تحقیق حضرت سلیمان علیه‌السلام در قرآن و روایات

چکیده

حضرت سلیمان علیه السلام یکی از انبیای مقرب درگاه الهی میباشد. آن حضرت مانند پدر بزرگوارشان حضرت داود علیه السلام دارای خصوصیات اخلاقی بودند که توانستند بدان وسیله به درجات رفیع قرب الهی نائل آیند. نعم العبد بودن، اوابیت، خلق نیکو، شکر‌گذاری برای نعمات الهی و کفران نعمت ننمودن و ...، از خصائصی است که به ایشان سیر صعودی داد. اما از نظر عهدین، آن خلق عظیم که ما به او نسبت می دهیم کاملاً بی اساس و بیهوده است. عهدین، نسبت های ناروا و بی جایی به ایشان میدهد که البته در کتب اسلامی با ادله قوی، این تهمت ها از دامان پاک آن حضرت و پدر و مادر بزرگوارش، پاک میشود. در قرآن که کتاب الهی، مسلمانان است، آیات فراوانی در مورد حضرت سلیمان، آورده شده و تفاسیر بسیاری بر آن نوشته شده است. این آیات نشان دهنده آن است که حضرتش، قدرت های فراوانی در اختیار داشتند اما این قدرت ها، ایشان را از مسیر تمامی پیامبران الهی، جدا نکرد، بلکه به کمک آنها توانست همگان (از جمله ملکه سبا) را به سوی حق راهنمایی کند. در مورد آیات قرآن، بهانه جویان، شبهاتی آفریده اند که البته عالمان اسلامی به تمامی آنها جواب محکم داده اند. در مورد حضرت سلیمان علیه السلام روایات فراوانی نیز آورده شده است که یقین ما را درباره سرشت پاک آن حضرت دو چندان می نماید.

مقدمه

حمد و سپاس مخصوص توست ای پروردگار عالمیان، ای که نعمت های پی در پیت، مرا از انجام وظیفه شکر گذاری غافل کرده و فیضان دریای فضل و کرمت، مرا از ستایش، عاجز گردانید و عطای پیوسته ات مرا از ذکر محامد جمالت بازداشته و زحمت های متوالیت، مرا از نشر و بیان نیکویی هایت ناتوان ساخته.

خداوندا! آن کیست که شیرینی محبتت را چشید و جز تو کسی را خواست؟ و آن کیست که به مقام قرب تو انس یافت و لحظه ای روی از تو گردانید؟ الهی ما را از آنان قرار ده که برای مقام قرب و دوستی خود برگزیده ای و خالص برای عشق و محبتت نموده ای.

پیامبران الهی، انسان های مقرب نزد پروردگار، بودند. ایشان هیچ گاه و در هیچ صورتی روی خود را از سمت بارگاه الهی برنگردانیده و حتی در پستی های زندگی از شکر گذاری نزد خداوند بلند مرتبه دست نکشیده اند.

یکی از انبیای مقرب درگاه الهی، حضرت سلیمان علیه السلام میباشد. آن حضرت دارای ویژگی هایی میباشد که در میان انبیای دیگر، نادر است. به طور کلی خداوند به ایشان، سه منبع قدرت مال و علم و حکومت را عطا فرموده و نیروهای آسمانی و زمینی دور از دسترس همگان، که همان باد و جنیان هستند را در اختیار ایشان قرار داد.

کلید واژه‌: سلیمان= پر از سلامتی . 2- قرآن = کتاب آسمان مسلمانان.

اینکه آن حضرت با داشتن چنین قدرت هایی، از وظایف الهی خود باز نماند و شیطان نتوانست تا آخر عمر، او را اغوا نماید، به دلیل برخورداری از فضایل اخلاقی بسیار است. این فضایل که خداوند نیز در قرآن از آنها یاد میکند (نعم العبد و اواب و ...)، باعث شد تا هیچگاه از هدف والای خود (هدایت)، که همان هدف تمامی پیامبران الهی میباشد، دور نشود و همچنان در طول زندگانی، سیر صعودی به سوی پروردگار جهانیان داشته باشد.

این پایان نامه، متشکل از سه بخش میباشد. در بخش اول نگاهی به زندگانی آن حضرت می اندازیم. ابتدا کمی با پدر او آشنا می شویم. بعد از آن به خصوصیات خلقی و خلقی آن حضرت می پردازیم و در آخر، از منظر عهدین به آن حضرت می نگریم و نگاه عهدین به آن حضرت را نقد می کنیم.

در بخش دوم، از منظر قرآن به حضرت سلیمان علیه السلام می نگریم و به تفسیر آیاتی که در مورد آن میباشد می پردازیم. در آخر شبهاتی چند در مورد این آیات را آورده به آنها جواب می دهیم.

در بخش سوم که آخرین بخش است، روایاتی که در مورد حضرت سلیمان علیه السلام است را آورده‌ایم.

در آخر امید آن دارم که این تحقیق بتواند، خصوصیاتی را که انسان باید دارا باشد تا به کمال الهی برسد، را بر ما بشناساند و خواننده را در رسیدن به قرب الهی کمک نماید. انشاء ا...

