آن را به مدت هشت روز می­پیمایند.» تاکنون یکی از قدیمترین فسیلهای کشف شده از انسان در مازندران مربوط به کشفیات کاوشگران از جانب دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا است که در سال 1330 خورشیدی در دو غار به نام«غار کمربند» و«غار هوتو» در بهشهر مازندان کشف شد.

این هیأت درطول چهار هفته کار، کف سنگ­آهکی غار«هوتو» را حفر کردند و به آثاری از تمدنهای«عصرآهن خام» و «عصر برنز» و در عمق پایین‌تربه«عصر مس» و پایین‌تر از آن به«عصرسفال» و سنگ تراشیده دست یافتند.

در این قسمت از عملیات آثاری کشف شد که نشان می­داد انسانهای دوران مذکور، در دوره­ای خاص از مرحله شکار حیوانات گذشته و در دوره­ای دیگر به شبانی و رام کردن حیوانات و سپس به دوره زراعت رسیده­اند.

بیست‌پا پایین‌تر از طبقات مذکور، زیر یک قشر سنگریزه­های سخت دوره یخچالها، استخوانهای فسیل شده انسانهایی به دست آمد که ظاهراً دایره­وار کنار هم نشسته و طاق غار بر آنها فرود آمده بود.

با مطالعه آلات سنگی و استخوانهایی که در آن حوالی یافته شد چنین استنباط می­کنند که شاید اولین بار بشرکامل دراین حدود از جهان به کار کشاورزی پرداخته، و بساط تمدّن را در آن حوالی گسترانیده است.

از مشخصات غار«هوتو» دانسته شد که اسکلت انسانها از لحاظ استخوان­بندی و از حیث دست و پا فرق محسوسی با انسان کنونی ندارند و طول قدشان 170 سانتیمتر بوده است.

منتها جمجمه آنها کوچکتر و دندانهایشان همه سرپهن و آسیایی و مربوط به دوره علفخوارگی انسان بوده است.

با توجه به اینکه فاصله آخرین دوره یخبندان را با زمان حاضر بین پنجاه الی یکصد و پنجاه هزار سال دانسته­اند، عمر فسیل سه انسان کشف شده را در غار«هوتو»، هفتاد و پنج هزار سال تخمین زده­اند.استخوانهای کشف شده در این غار با استخوانهای نیمه انسان ما قبل تاریخ که پیشتر کشف شد و احتمالاً درهمین دوره می­زیست تفاوت آشکار دارد.

1-3-مردمان بومی مازندران قبل از آمدن آریاییها قبل ازسه هزار سال پیش از میلاد مسیح که قوم«آریا» به فلات ایران سرازیر شدند چهار گروه مشخص مردم بومی در این سرزمین به شیوه چادرنشینی، بیابانگردی و گله­داری و شکارزندگی می­کردند.

نام یک گروه از این گروهها به نام«مردها»(مارد- آمارد)است که بخشی از مازندران محل زندگی این گروه بومی بوده است.

شکل5 : نقشه تاریخی مازندران در زمان هخامنشیان درباره دین و زبان این گروهها اطلاع دقیقی در دست نیست، اما می­توان حدس زد که به گله‌داری، دامپروری، کشاورزی، ماهیگیری و شکار پرندگان اشتغال داشته­اند.

این گروهها از آهن، جوب، سنگ و دوکهای نخ­ریسی استفاده می­کرده­اند و به دریانوردی، ریسندگی و بافندگی، آهنگری، درودگری و کشاورزی آشنا بودند.

آریاییها به هنگام ورود خود به این منطقه به حرفه­های مردمان بومی نیازمند بوده­اند.

آریاییها به هنگام ورود خود به این منطقه به حرفههای مردمان بومی نیازمند بودهاند.

ماردها خود سه دسته بودند که سر دودمان آنها دستهای به همین نام، یعنی گروه«مردها» خوانده میشوند.

برخی از استادان، لاهیجان تا گرگان را محل زندگی گروه مردها میدانند؛ که قسمت جنوبی این سرزمین، حد فاصل دو شهر باستانی ساری و دامغان را«پاتشوارش» مینامیدند.

2-3-تپورستان باستانی، تبرستان و مازندران نام تپور را در کتابهای مورخان و جغرافیدانان و جهانگردان دوره پیش از میلاد و دوره میلاد و همچنین در کتابهای اروپاییان«تاپور» میبینم که فتحه و الف را در با یک حرف A مینویسند.

