تحقیق مطالعات طراحی کلینیک تخصصی

1-مقدمه

بامطالعه تاریخ جوامع مختلف مشاهده می کنیم که انسانها در دوران های مختلف همواره متوجه ساخت بناهایی بمنظور مداوای بیماران بوده اند و از سالها قبل در شهرها و مراکز جمعیتی ساختمانهایی باعنوان درمانگاه احداث می شده است .

امروزه با پیشرفت علم پزشکی نیاز به فضاهای درمانی به مراتب بیشتر شده و در همه شهرها ساختمانهایی تحت عنوان بیمارستان ساخته می شوند که به فعالیتهای پزشکی می پردازند .

بیمارستانها نیز باید بتوانند جوابگوی نیازهای مردم باشند و به این دلیل باید مطالعات آماری صورت گرفته و سرانه نیاز به تخت بیمارستانی در شهر ها و جوامع انسانی مشخص شود که البته چنین مطالعاتی انجام پذیرفته است .

علیرغم این مسئله پیشرفت تکنولوژی پزشکی مسبب آن است که فضاهای بیمارستانی باید خود را با این پیشرفتها هماهنگ کنند بنابراین هر زمانی که تصمیمی برای

طراحی و ساخت یک بیمارستان اتخاذ می شود می بایستی که مطالعاتی راجع به نیازمندیهای فضایی آن بیمارستان انجام پذیرد تا ساختمانهای جدید بتوانند جوابگوی

تکنولوژی جدید باشند .

نیاز به بیمارستان در کشور

نظام درمانی ایران درچهار دهه اخیر دستخوش تغییرات  مهمی بوده است مهمترین تحول  در ساختار سارمانی نظام درمانی کشور تشکیل ورازت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در سال  1364د. به موجب تحول فوق، وزارت بهداشت و بهداری سابق به یک سازمان متمرکز و عظیم تبدیل شد که علاوه بروظایف بهداشتی و درمانی ،آموزش پزشکی و حرفه ای ذیرربط را نیز بر عهده گرفت . تردیدی نیست که تحول فوق خواه و نا خواه روند احداث و توزیع تخت های بیمارستانی را نیز تحت تآثیرقرارداد .

با روشن شدن وظایف دولتها در قبال تامین سلامت مردم و ضرورت ایجاد یک شبکه بهداشتی درمانی در سطح کشورو اقدامات ،اصلاحات و تحولاتی در جهان صورت گرفته  است  که حاصل تلاشهای مذکور عمدتاًبه بررسی نیاز جوامع تحت پوشش به خدمات بیمارستانی و توزیع منطقی تختها بر اساس حداقل نیازها در سطح کشور می پردارد .

این شبکه که با توجه به جمعیت روستایی و شهری و امکانات دولت در جهت تامین نیروی انسانی استقرارمی یابد شامل شبکه گسترده از واحدهای بهداشتی کوچک در سطح روستا تا مراکز درمانی بزرگتردر سطح شهرها که با تناسب به جمعیت تنظیم  و تعیین می گردد خواهد بود و در نهایت در راس استان شبکه ببمارسنانهای تخصصی و ی ضمن ارائه خدمات بهداشتی و درمان تخصصی به کار آموزش و تامین کادر متخصصین و پیشبرد امر پزشکی خواهد بود .

لازم به ذکر است اختصاص هر یک از بخشهای که  در نظر گرفتن کلیه عوامل موثر از جمله رشدجمعیت ن پرسنل ،کارآیی های موجود ،شبکه ارتباطی مرکز درمانی موجودو ویژگیها و بیماریها و بیماریهای بومی –منطقه ای خواهد بود .

با توجه به این مسئله که جمعیت شهر نشین به طور متوسط 2% بیمار روزانه دارند و از هر 1000نفر 20بیمار در روز و بالطبع 7000بیمار در سال خواهند داشت با توجه به نرخ رفرال 5% بستری  مراجعین و به (ضریب     بستری مراجعین در روز )  اگر میزان بستری با شرایط نوین توسط یک تا دو روز به طول بیانجامد برای یک شهر با جمعیت حدود 40000نفر به یک بیمارستان 40-30تختخواب احتیاج خواهدبود .