بخش اول:

 نگاهی بر زندگانی حضرت سلیمان علیه السلام

و سیمای آن حضرت در عهدین

سلیمان (ع) از انبیا معروف بنی اسرائیل است. نام مبارکش هفده بار در قرآن ذکر شده و حالات و قصه هایش در کلام الله بسیار و به تصریح آمده است. سلیمان از نظر لغوی یعنی پر از سلامتی و سلیمان از لحاظ اصطلاحی

1: نوعی انگشتر را گویند 2: گونه ای سنگ آذرین که عبارت است از سیلیکات آبدار طبیعی روی است، حجر سلیمانی: سنگ سلیمان. 3: (گیا) گونه ای از خرمای سفید است. 4: سلیمان پیامبر، که بر همه عالم و جن و انس سلطنت کردند.

حضرت سلیمان (ع) یکی از پیامبران صاحب وحی است بنا به آیه شریفه «و اوحینا الی ابراهیم و اسمعیل و اسحق و یعقوب و الاسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان و آتینا داود زبورا (نسا/163)

گر چه ایشان صاحب شریعت مستقل نبوده و مروج احکام تورات بودند. همچنین ایشان صاحب فضیلت های زیادی از جمله: علم و حکمت-عبد خوب و نیکو-بنده مقرب خداوند- فضیلت زیاد بر بعضی بندگان - صاحب منطق الطیر و ... بوده اند که به تفصیل سعی شده در پایان نامه به آن اشاره شود. که در بخشها و فصل های مختلفی که همگی از روی آیات قرآن کریم دسته بندی شده که در قسمت سرفصل ها و عناوین به آنها اشاره می شود همچنین در تبیین مسائل از تفاسیر متعدد و همچنین کتاب مقدس (عهدین) و بعضی از کتب هایی که در رابطه با بعضی از مکاتب مربوط به حضرت سلیمان میباشد به آن اشاره شده است.

ضرورت و اهداف تحقیق:

حضرت سلیمان (ع) که یکی از انبیای مقرب الهی است، دارای ویژگی هایی میباشد، که در بین انبیا دیگر این ویژگی ها زیاد دیده نمیشود با مراجعه به قرآن و وصف خداوند متعال از سلیمان و نعمت هایی که به او ارزانی شده است برای من بسیار زیبا و قابل تامل بوده است و مرا بر آن داشت که به تحقیق در رابطه با زندگی ایشان بپردازم. و ویژگی‌هایی که ایشان را به این مقام رساند یا خصائصی که در درون ایشان بوده و با توجه به این همه موهبت و ثروت که از طرف خداوند به ایشان ارزانی شده ذره ای از این خصیصه های الهی کم نشده، را مورد بررسی قرار دهم و ان شا الله به نتیجه گیری خوبی برسیم که (انسان می تواند در اوج قدرت، مکنت، حکمت و همه مواردی که می توان بر قلب ها و جان ها حکومت کرد را داشته باشد ولی ذره ای از نفوذ شیطان و وساوس او را در خود راه ندهد). همچنین با توجه به مسائل سیاسی روز و رژیم صهیونیستی که به تجاوز و قتل عام مسلمانان و نابودی و زوال آنها به پا خاسته و خود را رهروان حضرت سلیمان (ع) می‌دانند و ادعا میکنند که حضرت سلیمان بر اسرائیل حکومت می کرد و بنای بیت المقدس را که خانه خدا است ساخته تا همیشه اسرائیل بر همه مردم جهان برتری داشته باشد. همچنین بعد از مراجعه به منابع تحقیقی با مکتبی به نام فرا ماسونرها آشنا شدم که آنها هم ادعا میکنند که از حضرت سلیمان (ع) تاسی گرفته اند که این مکتب بعداً بنیانگذار افکاری شد که چهره دین را مخدوش معرفی نموده و ان شا الله سعی من بر این است که در حد توان بتوانم مقداری از این مباحث را مورد بررسی قرار دهم و نشان دهم. چهره راستین حضرت سلیمان (ع) در قرآن و روایات بسیار زیبا معرفی شده و با ویژگی هایی که صهیونیسم جهانی معرفی میکند تناقض دارد. همچنین کتاب مقدس نیز ایشان را به عنوان پادشاه معرفی کرده و متاسفانه در بعضی موارد به تحریف، ایشان را فردی دنیا زده معرفی کرده اند و ان شاء ا... در بخش مراجعه به عهدین و شبهاتی که در بخش مخصوص به آن اشاره می‌شود بیشتر توضیح داده می‌شود.