نام«تپور» در دوره ساسانی بعد از تحول زبان پهلوی اشکانی به پهلوی ساسانی به «تپر» و به هنگام تسلط اعراب، این سرزمین را به زبان عربی «طبر» و سرزمینشان را طبرستان خواندهاند که نام دیگر مازندارن است.

همچنین درباره وجه تسمیه طبرستان، نوشتهاند: «تاپوری اسم طایفهای جنگجو بوده که در طبرستان سکنی داشته و چون طبرستان را "طاپورستان"هم نوشتهاند.

معلوم میشود معنای این کلمه ناحیه قوم تاپوری میباشد.

و طاپورستان به مرور، طبرستان شده و در آن ازمنه تمام مازندران موسوم به این اسم بوده، اسکندرکبیر مدتها با طایفه تاپوری زد و خورد کرد و نتوانست مملکت آنها را متحد کند.

آخرالامر از این کار صرفنظر نمود.

«تاپور»اقوامی بودند که قبل ازآریاییها در مازندران(طبرستان)ساکن و مسکن آنان را تاپورستان نامیدهاند که بعدها طبرستان شده.

بنابر روایت«دلیوس»دوست آنتوان که در لشکرکشی شکل6 : نقشه تاریخی مازندران در زمان ساسانیان بر ضد پارتها همراه قیصر بود و از جمله فرماندهان لشکرش محسوب میشد، میان«ورا» و رود ارس که سر حد ارمنستان و آتروپاتی(آذربایجان)است 2400 استاد راه است، همه زمین آتروپاتی خرّم و خندان و برومند است، امّا ناحیه شمالی آن تمام کوهستان سرد سخت است و در آنجا جز قبایل کوهستانی کسی منزل ندارد؛ از قبیل:«کادوسیها، امردها، تاپورها و کوریتها» دیاکونوف در تاریخ ماد در قرن نهم(ق.م)ساکنین سواحل جنوبی خزر را بعد از هرکانه (گرگان)به ترتیب: تپوران، امردان، گلان، کاسپیان و در غرب کاسپیان ساکنین کادوسیان ذکر کرده است.

3-3- شهرهای تاریخی مازندران ابن خردادبه، جغرافیا نویس برجسته اسلامی دوره سوم هجری که فرزند یکی از ولایتداران تبرستان بود، در کتاب خود از شهرهای تبرستان چنین یاد کرده است: «درتبرستان شهرهای رویان و آمل و ساریه و شالوس(چالوس)و لازر و شرّز و طمیس و دهِستان و کلار و گیلان و بَدِشوارگر می‌باشد».

ابن رسته در سال 290 ﻫ - ق شهرهای تبرستان را چهارده شهر به ترتیب زیر آورده است: آمل، ساری، مامَطیر، تُرَنْجه، روبُسْت، میله، مرار کدیه(کدح)، مِهْروان، طَمیس، تَمّار، ناتل، شالوس، رویان، کَلار».

جیهانی در اشکال‌العالم(نگارش میانه سده چهار ﻫ - ق)شهرهای مازندران را شامل: «آمل، ناتل، سالوس، گلارویان، میله، ترجی، عین‌الهم، مامطیر، ساری، طمیشه آورده است».

در کتاب مسالک و الممالک اصطخری(مرگ 364 ﻫ - ق)شهرهای مازندران را«آمل، ناتل، شالوس، کلارویان، میله، برجی، چشمه‌الهم[عین‌الهم]ممطیر، ساری، مهروان، لمراسک و تمیشه»نوشته است.

شکل7 : نقشه تاریخی مازندران در کتاب سفرنامه ابن حقول 4-3-ساری پایتخت باستانی تبرستان پتشخوارگر(تپورستان، تبرستان، مازندران)تا پایان سده پنجم میلادی در مناسبات خود با ساسانیان استقلال خود را نگاه داشته بود.

شاهنشاه قباد اول نخستین کسی بود که این سرزمین را به زیر فرمان در آورد.

وی پسر بزرگتر خود کاووس را به جانشینی در پتشخوارگر تعیین کرد، اما این شاهزاده در زیر نفوذ تعلیمات مزدک بود و از وابستگی خود به مزدکیان برای تصاحب تاج و تخت بهره‌جویی می‌کرد.

پس از اینکه خسرو انوشیروان شاه شاهان گردید کاوس به اتهام توطئه به قتل رسید.

مردم تبرستان پس از چندی به شورش بسطام پیوستند و سمبات باگراتونی شورش این شهرستان را فرو نشانید پایتخت باستانی تبرستان شهر ساری بود.

