سکونتگاه ها برای پاسخگویی به عملکردهای گوناگونی ایجاد می شوند اما یکی از وظایف مهم همه آنها ،ایجاد شرایط قابل قبول زندگی برای ساکنین آنهاست، مخصوصأ درخصوص تسلط بر شرایط آب وهوایی.
ساختمانها کنترل کننده شرایط آب وهوایی نیستند ،اما ساکنان می توانند با تمهیداتی شرایط آب وهوای داخلی را حتی اگرازشرایط بیرونی تأثیرگرفته باشد تنظیم کنند.مصالح مورداستفاده،فرم وحجم ساختمان، تجهیزات به کاررفته ،و.. تمامی شکل دهنده «خرد اقلیمی » هستند که یک خانه دردرون خود ایجادمی کند.اماممکن که اینها همیشه تمام انتظارساکنین ازتهویه ،گرما یا رطوبت نسبی نباشد.زمانی که آتش درست می کنیم ضمن اینکه تلاش می کنیم که شرایط داخلی مناسبی (قابل قبولی) ایجاد کنیم پاسخی نیزبه شرایط خارجی داده ایم.
شرایط آب وهوایی دربرخی ازمناطق نه تنها به صورت فصلی تغییرمی یابد بلکه به صورت روزانه ویاحتی ساعتی متغیراست. بندرت اوقاتی پیش می آید که درجه حرارت شب و روزهردو به دلخواهمان باشند.بعد از ظهرها سرد، صبح هاهوا تازه وخورشید ظهر سوزان است.تقریبأ همه انواع سرپناهها تنظیم کننده یک یا چند جنبه از شرایط آب وهوایی هستند. یکی درتنظیم وقطع وزش باد، دیگری درخنک نگه داشتن ساکنان ازگرمای زیاد محیط.
اغلب ادرجه حرارت ورطوبت نسبی اصطلاحأ ،شرایط آسایش توصیف می شوند اگرچه ارزشهای آسایش در میان فرهنگها کاملآ متفاوت هستند.بسیاری از مردم مناطق قطبی یا بیابانی،ظاهرا در شرایطی فوق العاده سخت برای یک فرد ساکن اروپا ی جنوبی ،با آسودگی خاطرزندگی می کنند.مهاجران ازمناطق کارائیب یا آفریقای شرقی زمان طولانی را برای تطبیق یافتن با شرایط سرمای مرطوب عرضهای جغرافیای شمالی سپری خواهند کرد .این نگرش ها درخصوص شرایط آسایش اگرچه تا حدزیادی فیزیولوژیکی هستند اما فرهنگی ووابسته به فرهنگها نیز می باشند ،همانطور که فرهنگها تغییرمی کنند نگرش نسبت به شرایط آسایش نیز متغیر است.امروزه بازماندگان خانواده های ابتدایی (اولیه) که سختی های زمستان کانزاس و گرمای خفه کننده تابستان را درجلگه های پهناور تحمل کرده اند ،برحرارت مرکزی و تهویه مساکن ومحلهای کارشان تأکید می کنند.همانگونه که قبلأ نیز اشاره شد بسیاری از ساکنین کانزاس ونبراسکا به خاطر می آورند که در گذشته در خانه ها ومدارسی زندگی و تحصیل می کردند که از نظر آب وهوایی شرایطی مطلوب داشتند .این امر عمدتأ وابسته به ویژگی حرارتی چمنهاست که همانند ساختمانهای گلی درجهان،ویژگی های خشت و گل را در انتقال درجه حرارت هوا دارا می باشند. اشعه های خورشیدسطح خارجی دیوارها را گرم می کند اما خاک حرارت را به آهستگی به داخل منتقل می کند ،درون خانه در طول روز خنک می ماند و در شب با انتال حرارت به آهستگی گرم می شود.
مصالح ساختمانی انتخاب شده ازمنابع طبیعی درفرهنگهای مختلف درساختن خانه ها وهمچنین شیوه های ساختمان سازی به کاررفته، به تناسب آب وهوایا شیوه های اجرایی ویا فرهنگ استفاده از مصالح ،در ساختمان سازی مورد استفاده قرارمی گیرند.
در مکانی که حرارت به داخل یک فضا تابیده می شود مصالح متراکم از جمله خاک کوبیده ،همانند یک مخزن حرارتی عمل می کند وبنابراین به آهستگی حرارت را از خارج به داخل منتقل می کنند ،اگرچه این امر به موارد دیگری نیز وابسته است ،فصل،شدت تابش اشعه خورشید ،میزان در معرض تابش قرار گرفتن یک سطح،مکان دیواردرارتباط با جهت حرکت خورشید ،انحنا وانحراف سطوح،سایه اندازی جزئی یا موقت وبسیاری فاکتورهای جزئی دیگرکه به شرایط وموقعیت سکونتگاه وابسته است.حتی جنس خاک ،اندازه ذرات ،درجه تراکم ،ضخامت دیوار وظرفیت نگهداری حرارت ونحوه قرارگیری بر بازده حرارتی یک سکونتگاه ساخته شده از خاک اثر گذار خواهد بود.بسیاری اصول مشابه برای سنگها و سایر مصالح نیز به کار میرود.واضح است که آنچه که در برخی آب وهواهای معتدل ومرطوب مزیت به شمارمیرود در شرایط استوایی نامطلوب می باشد؛انتقال حرارت از طریق دیوارهای یک ساختمان اغلب در مناطق استوایی در صورتیکه شبهای سردی نداشته باشد مناسب نیست ،ممکن تابش مجدد حرارت در مواردی مورد نیاز باشد یک گنبد ویا سقف قوسی شکل که سطح خارجی بیشتری نسبت به یک سطح مسطح عرضه می کند ،فضای بیشتری برای بالا رفتن حرارت و پرتو افشانی در هوای شب ایجاد می کند.
فرم ساختمان ها نیز با توجه به شرایط اقلیمی شان متغیر است.شرایط اقلیمی حاد راه حلهای فوق العاده کارآمدی نیاز دارند .سازه های Aشکل عظیم در مالاکاوا (Malakava) وسایر بخشهای بریتیش کلمبیا که بارش برف سنگین است نمونه های موفقی هستند.