پیشینه موضوع:

حضرت سلیمان (ع) هم در کتاب مقدس (عهدین) معرفی شده اند و در رابطه با ویژگی ها و زندگی ایشان، سخنانی آمده و هم در قرآن کریم، اما چیزی که مطرح است چون کتاب مقدس عمده مطالب آن تحریف شده میباشد، از لحاظ سندی و ویژگی نمی توان آن را مورد بحث و بررسی به عنوان سند محکم قرار داد. لذا قرآن کریم بهترین و معتبرترین سندی میباشد که می‌توان حضرت سلیمان را معرفی نمود. اما از لحاظ قدمت نزول کتب آسمانی (تورات و انجیل) اولین پیشینه، قرآن کریم دومین پیشینه، اما مهمترین و معتبر ترین میباشد خداوند متعال در قرآن کریم در رابطه با سلیمان (ع) او را بهترین بندگان و عبد صالح معرفی میکند: «و وهبنا لداود سلیمان نعم العبد انه اواب» (سوره ص/30)

و این دلیل صالح بودن را نیز اواب بودن او معرفی میکند که ان شا الله در بخش‌ها و فصل‌ها توضیحات بیشتر ارائه میگردد. اما بعد از این منابع مراجعه به روایات ائمه اطهار (ع) هم می توان یکی دیگر از پیشینه ها باشد. همچنین در نهج البلاغه علی (ع) هم در مواردی به حضرت سلیمان اشاره شده. اما در دوره معاصر کتبی که در رابطه با انبیا نوشته اند نیز می توان اشاره کرد.  این جانب سعی کردم همه این موارد را بررسی کنم همچنین با مرکز پژوهشی باقرالعلوم (ع) تماس گرفته ولی متاسفانه مطلبی در این مورد پیدا نشده که به پیشینه مقالات  دسترسی پیدا کنم همچنین با مراجعه به نمایشگاه قرآن کریم به قسمت پیشینه شناسی حوزوی مراجعه کرده و در فایل پایان نامه ها 112000 پایان نامه وجود داشت اما هیچ کدام در این مورد نبوده فقط در یک کتاب که در رابطه با عناوین پایان نامه ها بوده به دو پایان نامه اشاره شده با موضوعات (حضرت داود و حضرت سلیمان علیهم السلام از دیدگاه قرآن و عهدین) و (حضرت سلیمان از دیدگاه عهد عتیق و قرآن کریم) که  در شهر اصفهان و دیگری در دانشگاه قم موجود باشد که متاسفانه برای اینجانب مقدور نمیباشد که به آنها دسترسی پیدا کنم.

فرضیه ها یا سوالات اصلی و فرعی:

1-ویژگی های خاص حضرت سلیمان چه بود؟

2-قرآن کریم حضرت سلیمان را چگونه معرفی میکند؟

3-نظر روایات در رابطه با صفت های خلقی و خلقی سلیمان (ع) چیست؟

4-شبهاتی که در رابطه با سلیمان (ع) و درخواستی که از خداوند تبارک و تعالی دارد و کارگزاران او مطرح است از جمله آورنده تخت سلیمان (ع) چه چیزهایی میباشد و چه پاسخ هایی داده میشود.

سوالات فرعی:

1-پدر حضرت سلیمان (ع) چه نقشی را در تربیت و به جهت رسیدن سلیمان (ع) داشت؟

2-دلیل نعم العبد بودن و فضیلت سلیمان و داود نسبت به افراد دیگر چه بوده است؟

3-عوامل موثر در ویژگی های حضرت چه چیزهایی می تواند باشد؟

4-کارگزاران حضرت سلیمان چه مخلوقاتی بودند؟

5-اختلاف حکم حضرت سلیمان و داود (ع) بر چه بود؟

6-آیا حضرت سلیمان فقط زبان مورچگان و هدهد را می دانست یا زبان همه حیوانات را می فهمید؟

7-آورنده تخت سلیمان چگونه توانست این کار را انجام دهد؟

روش تحقیق:

روشی که اینجانب با آن تحقیق کرده ام کتابخانه ای است. بنده برای یافتن کتاب هایی در مورد حضرت سلیمان علیه السلام به کتابخانه مراجعه کرده و در آنجا کتاب هایی را یافتم و توانستم تحقیق مورد نظر را بنویسم، نا گفته نماند به دلیل اینکه مطالبم کافی نبود به پژوهشکده باقرالعلوم در قم نیز مراجعه کرده و از این مرکز نیز راهنمایی گرفتم. اما در اصل، مبنا و پایه های تحقیقم را به کمک استاد راهنما از تفسیر موضوعی آقای جوادی آملی گرفتم. من در اینترنت نیز به دنبال کتابی با عنوان حضرت سلیمان گشتم و در آخر توانستم مطالبی را بیابم.

زمان بندی مراحل انجام تحقیق:

اینجانب ابتدا به دنبال کتاب هایی که در مورد حضرت سلیمان نوشته شده یا در آنها اشاره ای به آن حضرت شده، از جمله تفاسیر گشتم و مقداری کتاب پیدا کردم. بعد از آن به پژوهشکده باقرالعلوم مراجعه کردم که در آنجا چند منبع نیز در اختیارم قرار داده شد. بنده از تمامی کتاب ها، مطالب مورد نیازم را فیش نویسی کردم و آنها را مرتب کردم. بعد از آن مطالب مربوط تحت هر کدام از عناوین کلی و جزئی را زیر آنها نوشتم و بعد از آن نیز تحقیق را تایپ کرده‌ام. البته تمامی مراحل زیر نظر استاد راهنما و استاد مشاور بوده و از ایشان کمک گرفتم.