5-3-فرح‌آباد در اسناد تاریخی شاه عباس در سال 1005 ﻫ - ق مازندران را مانند دیگر مناطق ایران از وجود یاغیان خالی نمود و امنیت را بر سراسر ایران برقرار ساخت.

او فرمان داد از فیروزکوه تا گرگان راهسازی شود که ساختن این راه در سال 1031 ﻫ - ق به اتمام رسید.

شاه عباس در سال 1021 ﻫ - ق دهکده«طاهان‌»‌را به شهر تبدیل کرد و در آنجا کاخهای زیبا، دکانها، گرمابه‌ها وکاروانسراها بنا نمود.

چندانکه دهکده طاهان در شاه، فرح و شادی آفرید و آن را «فرح‌آباد»نامید.

این شهر در دو سوی رودخانه تجن که از میان آن می‌گذشت با خیابانهای پهناور و ساختمانهای زیبا در سال 1025 ﻫ - ق رشک شهرهای جهان گردید.

«ژاک دومرگان»به نقل از«پیتر دو لاواله»درباره فرح‌آباد می‌گویند: «شاه امروز در فرح‌آباد بسیار خوش است و تقریباً فکری جز توسعه و زیبا کردن آن تا آنجا که بتواند ندارد.

شاه در مازندران سرزمین هموار فرح‌آباد را که از سوی شمال به دریا پیوسته است برای شهرسازی برگزید و کاخها ساخت و مردم را نیز به ساختن خانه‌ها و نیازمندیهای دیگر وادار کرد.

اگرچه اکنون شهر تا دو مایل از دریا دور است، ولی فکر می‌کنم کم‌کم با دریا هم مرز شود، شکل8 : ساری در نقشه جغرافیایی جیهانی در کتاب اشکال العالم شکل9 : ساری در نقشه جغرافیایی در کتاب سفرنامه ابن حقول تالیف 367 ه.ق زیرا این شهر روز به روز وسعت می‌یابد، محیط حصار فرح‌آباد طولانی است و با حصارهای روم و قسطنطنیه برابری دارد.

«درازای آن از شش کیلومتر کمتر نیست.

اسیران خارجی پیوسته د این شهر سکونت داده می‌شوند.

جمعیّت شهر بیشتر مسیحی یا گرجیانی هستند که به ساختن خانه‌ها و کلیسا مجاز هستند، این شهر که هنوز گاهواره است از گل و چوب تشکیل یافته و در آتش‌سوزی زود ویران می‌شود.» شهر با عظمت فرح‌آباد چندان دوام نکرد.

روسها در روزگار شاه عباس دوم و یا شاه سلیمان صفوی چند بار به این بندر هجوم آورده و شهر را سوزانیدند و مردم آنجا را به خاک و خون کشیدند.

«قزاقان ناحیه رود رن از راه دریا به فرح‌آباد پیاده شده و در آنجا خونریزی بی‌شمار کردند.» پترکبیر در زمان شاه عباس دوّم برای گشودن راه بازرگانی هشتصد نفر به ایران فرستاد.

آن هیأت تا قزوین آمدند، اما شاه آنان را به روسیه برگردانید، زیرا درخواستشان معافیت بازرگانی بود، تزار روسیه این رفتار را دلیل بر بیاعتنایی پنداشت، از این رو چند کشتی سپاه به مازندران فرستاد و آنان فرح‌آباد را آتش زدند.

«الکسی میخائیلویچ» پتر کبیر سفیری به دربار شاه عباس دوّم فرستاد، اما پادشاه به سفیر روی خوش نشان نداد.

تزار کینه به دل گرفت تا اینکه او در روزگار شاه سلیمان صفوی در سال 1079 ﻫ - ق ، شش هزار قزاق مأمور تاخت و تاز ایران کرد و این نیرو در قالب پناهنده و فراری در چهل ناو مسلح به توپ در سواحل گیلان و مازندران پیاده شدند.

آنان مدتی در فرحآباد و پیرامون آن ماندند و پس از آشنایی با وضع شهر و مردم آن و بهره‌مندی از محبت مردم آن در نیمه یکی از شبهای پاییزی سال 1079 ﻫ - ق به دستور فرمانده به مردم که در خواب آرمده بودند حمله و پس از کشتار همگانی و آتش زدن کاخ جهان‌نما قصر معروف شاه عباس بزرگ به دریا گریختند».

شکل10 : ساری در نقشه جغرافیایی جیهانی در کتاب مسالک والممالک اثر اصطخری «اسْتپانْ رازین» در اواخر سلطنت شاه عباس دوّم در بهار سال 1668 میلادی فرح‌آباد را نیز در حمله سواحل جنوبی دریای خزر به آتش و خون کشید.

