امروزه تحولات عظیمی در تکنولوژی بوقوع پیوسته و شاهد انقلابات بزرگ در زمینه فن آوری ارتباطات فراملی طی چند دهه اخیر بوده ایم.
اینترنت علیرغم تمامی امکانات واطلاع رسانی در عرصه بین المللی که برای ما به ارمغان آورده است متاسفانه باعث شده است که بعضی از افراد سود جو و فرصت طلب با فرا گرفتن دانش و مهارت لازم، راههای ورود به سیستم های کامپیوترهای دولتی،خصوصی و... را به دست آورده و موجب بروز مشکلات و خسارات فراوانی گردیده اند.
با توسعه و تحول یافتن اینترنت،در مقابل انقلاب عظیمی در ایجاد جرایم در سطح بین المللی بوجود آمده است.لذا در بیشتر کشورهای دنیا جرائم اینترنتی بعنوان یک معضل حاد وبسیار مهم تلقی می گردد و دولت ها در صدد پیدا نمودن راه حل های مختلفی در جهت جلوگیری از وقوع آن می باشند.
در حال حاضر جرایم اینترنتی با اشکال مختلفی صورت می پذیرد که عبارتند از:کلاهبرداری اینترنتی ، سوءاستفاده از شبکه تلفنی ،سوءاستفاده از کارتهای اعتباری،وارد کردن ویروس به کامپیوترهای دیگر،پولشویی و......
در این تحقیق،پس از مقدمه به بررسی تاریخچه جرایم کامپیوتری ،تبیین مفهوم و ماهیت جرائم اینترنتی،بررسی انواع مختلف جرایم اینترنتی،بررسی نقاط قوت و ضعف قوانین و ارایه راهکارهای مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم کامپیوتری خواهیم پرداخت.
پدیده مجرمانه:
جرم را به صورتهای مختلفی تقسیم کرده اند: از نظر اجتماعی جرم به آن دسته از اعمال انحرافی که به اعتقاد گروه یا گروهای حاکم خطر ناک تلقی می شود اطلاق می گردد. بدیهی است که در هر گروه اجتماعی انحراف از ضوابط و ارزشها صورت می گیرد و این انحرافها لازمه تحول جامعه و پیشرفت و تعالی آن جامعه است. از نظر حقوق جزا تعریف رسمی و قانونی جرم ملاک اعتبار است و از این لحاظ جرم به فعل یا ترک فعلی گفته می شود که قانون گذار برای ان مجازاتی در نظر گرفته باشد و از طرف شخص مسؤل ارتکاب یابد.که این تعریف کاملا منطبق بر ماده 2 قانون مجازات اسلامی می باشد. ماده 2ق.م.ا"هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم می باشد".
عناصر تشکیل دهنده جرم:
برای آن که عملی به عنوان جرم قابل مجازات باشد جمع آمدن عناصری چند ضرورت دارد:
اولا: از طرف قانون بعنوان جرم پیش بینی و مجازات برای آن مقرر شده باشد(عنصر قانونی جرم).
ثانیا: فعل یا ترک فعل بصورت و در شرایط خاص باشد نه تصور و اراده ای که فعلیت پیدا نکرده است(عنصر مادی جرم).
ثالثا: با قصد مجرمانه یا تقصیر جزایی صورت گرفته باشد(عنصر معنوی یا روانی جرم )
تعریف جرائم رایانه ای:
در مورد جرائم رایانه ای تعاریف زیادی مطرح شده است . طبق تعریفی که سازمان ملل متحد از این نوع جرائم نموده جرم رایانه ای می تواند شامل فعالیت های مجرمانه ای باشد که ماهیتی سنتی دارند اما از طریق ابزار مدرنی مثل رایانه و اینترنت صورت می گیرد . از طرف دیگر متخصصان سازمان OECDتعریف متفاوتی از آنچه گفته شد ارائه داده اند آنها معتقدند سوء استفاده از رایانه ، هر نوع رفتار غیر قانونی ، غیر اخلاقی و غیر مجاز مربوط به پردازش خودکار و انتقال داده ها جرم اینترنتی محسوب میشود . از تعاریف ارائه شده می توان به این نتیجه رسید که حقیقتا" ماهیت جرم تفاوتی ندارد و این ابزار است که وقوع جرم در بستری جدید را فراهم می نماید . اما پیش از آنکه بخواهیم در مورد جرائم رایانه ای به بحث بپردازیم باید وارد حوزه جرائم سایبر شویم. جرائم در فضای سایبر یا فضای سایبری به واسطه تغییرات سریع فناوری اطلاعات در قلمرو سیستم های رایانه ای و مخابرات امکان وقوع می یابند در این گونه جرائم تاکید بر رایانه نیست بلکه رایانه وسیله ای است که ابزار وقوع جرم قرار می گیرد که به آن نسل سوم جرائم رایانه ای نیز می گویند.