این برنامه به صورت واحدهای کوچک بهداشتی درمانی در سطح روستا ها ست که عمدتا به مسائل پیشگیری و درماتی سرپایی می پردازد در مرحله بعدی شهرستانهای کوچک با مراکز درمانی 30-40تختخوابی است که با پیش بینی یک کلینیک کوچک و امکانات تشخیصی با دستگاه های محدود و همچنین بخشهای پشتیبان درمانی نظیر جراحی و زایمان جوابگوی نیازهای شهرهای کوچک به انضمام بیماریهای ارجاعی از سطح روستا خواهد بود لازم به ذکر است اختصاص بیمارستان به مناطق کشور حاصل تحقیقات وسیع پایه ای و با در نظر گرفتن کلیه عوامل موثر از جمله رشد جمعیت برنامه ریزی جهت تامین پرسنل ،کار آیی تخت های موجود ،شبکه ارتباطی بین مراکز درمانی موجود ویژگیها و بیماریهای بومی و ...خواهد بود .

هم اکنون روند تخصصی شدن در بیمارستان های بزرگ موجود در شهرهای بزرگ نظیر تهران آغاز کده و همچنین رشد ایجاد مراکز تخصصی / تحقیقاتی همانند سایر شهرهای بزرگ جهان شناخت بیشتری یافته است این الگو که با توجه به حمعیت بالا و حضور نیروی متخصص پزشکی عملی و امکان پذیراست قادر خواهد بود علاوه بر ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در زمینه های تخصصی و تحقیقاتی به فعاالیت بپردازد و بار عمده آموزش وتاَُمین نیروی انسانی متخصص را بر دوش کشد .

با نگاهی به جمعیت شهرهای ایران و دسته بندی آنها تعداد 5 شهر با جمعیت بالای یک میلیون و 47کشور با جمعیت بالای صد هزار نفر و 455شهر زیر 100هزار نفر جمعیت خواهیم داشت و از آنجا که نیاز عمده به خدمات درمانی عمدتاً در شهرهای کوچک چشمگیر است .همچنین به دلیل قرارگیری این شهرها بعد از روستاها و حجم بیماردهی روستا به علت نیاز به خدمات تشخیص جراحی و احیاناً بستری افزایش یافته و لزوم ایجاد مراکز درمانی یا ظرفیت 40تخت را ضروری می سا زد و لذا ایجاد و تکمیل بیمارستانهای کوچک در شهر هایی که فاقد خدمات درمانی اولین و موثر ترین گام در جهت حل معضل درمان و بهداشت کشور خواهد بود .

لازم به ذکر است این بیماریها به دلیل برخورداری از فضاهای کافی درمان سرپایی ،تشخیص و مکمل درمانی نظیر جراحی و زایمان ،...قابلیت توسعه تا 60-50تخت بستری را بدون افزایش قسمتهای فوق ،خواهند داشت نتیجتاً پیش بینی توسعه در زون بستری در طراحی مقدماتی ضروری می باشد .

1-بررسی نحوه توزیع منطقی تختهای بیمارستانی در کشور ،تالیف سازمان برنامه و بودجه ،بیژن دفتری ،نشریه 29 خرداد1353

هم اکنون با اثر حفظ و ادامه الگوهای قدیمی طراحی بیمارستان خصوصاً در زمینه تجهیزات و تاسیسات ،مشکلات تامین نیروی انسانی ،عدم پاسخگویی به تکتولوژی و روشهای درمانی نوین دائما از بهره وری این مراکز کاسته خواهد شد .لذا در این مقطع لزوم باز نگری الگوهای قدیمی با توجه به تجارت کشورهای پیشرفته و امکانات و ویژگیهای شرایط کشور احساس می‌گردد.

در برنامه ریزی فیزیکی بیمارستان ها، عدم توجه به برنامه ریزی حداقل فضای مورد نیاز برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی علاوه بر تحمیل هزینه از نظر ساخت و ساز ،موجب افزایش بارز هزینه‌های تجهیزاتی ،نگهداری ،نیروی انسانی و در نهایت موجب کاهش بهره وری از بیمارستان خواهد بود که پیامدهای این مسدله در دراز مدت خصوصاًدر زمینه‌های تاسیساتی کاملاًمحسوس خواهدبود.