شاه عباس دستور داد از فرح‌آباد تا ساری را که چهار فرسخ است سنگ فرش کنند و به میرزاتقی وزیر مازندران دستور داد که از ابتدای سوادکوه بر روی رودخانه‌ها پلها ببندند.

در سال 1017 ﻫ - ق هنگامی که شاه عباس در مازندران بود در ساری زلزله روی داد و بعضی عمارتها از هم شکافت و تلاطم در دریا حاصل شد.

در این هنگام قاسم‌خان سپهسالار مازندران بود.

شاه عباس در شب پنجشنبه 24 جمادی‌الاول سال 1038 ﻫ - ق در فرح‌آباد درگذشت و شاه صفی نوه او که به ولیعهدی تعیین شده بود جانشین او شد.

شاه عباس با شصت سال سن و 42 سال سلطنت، در مازندران شهرهای اشرف و فرح‌آباد را بنا نهاد.

ضمن اینکه در دهه آخر حکومت پدرش سلطان محمد خدابنده که مملکت از هر طرف در دست سپاه قزلباش بود سلسله صفوی به وحدت و امنیت رسیده بود.

شاه عباس از شاهان مقتدر تاریخ ایران بود و راههای شاه عباس در مازندران خود گواه علاقه او به این خطه می‌باشد.

شکل11 : رود خانه تجن در سال 1292 ه.ق ( عکس از آلبوم خانه ناصرالدین شاه) شکل گیری و قدمت مسجد فرح‌آباد و مستندات تصویری، تاریخی و الحاقات بنا در طول زمان 1-4- فرحآباد به روایت سفرنامه پیترد لاواله (جهانگرد ایتالیایی، 1025 ﻫ - ق) زنان و مردان مازندران دارای چشم و ابروی سیاه و موهای مشکی هستند و زنان هیچوقت چهره خود را نمیپوشانند و از صحبت با مردان امتناعی ندارند.

آنان مانند مردان این دیار در برخورد بسیار مؤدب و مهربان هستند.

مردم مازندران دوست دارند خانه خود را در اختیار مهمان قرار دهند و با آنان با کمال ادب و رأفت رفتار کنند، و من در هیچ جای دیگر دنیا ندیدهام مردم دهات آنقدر دارای تمدن و آداب و رسوم پسندیده باشند.

زیباترین نقطهای است که تا به حال در آسیا دیدهام و مردم آن متمدنترین و باادبترین مردمی هستند که ممکن است در دنیا وجود داشته باشد.

چهار فرسنگ بین ساری و شهر فرحآباد به اندازهای آباد و پر جمعیت بود که میتوان گفت این دو شهر به یکدیگر متصل بودهاند.

وزیر مازندران که این شهر و سایر مناطق این ایالات حکومت میکرد در فرحآباد به سر میبرد.

شاه نام فرحآباد را که مرکب از دو کلمه«فرح»به معنی نشاط و«آباد»به معنی دایر و برقرار است برگزید و عواملی که باعث ایجاد این شهر توسط شاه عباس گردید عبارت بوده است از عشق و علاقه به آبادانی و زیبایی مملکت و عشق به مازندران که مادرش اهل منطقه است و خودش همیشه میگوید خون مازندارانی در رگهایش جریان دارد.

کمربندی که در شهر«فرحآباد»کشیده شده مانند روم و قسطنطنیه بسیار وسیع و حتی از آنها نیز بزرگتر است، زیرا خیابانهای مختلف این شهر هر یک به طول یک فرسنگ هستند و ساکنان شهر که لحظه به لحظه بر تعداد آنها افزوده میشود از ملل مختلفی تشکیل شدهاند که اقلیت انها را مسلمان و اکثریت مسیحیان متعلق به ارمنی و گرجی هستند که هر قدر مایل باشند میتوانند کلیسابسازند.

خیابانهای فرحآباد تماماً پهن و طویل هستند و در دو طرف آنها خانههای متعددی قرار دارد.

در مقابل هر خانه چاهی است که آب باران به سمت آن میرود، زیرا درغیر این صورت این منطقه پرباران به زودی مبدل به باتلاق عظیمی میشود.

خانهها عموماً یک طبقه بوده و سقف آنها با«نی»های مرداب که به خوبی جلو نفوذ باران را میگیرند پوشیده شده است.

دیوار خانهها در فرحآباد از کاه و گل ساخته شده که بدون به کار بردن سنگ آن را مصرف کردهاند و فقط خانه شاه با آجر ساخته شده است.