ماهیت جرائم رایانه ای :
ماهیت جرائم رایانه ای ناشی از توسعه روز افزون فناوری اطلاعات و ورود به عصر اطلاعات است که رایانه می تواند ابزار، هدف و موضوع ارتکاب جرم باشد، وغالبا به دودسته تفکیک می شوند دسته اول دارای عناوین و توصیف‌های جزایی کلاسیک هستند نظیر جعل رایانه ای ،کلاهبرداری رایانه ای و جاسوسی رایانه ای که در این جرائم رایانه به عنوان ابزاری برای رفتار مجرمانه به کار می رود. دسته دوم جرایم رایانه ای جدیدند این جرائم ناشی از چگونگی به کارگیری فناوری اطلاعات هستند جرائمی نظیر دسترسی غیر مجاز، اختلال در داده ها وسیستم های رایانه ای هرزه نگاری این نوع جرائم جدید هستند . در هردو دسته موضوع جرم با فرض مال بودن و دارای ارزش بودن داده ها و اطلاعات: مال دیگران، امنیت، آسایش فردی، آسایش عمومی، اخلاق عمومی و حیثیت افراد است. عمومی ترین عنوان مجرمانه در حوزه فناوری اطلاعات هک است در حقیقت اولین اقدام برای شروع یک جرم رایانه ای یا بهتر بگوییم رفتار قابل سرزنش در فضای سایبر دسترسی غیر مجاز به داده ،رایانه ، شبکه به طور کلی هر سیستم رایانه ای است که مربوط به شخص دیگری باشد است این ورود غیر مجاز می تواند برای اطلاعات، داده‌ها، برنامه‌ها یا سیستم‌های رایانه ای غیر مجاز برای مرتکب، نشان دادن مهارت شخص، کسب مال مربوط به دیگری ، اختلال وخرابکاری ، جاسوسی و... باشد .این عمل فارغ از نیت مرتکب کاملاً یک رفتار قابل سرزنش وناپسند است . ونحوه ارتکاب این جرائم عبارت است از، ورود، تحصیل ، حذف، اختلال ، دستکاری و ... در نبود قانون در عرصه سایبر همچون دیگر عرصه ها و مظاهر پیشرفت بشری به هرج و مرج می انجامد درست شبیه به آیین نامه رانندگی روز اولی که اتو مبیل ساخته شد کسی به مقررات آن توجه نمی کرد و لی امروزه کمتر کسی نافی لزوم مقررات رانندگی است اگر امروز مقررات رانندگی کان لم یکن تلقی شود چه روی می دهد.
قوانین عرصه فناوری اطلاعات هم همین طور هستند اگر قانونی نباشد کدام آدم عاقلی می تواند خطر سرمایه گذاری در این عرصه را بپذیرد وکدام یک از شما در جایی سرما یه گذاری میکنید که پیوسته مورد تاخت و تاز ناقضین مال وحیثیت افراد میشوند و هیچ قانونی برای جلوگیری و توبیخ آنها وجود ندارد. آیا شما ریسک رفتن به خیابان و رانندگی را می پذیرید؟. بر این اساس در لایحه ای که تحت عنوان جرائم رایانه ای توسط دولت تقدیم مجلس شد و اکثر عناوین مجرمانه هر دو دسته مذکور در لایحه جرم انگاری شده است البته غیر بخشی که در لایحه مربوط به جرم انگاری جرائم مذکور است بخش دیگری نیز که مشتمل بر آیین دادرسی ونحوه رسیدگی به جرائم رایانه ای ودیگر جرائمی که ناشی از توسعه کاربری فناوری اطلاعات است در این لایحه دیده شده است. لایحه پس از تصویب کلیات آن در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی در شور دوم آن است که برای اصلاح برخی نقایص و اشکالات مرکز پژوهشهای مجلس گزارشی را تهیه نمود که این گزارش مورد توجه مجلس قرار گرفت و امیدواریم پس از رفع مشکلات این لایحه هرچه زودتر تصویب شده و و کشور ما نیز به جرگه کشور هایی بپیوندد که رفتار غیر مسئولانه افراد در محیط سایبر را مستوجب سرزنش دانسته است. وپس از این ناظر فروش نرم افزار های هکری و آموزشهای هکری نباشیم زیرا تفاوتی بین مال ،اخلاق، حیثیت ، آبرو در محیط سنتی و سایبر وجود ندارد همانطور که آموزش دزدی ناپستد است آموزش هک هم عملی قابل سرزنش است. هم زمان با ورود انسان به هزاره دوم میلادی ، هم چنان شاهد جرم و جنایت های بی شماری هستیم اگر چه از نظر ماهوی دچار تغییر نگشته اما از نظر استفاده از ابزارها و وسایل گوناگون تغییرات شگرفی به خود دیده است. انسان امروزی هم چنان دزدی می کند ، آدم می کشد و به مال و حریم دیگران تجاوز می کند . در گذشته فرد با یک داس یک چوب و یا یک خنجر و کمی بعد با اسلحه ابزار تجاوز و دزدی و باج خواهی از اموال دیگران بود . اما امروزه با فشار دادن یک کلید و وارد کردن چند عدد می شود به حریم دیگران تجاوز و یا به مال او دست اندازی نمود .حوزه جرائم در زندگی امروز بشر آن قدر پیچیده شده که قانون گذاران مجبورند تحولات جرم را به صورت مداوم زیر نظر داشته باشند. به تدوین قوانین صحیح گام بردارند . اما همانطور که مشخص شد در زندگی اجتماعی امروز بشر تحولاتی صورت گرفته که به تاثیراز آن جرائم نیز اشکال متفاوتی گرفته است. جرائم اینترنتی مصداق بارز این تحولات در زندگی اجتماعی انسانها می باشد.