با توجه به آمار اعلام شده در مورد تعداد پزشکان و همچنین شاخص تعداد تخت ‌های بیمارستانی موجود در کشور (به ازا هر 1000نفر5%پزشک و به ازا هر 1000نفر 7/1تخت بیمارستانی )که در مقایسه با استانداردهای جهانی (به ازای هر 1000نفر 3پزشک و به ازا هر 1000نفر 15تخت بیمارستانی )و با توجه به عدم کارایی بالای این بیمارستانها هنوز فاصله زیادی بین این معیارها باقیست که می‌بایست با یک برنامه ریزی درست و سریع به حداقل خود‌ برسد ضمن این که با توجه به رشد جمعیت که در دراز مدت می تواند به عمیق تر شدن این خلا بینجامد لازم است ارائه طریق به تحوی باشد که این معضل هر چه سریعتر با اجرای پروژه‌هایی که ساخت و ساز آنها ضمن کوتاه‌ترین مدت با پایین‌ترین هزینه و بالاترین بهره وری عملی است که انجام پذیرد .

بیمارستانهای کوچک 40تا 30تختخوابی به دلیل برخورداری از مساحت کم و استقرارشان در شهر کوچک که مشکل محدودیت زمین ندارند می‌توانند به صورت گسترده و در نتیجه دارای الگوهای ساخت ساده باشند .ضمن این که این گستردگی امکان استفاده از نور و تهویه طبیعی را فراهم ساخت و تا حدودی از هزینه‌های اضافی تاسیساتی و تجهیزاتی خواهد کاست .اکنون با توجه به هزینه های بالای تجهیز و نگهداری دراز مدت تایسیات بیمارستان می‌توان با بررسی شرایط اقلیمی منطقه و مصالح موجود عملی ترین و با صرقه ترین سیستم را ارائه نمود .

در مرحله تعدی با تکمیل و توسعه بیمارستانها در شهرستانهایی با جمعیت بالای 100هزارنفر که با تناسب جمعیت از 100تا 200تختخواب متفیر میباشد می‌توان خدمات بیشتری در زمینه بهداشت درمان و ختی آموزش پزشکی در اختیار مردم قرار دارد .این بیمارستانها با امکانات وسیع‌ترنی در زمینه‌های تشخیص نظیر سی تی اسکن ، آنژیوگرافی ،.....و با جراحی های تخصصی تر قادرند ضمن کاهش بیماردهی به شهرهای بزرگ که پاسهگوی نیازهای شهرستاهای کوچک نیز باشند .

درشرایطی که عمدتاًبار مراجعات مکرر به بیمارستانها ناشی از عدم رعایت به بهداشت ،فقرغذایی ،آلودگی محیط و عدم آشنایی مردم با مسائل بهداشتی است و با توجه به شاخصهای مراجعه به خدمات بهداشتی با درمانی با درنظر گرفتن 1000نفر در طول یک سال در ایران و مقایسه آن با استاندارد جهانی (مراجعه 2500بار در طول یک سال در ایران و 4000بار در جهان در زمینه خدمات بهداشتی )و (مراجعه 7000بار در طول یک سال در ایران و 5000بار در جهان در زمینه خدمات درمانی )به طور کلی می توان نتیجه گرفت که یکی از معضلات اصلی در این زمینه کمبود فضاهای ارائه دهنده خدمات بهداشتی در جامعه می‌باشد که درنهایت بار سنگینی را بر دوش خدمات درمانی می‌نهد اکنون با توجه به لزوم اولویت بهداشت بر درمان و درمان سرپایی بر درمان بستری تاکید بر درمان بستری تاکید بر ایجاد فضاهایی با عملکرد خدمات بهداشتی که عمدتا بستگی زیادی به وسائل و تجهیزات پزشکی ندارد .می‌تواند فدم موثری در زمینه حل این مسئله باشد .

با توجه به آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت ،و آموزش پزشکی ،هزینه نگهداری هر تخت بیمارستانی  به علت بهره وری کامل به 15میلیون ریال در سال می‌رسد .