بنای دیگر آجری کاروانسرای ناتمامی است که وزیر مازندران به من گفت اخیراً برای خوش آیند شاه فقط در ظرف پانزده روز آن را ساختهاند.

یک حمام عمومی نیز در این شهر وجود دارد.

به طور کلی تمام این شهر جدید التأسیس در گل و چوب و نی و کاه بنا شده و به مناسبت این غالباً آتشسوزی سرتاسر یک خیابان را از بین میبرد.

شکل12 : موقعیت فرح آباد در مسیر ارتباطی روستاهای اطراف در صورت وقوع حریق شاه اجازه نمیدهد جز با مصالح خوب خانهها را تجدید کنند.

به این ترتیب کمکم وضع ساختمانها دارد عوض میشود و گمان میکنم به زودی فرحآباد نه تنها یکی از بزرگترین و پرجمعیّتترین شهرها، بلکه زیباترین شهرهای سرزمین خواهد شد.

از وسط فرحآباد رودخانه کوچکی میگذرد که«تجن»نام دارد و در شهر ساری بر روی آن قایقرانی میکنند.

در داخل فرحآباد بر روی رودخانه پلی محکم قرار دارد.

2-4-فرحآباد به نقل از تاریخ خاندان مرعشی این فرحآباد در اصل "طاحون" بود.

«نواب همایون(شاه عباس)آن را دارالسلطنه خود و نام "فرحآباد" موسوم ساخت، در سنه احدی و عشرین و الف(1021 ﻫ - ق)بنای آن نهاد از گیلان خانه کوچ بسیار آورد و مردم شیروان قبل از آن بنا، بداانجا آورده بود مقام داشتند، و از گرجی و ارمنی و مسلمان و آرش و نخچیروانی ویهودی گرجستانی چندین هزار خانه آورده بود و شهر عظیم ساخته هنوز آبادان است، نه به آن قسم.» اسکندر بیک منشی درسال 1025 قمری درباره فرحآباد مینویسد: شاه عباس در کمال شگفتی و انبساط به ولایت دلپذیر مازندران بهشت نشان رسیده قصبات دلکش آن ولایت را به خرمی و سیر و شکار طی فرموده، در خطه ارم بنیاد فرحآباد که در ساحل دریای خزر واقع و قبل از این به«طاهان»موسوم بود لنگر انداخت و در منازل بهشت آسا و باغات فردوس نما که طرح طبیعت و معمار همت والای آن حضرت در آنجا طرح اندوخته بودند، مسکن ساختند ‌چون آن مکان زینت بخش لیاقت شهریت و استعداد تربیب داشت زیرا که رودخانه موسوم به «تجینهرود» در وسط آن بقعه جریان یافته، به دریا میریزد ...

همگی همت خسروانه به ترتیب و تعمیر آن بلده مصروف داشته، عمارت عالیه برمنازل مرغوب دولتخانه همایون واقع درکنار تجینه رود افزودند و چون در مدت اقامت همیشه فرح و سرور در خاطر نزدیک و دور افزایش داشت شکل13: موقعیت مسجد فرح آباد، کاخ جهان نما و رودخانه تجن در فرح آباد آن خطه هر سال در عمارات و باغات افزوده، بازارگاه و حمامات و مساجد و کاروانسراها بنافرموده، به فرح بخش را «فرحآباد» موسوم گردانید.

اتمام آن موفق گشتهاند و از بلده مذکور تا خطه ساری که چهارفرسخ است خیابانی طرح فرموده، بنابر کثرت بارندگی و گل ولای که از خواص امکنه دریاکنار، بتخصیص ولایت دارالمرز است، خیابان مذکور را سنگ بست قرار دادهاند که از معایب گل ولای معّرا و مبّرا بوده باشد و جمیع امراء و ارکان دولت و ارکان حضرت منازل مرغوب در اطراف خیابان و کنار نهر ترتیب دادهاند و به تصاریف ایام از اطراف و جوانب طبقات انام و اصناف خلایق روی امید بدان سوی آورده، در آن دارالسرور اقامت گزیده، هر طبقه و هر طایفه در طرفی منازل و محلات طرح انداخته و تالارها پرداختهاند، بنوعی که آب تجینهرود ازمیان حقیقیشهر میگذرد و پلعالی بر آن بستهاند و الیوم که تاریخ هجری به خمس و عشرین و الف رسیده، بتوجه عالی همایون، آن بلده طیبه از بسیاری عمارات دلگشا و باغات و بساتین فردوس نما و کثرت خلایق رشک بلاد عالم و مصر جامع است.