راهکارهای پیشگیری از سرقت رایانه‌ای
رایانه را باید یکی از بزرگ‌ترین و عمومى‌ترین دستاوردهاى علمی صنعتى بشر دانست. رایانه دروازه دنیای مجازی است و به موازات پیدایش و گسترش کمى و کیفى خود پرسش‌هاى فقهى و حقوقى بسیارى را به وجود آورده است که هنوز برخی از آنها به درستی پاسخ داده نشده‌اند.
گسترش شبکه‌هاى جهانى و محلى اینترنت و اینترانت، مباحث و مسایل فقهی حقوقى بخصوص در بخش جرایم را پدید آورده است. تلاقى میان قوانین و مقررات ناظر به وضع موجود با عرصه فعالیت و حضور رایانه نیز پرسش‌هایی را مطرح کرده است؛ پرسش‌هایى که هم زمان با گسترش رایانه و فضاى مجازى و کارکردهاى آن در محافل علمی حقوقى و نیز فقهى مطرح شده و قوانین و چارچوب‌هاى حقوقى پرشمارى را در حوزه‌هاى مختلف تجارت، صنعت، آموزش و پژوهش، تبادل اطلاعات، خدمات و نیز جرم شناسى به‌ویژه در کشورهاى پیشرفته و صنعتى به دنبال داشته است.
یک کارشناس حقوق جزا و جرم‌شناسی به مخاطراتی که رایانه برای شهروندان ایجاد می‌کند اشاره می‌کند و می‌گوید: یک سارق رایانه‌ای می‌تواند دستگاه رایانه قربانی خود را کنترل کند، صداهای اطراف محیط رایانه را ضبط کند، به دستکاری، ارسال و دریافت اطلاعات تصویری و هر فایل دیگر از دستگاه قربانی اقدام کند و حتی می‌تواند با نام قربانی و استفاده از رایانه شخصی وی اقدام به هک کردن دیگران کند؛ بنابراین هک یا سرقت رایانه‌ای می‌تواند خطرناک‌تر از سرقت فیزیکی باشد.
مهدی ظهوریان می‌گوید: سارق رایانه‌ای می‌تواند در 15 دقیقه به رایانه قربانی دست پیدا کند. حتی اگر رایانه شما معمولا خاموش باشد، یا از فیلترهای دیوار آتش استفاده کنید، باز هم خطر از بین نمی‌رود؛ بنابراین تهدید سرقت اینترنتی بسیار جدی و نزدیک است.
وی در پاسخ به این سوال که در این وضع، چطور می‌توانیم از وقوع جرایم جلوگیری کنیم؟ می‌گوید: برای مبارزه با سارقان سایبری باید سه دسته اقدامات را در پیش گرفت: اول باید درک درستی از جرم سرقت اینترنتی و روش‌های ارتکاب آن در مخاطب ایجاد کرد، در مرحله دوم باید روش‌های جلوگیری از بروز این جرم را آموزش داد و در مرحله آخر باید با مجرمان اینترنتی با سرعت و قاطعیت برخورد کرد.
سرقت اینترنتی
اغلب داستان اسب تروا را شنیده‌ایم و از سادگی مردمی که فریب این حیله را خورده‌اند، تعجب کرده‌ایم؛ اما شاید جالب باشد بدانید که ما روزانه ممکن است بارها و بارها دروازه رایانه خود را به روی اسب تروا بازکنیم. داستان تروا داستان حیله جنگی یونانی‌ها برای ورود به دژهای مستحکم تروا بود. پس از محاصره بی‌ثمر تروا، یونانی‌ها پیکره عظیم از اسبی ساختند و مردانی منتخب را در درون آن پنهان و سپس وانمود کردند که آنجا را ترک کرده‌اند. مردم تروا پیکره عظیم اسب را به عنوان نشانه پیروزی به داخل شهر بردند و شب هنگام، سربازان جنگجوی یونانی از اسب خارج شدند و زمینه فتح و تخریب شهر تروا را با پیروزی قاطع فراهم آوردند. زمانی که ما از اینترنت استفاده می‌کنیم دقیقا همین ماجرای حماسی تکرار میشود. ظهوریان کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی توضیح می‌دهد: هکر یا نفوذگر، فایلی را برای فرد قربانی می‌فرستد که نقش اسب تروا را بازی می‌کند.