امروز با توجه به توسعه تکنولوژی پزشکی و تجهیزات نوین نزدیک به 70درصد معالجات به درمانهای سرپایی تخفیف یافته اند. کوتاه شدت مدت بستری بعد از عمل در سالهای اخیر با استفاده از شیوه‌های نوین تشخیص و جراحی نظیر لاپارسکوپی سنگ سالهای اخیربا استفاده از شیوه‌های نوین تشخیص و جراحی نظیر لاپارسکوپی سنگ شکن ،آنژیوپلاستی همچنین استفاده از لیزر در جراحی‌ها در تغییر و تحول الگوهای قدیمی بی تاثیر نیست .در زمینه خدمات تشخیص ممکن است باتوجه به تجهیزات جدید نظیر سی‌تی‌اسکن / سونوگراقی / ام آر ای و....با افزایش فضای فیزیکی روبرو باشیم با توجه به پیامدهای تشخیص  سریع از مشکلات موانع بعدی کاسته‌ایم .

اکنون با طرح رومینک –این (نگهداری نوزاد در اتاق مادر )تا حدود زیادی به بخش نوزادان کاهش یافته است .

همچنین حهت اجتناب از بستریهای غیر ضروری و طولانی که یکی از پر هزینه‌ترین بخشهای بیمارستان است با آموزش همراهان و طرحهای بستری در منزل می‌توان این زمان را به حداقل رساند از آنجایی که عمده خدمات پشتیبانی بیمارستان معطوف به بخش بستری است لذا با کاهش بستری ها بخش خدمات

پشتیبانی نظیر رختشویخانه ،آشپزخانه ،تاسیسات ،...کاهش چشمگیری خواهدداشت . [1]

1-بررسی نحوه توزیع منطقی تختهای بیمارستانی در کشور ،تالیف سازمان برنامه و بودجه ،بیژن دفتری ،نشریه 29 خرداد

برآوردنیاز به تخت بیمارستانی و پزشک :

با مراجعه به آمار نتیجه گیری می‌شود که درسال 1376تعداد بیمارستانها و موسسات پزشکی 681 و تعداد تخت ثابت بیمارستانی 96148و تعداد تخت فعال بیمارستانی 82588تخت که در جمع 178736تخت بوده و نتیجه گرفته می‌شود که درازا 65000000 نفر جمعیت به ازا هر تخت بیمارستانی 363نفر2جمعیت وجود دارد.بنابراین با جمعیت فعلی ایران در سال 1381که 65000000 نفر می‌باشد و با در نظر گرفتن رشد توسعه تعداد تخت به ازا هر 100نفر جمعیت یک تخت بیمارسنانی لازم خواهدبود یعنی 650000=100÷65000000تخت بیمارستانی و اگر فرض بر این باشد که بیمارستانها 200تختخوابی باشند در حال حاضر تعداد 3250بیمارستان 200تختخوابی لازم می‌باشد که نشانگر این است که 2569بیمارستان 200تختخوابی کمبود وجود دارد .

جمع کل پزشکان اعم از دکترای تخصصی و پزشک عمومی و پیرا پزشکان 172028نفر می‌باشد که به ازاهر سه تخت بیمارستانی یک پزشک لازم است بنابراین بیش از 216000=3÷650000 نفر پزشک فعال برای رفع نیازهای بهداشتی و درمانی لازم بوده که حدود 45000نفر پزشک در حال حاضر کمبود است .

به این ترتیب برای دستیابی به معیار مناسب برای هر نفر جمعیت می‌بایست 084متر مربع زیربنای ساختمانی به عنوان شاخص منظور نمود که با احتساب 65000000 نفر جمعیت 54600000 متر مربع زیربنای ساختمانی بیمارستان لازم می‌باشد . [1]

1-بررسی نحوه توزیع منطقی تختهای بیمارستانی در کشور ،تالیف سازمان برنامه و بودجه ،بیژن دفتری ،نشریه 29 خرداد1353

3-1  برنامه پزشکی :

هدف از این برنامه مطالعه و ارزیابی نیازمندیهای جامعه بوده تعیین تعداد تختخواب‌های ،توزیع خدمات ،تجهیزات و استخدام کارمندان بر اساس آن می‌باشد .

اولین گام برنامه ریزی باید تشخیص لزوم احداث بیمارستان باشد لذا باید سایر مراکز پزشکی موجود در منطقه و چگونگی آنها را بررسی کرد .

برنامه پزشکی دارای سه مرحله است (شکل 3)

1-3-1 مرحله توصیفی یا تشخیص اوضاع

این مرحله شامل بررسی روابط کنونی افراد و اثرات این روابط بر نیاز به خدمات پزشکی خدمات و مسائل موجود می‌باشد : 

منابع